Agressie: Agressief gedrag thuis en in de groep Opvoeders van kinderen in de leeftijd van 4 9 jaar en 9 14 jaar Dit themapakket is gemaakt naar aanleiding van vragen van ouders, leerkrachten, schoolartsen en anderen die met kinderen werken. Zij noemen de toename van vernielingen, agressie naar leeftijdgenoten (minder tolerantie), druk gedrag en brutaliteit als belangrijkste knelpunten. Agressie wordt gedefinieerd als: agressie is gedrag dat gericht is op het toebrengen van schade aan of vernielingen van levende wezens en dingen (Kohnstamm). Deze definitie wordt in dit themapakket als een van de uitgangspunten genomen. In de werkvorm Wat doet u? ligt de nadruk op de oorzaken van agressief gedrag van kinderen en de reacties van de opvoeders op dit gedrag. Voor opvoeders die ervaringen uit willen wissen, is deze werkvorm vooral geschikt. De werkvorm Hoe denkt u er over? bestaat uit abstractere vragen. Opvoeders worden zich bewust van agressief gedrag en hoe ze daarmee om kunnen gaan. Inhoud themapakket Agressie: Agressief gedrag thuis en in de groep Handleiding Agressief gedrag thuis en in de groep Handleiding Praktische suggesties voor de organisatie van een ouderbijeenkomst Videoband Geweld genoeg! Brochure Schelden, schoppen, slaan Kopieerfolders Agressie, Ruzie maken en Jaloezie en Rivaliteit Folder Schoolkind; kind op de basisschool Werkvorm 1 Wat doet u? : 8 speelborden 4 9 jaar: 4 series van 5 x 6 kaartjes 9 14 jaar: 4 series van 5 x 6 kaartjes Werkvorm 2 Hoe denkt u er over? : 4 series van 22 kaartjes Buiten spelen en dan? Opvoeders van kinderen in de leeftijd van 3 12 jaar Steeds vaker komen er klachten uit de buurt over het gedrag van kinderen buiten op straat. Klachten komen vanuit de bewonersgroepen, de buurthuizen, individuele bewoners en werkers van het sociaal cultureel werk. Kinderen op straat vernielen het straatmeubilair, tasten het groen aan, ze gebruiken ingerichte speelplekken dusdanig dat speeltoestellen kapot gaan en laten overal troep achter. Volwassenen die hier iets van zeggen krijgen een grote mond en ze gaan gewoon verder met dit negatieve gedrag. Dit themapakket kan gebruikt worden degene die bovenstaande problematiek herkennen in hun eigen wijken daarover met opvoeders in contact willen komen. Inhoud themapakket Buiten spelen en dan? Handleiding Buiten spelen en dan? Folder Pesten hoort en niet bij!, Pluimen; toverstafjes bij het opvoeden van kinderen en Spelen 4/8 jaar. Kopieerfolder Regels en grenzen en Tips bij het geven van straf en beloning. Pagina 1 van 7
Brochure Schelden, schoppen, slaan, Soms kun je ze wel achter het behang plakken en Kinderen pesten kinderen. Werkvorm 1 Gedragsregels op straat 4 stoplichten 4 series van 32 kaartjes Werkvorm 2 Regels en grenzen 4 dobbelstenen 4 draaischijven 4 series van 20 discussiekaartjes 4 series van 20 situatieschetsen 4 series van 15 ouderreacties Drukke kinderen Dit themapakket is gemaakt, omdat er behoefte bestond voor materiaal gericht op kinderen in de basisschoolleeftijd. Er zijn kinderen die soms druk zijn en er zijn kinderen die bijna altijd druk zijn. In bepaalde perioden kunnen kinderen ook erg druk zijn, bijvoorbeeld rond een speciale gebeurtenis of rond een bepaalde leeftijd. De manier waarop het drukke gedrag zich uit, is bij elk kind anders. De ene opvoeder ervaart druk gedrag sterker dan de andere opvoeder en iedere opvoeder reageert anders op druk gedrag. De werkvorm Druktemakers is vooral geschikt voor opvoeders die ervaringen uit willen wissen. In werkvorm 2 Wat zou u doen? wordt een groter beroep gedaan op het inlevingsvermogen van de opvoeders. Inhoud themapakket