GODSDIENSTHOEK EN STILLE RUIMTE Kleuters In de hele klasruimte kan je kansen aanbieden om levensbeschouwelijke en religieuze ervaringen op te doen. De aankleding van de ruimte, de gekozen materialen, de schikking van de hoeken kunnen kleuters helpen om zich in de klas thuis te voelen. In de hoeken kunnen ze rijke ontwikkelingskansen krijgen, kunnen ze verwonderd zijn over iets, kunnen ze vol bewondering naar iets kijken en genieten. Een godsdiensthoek (die meestal een deel van de onthaalhoek is) heeft verschillende functies en betekenissen: Een rituele betekenis: het herkenningspunt in de klas waaraan vaste tijdstippen en handelingspatronen verbonden zijn. Een symbolisch-religieuze betekenis: via herkenbare voorwerpen en handelingen wordt het religieuze opgeroepen, vb. kaars, regenboog, muziek, een lied, bloemen, water, wierookstokje Een symbolisch-godsdienstige betekenis: daar zijn voorwerpen, handelingen, woorden die expliciet verwijzen naar christelijk geloven: het gebedsritueel, een kinderbijbel, een Mariabeeld, foto van Jezus met de kinderen. Een sociale functie: het is de plaats in het lokaal waar klassikaal veel activiteiten doorgaan. Het is de plaats van het kringgesprek, het luisteren naar elkaar. Een organisatorische functie, geïntegreerd in de onthaalhoek, dag- en weekkalender adventskalender, vastenboekje, aanbreng van het thema Een godsdiensthoek is dus geen statisch gegeven maar een veranderlijk gebeuren, aangepast aan het BC en aan de leeftijd van de kinderen. Ook symbolen en rituelen evolueren mee met de leeftijd. Afhankelijk van de leeftijd van de kleuters zullen er meer of minder variabele elementen in de hoek zijn. Jongste kleuters hebben meer nood aan herkenbare, vaste elementen dan oudere kleuters. Kleuters zijn ook doeners. Het is belangrijk dat ze uitgenodigd worden bij een BC zelf voorwerpen aan te brengen. Belangrijke belevingen kunnen een blijvende verankering krijgen in de godsdiensthoek. De godsdiensthoek heeft ook blijvende elementen, vb. een kaars, een boom met plaats voor vreugde- en verdrietboodschappen, een handpop, een kijkplaat uit de bijbel, een kruisbeeld eventueel gemaakt door de kinderen, een afbeelding van Jezus en Maria, een voorwerp uit een andere cultuur, de rituelendoos voor het begin van de week, een pluim of steen.. Probeer deze elementen binnen te brengen op het gepaste tijdstip met een gesprek, Maria in de advent, kruisbeeld maken met de kinderen in het begin van het jaar of als ze het kruisteken aanleren. Jezus als kleine jongen afgebeeld, als knaap van 12 en als volwassene om telkens bij het begin van een bijbelverhaal te tonen hoe groot Jezus ongeveer was bij het verhaal. 21
Lager onderwijs Ook in het lager onderwijs moet de godsdiensthoek kinderen blijven uitdagen om nieuwe elementen zelf aan te brengen. Diepe ervaringen van kinderen: afsterven, geboorte, verhuis, acties, kunnen er een blijvende plaats krijgen. Dit aanbod is zeker belangrijk in de fase van de verankering van het leerproces. Via symbolen, rituelen, teksten of voorwerpen worden inzichten die vaak moeilijk en abstract zijn beter vastgehouden. Kernteksten kunnen een hele ervaringswereld terug oproepen. ook vanuit de andere richting bekijken. Levensbeschouwelijke communicatie, stilte en gebed vragen een inkleding van de ruimte, vragen sfeer. Dit proces moet in de eerste plaats aantrekkelijk zijn, uitnodigend, verdiepend en visueel sterk. We stellen vier thema s voor met tips voor communicatie, gebed en stilte in de godsdiensthoek. WATER We willen vanuit de stille ruimte en de godsdiensthoek drie elementen sterk belichten. Die zijn zowel belangrijk naar kleuters als naar kinderen van de lagere school. De godsdiensthoek of stille ruimte nodigt uit tot communicatie. De godsdiensthoek of stille ruimte nodigt uit tot stilte. De godsdiensthoek of stille ruimte nodigt uit tot gebed. Je kan de elementen 22
