Werkstuk Biologie Olifanten Werkstuk door een scholier 2080 woorden 20 december 2005 6,3 215 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding Ik heb dit werkstuk gemaakt met dezelfde reden als bij alle andere werkstukken: het kwam gewoon in me op. Na hard brainstormen voor een goed onderwerp voor mijn werkstuk ben ik erop gekomen, het geslacht olifant! Wie kent ze niet? Het zijn de grootste landdieren op aarde en hun lange slurf waarmee ze tetteren en water in het rond spuiten maakt hun tot bijzondere dieren. Er zijn nu nog twee soorten olifanten: de Afrikaanse en Aziatische olifant. Ik behandel ze allebei in dit werkstuk, want ze zijn bijna hetzelfde, hoewel ze niet tot dezelfde soort behoren. Hoofdgegevens Afdeling: Gewervelden Klasse: Zoogdieren Orde: Slurfdieren Familie: Elephantidae Geslacht: Olifant Soorten: Afrikaanse olifant en Aziatische olifant (niet dezelfde soort) Aard: Herbivoren Leeft: Meestal in groepen, soms zijn hele leven in dezelfde Leefmilieu: Land, veel planten en water in de buurt Temperatuur regeling: Warmbloedig (constante temperatuur) Slurfdieren in de Prehistorie Het heeft lang geduurd voordat de olifant zo werd als wij hem kennen. Voor de olifant waren er meer dan 300 andere slurfdieren, die natuurlijk allemaal nog in de prehistorie leefden. Hier noem ik de belangrijkste. 35 Miljoen jaar geleden was er de phiomia. Deze soort had nog niet echt een slurf, kleine slagtanden en de oren waren best klein. De phiomia was veel kleiner dan de olifant. Zo n 20 miljoen jaar geleden verscheen de platybelodon. Dit exemplaar zag er erg apart uit. De slurf zat vast aan de langgerekte bek en onderaan die bek zaten twee grote rechthoekige tanden. Ook deze soort had slagtanden, groter dan die van de phiomia. De platybelodon gebruikte zijn scherpe tanden om planten mee uit de grond te rukken. Nog voor de phiomia was de mastodont er ook al. Deze leek nog het meest op een olifant, maar dan met een vacht. Het enige verschil met de olifant was dat de mastodont ongeveer even groot was als een koe... https://www.scholieren.com/verslag/werkstuk-biologie-olifanten-23269 Pagina 1 van 5
Dan is er als laatste nog de mammoet. Hiervan waren 2 soorten. De bekendste is de wolharige mammoet. Deze had een heel dikke vacht met lange haren die tot de grond kwamen. De mammoet heeft van alle slurfdieren de grootste slagtanden. De tweede soort is de steppemammoet. Dit was het grootste slurfdier dat er was. De steppemammoet kon wel 4,5 meter worden. Beide soorten waren herbivoren, planteneters, net als de olifant. Al deze olifanten soorten zijn er niet meer. De mammoet en de mastodonten zijn 10.000 jaar geleden uitgestorven, in de ijstijd. De mensen zijn waarschijnlijk de oorzaak van de uitsterving van de mammoet, want in de ijstijd was de jacht op dieren de belangrijkste voedselbron. De Aziatische en de Afrikaanse Olifant Zoals ik al eerder zei, zijn er twee verschillende olifanten. De Aziatische (ook wel Indische) olifant leeft in Zuidoost Azië, en de Afrikaanse in leeft in bijna heel Afrika, behalve in en ten noorden van de Sahara woestijn. Ik ga hier de belangrijkste uiterlijke verschillen van de twee beschrijven. Het grootste verschil tussen de twee soorten zijn de oren. De Afrikaanse olifant heeft veel grotere oren dan de Aziatische. Dit omdat het in het leefgebied van de Afrikaanse olifant veel warmer is dan die van de Aziatische. De olifant gebruikt zijn oren namelijk om af te koelen. Hierover lees je later meer. De slurf verschilt ook. Zitten er bij de Aziatische twee vingers aan de slurf, zo zitten er bij zijn Afrikaanse soortgenoot maar één. Ondanks dit kunnen beide olifanten hetzelfde met hun vingers. Dan zijn er nog de slagtanden. Bij de Afrikaanse olifanten heeft elke olifant slagtanden, maar bij de Aziatische hebben de vrouwtjes bijna nooit slagtanden, en als ze die hebben, zie je ze nauwelijks. Ook bij de Aziatische mannetjes willen de slagtanden wel eens ontbreken. De rest van de verschillen staan in dit schema. Afrikaanse Olifant Indische olifant 4 nagels 5 nagels Bruine of grijze huid Grijze huid Grote oren Kleine oren Holle rug Rechte rug Lange Slagtanden Korte of geen slagtanden Ronde kop Kop met twee bulten Slank, gestroomlijnd lichaam Bol, bobbelig lichaam Slurf met twee vingers Slurf met 1 vinger Leefgebieden Zoals de naam al zegt leven de beide olifanten in verschillende gebieden. Voor de duidelijkheid heb ik op deze pagina twee landkaartjes met de leefgebieden van de olifanten erop. Zoals je kunt zien aan de kleur, zijn de olifanten in het aantal en leefgebied flink achteruit gegaan sinds de laatste eeuw. Het aantal Aziatische olifanten wordt geschat op 40.000, waarvan de helft in India leeft. In 1900 waren het er nog 200.000. Toen leefden de olifanten ten zuiden van het Himalaya-gebergte, en in bijna heel zuidoost Azië. https://www.scholieren.com/verslag/werkstuk-biologie-olifanten-23269 Pagina 2 van 5
