Raadsvergadering d.d. Casenummer Raadsvoorstelnummer Raadsvoorstel 2 april 2009 AB09.00210 RV2009-121 Gemeente Bussum Vaststellen verordening Langdurigheidstoeslag gemeente Bussum 2009 Brinklaan 35 Postbus 6000 1400 HA Bussum Aan de gemeenteraad. 1. INLEIDING Bij de invoering van de Wet werk en bijstand (WWB) is het begrip Langdurigheidstoeslag ingevoerd. Deze toeslag is een vorm van inkomensondersteuning aan mensen die langdurig van een minimuminkomen afhankelijk zijn en die geen zicht hebben op verbetering van deze inkomenspositie. De langdurigheidstoeslag, zoals deze is vastgelegd in de WWB bleek nogal wat uitvoeringsproblemen met zich mee te brengen, onder andere door het begrip arbeidsmarktperspectief dat niet goed gedefinieerd was. Door een wijziging in de WWB wordt de langdurigheidstoeslag gedecentraliseerd en daarmee de verantwoordelijkheid van de gemeente. De gedachte hierachter is dat de gemeente het best kan bepalen welke vormgeving van de langdurigheidstoeslag het best aansluit bij enerzijds het re-integratiebeleid van de gemeente en anderzijds de wens om inkomensondersteuning te bieden aan mensen die langdurig een inkomen op het sociaal minimum hebben. Telefoon (035) 69 28 888 Fax (035) 69 28 500 Website: www.bussum.nl E-mail: info@bussum.nl Inlichtingen bij: M. Robben Doorkiesnummer: 035-6928732 Het eerste voorstel tot wijziging van de WWB is door de tweede kamer afgekeurd. Binnen dit voorstel werd gesproken over het begrip gebrek aan arbeidsmarktperspectief. De tweede kamer was van mening dat dit begrip vervangen moest worden door geen uitzicht op inkomensverbetering, zodat ook mensen met inkomen uit arbeid in aanmerking kunnen komen voor deze voorziening. Middels een reparatievoorstel is het wetsvoorstel opnieuw aangeboden en inmiddels aangenomen. Langdurigheidstoeslag wordt met ingang van 1 januari 2009 een bijzondere vorm van categoriale bijzondere bijstand. Om ervoor te zorgen dat de decentralisatie het nationale inkomensbeleid niet gaat doorkruisen, moet de gemeente een verordening opstellen. In deze verordening moet vastgelegd worden wat onder langdurig wordt verstaan en wat een laag inkomen is. Ook de hoogte van de toeslag moet in deze verordening worden vastgelegd. 2. INHOUDELIJK Tot 1 januari 2009 kwam diegene die langer dan 60 maanden aaneengesloten een bijstandsuitkering had, in deze periode geen arbeid in dienstbetrekking had genoten en geen arbeidsperspectief had in aanmerking voor langdurigheidstoeslag. In feite kwamen alleen uitkeringsgerechtigden met een WWB-uitkering, een volledige arbeidsongeschiktheidsuitkering of een uitkering op grond van de Wajong in aanmerking voor deze toeslag.
Met ingang van 1 januari 2009 wordt de langdurigheidstoeslag gewijzigd. De gemeente mag zelf meer gaan bepalen Kernbegrippen De kernbegrippen binnen de verordening Langdurigheidstoeslag zijn langdurig en laag inkomen. Daarnaast moet rekening gehouden worden met uitzicht op inkomensverbetering in de toekomst. Langdurig Met betrekking tot langdurig was voor 1 januari 2009 in artikel 36 van de Wet werk en bijstand een periode van 60 maanden vastgesteld. Vanuit het Nibud wordt aangegeven dat deze periode erg lang is. Volgens het Nibud is na drie jaar rondkomen van een minimuminkomen de reserveringscapaciteit te verwaarlozen. Huishoudens met een inkomen op minimumniveau krijgen dan problemen met bijvoorbeeld vervangingsuitgaven. Het Nibud is een gerenommeerde organisatie, die zicht heeft op uitgave- en bestedingspatronen binnen de diverse bevolkingsgroepen en die beschikt over onderzoeksresultaten met betrekking tot noodzakelijke uitgaven. Uit één van de door hen uitgevoerde onderzoeken is de bovengenoemde termijn van drie jaar naar voren gekomen. Door de termijn waarna men recht heeft op langdurigheidstoeslag te verkorten van vijf naar drie jaar ontstaat binnen het budget van huishoudens met een inkomen op minimumniveau waar geen reserveringscapaciteit meer aanwezig is, ruimte waaruit incidentele hogere kosten kunnen worden betaald (bijvoorbeeld vervangingsuitgaven). Deze wijze van inkomensondersteuning kan helpen financiële problemen te voorkomen. Laag inkomen Landelijk is er een geldend sociaal minimum. De hoogte van bijstandsuitkeringen is hiervan afgeleid. Een uitkeringsgerechtigde die een uitkering ontvangt op grond van de WWB kan aanspraak maken op de langdurigheidstoeslag als hij aan alle voorwaarden voldoet. Voor 1 januari 2009 was het zo dat wanneer