Stilte De kleuters worden uitgenodigd om stil te worden en te luisteren. Elke dag wordt de stilte gekleurd door een ander voorwerp. Regenstok, waterbronnetje, regengeluiden, watermuziek. De roos van Jericho wordt in de godsdiensthoek geplaatst. De kinderen mogen met een schelpje water toevoegen. Stille muziek op de achtergrond. Stilletjes wordt tijdens de dag duidelijk dat de roos openbloeit met water. Op het einde van de dag wordt gedankt voor het water dat leven geeft aan de bloemen, de bomen, de dieren, de mensen. We danken samen: Grote goede God, dank je wel voor het water. We kunnen het zien horen, voelen en proeven. Water geeft leven aan ons. Dank je wel. Het verhaal van de Samaritaanse vrouw kan hier worden verteld. Ze kreeg levend water van Jezus. Haar hoofddoek en haar kruik kunnen gebruikt worden door de juf. Deze attributen kunnen in de godsdiensthoek geplaatst worden of in de verkleedhoek. De kinderen schilderen op de Watermuziek van Händel. Tijdens de viering op het einde van het BC wordt de muziek even beluisterd en mogen de kinderen één voor één hun kunstwerk tonen aan de klas. De godsdiensthoek wordt een tentoonstelling. Het verhaal van de schepping van het water wordt hier verteld. Een stilteritueel rondt het geheel zinvol af. Gebed Vooraan staat een waterput met een grote kruik en kleine schelpjes, gedurende heel het BC. In de waterput liggen drie bordjes met een tekening: Ik dank voor. Ik vind het fijn dat.. Het spijt me.. Enkele kinderen worden uitgenodigd om een kaartje naar keuze uit het water te halen en de zin aan te vullen. Kinderen die ook willen danken, kunnen in hun gebed aansluiten. De anderen luisteren. Elke dag wordt dit als ritueel met andere kinderen opgebouwd. Kinderen kijken naar de foto s rond water. Ze zien ook hoeveel mensen grote inspanningen moeten doen om water te halen. Water is levensnoodzakelijk. Na het gesprek kan een dankgebed voor het water volgen. De kleuters krijgen elk een bloem die ze versieren. In de viering leggen de kleuters een voor een hun bloem op het water. Terwijl de bloem openkomt vertellen de kleuters wat hun vriendje goed kan. Ook de juf geeft enkele voorbeelden om aan te tonen dat de kleuter groeit en nu al veel dingen kan. Rustige watermuziek op de achtergrond. Een grote schelp met kleine schelpjes liggen op het water. De kinderen krijgen allen een parel die ze een voor een in een schelpje mogen leggen. Zie eens hoe wij schitteren. Kinderen kunnen van elkaar benoemen waarin ze schitteren. 23
Water kan onze zintuigen prikkelen. Eerste dag van het BC: water kleuren: kleuters experimenteren met het kleuren van verschillende bakjes met water. Crêpepapier in bolletjes worden aan het water toegevoegd. Waaraan doet dit gekleurd water ons denken? DRAGEN EN GEDRAGEN WORDEN Tweede dag van het BC: water horen: verschillende geluiden van water worden beluisterd en benoemd. Cf: CD Tuin van Heden 2,5 j: water Derde dag: water voelen: polsen besprenkelen met water. Verwijzen naar het doopsel. Ook de klaspop wordt gedoopt. Ritueel van het water wordt getoond en door de kleuters herhaald. De juf kan aan wie het wenst, een kruisje met water geven. Kleuters mogen op het water blazen om er leven in te brengen. Verwijzing naar het doopsel waar het water gezegend wordt als symbool voor levenwekkende geest. Een levendige waterdans kan hier op zijn plaats zijn om het geheel af te ronden. Vierde dag: water ruiken: er worden geuren aan het water toegevoegd. Ze mogen zichzelf besprenkelen met welriekend water. - In een draagdoek gedragen worden of op de handen en ervaren: Welk gevoel heb je daarbij? Hoe komt het dat je je zo voelt? - Draagbuideltje waarin kleine voorwerpjes van mensen gestopt worden (beetje haar van, geurtje van, foto van.., ring van ): Welke mensen draag jij in je hart? Elkaar letterlijk en figuurlijk nabij zijn! Elke les mogen enkele kinderen de voorwerpen uit hun buideltje voorstellen en vooral de mensen noemen die erbij horen! - (Kijk)bijbelplaat de lamme en daarbij een hangmat met kaartjes met opdrachten i.v.m. het bijbelverhaal: kaartje nemen, vraag lezen en beantwoorden, tip lezen Vb. Vooraan: DRAGEN: Ze kwamen een verlamde bij hem brengen, door vier man gedragen. (Mc.2,3) 24