Met de Afrikaanse olifanten gaat het stukken beter. Ze hebben nog vrij veel leefgebied over in vergelijking met de Aziatische olifant. Dat leefgebied bestaat grotendeels uit natuurparken en beschermde gebieden. Het aantal Afrikaanse olifanten zit tussen de 400.000 en de 600.000. Rond 1920 was ook het leefgebied van de Afrikaanse olifant veel groter. Bijna in heel Afrika kwam de olifant voor, met uitzondering van de Sahara woestijn. In 1930 waren er 5 miljoen olifanten. De meeste olifanten zijn nu te vinden in Zaïre, Tanzania, Botswana, Gabon en Zimbabwe. Lichaam Olifanten hebben een groot lichaam, met opvallende kenmerken als grote oren en lange slurven. In dit hoofdstuk ga ik het over de onderdelen van het lichaam van de olifant. De slagtanden van de olifant zijn de voortanden in de bovenkaak van ivoor. De slagtanden worden gebruikt voor de dingen waarbij kracht nodig is, zoals bomen omverduwen. De slagtanden blijven het hele leven van de olifant doorgroeien, en er zijn vaak ook slijtplekken op te zien. Daaraan kun je zien dat ook de meeste olifanten rechtstandig zijn. De rest van het gebit is ook niet niks. De olifant heeft zowel in de boven als onderkaak vier grote scherpe kiezen, elk met het gewicht van een baksteen. Die zijn nodig om per dag 100 tot 200 kilo aan taaie planten en bladeren fijn te kauwen. Door al dat gekauw slijten de kiezen, daarom wisselt de olifant een kies, zodra er een versleten is. In totaal wisselt een olifant elke kies 6 keer en tegen zijn zestigste wisselt de olifant niet meer. Dan moet hij het met versleten kiezen stellen De slurf van de olifant bestaat uit een bovenlip, enkele gezichtsspieren en een neus, maar is ook als een soort arm met een hand. Door de vinger(s) die er aan zitten kan een olifant kleine dingen oppakken, maar de olifant kan ook zware dingen optillen door zijn slurf om dingen heen te wikkelen. De slurf is ook heel gevoelig voor geuren, en materialen. In een slurf kan wel 4 tot 8 liter water, dat er ook weer met kracht kan worden uitgespoten en als douche kan dienen. De slurf is ook goed bruikbaar als snorkel, trompet, hij kan een vuiltje uit je oog wrijven, enz. Een olifant heeft geen zweetklieren, dus om af te koelen gebruikt de olifant zijn oren. Door ermee te wapperen ontstaat er koele lucht die langs het hele lichaam stroomt en zo wordt overhitting voorkomen. De olifant koelt zichzelf ook af door zichzelf met modder of water te besproeien, of door in de modder te rollen zodat er een opgedroogd modderlaagje op de huid komt die de warmte tegenhoudt. Ze horen ook hele lagen geluiden met de oren die een mens niet kan horen. Zo communiceren ze met elkaar. De oren geven ook aan of een olifant bang of kwaad is. De huid van de olifant is dik, grijs/bruin en rimpelig. Hij is twee centimeter dik en zit vol plooien waarin water en modder blijven zitten zodat de huid koeler blijft. Door de modder verandert de kleur van de huid nog wel eens. Sommige olifanten worden er wat witter, zwarter of soms zelfs roder of rozer door. Dat hangt helemaal af van de kleur van de modder in dat gebied. De buik van een olifant moet veel eten verteren. De buik rommelt dan ook aan een stuk door. Als een olifant merkt dat er gevaar dreigt stopt het gerommel. Door de plotselinge stilte weten de olifanten dat er iets aan de hand is. Wat organen betreft lijkt de olifant heel erg op de mens, omdat mensen ook zoogdieren zijn. Het enige verschil is dat bij een olifant alles natuurlijk veel groter is. Een olifantenhart is 5 keer groter dan een mensenhart, en weegt ongeveer 25 kilo, en de darmen met inhoud kunnen wel een ton wegen! Een olifant heeft ook heel krachtige longen, waardoor hij onder water, met zijn slurf boven water, kan ademen. https://www.scholieren.com/verslag/werkstuk-biologie-olifanten-23269 Pagina 3 van 5