Drukke kinderen Handleiding Drukke kinderen Tien achtergrondartikelen Brochure Drukke kinderen Folder Drukke kinderen 4 8 jaar en 8 12 jaar Zes sheets over druk gedrag Werkvorm 1 Druktemakers : 4 series van 12 discussieplaten Werkvorm 2 Wat zou u doen? 4 series van 14 kaarten 8 vragenkaarten Het schoolkind Wanneer een kind naar school gaat, begint het aan een nieuwe fase in zijn leven. Bij jonge kinderen is de invloed van ouders en het gezin groot, maar als een kind vier jaar is geworden, komt daar de belangrijke invloed van school en leeftijdsgenootjes bij. Opvoeders zullen zich in hun opvoedingsgedrag steeds opnieuw moeten aanpassen aan de ontwikkeling die kinderen doormaken. Van belang daarbij is inzicht te hebben in de ontwikkeling van kinderen en de vaardigheden om met kinderen om te gaan. Pagina 2 van 7
In dit themapakket komen de belangrijkste ontwikkelingsaspecten van het schoolkind aan bod en worden opvoeders gestimuleerd met elkaar van gedachten te wisselen. Inhoud themapakket Het schoolkind Handleiding Het schoolkind Achtergrondartikelen Het schoolkind Folder Het kind en zijn spel; spel en speelgoed voor het schoolkind 6/12 jaar Kopieerfolder Schoolkind; kind op de basisschool Brochure Samen leren! Acht sheets over Het schoolkind Werkvorm 1 t Is de leeftijd! 4 dobbelstenen 4 pionnen (jongen/meisje/kat/hond) 4 series van 6x10 kaartjes? Werkvorm 2 Hoe reageer je? 4 series van 6x12 situatieschetsen In de puberteit Opvoeders van kinderen in groep 7 en 8 van het basisonderwijs In groep 7 en 8 veranderen kinderen zowel lichamelijk als in gedrag. Vooral meisjes kunnen er al heel volwassen uitzien. De invloed van leeftijdsgenootjes wordt steeds groter. Sommige kinderen kunnen er tegenop zien om van school te veranderen, andere gaan zich misschien veel stoerder gedragen. In de puberteit zien we bij jongeren een ontwikkeling van gevoeligheid voor de intensiteit van het leven, als individu en samen met anderen. Ook de persoonlijkheid krijgt vorm in de puberteit Het omgaan met een tiener is niet altijd gemakkelijk voor opvoeders. Het ene moment heeft het de steun van de opvoeders nodig, het andere moment wil het zelf beslissingen nemen. Aan de hand van de volgende zes rubrieken wordt er in dit themapakket gepraat over omgaan met pubers. Regels en grenzen, School, Vriendschap/erbij horen, Genotmiddelen, Puberen en Seksualiteit. Inhoud themapakket In de puberteit Handleiding In de puberteit Handleiding Praktische suggesties voor de organisatie van een ouderbijeenkomst Brochure In de puberteit Folder Naar de puberteit Werkvorm In de puberteit : 4 series van 12 tekeningen t Is de leeftijd Opvoeders met kinderen in de leeftijd van 4 12 jaar In dit themapakket staat het gedrag van het schoolkind centraal. Eigen weg gaan, omgaan met (zak)geld, taalgebruik, invloed van de omgeving, erbij willen horen en een lach en een traan zijn onderdelen die aan bod komen. Opvoeders kunnen met elkaar praten over veel voorkomende opvoedingssituaties en over het aandeel dat je als opvoeder daarin hebt. Ook kunnen opvoeders elkaar ondersteunen en mogelijke oplossingen bedenken. Pagina 3 van 7