iemand vanuit een bijstandssituatie arbeid aanvaardde, hij het recht op de langdurigheidstoeslag volledig kwijtraakte. Met ingang van 1 januari 2009 is de mogelijkheid geschapen om ook mensen met inkomen uit arbeid op niveau van het sociaal minimum in aanmerking te laten komen voor de langdurigheidstoeslag. De redenering hierbij is dat iemand die arbeid verricht tegen het minimumloon en geen zicht heeft op verbetering van zijn inkomenspositie, financieel gezien in dezelfde positie verkeert als een uitkeringsgerechtigde die langdurig afhankelijk is van een uitkering. Het is aan de gemeente om te bepalen wat bij de verstrekking van langdurigheidstoeslag onder laag inkomen wordt verstaan. Tot 1 januari 2009 was dit een inkomen uit een bijstandsuitkering. Bij inkomsten uit arbeid op bijstandsniveau bestond er geen recht op langdurigheidstoeslag. De cliëntenraad voelde hier een ongelijkheid, qua hoogte van het inkomen zat men in dezelfde positie als iemand met een bijstandsuitkering, maar toch bestond er geen recht op de langdurigheidstoeslag. Tot 1 januari 2009 was het wettelijk niet toegestaan hier eigen beleid op toe te passen. Met ingang van 1 januari 2009 mag de gemeente wel eigen beleid ontwikkelen. Voorgesteld wordt om in Bussum de doelgroep van de langdurigheidstoeslag te verruimen, waarbij onder laag inkomen wel 100% van het geldende sociaal minimum aangehouden wordt, maar ook mensen
met inkomsten uit arbeid, die gezien de hoogte van hun inkomen in dezelfde situatie verkeren als mensen met een uitkering, aanspraak kunnen maken op de langdurigheidstoeslag. Sociaal minimum wordt gedefinieerd als de geldende bijstandsnorm, inclusief de van toepassing zijnde toeslag. Rechtsgelijkheid staat dan niet meer ter discussie. Door de verruiming van de criteria wordt de groep mensen die recht heeft op de langdurigheidstoeslag groter. Dit betekent dat de gemeente, in vergelijking met voorgaande jaren, een groter bedrag aan langdurigheidstoeslag zal moeten uitkeren. De gemeente Bussum kent een ruimhartig minimabeleid, waarbij alle inwoners met een inkomen tot 115% van het geldend sociaal minimum gebruik kunnen maken van diverse regelingen voor de minima. Daarnaast kan iedere inwoner een beroep doen op de bijzondere bijstand. Bij de beoordeling van het recht op bijzondere bijstand wordt rekening gehouden met de eigen draagkracht binnen het inkomen. Hoe groter het verschil tussen het eigen inkomen en het sociaal minimum, hoe groter het deel van de kosten dat iemand zelf kan voldoen. Hierbij wordt een glijdende schaal gehanteerd. Als de grens om in aanmerking te komen voor de langdurigheidstoeslag wordt gelegd bij 100% van het sociaal minimum en het inkomen wordt hoger, vervalt wel het recht op deze toeslag, maar blijft bijvoorbeeld het recht op de andere regelingen bestaan. De armoedeval wordt daardoor kleiner en geleidelijker in tijd. Door op bovenstaande manier met de verstrekking van langdurigheidstoeslag om te gaan, komt de gemeente tegemoet aan het verzoek vanuit het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid de regeling in het kader van de armoedebestrijding zo breed mogelijk uit te voeren. Cliëntenraad Met de cliëntenraad is uitgebreid gesproken over het bovenstaande voorstel. De cliëntenraad ondersteunt het voorstel en is zeer tevreden dat nu ook mensen met een inkomen uit arbeid op het sociaal minimum aanspraak kunnen maken op de langdurigheidstoeslag en dat bovendien de termijn waarbij het recht op deze toeslag ontstaat is verkort van vijf naar drie jaar. 3. FINANCIËLE ASPECTEN Uit de minimascan van Stimulansz komt als resultaat dat in de gemeente Bussum 672 huishoudens zijn met een inkomen tot en met 100% van het sociaal minimum. Van deze 672 zijn er 118 pensioenontvangers en daarom ouder dan 65 jaar. Dit aantal valt buiten de doelgroep van de Langdurigheidstoeslag. Er blijven 554 huishoudens over met een inkomen tot en met 100% van het sociaal minimum. Hierin zijn de huishoudens met een bijstandsuitkering meegenomen. Bij minima met een bijstandsuitkering heeft 58% langer dan 3 jaar dit inkomen. Dit percentage is toegepast op het hierboven genoemde aantal van 554. Dit houdt in dat er 322 huishoudens zijn die 3 jaar of langer een inkomen op het sociaal minimum hebben. Wanneer al deze huishoudens gebruik maken van deze regeling komen de maximale kosten uit op 131.495,-. De ervaring leert dat gemiddeld 80% ook daadwerkelijk een beroep doet op een regeling.