Leefwijze Olifanten leven op een aparte manier. Van een familie leven alle vrouwtjes bij elkaar in een kudde. Alle jongen daarvan blijven ook in die groep tot ze geslachtsrijp zijn, dat is meestal rond hun tiende. Dan vertrekken ze alleen of met andere geslachtsrijpe jongen op zoek naar een andere partner in een kudde, waar ze dan tijdelijk verblijven. De vrouwtjes in een kudde zijn altijd familie van elkaar en hebben een hechte band. De jongen worden niet alleen door hun moeder opgevoed, maar door bijna de hele kudde. Vooral de tante speelt daarbij een belangrijke rol. De leidster in de groep is heel belangrijk. Door haar leeftijd heeft ze veel ervaring opgedaan. Door haar goede geheugen, die alle olifanten hebben, weet ze bijna precies de weg naar elke goede plek waar water is voor de kudde. Olifanten zoeken altijd plekken met veel planten en water in de buurt. Voedsel De volwassen olifanten vullen hun dag voornamelijk met het zoeken en eten van voedsel. Ongeveer 18 uur per dag wordt eraan besteed. Olifanten zijn herbivoren, dus het voedsel bestaat uit planten, takken, vruchten en boomschors. Een olifant eet per dag maximaal 159 kilo aan groenvoer, dat uit 100 tot 500 verschillende soorten bestaat. Door dat de olifant zo groot is en een slurf heeft, kan hij bij heel veel verschillend voedsel. Olifanten kauwen bijna de hele dag, de hele kudde. Ze slapen slechts 3 uur per dag, en de rest van de tijd besteden ze aan eten zoeken, eten kauwen en voor de jongen zorgen. Een olifant drinkt ook heel veel, tot 190 liter water per dag. Ook hierbij wordt de slurf gebruikt. Het water wordt door de slurf opgezogen en daarna in de mond gespoten. Voortplanting Tussen hun elfde en twaalfde kunnen vrouwelijke olifanten voor het eerst paren. Als ze wil paren, noemen we haar bronstig. Dat laat ze merken aan haar houding: ze loopt met haar kop omhoog en haar schouders naar achteren. Ze maakt geluiden waarvan sommige niet te horen zijn door mensen. Hiermee trekt ze bullen (mannetjes olifanten) aan. Als er een bul op af gekomen is, plast ze op de grond. Hieraan kan de bul ruiken of ze bronstig is. Is dit het geval, dan wordt de bul opgewonden. Een Afrikaanse vrouwtje loopt dan weg en de bul komt haar achterna. Aangezien vrouwtjes olifanten sneller zijn dan bullen, kan ze hem altijd nog kwijtraken als hij haar niet bevalt. Anders laat ze het mannetje haar inhalen, en gaan ze paren. Hoe groter de bul, hoe meer kans dat het vrouwtje hem accepteert. Een Aziatische vrouwtje reageert anders. Nadat ze op de grond heeft geplast en de bul bevalt haar, wikkelen ze hun slurven om elkaar heen en kijken ze elkaar in de ogen. Daarna gaan ze paren. Een Aziatische olifanten vrouwtje is 20 tot 22 maanden zwanger, een Afrikaanse 18 tot 22 maanden. Als een vrouwtje niet paart als ze bronstig is zal ze 4 maanden later weer bronstig zijn. Een vrouwtje krijgt maar een keer per vijf jaar één jong en daarmee is de olifant de langzaamst voortplantende dier ter wereld. Vijanden Een olifant heeft geen natuurlijke vijanden. Ze zijn ontzettend sterk en ze leven in kuddes, vandaar dat roofdieren geen kans maken. https://www.scholieren.com/verslag/werkstuk-biologie-olifanten-23269 Pagina 4 van 5
Toch gaat het aantal olifanten met grote sprongen achteruit. Hoe komt dat? De oorzaak ligt bij de mensen. De Afrikaanse olifant is slachtoffer geworden van zijn eigen slagtanden. Ze werden in grote aantallen gedood enkel voor het ivoor. Rond 1980 werden er per jaar wel 100.000 olifanten gedood. Het ging soms zo ver dat bewakers van beschermde gebieden met olifanten werden neergeschoten om bij de olifanten te komen. Het Wereld Natuur Fonds waarschuwde de mensen, want als het zo doorging zou het niet lang meer duren voor de olifanten uit zouden sterven. Tegenwoordig is er in elk land een verbod op het jagen op olifanten voor het ivoor, behalve in Japan. Bij de Aziatische olifant ligt het probleem heel anders. Ze leven namelijk in het meest dichtbevolkte gebied ter wereld. Boeren willen maar wat graag een extra stukje land. Olifanten worden daarom vaak verdreven, of soms zelfs gedood. De Aziatische olifant verliest steeds meer leefgebied en heeft geen ruimte meer. In India sterven jaarlijks 300 mensen door olifanten. Ondanks dat vraagt de Aziatische olifant hard om bescherming met zijn alarmerende aantal van 40.000. https://www.scholieren.com/verslag/werkstuk-biologie-olifanten-23269 Pagina 5 van 5