Nieuwsbrief Groene scholen Een schoolplein kan veel meer zijn dan een pauzeplaats of een overblijfplek. Het kan een soort buitenlokaal worden met diertjes, planten en bomen. Een groen schoolplein, waar kinderen op zoek gaan naar lieveheersbeestjes, verstoppertje spelen achter bomen en in struiken. Een schoolplein waar kan worden geklommen en geklauterd, waar zij kunnen ontdekken en zich kunnen verwonderen. Of een plein met aansluitend een natuurpad in een bosstrook naast de school waar de interesse van kinderen voor de natuur gewekt kan worden. Zo kunnen kinderen weer in contact komen met de natuur. nieuwsbrief nummer 51 Oktober 2015 In dit nummer o.a.: Muizenplagen: beheersen of accepteren? Flora- en Faunaonderzoek in Zeewolde Lunch-ommetjes Flevoland, verrassend groen Landschapsbeheer biedt inspiratie en hulp om samen met de kinderen, leerkrachten en ouders de schoolomgeving groener te maken. Vanuit de basisscholen bestaat veel belangstelling voor het advies en de begeleiding die Landschapsbeheer biedt bij de groenere inrichting van het plein met kinderen, leerkrachten en ouders. De afgelopen twee jaar is er met 45 basisscholen, peuterspeelzalen en buitenschoolse opvang contact geweest over het anders inrichten van het schoolplein. Bij bijna de helft zijn de plannen inmiddels uitgevoerd. vervolg op pagina 2 Cultuurhistorie van het nieuwe land Vrijwilligersdag was informatief en vooral gezellig Vleermuizen in de Oostvaardersplassen
natuur/landschap vervolg van pagina 1 Bijvoorbeeld in Almere hebben de leerlingen van de Loofhut sinds vorig jaar bij de school een prachtige klimboom. De boom was door de gemeente nog niet neergelegd of de kinderen klauterden er al op. Hier bleef het niet bij. De kinderen zaaiden een bloemenlint in het saaie grasveld naast de school. Vanaf het begin van de zomer tot in de herfst staan er planten in bloei, zodat vlinders en bijen genoeg voedsel kunnen vinden om daarna zonder veel problemen de winter door te komen. In het najaar kwamen de leerlingen nog in actie om in het lint fruitbomen te planten. Natuurlijk is er wel wat geduld nodig voordat de bomen groot zijn en een overvloedige oogst leveren. Maar dit voorjaar konden de leerlingen al de eerste bloesems aan de takken zien verschijnen. En wie weet al een enkel appeltje dit najaar. Sinds dit voorjaar spelen de kinderen bij basisschool Op de Wieken in Tollebeek nog liever buiten. De nieuw aangelegde speelheuvel met boomstammen biedt té veel uitdaging om stil te zitten. Rennen en klimmen, haasje over en balanceren, het kan nu allemaal bij de school. Op een zaterdagochtend hebben 15 ouders in samenwerking met Landschapsbeheer Flevoland deze uitdagende speelplek gemaakt. De ouders werden uiteraard geholpen door leerlingen van de school. Met veel creativiteit hebben de ouders een speelheuvel gemaakt met een parcours van stammen om te klimmen en te balanceren. Van wilgentenen en bestaande struiken werd een prachtige speelhut gevlochten. En onder de ramen van de lokalen werd een strook gefreesd en vervolgens ingezaaid met een bloemenmengsel. De kinderen konden niet wachten tot alles klaar was, in de welverdiende pauze van de harde werkers werd er al volop gespeeld. Nationaal Kampioenschappen Maaien met de zeis Zaterdag 11 september heeft Landschapsbeheer Flevoland samen met Overijssel en Gelderland alweer voor de 4e keer in het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem het Nationaal Kampioenschap Maaien met de zeis georganiseerd. Diverse teams uit heel Nederland streden tijdens het evenement Beleef Landleven voor de eer voor het beste Zeisteam 2015. Elk jaar neemt de kwaliteit van de maaiers en daarmee de onderlinge concurrentie toe. En elk jaar wordt er wel weer iets nieuws gebracht door de teams. Dit jaar was dat het synchroon maaien, de drie maaiers van een team maaien dan met dezelfde cadans en tempo. Ons Flevolandse herenteam was daar als een van de weinigen een goed voorbeeld van. Ondanks de daarmee behaalde extra punten wisten ze door de enorme concurrentie toch geen finaleplaats te bemachtigen. Het team van Landleven, bestaande uit drie maaiers uit Utrecht, Drenthe