Naar verwachting zullen de totale kosten (inclusief formatie) 120.000,- bedragen. Binnen de begroting is reeds 50.000,- beschikbaar als budget langdurigheidstoeslag. De gemeenten Naarden en Muiden dragen bij in de uitvoeringskosten tot 7.000,-. Het restant van 63.000,- dekken we uit het budget bijzondere bijstand. 4. VOORSTEL Er wordt voorgesteld de Verordening Langdurigheidstoeslag Wet werk en bijstand gemeente Bussum vast te stellen. Bespreking in commissie Welzijn d.d. 17 maart 2009. Burgemeester en wethouders van Bussum, de secretaris, de burgemeester, Mw. mr. M. Plantinga drs. M. Schoenmaker
Raadsbesluit Gemeente Bussum De raad van de gemeente Bussum; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van Bussum, nummer RV2009-121 Brinklaan 35 Postbus 6000 1400 HA Bussum b e s l u i t : Vast te stellen de Verordening Langdurigheidstoeslag Wet werk en bijstand gemeente Bussum 2009 Telefoon: 035 69 28 888 Fax: 035 69 28 500 Website: www.bussum.nl E-mail: info@bussum.nl Artikel 1 Begripsbepalingen In deze verordening wordt verstaan onder: a. college: het college van burgemeester en wethouders; b. wet: de Wet werk en bijstand; c. bijstandsnorm: de op belanghebbende van toepassing zijnde norm inclusief de maximale toeslag als bedoeld in artikel 25 lid 2 van de wet; d. gehuwdennorm: de norm van artikel 21 onderdeel c van de wet; e. laag inkomen: uitkering op grond van de WWB of een inkomen uit of in verband met arbeid, niet hoger dan de van toepassing zijnde bijstandsnorm of gehuwdennorm; f. referteperiode: een aaneengesloten periode van 36 maanden voorafgaand aan de peildatum; g. peildatum: de datum waarop in enig jaar het recht op de langdurigheidstoeslag ontstaat; h. WTOS: Wet tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten i. WSF 2000: Wet Studiefinanciering j. bescheiden vermogen: het vermogen als bedoeld in artikel 34 van de wet Artikel 2 Voorwaarden 1. Met inachtneming van het bepaalde in artikel 36 van de wet komt in aanmerking voor de langdurigheidstoeslag de belanghebbende van 21 jaar of ouder, maar jonger dan 65 jaar, die: a. gedurende de referteperiode aangewezen is geweest op een inkomen dat niet hoger is dan de voor hem geldende bijstandsnorm; b. op de peildatum niet meer dan het bescheiden vrij te laten vermogen heeft; c. geen uitzicht heeft op inkomensverbetering. 2. Niet voor de langdurigheidstoeslag in aanmerking komt de persoon die: a. op de peildatum een opleiding volgt als bedoeld in de WTOS, dan wel een studie volgt als genoemd in de WSF 2000; b. een uitkering heeft op grond van de Wet werk en bijstand, de Werkloosheidswet, de Wajong of de Wet werk inkomen naar arbeidsvermogen en naar oordeel van het college gedurende de referteperiode onvoldoende heeft getracht algemeen geaccepteerde arbeid te verkrijgen en aanvaarden. Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.