Inhoud themapakket t Is de leeftijd Handleiding t Is de leeftijd Kopieerfolder Schoolkind; kind op de basisschool Werkvorm t Is de leeftijd 2 speelborden 2 dobbelstenen 2 series van 6x8 kaartjes Opvoeden Zó Het opvoeden van kinderen kan leuk zijn, maar soms ook behoorlijk moeilijk. Het wordt sterk beïnvloed door de wisselwerking tussen ouders en kinderen. De meeste opvoeders beginnen vol goede moed aan het ouderschap en leren het opvoeden met vallen en opstaan. Alle opvoeders hebben wel eens behoefte aan steun en advies. Gerichte opvoedingsvoorlichting en ondersteuning kunnen bijdragen aan het voorkomen van opvoedingsproblematiek. Ook kan het op opvoeders en de ontwikkeling van kinderen een positieve invloed hebben. Dit themapakket bestaat uit vijf bijeenkomsten waarin vijf basiselementen uit de opvoedingspraktijk besproken worden; aandacht geven en prijzen, verbieden, straffen, negeren en apart zetten. Inhoud themapakket Opvoeden Zó Handleiding Opvoeden Zó DVD Opvoeden Zó Kopieerfolders Aandacht geven, Prijzen, Verbieden, Straffen, Negeren, Apart zetten en Streng of niet? 6 series van 2x8 kaartjes Twaalf situatieschetsen Opvoeden Zó verder Opvoeders van kinderen in de leeftijd van Pesten Pesten is een moeilijk onderwerp om over te praten. Toch kan het zinvol zijn als opvoeders hun gedachten vormen over het begrip pesten. Pesten gebeurt meestal stiekem en kinderen die gepest worden vinden het moeilijk om er voor uit te komen. Al jaren wordt er aandacht geschonken aan het thema pesten. De gevolgen van pesten kunnen zo ingrijpend zijn, dat openheid over dit thema noodzakelijk is. Dit themapakket biedt de keuze uit twee werkvormen, Werken met stellingen en Pesten, hoe reageer je?. De eerste werkvorm stimuleert opvoeders een mening te vormen over pestgedrag en het stoppen daarvan. Door de tweede werkvorm krijgen opvoeders meer inzicht in pesten en dat kan gevoelens losmaken. Inhoud themapakket Pesten Handleiding Pesten Pagina 4 van 7
Brochure Kinderen pesten kinderen Brochure Pesten hoort er niet bij! Brochure Pestpokke! Vouwfolder Pesten hoort er niet bij! Protocol Pesten op school, hoe ga je er mee om? Werkvorm 1 Werken met stellingen 4 series van 13 stellingen Werkvorm 2 Pesten, hoe reageer je? 4/8 jaar: 4 discussievragen + 2 series van 10 foto s 8/12 jaar: 4 discussievragen + 2 series van 10 foto s Regels en grenzen Kinderen hebben baat bij het stellen van regels en grenzen. Dat biedt hen duidelijkheid welk gedrag acceptabel is en welk gedrag niet. Wanneer kinderen duidelijkheid hierover hebben, voelen ze zich veilig. Als kinderen zich veilig voelen, is de kans op zelfvertrouwen groter. De regels en grenzen van school en thuis kunnen verschillen. Toch voelen kinderen feilloos aan welk gedrag op een bepaalde plaats is toegestaan en op welke wijze plaats dit zelfde gedrag niet wordt getolereerd. De werkvorm Stoplichtenspel laat opvoeders nadenken welke regels zij thuis hanteren. Voor deze werkvorm kunnen kaarten met stellingen gebruikt worden. De andere werkvorm Werken met discussievragen is bedoeld om ervaringen uit te wisselen en om ouders bewust te maken van andere mogelijkheden tot het stellen van regels en grenzen. Inhoud themapakket Regels en grenzen Handleiding Regels en grenzen Handleiding Praktische suggesties voor de organisatie van een ouderbijeenkomst Vier achtergrondartikelen Themaboek Wie zoet is Thuisopdrachten Werkvorm 1 Stoplichtenspel 4 stoplichten 4 series van 28 kaartjes Werkvorm 2 Werken met discussievragen Samen spelen, vriendjes zijn Opvoeders voor kinderen in de leeftijd van 4 12 jaar Samen spelen is vaak leuker dan in je eentje. Het omgaan met andere kinderen is belangrijk. In het samen spelen doen kinderen veel ervaringen op. Leuke ervaringen, maar ook minder leuker ervaringen, zoals ruzie hebben. Samen spelen is van groot belang voor de sociale ontwikkeling van kinderen. Ze oefenen hun sociale gedrag; ze leren rekening houden met elkaar, zich aan regels houden, conflicten oplossen en gevoelens met elkaar delen. Dit themapakket bestaat uit de werkvorm Samen spelen. Aan de hand van vragen en stellingen kunnen opvoeders informatie inwinnen en worden ze gestimuleerd na te denken en ervaringen uit te wisselen. Inhoud themapakket Samen spelen, vriendjes zijn Handleiding Samen spelen, vriendjes zijn Pagina 5 van 7
