UvA-DARE (Digital Academic Repository) Standenstrijd en zekerheid. Een geschiedenis van oude orde en sociale zorg in Nederland ( ca. 1880-1940) Hoogenboom, M.J.M. Link to publication Citation for published version (APA): Hoogenboom, M. J. M. (2003). Standenstrijd en zekerheid. Een geschiedenis van oude orde en sociale zorg in Nederland ( ca. 1880-1940). General rights It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Disclaimer/Complaints regulations If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material inaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: https://uba.uva.nl/en/contact, or a letter to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You will be contacted as soon as possible. UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam (http://dare.uva.nl) Download date: 23 Aug 2019
Inhoud d VOORWOORD D 1.. OP ZOEK NAAR DE WORTELS VAN DE NEDERLANDSE SOCIALE ZEKERHEID LII Twee brandende kwesties 1 1.22 Sociale zekerheid en confessionalisme 2 1.33 De vicieuze cirkel van de verzuiling 10 1.44 De internationaal-vergelijkende literatuur: functies, klassen en instituties 13 1.55 Een oude orde in een nieuwe tijd 17 1.66 De opzet van dit boek 18 2.. MAATSCHAPPELIJKE ORDE EN SOCIALE ZORG IN DE REPUBLIEK 2.11 De standensamenleving, sluiting en traditionele dominantie 19 2.22 Traditionele dominantie op het platteland: feodalisme 21 2.33 Traditionele dominantie in de stad: politiek kapitalisme 23 2.44 De oude orde van het midden: gildenbroeders en grote boeren 25 2.55 Oude orde en sociale zorg 26 2.66 Conclusie 28 3.. DE ARISTOCRATISCHE METAMORFOSE 3.11 Van Republiek naar Koninkrijk 31 3.22 1848: Staatsrechtelijke hervorming en politiek-maatschappelijke continuïteit 34 3.33 Aristocratische liberalen 36 3.44 De modernisering van de Nederlandse economie 38 3.55 Oude en nieuwe ondernemers (1) 40 3.66 Intermezzo: de gevaren van het rationele kapitalisme 41 4.. DE DEFTIGHEID IN HET GEDRANG 4.11 De landbouwcrisis als breekpunt 45 4.22 De doorbraak van de arbeidersbeweging 47 4.33 Aristocratie, middenstand en het begin van de verzuiling 48 4.44 Standenstrijd: de uitbreiding van het kiesrecht 51 4.55 Aristocraten en democraten 52 4.66 Katholieke aristocraten 55 4.77 Voorlopige conclusie: zuilen en standen 57 5.. DE SOCIALE KWESTIE ALS STRUCTUURPROBLEEM (CA. 1880-1897) 5.11 Aristocratisch beschavingsoffensief: de 'moderne armenzorg' 62 5.22 Het Êilen van de arbeidersonderlinges 64 5.33 Aristocratisch beschavingsoffensief: de ondernemingskassen 66 5.44 Staatsdwang of particulier initiatief? 68 5.55 Lelys initiatief 70 5.66 Confrontatie en patstelling 71 5.77 De optie-stork: gesanctioneerd particulier initiatief 72
6.. LIBERALE STANDENSTRIJD: DE ONGEVALLENWET (1897-1901) 6.11 Bedrijfsverenigingen en 'zachte dwang' 75 6.22 Aristocratische netwerken 78 6.33 Oude en nieuwe ondernemers (2) 83 6.44 De Ongevallenwet aanvaard en verwerpen 84 6.55 Het tweede ontwerp-lely aanvaard 88 6.66 Intermezzo: sociale zekerheid en gesanctioneerd particulier initiatief 89 7.. HET CONSERVATIEVE NETWERK (1901-1908) 7.11 Stagnatie van de sociale wetgeving 93 7.22 De Centrale Werkgevers Risicobank en de uitvoering van de Ongevallenwet 95 7.33 Heren, boeren en herenboeren: ongevallenverzekering in de landbouw 101 7.44 Het conservatieve netwerk 103 8.. CONFESSIONELE STANDENSTRIJD: DE TALMA-WETTEN (1908-1913) 8.11 Talmas wetsontwerpen 107 8.22 Vrijzinnig monsterverbond 110 8.33 Talmas Waterloo 112 8.44 De erfenis van Talma 115 9.. INDIANSUMMER(1913-1918) 9.11 Pacificatie: algemeen kiesrecht en de beëindiging van de Schoolstrijd 117 9.22 Indian summer: de oude ondernemers en de NOT 118 9.33 Posthuma en de Oorlogszeeongevallenwet 119 9.44 De werklozenzorg: de redding van het particulier initiatief 121 9.55 Treub en de Talma-wetten 125 9.66 De opmaat tot een revolutie 128 10.. REVOLUTIE, REACTIE EN RESSENTIMENT (1918-1925) 10.11 Revolutiedreiging 131 10.22 Verzet tegen de Invaliditeitswet 134 10.33 Reactie en ressentiment 135 10.44 De Proeve Posthuma-Kupers 138 10.55 Een socialistisch alternatief 144 10.66 Ambtelijke initiatieven 146 11.. KATHOLIEKE INTERVENTIE (1925-1929) 11.11 Oude en nieuwe ondernemers (3) 149 11.22 Democratische kassen 150 11.33 De democratische paradox van de katholieke partij 152 11.44 Een katholiek alternatief 155 11.55 Rooms-rode samenwerking 157 11.66 Stenen voor brood 159 12.. SOCIAAL BELEID ONDER COLIJN (1929-1936) 12.11 De ontbinding van het conservatieve netwerk (1) 161 12.22 De aristocratische verleiding 164 12.33 Sociaal beleid onder Colijn: de oudedagsvoorziening 166 12.44 Sociaal beleid onder Colijn: de werklozenzorg 171 12.55 Katholieken in dubio 173
13.. HET UITEENVALLEN VAN DE OUDE ORDE (1936-1940) 13.11 De ontbinding van het conservatieve netwerk (2) 175 13.22 De pacificatie van Centraal Beheer 176 13.33 De werklozenzorg: de teloorgang van het particulier initiatief 182 13.44 Ordening en ordenaars 186 13.55 Naar een rooms-rode coalitie 188 14.. SAMENVATTING, CONCLUSIES EN IMPLICATIES 14.11 Oude orde en verzuiling 193 14.22 Tempo 198 14.33 Vorm 201 14.44 Drie wegen naar sociale zekerheid 204 14.55 Oude orde en sociale zekerheid in vergelijkend perspectief 207 14.66 Oude orde en sociale zekerheid: een hypothese 211 LIJSTT VAN AFKORTINGEN 213 SUMMARYY 214 LIJSTT VAN TABELLEN EN FIGUREN 220 LIJSTT VAN BIJLAGEN 222 BIJLAGENN 225 BRONNENN 303 NOTEN N 319 9
L L