Artikel 3 Hoogte van de toeslag 1. De langdurigheidstoeslag bedraagt (per 1 januari 2009) a. voor gehuwden: 505,-; b. voor alleenstaande ouders: 453,-; c. voor alleenstaanden: 355,-. 2. Voor de toepassing van het eerste lid is de situatie op de peildatum bepalend. 3. Indien één van de gehuwden op de peildatum is uitgesloten van het recht op bijstand ingevolge artikel 11 of 13 van de wet, maar wel aan de voorwaarden voor het recht op toeslag voldoet, komt de rechthebbende echtgenoot in aanmerking voor een langdurigheidstoeslag naar de hoogte die voor hem of haar als alleenstaande of alleenstaande ouder zou gelden. 4. De in het eerste lid genoemde bedragen worden elk jaar per 1 januari aangepast met het percentage van de alimentatie-indexering. Artikel 4 Uitvoering Het college kan nadere beleidsregels vaststellen met betrekking tot de uitvoering van deze regeling. Artikel 5 Onvoorziene gevallen In gevallen waarin deze regeling niet voorziet, beslist het college. Artikel 6 Inwerkingtreding Deze verordening treedt in werking op 1 januari 2009. Artikel 7 Citeertitel Deze verordening kan aangehaald worden als: Verordening langdurigheidstoeslag Wet werk en bijstand gemeente Bussum 2009. Aldus vastgesteld in de openbare raadsvergadering van 2 april 2009. De voorzitter, De griffier,
Toelichting Algemeen Decentralisatie langdurigheidstoeslag Op 1 januari 2009 is een wetsvoorstel inwerking getreden, waarmee de langdurigheidstoeslag wordt gedecentraliseerd naar gemeenten. De huidige langdurigheidstoeslag vindt zijn grondslag in artikel 36 van de Wet werk en bijstand. Daarin is nauw omschreven in welke gevallen en onder welke voorwaarden mensen met een laag inkomen in aanmerking komen voor de toeslag. De gedachte achter de toeslag is, dat mensen die langdurig een inkomen op het sociaal minimum hebben, geen financiële ruimte hebben om te reserveren voor onverwachte uitgaven. In het Bestuursakkoord Rijk-gemeenten uit 2007 ( Samen aan de slag ) is afgesproken dat de langdurigheidstoeslag gedecentraliseerd wordt naar gemeenten. Artikel 36 van de wet blijft de basis, maar daarnaast wordt in artikel 8 een bepaling toegevoegd waarin wordt bepaald dat gemeenten in een verordening de precieze voorwaarden voor de langdurigheidstoeslag moeten vastleggen. Om gemeenten te ondersteunen bij de invoering van de nieuwe langdurigheidstoeslag, heeft de VNG een modelverordening ontwikkeld. Deze modelverordening is gebruikt als basis voor de verordening van de gemeente Bussum. Bevoegdheid gemeenten In het nieuwe artikel 36, eerste lid, is de basis voor de langdurigheidstoeslag opgenomen: Het college verleent op aanvraag een langdurigheidstoeslag aan een persoon van 21 jaar of ouder doch jonger dan 65 jaar, die langdurig een laag inkomen en geen in aanmerking te nemen vermogen als bedoeld in artikel 34 heeft.. In het nieuwe artikel 8 wordt bepaald dat de verordening in ieder geval betrekking moet hebben op de hoogte van de langdurigheidstoeslag en de wijze waarop invulling wordt gegeven aan de begrippen langdurig en laag inkomen. Mogelijkheden voor eigen beleid Op grond van de nieuwe bevoegdheden van gemeenten, zijn er diverse mogelijkheden voor het invullen van eigen beleid. Doelgroep De nieuwe langdurigheidstoeslag geeft nadrukkelijk de mogelijkheid deze ook van toepassing te laten zijn op werkenden met een laag inkomen. In Bussum is de keuze gemaakt om naast uitkeringsgerechtigden ook mensen met een inkomen uit of in verband met arbeid dat niet hoger is dan de voor de persoon geldende bijstandsnorm in aanmerking te laten komen voor de toeslag. Deze groep verkeert in gelijke omstandigheden als mensen met een uitkering op grond van de WWB. Hoogte van de toeslag Tot 1 januari 2009 was de hoogte van de toeslag centraal bepaald. Met ingang van 1 januari 2009 mag de gemeente zelf de hoogte van de toeslag bepalen. Daarbij moet een aantal zaken dingen bedacht worden. Een te laag bedrag doet geen recht aan het karakter van de langdurigheidstoeslag, namelijk dat deze is bedoeld voor mensen die financieel geen mogelijkheden hebben gehad te reserveren voor onverwachte uitgaven. Een te hoog bedrag