en Overijssel heeft uiteindelijk de eerste prijs in de wacht gesleept, ze wisten de favorieten uit Friesland en Groningen nipt voor te blijven. Samen met scholen, de gemeentes, het Streekfonds Flevoland en Nationale Postcode Loterij maakt Landschapsbeheer Flevoland zo weer nieuwe stukjes natuur. Het is voor de kinderen natuur dichtbij huis. Door de enorme belangstelling zijn de middelen binnen dit project bijna uitgeput. Toch willen we graag verder en bieden de scholen daarom aan om voor een bedrag van ca. 3000 te helpen met bedenken én uitvoeren van (een deel van) een groener schoolplein. Ook interesse voor een groen schoolplein? Belt of mailt u dan met Arda van der Lee (0320) 294939 of vanderlee@ landschapsbeheer.net Colofon Wilt u naar aanleiding van deze nieuwsbrief reageren? U kunt ons bellen, schrijven of mailen. Deze nieuwsbrief verschijnt 3 keer per jaar en is een uitgave van: Landschapsbeheer Flevoland Botter 14-03, 8232 JP Lelystad Tel. (0320) 294939 Flevoland@landschapsbeheer.net www.landschapsbeheer.net twitter: @LBFlevoland facebook: www.facebook.com/ landschapsbeheerflevoland Samenstelling/foto's medewerkers Landschapsbeheer Flevoland Eindredactie Arda van der Lee Ontwerp en lay-out Ruitervorm BNO Oplage 2700 stuks Landschapsbeheer Flevoland maakt zich sterk voor behoud, beheer en ontwikkeling van natuur en landschap buiten de eigenlijke natuurgebieden. Ons werk wordt mede mogelijk gemaakt door bijdragen van de Europese Commissie, het Ministerie van Economische Zaken, de Provincie Flevoland, de Flevolandse gemeenten en de Nationale Postcode Loterij. 2
column Muizenplagen: beheersen of accepteren? Piekjaren van veldmuizen in Nederland vertonen meestal een driejarige cyclus, die bovendien in grote delen van het land synchroon lijken te verlopen. De huidige klimaatverandering (relatief warmere winters) vergroot de kans op deze piekjaren met hoge dichtheden. Maar ook de huidige landbouwtechnische, doelmatige geïntegreerde teelt levert zo zijn voordeel op voor veldmuizen. De lage grondwaterstand en weilanden zonder koeien spelen de muizen in de kaart. Nu de Staatssecretaris toestaat om de huidige veldmuizenpiek met Luxan te bestrijden, worden daarmee de opmerkingen uit het rapport van Alterra nr. 1234 genegeerd. Daarin staat duidelijk dat maatregelen die alleen op het verlagen van de sterfte gericht zijn, met name in een piekjaar, overwegend weinig effectief zijn. En daar zet de Staatssecretaris nu juist op in. Dus eigenlijk is het een doekje voor het bloeden, een maatregel die tegemoetkomt aan het gevoel van de betreffende gedupeerden we mogen nu iets doen. Jammer! Zwaardere, chemische middelen inzetten om de muizenplaag te beteugelen, blijkt niet de juiste weg. Kan het ook zo zijn dat we moeten accepteren dat niet voor iedere kwaal een middel bestaat? Zwichten onder de druk om zoveel mogelijk alles te willen beheersen, getuigt van een sterke landbouwlobby, maar zwakke knieën, als je al weet dat het weinig effectief is. Landschapsobservatorium Vindt u, net als ik, de Europese regio s Toscane, Andalusie, Flevoland, Provence, Bretagne en Cornwall ook zo mooi? Wat hebben deze regio s toch gemeen dat ze zonder uitzondering zo landschappelijk fraai zijn? Eén van de redenen (misschien wel de belangrijkste) is dat deze regio s soms al vele jaren geleden een landschapsobservatorium hebben opgericht. Deze observatoria hebben allen tot doel een significante bijdrage te leveren aan de kennis van het landschap, het monitoren van de kwaliteit van het landschap en het betrekken van de samenleving bij een betere bescherming,beheer en ontwikkeling van het landschap. Deze observatoria blijken een ontmoetingspunt te worden tussen lokale overheden, universiteiten, maatschappelijke organisaties en burgergroepen betrokken bij landschap. Ik ben dan ook zeer verheugd dat de samenwerkingsorganisatie LandschappenNL zeer recent voor Nederland ook een landschapsobservatorium heeft opgericht. De website www.landschapsobservatorium.nl (als bouwsteen voor het observatorium) zal een vindplaats zijn voor informatie over de staat van het landschap. Verschillende