[Uitzending nr. 115: Exodus 19:4 t/m 25]

[Uitzending nr. 115: Exodus 19:4 t/m 25] De vorige uitzending lazen we dat Mozes de berg Sinaï beklom om de Here God te ontmoeten. Mozes moet een aantal opdrachten doorgeven aan het volk Israël. De Here zei: Zeg hun: U hebt gezien wat Ik met de Egyptenaren heb gedaan en hoe Ik u bij Mij heb gebracht, zoals een arend zijn jong op zijn rug meeneemt. Als u Mij gehoorzaamt en uw deel van ons verbond naleeft, zult u Mijn eigendom zijn tussen alle andere volken, want de hele aarde is Mijn bezit. U zult een koninkrijk van priesters van God en een heilig volk zijn (Ex.19:4 t/m 6). De Israëlieten worden door de Here uitgenodigd tot het verbond en aanvaarding ervan. Het volk heeft 3 dagen om zich voor te bereiden op de door de HERE aangekondigde verbondssluiting. In deze periode geeft de Here via Mozes Zijn instructies. Geheel in de stijl van de toenmalige vazalverdragen herinnert de HERE aan zijn weldaden in het verleden. Wat is een vazalverdrag? Wanneer in het oude Oosten een koning een andere koning overwonnen had in een oorlog, kon de overwinnaar een verdrag aanbieden aan de verliezer, een zogenaamd vazalverdrag. De onderworpen koning werd dan niet gedood, maar kwam in een afhankelijkheidsrelatie met de overwinnaar (de soeverein). De onderworpen koning moest elk jaar aan bepaalde verplichtingen voldoen. Er stond tegenover dat hij ook op bescherming van de overwinnaar kon rekenen. De onderworpen koning werd vazal van de overwinnaar. Deze vormen van verdragen worden door de Here God in gebruik genomen om de relatie tussen Zichzelf en het volk Israël onder woorden te brengen. De Bijbel kiest voor het woord 'verbond' in plaats van vazalverdrag. Daarmee komt meer nadruk te liggen op de goedheid en barmhartigheid van de soeverein (in dit geval de Here God) ten opzichte van de vazal (het volk Israël). Het verbond wordt in het Midden-Oosten en in de Bijbel gebruikt om God en mens, of mensen onderling in een nieuwe relatie te brengen. Het betreft een wettelijke regeling van relaties. Door het verbond van de Here met Israël wordt het volk aangenomen tot zonen van God. De vazalverdragen zijn uit de 14 e eeuw voor Christus bekend van de Hethieten en werden altijd schriftelijk vastgelegd. Er zijn grote overeenkomsten met de weergave en sluiting van het verbond uit de Bijbel. TTB NL TWR CW 1

In de vazalverdragen van de Hethieten vinden eenzelfde opbouw: een herinnering aan de voorgeschiedenis, een uitnodiging om het verdrag te aanvaarden, de basisbepaling van wederzijdse trouw en de nadere uitwerking. De eigenlijke sluiting van de overeenkomst (in veel gevallen met bloed) wordt gevolgd door een maaltijd. Ook zijn er ongelijke partijen. Blijkbaar heeft de Here gebruik gemaakt van vormen die in die tijd bekend waren. De vergelijking tussen verbond en verdrag maakt ook duidelijk dat bij het oosterse verdragsrecht de verslagen koning altijd de mindere was en de overwinnaar uit was op een flinke jaarlijkse schatting. Bij Israël staat de genade en barmhartigheid van God centraal. Het verbond is méér dan een verdrag! In het oosterse verdragsrecht was het de gewoonte dat er twee identieke exemplaren van de overeenkomst werden gemaakt, bijvoorbeeld twee kleitabletten. Beide koningen namen een exemplaar mee. Zo bezien is het waarschijnlijk dat de twee stenen platen die Mozes ontvangt, ook twee identieke exemplaren zijn: één voor de Here, en één voor het volk. Nergens staat in de Bijbel te lezen dat op de eerste plaat de eerste vier en op de tweede plaat de laatste zes geboden staan. Misschien dat die verdeling wel gold voor de vooren achterkant van de platen (volgens Ex.32:15 waren de platen aan beide zijden beschreven). Het meest waarschijnlijk is dat de twee platen in zijn geheel hetzelfde waren. Kennis van de verbonden is ook belangrijk voor de betekenis van bepaalde woorden. Bijvoorbeeld het hebreeuwse woord dat vaak met 'goedertierenheid' vertaald wordt betekent in veel gevallen meer 'trouw aan het verbond', en 'loyaliteit'. Wanneer een bidder pleit op deze eigenschap van de Here God, wordt er niet alleen gevraagd om een gunst, maar ook om Gods trouw aan Zijn eigen beloften. Na deze verduidelijking kunnen we nu ingaan op enkele bijzonderheden. De Here geeft een overzicht van Zijn eerdere daden. Als eerste herinnert Hij aan de verlossing uit Egypte en vervolgens geeft Hij aan dat Israël op adelaarsvleugels is gedragen. De adelaar of arend is vermoedelijk een verzamelnaam voor een groep roofvogels. TTB NL TWR CW 2