Handleiding Praktische suggesties voor de organisatie van een ouderbijeenkomst Werkvorm Samen spelen 4 series van 16 foto s Straf Geen enkele opvoeder straft graag, maar soms is straffen toch nodig. Het is niet altijd de beste manier om kinderen te leren wat wel of niet kan of mag. Staf is niet het gemakkelijkste onderwerp voor een ouderbijeenkomst. Het gaat immers over de moeilijke momenten in de opvoeding. Dit themapakket gaat in op ongewenst gedrag van kinderen en mogelijke oorzaken daarvan. Daarnaast wordt ingegaan op het begrip straf en de verschillende soorten van straf. De werkvorm Straf bestaat uit een groepsdiscussie. Getekende platen geven opvoeders handvatten om over ongewenst gedrag te praten. Opvoeders kunnen reageren met behulp van verschillende reactiekaarten. De verschillende reacties geven aanleiding tot discussie en het uitwisselen van ervaringen. Inhoud themapakket Straf Handleiding Straf Handleiding Praktische suggesties voor de organisatie van een ouderbijeenkomst Folder Wie zoet is Achtergrondinformatie Straf Werkvorm Straf 12 tekeningen 4 series van 5x8 kaartjes Weerbaarheid Een weerbaar kind is in staat aan te voelen wat hij wel en niet wil, wat hij wel en niet kan én kan daar naar handelen. Als ze ouder worden besef je dat je niet overal bij kunt zijn en naast kunt staan. Kinderen moeten leren zichzelf te redden in moeilijke situaties. Om nieuwe uitdagingen aan te durven gaan, om zich te ontwikkelen, hebben kinderen vertrouwen in eigen mogelijkheden nodig. Ook moeten ze hulp kunnen en durven vragen als dingen te moeilijk of te gevaarlijk worden. Dit themapakket biedt opvoeders de kans ervaringen en informatie met elkaar uit te wisselen door middel van twee verschillende werkvormen. Inhoud themapakket Weerbaarheid Handleiding Weerbaarheid DVD + videoband Weerbaarheid Folder Weerbaarheid 4 12 jaar; adviezen voor ouders Zeven sheets over Weerbaarheid Werkvorm 1 Discussiespel 4 weerbaarheidsschalen 4/8 jaar: 4 series van 7x4 discussiekaartjes Pagina 6 van 7
8/12 jaar: 4 series van 7x4 discussiekaartjes Werkvorm 2 Dilemmaspel 1 zakje met 40 fiches 4/8 jaar: 4 series van 10 kaartjes 8/12 jaar: 4 series van 10 kaartjes Wie zoet is Dit themapakket gaat over straffen en belonen. Het stellen van regels zorgt voor structuur in de wereld van kinderen. Duidelijke regels maken de wereld overzichtelijker. Kinderen houden zich niet altijd aan de gestelde regels en dat kan bij opvoeders vragen oproepen. Wanneer is welke straf op zijn plaats? In dit themapakket kan er gewerkt worden met twee werkvormen, Regels en grenzen en Hou zou jij dat nu doen?. Tijdens de eerste werkvorm staan opvoeders stil bij de regels en grenzen die ze zelf stellen. De tweede werkvorm geeft opvoeders de gelegenheid na te denken over hun reactie op het gedrag van hun kind. Via deze werkvorm laten ouders weten welke maatregel zij bij een bepaald gedrag vinden passen. Inhoud themapakket Wie zoet is Handleiding Wie zoet is Themaboek Wie zoet is Brochure Soms kun je ze wel achter het behang plakken Affiche Wie zoet is Folder Schoolkind; kind op de basisschool Kopieerfolder Pluimen; toverstafjes bij het opvoeden van kinderen Werkvorm 1 Regels en grenzen 4 vragenkaartjes 4/8 jaar: 4 series van 7 discussiekaartjes 8/12 jaar: 4 series van 7 discussiekaartjes Werkvorm 2 Hoe zou jij dat nu doen? 4 dobbelstenen 4/8 jaar: 4 series van 12 kaartjes 8/12 jaar: 4 series van 12 kaartjes Pagina 7 van 7