maatschappelijke organisaties werkzaam in het landelijk gebied vormen de afzender. Helaas is de gedachte dat een goede predatorenstand de muizenplagen zou kunnen beteugelen, ook niet juist. Maatregelen die muizendichtheden wel negatief beïnvloeden zijn: een hoge grondwaterstand, een hoge veedichtheid, een hoge vegetatie, een dichte grasmat, intensief graslandbeheer en een kleinschalig landschap. De huidige ontwikkelingen in de landbouw met volop drainage en steeds minder koeien in de wei druisen hier juist tegenin. Dus doe gerust de koeien maar de wei in, staat nog leuk ook in een anders zo verlaten landschap en het is blijkbaar ook nuttig. Het Nederlandse Landschapsobservatorium moet een bijdrage gaan leveren aan het monitoren van de kwaliteit van het landschap, het rapporteren over de ontwikkelingen in het landschap en het vergroten van de publieke en politiekbestuurlijke aandacht voor het landschap. Nationaal heeft het landschapsobservatorium ook alle aandacht. Een motie verzoekt de regering om in overleg met de provincies de rol van het Landschapsobservatorium mee te nemen. Ik hoop dat ook de provincie Flevoland mede hiermee het thema landschap weer een volwaardige plaats geeft. Kortom, het landschapsobservatorium heeft een belangrijke functie om te borgen dat er voldoende aandacht blijft voor het landschap. Als wij het waardevolle Flevolandse landschap blijven koesteren, dan blijven wij geheel vanzelfsprekend opgenomen in de lijst van de mooiste gebieden van Europa. Geert Gielen directeur 3
vrijwilligers Flora- en Faunaonderzoek in Zeewolde Gedetailleerde kennis over de aanwezigheid van beschermde planten en dieren ontbreekt op dit moment bij de gemeente Zeewolde. Daarom heeft men Landschapsbeheer gevraagd onderzoek te doen waar beschermde soorten in het openbaar groen voorkomen. Het onderzoek richt zich vooral op vleermuizen, bevers, rugstreeppadden, tongvarens, rietorchissen, grote keverorchissen, daslook en andere planten die op de rode lijst staan. Vrijwilligers spelen een belangrijke rol in het verzamelen van de gegevens. Ze doen waarnemingen en zetten die op de site waarneming.nl. Zeewolde is een groene stad vol planten en dieren. De gemeente wil graag weten welke natuur waar voorkomt. Enerzijds om te weten waar kwetsbare gebieden in de stad aanwezig zijn, anderzijds om ruim op tijd te kunnen anticiperen op ontwikkelingen in deze natuur. Immers, vanuit de Flora- en Faunawet moet er bij het maken van plannen rekening worden gehouden met de aanwezigheid van een aantal dier- en plantensoorten. In drie jaar moet de kennis op peil zijn gebracht waar de relevante soorten in Zeewolde zitten en hoe de beheerder er mee om moet gaan. Natuurwerkdag 7 november Op de eerste zaterdag van november is traditiegetrouw de jaarlijkse Natuurwerkdag. In heel Nederland wordt dan op talloze locaties in de natuur gewerkt. En iedereen kan meedoen, jong en oud, scoutinggroepen, gezinnen met kinderen, studenten en wie nog meer zijn groene vingers aan het werk wil zetten. Er kan volop gezaagd, geknot, gesnoeid, gemaaid en gehooid worden. Ook in Flevoland kunnen op diverse plekken de handen uit de mouwen gestoken worden. Daar zitten terreinen bij van het Flevolandschap, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en gemeenten. Natuurlijk begeleidt Landschapsbeheer ook op een aantal locaties. Bovendien zorgen wij in de provincie voor de algehele coördinatie en kan onze grote voorraad gereedschap weer provinciebreed worden ingezet. Drie locaties verdienen in dit artikel wat extra aandacht. Wat te denken van Heemtuin Polderwijk in Zeewolde? Deze heemtuin is enkele jaren geleden aangelegd en is volop in ontwikkeling. Kunst en natuur gaan hier hand in hand, wat zorgt voor een bijzondere sfeer. Extra hulp op de Natuurwerkdag is hier meer dan welkom. Een andere mooie plek om buiten actief te zijn is het Bergbos in Lelystad. Hier zal gewerkt worden aan beheer van de vlinderbaan en de poelen. Een flinke klus waar de handjes van jong en oud flink kunnen wapperen. In Dronten kunt u terecht in het Wisentbos. Daar gaan we wilgen afzetten langs de schouwsloot. Wilt u hier of op andere locaties aan de slag? Op www.natuurwerkdag.nl kunt u zien waar u de handen uit de mouwen kunt steken. Geef u ook even op via diezelfde website, want dan weet de locatieleider hoeveel gereedschap en versnaperingen er meegenomen moeten worden. Want de Natuurwerkdag is traditiegetrouw niet alleen het zwaarste groene vrijwilligersuitje, maar ook altijd weer een feestje. 4