In de Bijbel wordt de Here God wel vergeleken met een arend, zoals in Deut. 32:11 'Hij spreidde Zijn vleugels over Israël uit, net als een arend zijn jongen op de vleugels neemt en zo beschermt. Zo doet de Here met Zijn volk, de Israëlieten Het volk Israël is verlost uit Egypte en door de woestijn naar de grens van Kanaän getrokken. Door hun ongehoorzaamheid duurde het 40 jaar voor ze het beloofde land mochten intrekken. Al die jaren is de Here hun nabij geweest en heeft Hij voor hen gezorgd, zoals een arend zorgt voor zijn jongen, dat is de vergelijking die Mozes in Deutr.32 maakt. De arend werpt zijn jongen uit hun vertrouwde nest. Ze voelen zich er veilig maar kunnen er niet altijd blijven. Daarbij gaat het nogal rigoureus toe. De arend begint het nest te vernielen door de takken los te trekken. Daarna duwt hij de jongen over de rand van het nest zodat ze gedwongen worden om te vliegen. De jonge arenden hebben nog nooit gevlogen, maar moeten nu hun vleugels gebruiken. Als de moederarend ziet dat haar jong het niet redt, dan gaat zij onder het jong zweven, spreidt haar vleugels uit en vangt het jong op. Daarna vliegt ze omhoog en laat de jonge arend weer vallen, net zo lang totdat het zelf kan vliegen. Luisteraar, een schitterend beeld. Zo kan de Here ook in uw en jouw leven te werk gaan. Hij wil mensen vormen en brengen waar Hij hen hebben wil. Daartoe gebruikt de Here omstandigheden. Omstandigheden om ons los te maken van eigen veiligheden. Iedereen zal het er mee eens zijn dat jonge arenden niet altijd in het nest moeten blijven. Een arend is geschapen om te vliegen en in de lucht op de wind te zweven. In onze situatie is het vaak hetzelfde, als we ons teveel nestelen in ons eigen huisje, boompje, beestje en alles piekfijn voor elkaar hebben dan is de kans levensgroot dat we de Here God uit het oog verliezen. We bereiken dan niet het doel, dat God met ons voor ogen heeft. Hij wil ons namelijk omhoog voeren, zodat we alles meer vanuit Zijn optiek gaan zien. Hij wil ons Zijn liefde en zorg doen ervaren en wil dat we genieten van Zijn zegeningen. Exodus 19:4 U hebt gezien wat Ik met de Egyptenaren heb gedaan en hoe Ik u bij Mij heb gebracht, zoals een arend zijn jong op zijn rug meeneemt. TTB NL TWR CW 3