kan leiden tot het optreden van de armoedeval. Immers, wordt op enig moment een hoger inkomen bereikt, dan vervalt direct de hele toeslag. Er is voor gekozen om aan te sluiten bij de bedragen van 2008. Deze bedragen zijn verhoogd met het indexeringspercentage van de alimentatie. Langdurig Tot 1 januari 2009 was de referteperiode vijf jaar. Door het Nibud is al vaker aangegeven dat de reserveringsmogelijkheden voor mensen met een minimuminkomen na 3 jaar minimaal worden. Er is voor gekozen om hierbij aan te sluiten en de referteperiode op 3 jaar vast te stellen. Laag inkomen Er is gekozen om het inkomen waarbij mensen in aanmerking komen voor de langdurigheidstoeslag gelijk te stellen aan de geldende bijstandsnorm. Aan de ene kant speelt hierbij een financieel argument. Wanneer mensen met een inkomen hoger dan de geldende bijstandsnorm in aanmerking zouden komen voor langdurigheidstoeslag wordt de regeling zeer kostbaar. Daarnaast kent de gemeente Bussum een ruimhartig minimabeleid, waar mensen met een inkomen tot 115% van het minimum gebruik van kunnen maken. Ook op bijzondere bijstand kan een beroep gedaan worden. Mocht iemand dan een inkomen gaan krijgen dat hoger is dan 115% van de geldende bijstandsnorm verliest hij naast het recht op de overige regelingen ook het recht op de langdurigheidstoeslag. Hierdoor wordt de armoedeval groter en kan het recht op langdurigheidstoeslag een remmende werking hebben. Geen ambtshalve verstrekking In de wet wordt bepaald dat het college de toeslag op aanvraag verstrekt. Dit sluit de mogelijkheid voor ambtshalve toekenning uit. Het kabinet geeft hierbij aan dat het gaat om een vorm van bijzondere bijstand, waarbij geldt dat voor elk individueel geval beoordeeld moet worden of er een recht bestaat. Er zijn echter wel mogelijkheden om de aanvraag te vereenvoudigen. Als uit de gemeentelijke administratie blijkt dat in de situatie van betrokkene het afgelopen jaar geen wijzigingen zijn opgetreden, dan kan een volledig ingevuld aanvraag formulier toegezonden worden, waarna de betrokkene door het zetten van de handtekening de aanvraag officieel maakt. Artikelsgewijze toelichting Artikel 2 In het eerste lid wordt uitgewerkt wie er recht heeft op de langdurigheidstoeslag. Wanneer iemand langer dan 3 jaar een inkomen heeft dat niet hoger is dan de voor hem geldende bijstandsnorm kan er vanuit gegaan worden dat er geen uitzicht is op inkomensverbetering. In het tweede lid onder a wordt geregeld dat studerenden en scholieren niet in aanmerking komen voor de langdurigheidstoeslag. Bij studerenden is geen sprake van geen zicht op inkomensverbetering, het doel van de scholing is juist om een betere positie te krijgen op de arbeidsmarkt. In het tweede lid onder b wordt vastgelegd dat wanneer iemand onvoldoende heeft getracht algemeen geaccepteerde arbeid te verkrijgen hij niet in aanmerking komt voor de langdurigheidstoeslag. Wanneer dat wel het geval zou zijn kan iemand bewust zijn re-integratie frustreren om in aanmerking te (blijven) komen voor de toeslag. Dit onderdeel van de verordening geldt niet alleen voor uitkeringsgerechtigden met een uitkering op grond van de WWB. Ook mensen met een uitkering op grond van een andere wet, die de re-
integratieverplichting hebben, vallen, in het kader van de rechtsgelijkheid, onder dit artikel. Onvoldoende medewerking valt vast te stellen door te kijken of er in de 36 maanden voorafgaand aan de aanvraag een maatregel is opgelegd vanwege deze reden. Voor de mensen met een WWB-uitkering is dit vastgelegd in het bijstandsdossier, bij andere uitkeringen kan via Suwi-net gekeken worden of er sprake is van zo n maatregel. Artikel 3 In dit artikel wordt de hoogte van de toeslag geregeld. Artikel 4 Dit artikel geeft het college de bevoegdheid om als dat nodig is binnen de kaders van deze verordening (aanvullende) beleidsregels vast te stellen. Doel hiervan is om beleidsmatig accuraat te kunnen inspelen op gewijzigde omstandigheden. Artikel 5 Dit artikel geeft het college de bevoegdheid om in individuele schrijnende gevallen naar redelijkheid en billijkheid te kunnen afwijken van één of meer bepalingen van deze verordening. Artikel 6 Bij de inwerkingtreding is aangesloten bij de beoogde inwerkingtreding van het wetsontwerp. In het wetsontwerp is een bepaling over overgangsrecht opgenomen, zodat dit niet in de verordening geregeld hoeft te worden.