bedrijven Lunch-ommetjes bedrijven op het desbetreffende terrein. Door het terrein natuurlijker in te richten snijdt het mes aan twee kanten; goed voor de medewerkers én goed voor de natuur. Een bedrijfsterrein, hoe groot of klein ook, biedt mogelijkheden om iets moois te laten ontstaan. Dat is niet alleen aantrekkelijk om te zien en interessant om te volgen, maar biedt veel planten en dieren een kans. Samen met u willen we graag kijken of er een leuke route te maken is met (fruit)bomen, struiken, een bloemenlint of een kleine poel. Lunchwandelen is een goede gelegenheid om even een luchtje te scheppen en bij te praten met collega's. Daarnaast is het niet alleen leuk, maar ook erg gezond én iedereen kan meedoen. Door tijdens de lunch een ommetje van 30 minuten te maken, voldoet de wandelaar aan de dagelijkse beweegnorm. Zo blijven de medewerkers fit, ook op het werk! Uit onderzoek van TNO blijkt dat 17% van de kantoormensen, vooral mannen, een ommetje maakt tijdens de lunch. Het aantal groeit rap, maar de lunchwandelaars zijn nog in de minderheid, een kleine 60% brengt de lunchtijd zittend door. Wel wil 30% van de werknemers tijdens de lunch actiever zijn. Maar op een of andere manier lukt ze dat maar niet. Landschapsbeheer Flevoland wil graag samenwerken met eigenaren van bedrijven op bedrijventerreinen in Flevoland om door het aanleggen van een leuk ommetje meer lunchwandelaars te krijgen. Soms is een bedrijventerrein daarvoor al geschikt en kan er heerlijk gewandeld worden. Maar vaak is het terrein kaal en nog onbeplant. Dan willen wij graag in contact komen met Neem bijvoorbeeld fruitbomen: die bloeien mooi en zijn belangrijk voor vogels en insecten. Er zijn veel soorten fruitbomen die aangeplant kunnen worden, waar bovendien een goede oogst van te verwachten is: denk daarbij aan appels, peren, kersen, pruimen, moerbei, mispel en kweepeer. Ook zijn er veel inheemse struiken die mooi bloeien en bessen produceren. Sommige bessen zijn ook voor de mens eetbaar, maar de bessen trekken zeker veel vogels aan. Wat is er leuker dan een appeltje plukken of te snoepen van bramen tijdens het lunchommetje? Als dit idee u aanspreekt, neemt u dan vooral contact op met Arda van der Lee (0320) 294939 of vanderlee@landschapsbeheer.net Wandelen langs het water Verspreid over Flevoland liggen 14 wandelpaden onder de noemer Op de Kuierlatten. Paden om te struinen door het landschap, over boerenland. Niet over geplaveide paden, maar langs dijken, vaarten en tochten, over akkers, door boomgaarden en bossen en langs cultuurhistorische bezienswaardigheden. Het merendeel van deze paden loopt deels langs en sommigen zelfs over water. Vaak is er wandelend over de Kuierlatpaden meer oog voor de akkers dan voor de tocht of sloot waarlangs het pad loopt. Terwijl er juist veel interessants te vertellen valt over het systeem van vaarten, tochten en sloten in Flevoland. Dus ook over de watergang waarlangs de wandelaar op dat moment loopt. Ook de planten en dieren langs en in het water zijn uitermate boeiend. Daarom gaan wij in nauwe samenwerking met Waterschap Zuiderzeeland de wandelaars meer en beter informeren over de watergang waarlangs het pad voert. Zowel door op de website www. opdekuierlatten.nl meer aandacht te besteden aan de component water, als door het plaatsen van informatieborden bij een zestal paden. De belevingswaarde van het water in Flevoland zal hierdoor bij de recreanten op de boerenlandpaden toenemen. 5