Jonge arenden die uit hun nest zijn gewerkt en proberen te vliegen worden, als dat niet lukt, door hun moeder op haar rug opgevangen. Het is een geweldig beeld en eveneens heel goed toepasbaar op onze situatie. Het kan voorkomen in ons leven, dat we door alle zorgen en moeilijkheden de indruk hebben, dat de Here ons heeft verlaten. De hemel lijkt wel van koper. We ervaren niets van Gods vrede en zorg. Het licht aan het einde van de tunnel is ver weg en we storten steeds verder omlaag., net als de jonge arenden die uit het nest zijn gestoten. Zij ervaren dan niets van de zorg van hun moeder, ze lijkt ver weg en uit het zicht. Heeft ze hen in de steek gelaten? Nee! Want plotseling is er een moment dat hun moeder opduikt, onder hen zweeft en hen opvangt op haar rug, waar ze veilig zijn. Ze zijn onnodig bang geweest. Hun moeder was er al die tijd en hield hen nauwlettend in de gaten. Zij wist precies het juiste moment om in te grijpen. Als een mens wordt bedolven onder problemen voelen we soms ook helemaal niets van Gods nabijheid. De rust is weg alles is onzeker, maar gelukkig: de Here God is er wel! Hij houdt ons scherp in de gaten en grijpt in op het juiste moment. 1 Korinthiërs 10 vers 13: God is trouw, Hij zal ervoor zorgen dat de beproevingen u niet te veel worden. Hij zal ook een uitweg uit de beproevingen geven, zodat u ertegen opgewassen bent. Wij mogen weten, misschien voelt u het niet altijd, dat Zijn eeuwige armen onder ons zijn en dat niemand ons kan roven uit Zijn hand. Ook al begrijpen we niet altijd wat en waarom iets gebeurt. Toch mogen we geloven dat de Here God een liefdevolle Vader is, die weet wat goed is voor ons. Door de moeilijkheden heen zal een mens steeds ontdekken, dat de Here betrouwbaar is! Voordat een arend wegvliegt heeft hij eerst op de wind gelet. Hij luistert met zijn oren, kijkt met zijn ogen en voelt met zijn hele lichaam of de wind gunstig is om zich te laten meevoeren. Op dezelfde wijze mogen wij onze omstandigheden tegemoet treden, in alles geconcentreerd op God zodat we onszelf op het juiste moment kunnen laten meevoeren door Zijn Heilige Geest, zodat we naar grote hoogte kunnen worden gebracht. Hem als het ware tegemoet. TTB NL TWR CW 4

De arend is ook bekend omdat hij urenlang cirkels kan draaien in de lucht, terwijl hij zweeft op de wind. Hij maakt dan gebruik van zijn machtige vleugels. Als hij ze intrekt stort hij razendsnel neer, maar als hij ze op de juiste wijze uitspreidt zweeft hij vanzelf, vrijwel zonder enige inspanning. Ook wij moeten leren onze 'vleugels' in de goede stand te zetten, zodat Hij ons kan dragen (Ps. 68:20). Het is: 'niet ik leef, maar Christus leeft in mij'. Dat gebeurt als Zijn Geest ons optilt en meevoert. Jesaja 40 vers 31: Maar zij die hun hoop op de Here hebben gevestigd, zullen hun krachten weer terugkrijgen. Zij stijgen op met vleugels als van arenden, zij zullen voortsnellen, maar niet moe worden, zij zullen wandelen zonder uitgeput te raken. We gaan weer terug naar de tekst van Exodus 19 vers 6: U zult een koninkrijk van priesters van God en een heilig volk zijn. Met dit vers geeft de Here aan dat Hij Israël tot Zich heeft geroepen. Nu de Here in het voorgaande een overzicht heeft gegeven van Zijn weldaden volgen de bepalingen van het verbond. De bepalingen bestaan uit een oproep tot gehoorzaamheid en de daarbij behorende positie: priesters van God en een heilig volk. Israël mag zich beschouwen als het bijzondere bezit van de HERE. Er wordt in de tekst een beeld gebruikt, dat afkomstig is uit hofkringen. Oosterse koningen bezaten kostbaarheden die voor hen een bron van speciale vreugde vormden. Deze schatten werden opgeborgen in een speciale doos. Israël wordt vergeleken met zo n kostbaarheid. Daarmee wordt uitgedrukt hoezeer de HERE Zijn volk liefheeft. Ook de zinsnede tussen alle andere volken (Ex.19:5) brengt de bijzondere positie van Israël onder woorden. Terwijl de hele aarde aan de HERE toebehoort, is Israël uitverkoren om te worden tot een koninkrijk van priesters en een heilig volk. Aan het volk Israël wordt een priesterlijke rol gegeven. Een aspect dat al aanwezig is in de belofte aan Abraham. In Gen.12:3 wordt gezegd dat in of door hem alle geslachten van de aardbodem gezegend zullen worden. De uitdrukking koninkrijk van priesters of priesterlijk koningschap is uniek in het OT. TTB NL TWR CW 5