agenda Activiteiten winter 2015-2016 Aanmelden bij Landschapsbeheer Flevoland: (0320) 294939, via www.landschapsbeheer.net /agenda of bij de contactpersoon. Jaar van de groene vrijwilliger In 2015, het jaar van de groene vrijwilliger, zetten we elke maand een vrijwilligersgroep in het zonnetje met een leuke fotoreportage. Kijk daarvoor op onze website www.landschapsbeheer.net onder het jaar van de groene vrijwilliger. Kleinschalig natuurbeheer Heel Flevoland Natuurwerkdag 7 november Ook dit jaar op de eerste zaterdag van november: u kunt kiezen uit diverse locaties in Flevoland voor een leuke en gezellige natuurwerkdag. Ga naar www.natuurwerkdag.nl en meldt u aan. Neem vooral ook familie, vrienden en buren mee. Kinderen zijn ook zeer welkom. Veel handen maken licht werk. Beverburchten spotten Op zaterdag 20 februari om 13.00u. beverburchten zoeken in de omgeving van de Trekvogel Almere. Verzamelen voor het bezoekerscentrum aan de Oostvaardersdijk. Opgeven bij Jeroen Reinhold reinhold@landschapsbeheer.net. Ook als je zelfstandig een ander deel van Flevoland wilt onderzoeken. Noordoostpolder Ens Omwonenden van de hofjes De Bongerd en de Wingerd gaan op zaterdag 14 november om 13.00u weer aan de slag om de hofjes winterklaar te maken. Ook andere vrijwilligers zijn van harte welkom. Informatie en aanmelden bij borsch@landschapsbeheer.net Oostelijk Flevoland Biddinghuizen Eiland/dorpsbos Natuurlijk, kleinschalig beheer op het natuureiland en in het dorpsbos. Donderdag 17 december, donderdag 21 januari takkenrillen maken, bomen vellen en lieren en donderdag 18 februari ijsvogelwand afsteken. Van 13.00 tot 16.00u. Verzamelen bij het gebouw van de ijsclub, nabij de Sportlaan. Informatie en aanmelden bij Lodewijk van Kemenade (0320) 294936 of kemenade@landschapsbeheer.net. Lelystad Bergbos In de herfst en winter werken we op de zaterdagmiddag van 13.00 tot 16.00u. Als extra gaan we op 7 november, de natuurwerkdag, poelen schonen en maaien. Meld je daarvoor even aan op www.natuurwerkdag.nl. Op 9 januari en 13 februari gaan we zagen. Verzamelen op de parkeerplaats aan de Bronsweg. Informatie en aanmelden bij Landschapsbeheer flevoland@landschapsbeheer.net of (0320) 294939. Lelystad Kwelstrook Batavia In de herfst- en winterperiode wordt er in deze bijzondere natuurstrook gewerkt op de eerste zaterdag van de maand van 9.30 tot 12.30u. Verzamelen bij de fietsbrug tussen de Boeier en Bataviastad. Deze winter gaan we de botanisch waardevolle delen maaien en afvoeren en wilgen zagen. Informatie en aanmelden bij Dick Luijendijk 06-30405561 of dickluijendijk47@ gmail.com Lelystad Oostrandpark Op 7 november vindt de natuurwerkdag ook plaats in het Oostrandpark. Start om 14.00 uur en opgeven via www.natuurwerkdag.nl Lelystad Spettertuin Op woensdag 11 november gaan we de boom in en kunnen er zelf met klimtouwen o.a. schommels gemaakt worden. Op 9 december gaan we zagen. Elke doemiddag start om 13.30 en duurt tot 15.00u. Informatie en aanmelden bij Petra Borsch (0320) 294938 of borsch@landschapsbeheer.net. Swifterbant Dorpsbos Natuurlijk, kleinschalig beheer in het dorpsbos van Swifterbant. O.a. opslag weghalen, takkenrillen maken en stammen lieren op maandag 16 november, 21 december, 18 januari en 15 februari van 13.00 tot 16.00u. Verzamelen bij de kruising Zwanebloem-Bisontocht. Informatie en aanmelden bij Lodewijk van Kemenade (0320) 294936 of kemenade@landschapsbeheer.net. 6
Zuidelijk Flevoland Almere Voor de vele groepen die in Almere actief zijn kunt u terecht op: http://www.landschapsbeheer.net/projecten/dat-doen-wesamen/project/almere-het-groene-stadsleven/13 Zeewolde - Heemtuin Polderwijk Voor aanleg en beheer van de heemtuin in de Polderwijk worden vrijwilligers gezocht. Naast mensen met groene vingers zijn we ook op zoek naar enthousiaste klussers voor het maken van voorzieningen voor dieren. De laatste werkdag van dit jaar is de natuurwerkdag 7 november, van 13.30-16.00 uur. Informatie en aanmelden bij Petra Borsch borsch@landschapsbeheer.net of (0320) 294938. Zeewolde Gronddepot Kleinschalig natuurbeheer op zaterdag 6 februari van 13.00 tot 16.00u. Aanplant meidoorns en wilgen knotten. Verzamelen bij ingang Gronddepot aan de Gelderse weg. Informatie en aanmelden bij Lodewijk van Kemenade (0320) 294936 of kemenade@ landschapsbeheer.net Cursussen en excursies 2015-2016 Weidevogelcursus Een theoretische cursus, met daarbij aansluitend veldbegeleiding van ervaren collega s weidevogelvrijwilligers. Op woensdagavond 10, 17 en 24 februari in Bant. foto: Petra Borsch Cursus hoogstam snoeien Voor alle eigenaren uit Flevoland met hoogstamfruitbomen en andere geïnteresseerde Flevolanders die het snoeien van hoogstambomen onder de knie willen krijgen. De cursus bestaat uit twee theorieavonden op maandag 2 en 16 november van 19.30-22.00u in Emmeloord en twee praktijkdagen op zaterdag 28 november en 12 december 2015. De locatie van de praktijklessen wordt tijdens de theorieavonden bekend gemaakt. De kosten zijn 75,-- incl. lesmateriaal. Aanmelden bij Tiem van Veen veen@landschapsbeheer.net Bij voldoende deelname is er in februari 2016 nog een snoei-cursus. 7
natuur/ landschap Flevoland, verrassend groen Gedeputeerde Arie Stuivenberg wijst naar 3 panelen van kleurrijke velden met tulpen aan de wand van zijn kantoor. Voor hem symboliseren ze de verbinding tussen het landschap van Flevoland en het landschap in het westen van het land waar hij vandaan komt. Hij vertelt dat toen hij 9 jaar geleden naar Flevoland kwam, hij wel moest wennen aan het nieuwe land. Ik had eerst moeite met het ontbreken van de oude structuren. Nu besef ik dat het Flevolandse landschap bijzonder is, met alleen maar rechte lijnen met bomen. Flevoland is rijk aan mooie en heel diverse gebieden, zoals het Kotterbos, vlakbij waar ik woon, Stadslandgoed de Kemphaan, het Stiltegebied in het Horsterwold en het Kuinderbos. Als gedeputeerde heeft hij natuur en landschap in zijn portefeuille. Merkwaardig genoeg wordt er in de Natuur en Landschapsvisie weinig aandacht besteed aan het landschap. Bij de behandeling van deze visie werd aangegeven dat landschap meer aandacht moet krijgen. Ik vind het ook belangrijk dat er een echt landschapsbeleid komt. Daarom gaan we nu in het kader van de omgevingsvisie monitoren hoe de ontwikkeling van het landschap is, hoe we de op de tekentafel bedachte structuren toch in stand kunnen houden ondanks de economische spin off. Voor de financiering van projecten die voortvloeien uit de Agenda Vitaal Platteland is er een speciaal fonds Leefbaarheid landelijk gebied. Ik wil dat inzetten voor versterking van het platteland en dan niet alleen van het buitengebied, maar ook voor versterking van de kernen. Ik ga ook graag in gesprek met de 6 groene partners hoe ze ons in het veld kunnen helpen. Wat kunnen we voor elkaar betekenen, hoe versterken we elkaar? Het gaat erom om elkaar niet alleen te kennen, maar ook om samen te werken. Op die manier kunnen we de middelen zo efficiënt mogelijk inzetten. Natuur staat wel volop in de toekomstvisie voor natuur en landschap. In welke provincie vind je zoveel natuur op zo n grote schaal? Voor mij is het een uitdaging om natuur goed in de markt te zetten. Je ziet dat na de enorme belangstelling voor de Oostvaardersplassen door de film de Nieuwe Wildernis de aandacht van het publiek nu alweer snel afneemt. Dat is toch jammer? Er valt zoveel te genieten in Flevoland. Hoogstambrigade Al enige jaren organiseert Landschapsbeheer Flevoland een snoeicursus hoogstamfruit. Veelal gebruiken de cursisten hun kennis voor het beheer van hun eigen fruitbomen. Daarnaast proberen we een manier te vinden om de kennis van deze cursisten ook in te zetten voor het behoud en beheer van boomgaarden die nog op diverse erven in Flevoland aanwezig zijn. En ook voor de diverse nieuwe boomgaarden die in samenwerking met Landschapsbeheer de afgelopen jaren zijn aangelegd. Begin dit jaar werd Landschapsbeheer benaderd door de eigenaar van een boomgaard of wij konden helpen om het achterstallig onderhoud in zijn boomgaard aan te pakken. Na een kort bezoek was het duidelijk dat er snel iets moest gebeuren om deze boomgaard weer op orde te krijgen. Een praktische en voor alle partijen passende oplossing lag voor de hand. Negen cursisten wilden op de voorgestelde datum in maart wel een dagje komen snoeien. Voor hen een mooie gelegenheid om hun praktijkervaring uit te breiden. Half september hebben de leden van de hoogstambrigade de boomgaard samen met Theo van Diepen weer bezocht om de resultaten van hun werk te bekijken. Ze