De aard van de verbondssluiting geeft aan dat God de Koning van Israël wordt. Het volk, waarover de HERE Zijn heerschappij uitoefent, kan ook gekwalificeerd worden als priesterlijk. De bijzondere plaats van Israël ligt in haar koninklijke en priesterlijke functie. De tweede omschrijving van Israël in vers 6 is heilig volk. Deze woordcombinatie komt alleen hier voor. Het gebruikte woord voor volk kan het beste als natie worden weergegeven. De uitdrukking voor heilig duidt op de afzondering en toewijding aan de HERE. Er is sprake van een aan de Here gewijde en afgezonderde natie. Nadat de HERE de verbondswoorden heeft uitgesproken, geeft Mozes ze door aan de oudsten en via hen worden ze doorgegeven aan het volk. Exodus 19 vers 7: Mozes ging weer naar beneden, riep de leiders van het volk bijeen en vertelde hun wat de HERE tegen hem had gezegd. De leiders van het volk zijn de oudsten. In het Oude Oosten gold de oudste als representant van het volk. Dit blijkt uit Mesopotamische teksten van de Mariarchieven uit de 18 e eeuw tot en met de bibliotheek van Sargon uit de 8 e eeuw v.chr. Het is ook aanwijsbaar in Fenicische teksten uit Byblos en Tyrus. De oudsten namen gedurende de gehele oudtestamentische geschiedenis een prominente plaats in. Hoe de communicatie tussen de oudsten en het volk precies in zijn werk gaat, wordt niet vermeld. Wel dienen zij als bemiddelaars tussen Mozes en het volk. Exodus 19 vers 8: Zij verklaarden eenstemmig: Alles wat de HERE ons opdraagt, zullen wij doen. Mozes bracht deze woorden van het volk aan de HERE over. Het volk geeft hierop antwoord door te verklaren dat ze zich willen verbinden aan de HERE. De aanvaarding van de uitnodiging maakte een vast onderdeel uit van de oud oosterse verbondssluiting. Daarna brengt Mozes de HERE het antwoord. Exodus 19 vers 9: Toen zei de HERE tegen Mozes: Ik kom naar u in de vorm van een donkere wolk, zodat het hele volk kan horen hoe Ik met u spreek en ze u voortaan altijd zullen zien als Mijn vertegenwoordiger. TTB NL TWR CW 6

Het geven van de Wet aan het volk Israël bij de berg Sinaï was het begin van de bedeling van de Wet. Deze bedeling strekt zich uit van de berg Sinaï tot het kruis van Golgotha. De Israëlieten zeiden: Alles wat de HERE ons opdraagt, zullen wij doen. Maar, de hele geschiedenis van Israël laat zien, dat ze de Wet niet konden houden. Meer dan 500 jaar heeft Israël laten zien dat zij de Wet niet konden houden. Maar luisteraars dat geldt niet alleen voor Israël! Een gewoon mens kan uit zichzelf God niet behagen. Vanuit zichzelf kan een mens de Wet niet houden en moet steeds ontdekken dat hij of zij het hoge niveau van de Here niet kan halen. Maar waarom heeft de Here dan de wet gegeven? Doet de Here de mens geen onrecht als Hij in Zijn wet van hem eist wat hij niet kan volbrengen? Nee! Want de Here heeft de mens zo geschapen, dat hij hiertoe in staat was. Maar de mens heeft zichzelf en al zijn nakomelingen door ongehoorzaamheid van deze gave beroofd. De Here kan de zonde en overtredingen niet ongestraft laten. Zijn wet wijst de zonde en overtredingen aan. Gal.3:10 zegt, Vervloekt is hij die deze wetten niet nauwgezet gehoorzaamt. Daarnaast lezen we in Rom.3:20, Het enige wat de wet doet, is de mens bewust maken van zonde. Paulus vat het in Romeinen 8 vers 6 en 7 samen met de woorden: Het doen van uw eigen zin leidt tenslotte tot de dood. Maar de kracht van de Heilige Geest brengt ons leven en vrede. Onze eigen zin gaat recht in tegen de wil van God. Hij onderwerpt zich niet aan Gods wet en kan dat ook niet. Luisteraar heeft u al gemerkt dat u er niet in slaagt om aan Gods wet te voldoen? Als er nu verder niets meer te zeggen valt dan is dat geen blijde boodschap. Maar, de Here heeft een andere uitweg gegeven! Rom.10 vers 4: Want nu Christus er is, hoeft niemand meer zijn best te doen om volgens de wet van Mozes rechtvaardig te worden. Iedereen die op Christus vertrouwt, wordt rechtvaardig. Exodus 19 vers 10 t/m 16: Ga nu naar beneden en maak het volk klaar voor Mijn bezoek. Heilig hen vandaag en morgen en laten ze hun kleren wassen. Overmorgen daal Ik neer op de berg Sinaï en het hele volk zal er getuige van zijn. Maak een duidelijke scheidslijn, waar het volk niet overheen mag komen en zeg hun: Wees gewaarschuwd! Probeer niet de berg te beklimmen of TTB NL TWR CW 7