konden trots zijn. Dankzij deze actie is de boomgaard weer op orde en was er dit jaar een behoorlijke fruitoogst. Kortom, een win-winsituatie. Landschapsbeheer stelt het benodigde gereedschap beschikbaar en kan putten uit een pool van oud cursisten. Deze krijgen de kans om onder deskundige begeleiding van onze vaste snoeicursusdocent Theo van Diepen meer ervaring op te doen. De eigenaar krijgt een deskundig gesnoeide boomgaard. In ruil daarvoor verzorgt hij de catering en betaalt Landschapsbeheer een vergoeding voor de organisatie en begeleiding om de kosten te dekken. Boomgaardeigenaren, die komend seizoen van deze werkwijze gebruik willen maken, kunnen contact opnemen met Tiem van Veen (0320)294939. 8
natuur/landschap cultuurhistorie Cultuurhistorie van het nieuwe land Werkhaven Knardijk Bij Landschapsbeheer houden we ons echter niet bezig met de oude cultuurhistorie, hoe fascinerend ook, maar met het behoud en het beheer van cultuurhistorische objecten die ontstaan zijn tijdens de inpoldering of daarna. Hierbij richten we ons in het bijzonder op elementen die nog geen beschermde status hebben en die bij andere organisaties vaak weinig aandacht krijgen. Deze aandacht is hard nodig, want in een dynamisch gebied als Flevoland verdwijnen veel oude elementen door modernisering. Elementen zoals aquaducten en hevelhuisjes zijn zeldzaam en het behouden waard. De foto s tijdens de lezing over cultuurhistorie op de vrijwilligersdag gaven een mooi overzicht van projecten van Landschapsbeheer over dit onderwerp. In deze nieuwsbrief een kleine selectie. Flevoland staat bekend als nieuw land, maar heeft eigenlijk maar kort onder water gelegen. Tot in de middeleeuwen was wat nu het IJsselmeer is, min of meer droog gebied, met een aantal grotere zoetwatermeren. In de bodem van Flevoland bevindt zich een onzichtbaar prehistorisch landschap. Want doordat er klei op de oorspronkelijke zandbodem is afgezet, zijn de overblijfselen en sporen uit die tijd heel goed bewaard gebleven. De bijzondere vondsten geven aan dat de bodem van Flevoland juist heel rijk is aan cultuurhistorie. Een prehistorische cultuur dankt zelfs haar naam aan Swifterbant. Ook de oudste akker van Europa ligt in het rivierduingebied, enkele meters onder het huidige oppervlak. Waterinlaat Noordermeerdijk Schatfkeet Betonnen stuwput Studenten zetten zich in voor plukroute Dit voorjaar hebben honderden leerlingen van het Groenhorst College in Almere geholpen om een eetbaar lint aan te leggen. Op een prachtige dag in mei hebben ze 50 fruitbomen en 300 struiken geplant langs de spoorbaan in Almere Poort. Rond deze nieuwe aanplant hebben ze vervolgens een bloemenlint gezaaid, met deels eetbare bloemen en planten. Nu helpen twee 4de jaars studenten van het Groenhorstcollege ons mee om van dit lint een leuke en interessante plukroute te maken. Dit sluit prachtig aan bij de plannen van Landschapsbeheer Flevoland om minimaal 5 plukroutes (foodwalks) te realiseren in heel Flevoland. Nathan Hof en Wendy Pieron zijn enthousiast om dit plan op te pakken en uit te voeren. We hopen dat in het voorjaar 2016 deze plukroute klaar is. 9
vrijwilligers 2015 is het jaar van de groene vrijwilliger! Onze groene vrijwilligers zijn actief op veel verschillende manieren. Kijkt u maar. Foto: Petra Borsch Foto: Petra Borsch Foto: Petra Borsch 10
De vrijwilligersdag was informatief en vooral gezellig. Zaterdag 19 september was het een gezellige drukte bij de Strandhoeve in Baarloo. Veel vrijwilligers van Landschapsbeheer waren ingegaan op de uitnodiging om in dit jaar van de Groene Vrijwilliger naar de vrijwilligersdag te komen om elkaar te ontmoeten en ervaringen uit te wisselen. Tijdens de ochtend kon een ieder kiezen uit een lezing over ringslangen, de bermen in de NOP en cultuurhistorie & Landschapsbeheer. 's Middags was er een volledig buitenprogramma, gelukkig werkte het weer prima mee. Een groep vrijwilligers stapte in de huifkar naar het Vuurtorenpad om terug te wandelen, anderen trokken een waadpak of lieslaarzen aan om te gaan vissen. Een derde groep stapte op de fiets voor een tocht over de grens van het oude en nieuwe land. En een aantal vrijwilligers bracht een bezoek aan twee natuurvriendelijke erven in de buurt. Voor elk wat wils dus. Het programma bood ruimschoots gelegenheid om in een heerlijk zonnetje wetenswaardigheden uit te wisselen en bij te praten. Zo wordt het vrijwilligerswerk bij Landschapsbeheer nog leuker! Foto's op deze pagina: Petra Borsch 11
Vleermuizen in de Oostvaardersplassen De Oostvaardersplassen is op velerlei gebied een bijzonder gebied. Naast het voorkomen van bijzondere moerasvogels en grote grazers, is juist het ontbreken van waarnemingen van veel diersoorten opvallend. Zo ook die van vleermuizen. Tijd om daar wat aan te doen, vinden Staatsbosbeheer en Provincie Flevoland. De Oostvaardersplassen is slechts beperkt openbaar toegankelijk. Met name in het moerasdeel komen weinig mensen. Dit heeft tot gevolg dat er van dit gebied ook weinig waarnemingen zijn van planten en dieren en het dus lastig is om goede afwegingen te maken in het beheer van het gebied. Eén van de soortgroepen met daarin veel zwaar beschermde soorten zijn de vleermuizen. Reden om deze diergroep eens nader te onderzoeken. Zeker omdat de meervleermuis net buiten de Oostvaardersplassen haar enige Flevolandse kraamkolonie heeft en dus waarschijnlijk veel jaagt in dit natuurgebied. De Zoogdiervereniging en Landschapsbeheer Flevoland voeren het onderzoek uit. Uitgerust met batloggers is in september tweemaal een bezoek gebracht aan de Oostvaardersplassen waarbij langs drie verschillende routes de vleermuizen in kaart zijn gebracht. Twee routes per kano en een route per auto. Batloggers registreren de geluiden van de vleermuizen en nemen deze op. Op een later tijdstip kunnen deze geluiden geanalyseerd worden. Hoewel de geluiden nog uitgewerkt moeten worden, is duidelijk dat de Oostvaardersplassen veel ruige dwergvleermuizen herbergt en dat deze soort in de drogere gebieden én ook midden op de grote plassen jagend is waar te nemen. De meervleermuis beperkt zich tot de plassen van de Oostvaardersplassen en dan in het bijzonder in het oostelijke deel (dichtst bij de bekende verblijfplaats). Duidelijk is geworden dat de meervleermuis voornamelijk in de beschutte delen van het gebied gevonden wordt: gebieden met een glad wateroppervlak bieden de meervleermuis blijkbaar goede kansen om te jagen. In het voorjaar zullen de Zoogdiervereniging en Landschapsbeheer Flevoland nogmaals het gebied bezoeken. Eens kijken welke vleermuizen in die periode veel gebruik maken van de Oostvaardersplassen als jachtgebied. Groene leerlingen in Zeewolde Landschapsbeheer Flevoland werkt vaak met kinderen, want de jeugd heeft de toekomst. Via scholen zien we dat kinderen enthousiast aan de slag gaan tijdens praktijklessen in de natuur. Voor veel kinderen is een dergelijke praktijkervaring buiten geheel nieuw. Zelf meewerken in de natuur, snoeien, zagen, bomen planten. Ze doen veel nieuwe indrukken op, zijn in beweging, leren veel en kijken met hele andere ogen naar de natuur. Leerlingen van basisschool Panta Rhei en Kaleidoscoop in Zeewolde gaan de komende drie schooljaren natuur- en praktijklessen volgen in de groene omgeving van hun school. Ze gaan bomen knotten, een natuurpad met takkenrillen aanleggen, vlinder- en bijenplanten aanplanten en helpen in de heemtuin. Alles onder begeleiding van Landschapsbeheer Flevoland. De leerlingen leveren zo een belangrijke bijdrage aan het groen in hun wijk. De dieren en de plukroute in het Polderpark,het Klauterwoud en het Gronddepot bieden ook volop mogelijkheden voor leuke educatieve buitenactiviteiten. Via de kinderen worden ook de buurtbewoners bereikt. Zij worden zich er zo ook van bewust dat iedereen een bijdrage kan leveren aan het beheer van het groen in de eigen leefomgeving. Landschapsbeheer Flevoland is intermediair tussen school en grondeigenaar, Gemeente Zeewolde. Dit project wordt financieel ondersteund door het Streekfonds, Gemeente Zeewolde en beide basisscholen. Uiteindelijk doel is om samen met leerlingen, bewoners en actieve organisaties tot gezamenlijke activiteiten te komen, waarbij duurzaamheid, people, planet en profit centraal staan. 12