de voet ervan aan te raken, want ieder die dat probeert, zal zeker sterven. Als iemand de berg aanraakt, zal hij worden gestenigd of met pijlen worden doodgeschoten, zowel mens als dier. Pas bij een langdurig blazen op de ramshoorn mag het volk de berg beklimmen. Mozes ging weer naar beneden, heiligde het volk en zij wasten hun kleren. Hij gaf de opdracht: Iedereen moet zich klaarmaken voor Gods bezoek over twee dagen. Niemand mag seksuele omgang met zijn vrouw hebben. Op de morgen van de derde dag kraakten donderslagen en flitste de bliksem rond de berg, terwijl een zware wolk op de top van de berg neerdaalde. Een enorm bazuingeschal klonk van de berg en de Israëlieten in het kamp beefden van angst. Het volk heeft in totaal drie dagen voorbereidingstijd. Mozes moet de berg hermetisch afsluiten. De mededeling dat het naderen tot de berg de doodstraf tot gevolg zal hebben, staat centraal in dit gedeelte. Door deze rigoureuze afsluiting van de berg wordt op krachtige wijze onderstreept dat Here volkomen verschilt van de mens. Hij is de allerhoogste en is in kracht, heiligheid, rechtvaardigheid en liefde niet te vergelijken met een mens. Dit anders zijn van de HERE is uiteindelijk een geweldige troost. Alleen Iemand die onze menselijke kleinheid en beperkingen overstijgt kan verlossing brengen voor Israël en voor de wereld. Exodus 19 vers 17 t/m 25: Mozes leidde hen het kamp uit om God te ontmoeten en zij bleven staan aan de voet van de berg. De hele berg Sinaï was omgeven met rook, omdat de HERE in vuur neerdaalde. De rook steeg omhoog als uit een oven en de berg trilde ervan. Het bazuingeschal werd luider en luider. Mozes sprak en God antwoordde hem in de donder. Toen daalde de HERE neer op de berg. Hij riep Mozes naar de top van de berg en Mozes klom omhoog. Maar de HERE zei tegen hem: Ga weer naar beneden en waarschuw het volk dat niemand mag proberen een glimp van Mij op te vangen, want anders zullen velen sterven. Zelfs de priesters moeten zich eerst heiligen voordat zij tot Mij naderen, want anders zullen ook zij sterven! Maar Mozes antwoordde: Het volk zal de berg niet beklimmen, want U hebt ons gewaarschuwd met: Zet de berg af en beschouw hem als heilig. Maar de HERE hield aan en zei: Ga TTB NL TWR CW 8

naar beneden en neem Aäron mee naar boven. Maar laten de priesters en het volk beneden blijven, anders zal Ik hen vernietigen. Zo ging Mozes weer naar beneden en vertelde het volk wat God had gezegd. Luisteraar, niemand heeft ooit God gezien, maar Zijn enige Zoon, die één met Hem is, heeft ons laten zien wie God is, (Joh. 1:18). In de volgende uitzending gaan we verder met Exodus 20: de Tien Geboden. TTB NL TWR CW 9