Achteraan: Vraagje: Door wie word ik gedragen? Wie draag ik in mijn hart? Tip: Alleen échte vrienden blijven in jou geloven. Kan ik een echte vriend zijn? Stilte Drie foto s: foetus in de buik, kind op de hand, moeder draagt kind Zorg voor een rustige sfeer in de klas. Laat de foto s bekijken op rustige muziek en laat de kinderen in stilte nadenken over volgende vragen. Laat voldoende tijd tussen de vragen. Hoe voelen de mensen zich op de foto? Wat voel jij bij deze foto s? Bij welke foto zou je graag zijn en waar? Door wie zou jij gedragen willen worden? Hoe zou jij gedragen willen worden? Wanneer had/heb jij eens het gevoel dat God jou verder draagt Geboetseerde kring dragende figuren. Elk kind boetseert een figuurtje met de handen omhoog. Daarop wordt een ballon gelegd. Op die ballon kun je namen schrijven, een zin, iets uit een gesprekje, een kort gebed...de ballon kan ook blijvend element zijn en veranderen van kleur. Rond Allerheiligen wordt een paarse ballon aangebracht en worden de namen van onze lieve doden erop geschreven. Geloof jij dat God de wereld draagt? Even filosoferen. MOZES Gebed Foto: arend Net toen ik dacht : dit lukt me niet of dit komt niet goed, juist toen voelde ik nieuwe kracht en moed door mij stromen alsof God mij op zijn vleugels nam en mij verder droeg Net als een arend die zijn jong op de rug neemt. - In een kring bij de doornstruik (geschilderde rode takken) Kaarsjes in het zand bij de takken. 25
- Uit Exodus: Hier is een bijzondere plaats, een heilige plaats. Hier spreken mensen met God. Ja, Hij moet hier zijn en ons mensen tegemoet komen. Hoe vreemd! Er staat een doornstruik in lichterlaaie! Hij brandt, maar wordt niet verteerd. Je kijkt vol verwondering je kan het niet aanraken. Hier trek ik mijn sandalen uit. Deze plek is heel bijzonder. God spreekt tot mij - Iedereen neemt een sandaalvorm in karton en schrijft een antwoord neer. Voor welke mensen doe ik mijn sandalen uit? Wie vind ik heel bijzonder? Waarom? Had je wel eens dat gevoel: hier gebeurt iets heel bijzonder, ik word er stil van? Denk je dat God spreekt tot jou? - We plaatsen de beschreven sandaal in het zand bij de struik. In stilte steken we een klein kaarsje aan en plaatsen het bij de sandaal. Ofwel lezen we voor de klasgroep hardop wat we schreven op de sandaal en steken een kaarsje aan. Stilte Bijbelplaat: Mozes bij de brandende doornstruik. Rustige muziek om bezinnend de afbeelding een hele tijd te bekijken. Refrein lied: Mozes (TOV 4) beluisteren Ik zal er zijn is onze kracht, een naam om mee te leven. Ik zal er zijn, een naam als vuur, een licht aan ons gegeven. Leerkracht spreekt heel rustig uit: Kracht Ik zal er zijn vuur licht. Op een zwarte strook (met lijmstick) het meest aansprekende woord (vuur, kracht ) uitschrijven. Wie wil van de kinderen wordt uitgenodigd om in de stilte met zand het woord te bestrooien. Deze strook wordt bij de doornstruik geplaatst en kan blijvend verankerd worden in de godsdiensthoek. Gebed In een kring rondom het zand. Foto van stappende jongeren middenin het zand. Opdracht: iedereen schrijft met de vinger haar of zijn naam in het zand. Stil worden door een vrije gebedshouding aan te nemen. Bij elke naam legt de leerkracht een steen of kei. Aan enkele stenen is een blaadje bevestigd met daarop een gebed of bezinning: God, soms weet ik niet waar Gij zijt en soms voel ik U zo dicht bij mij. Soms is het alsof U niet bestaat en soms weet ik heel zeker dat U er bent. Ik geloof in God zoals een kind gelooft in de zon. Niet omdat het ze ziet maar omdat het ze voelt. Ik ben op reis al weet ik niet waarheen. Maar ergens stond geschreven dat ik deze weg moest gaan. En al aarzel ik soms even langs die eindeloze baan, toch weet ik: iemand ging me voor en daarom ga ik door. In naam van de anderen leest of bidt iemand dit gebed voor. Tussen elk deeltje wat stilte. Leerlingen krijgen de kans zelf een gebed te schrijven en aan de steen te bevestigen. Deze blaadjes kunnen de volgende lessen gebruikt worden. 26
Godsdiensthoek: op de vloer een wit doek met zand erop geschilderde rode takken in het midden: blijvend aanwezig in de klas als plaats van stilte witte kaarsen overal in het zand afbeelding van Mozes en de doornstruik sandalen in karton woordstroken met zand keien en stenen in een kring, enkele met het gebed eraan. foto van stappende jongeren. STILTE EN GEBED Thema: stilte en gebed en ondersteunende tekst vanuit het thema Stilte en gebed tijdens binnenkomen speelt rustige muziek dit kan een ritueel zijn doorheen heel het thema allen nemen een plaats in op tapijt of bidbankje laten zich meenemen door de muziek aandacht voor ogen dicht, rustig ademen draai naar binnen; naar rust in jezelf bidden onze vader : gebruik van gebaren nadien kans tot uitwisseling (vrij) over ervaring van het gebeuren enkele teksten, uitspraken van leerlingen naar binnenkerende spiraal, luisterend oor, schelp,... Wat hoor ik in de schelp? uitwisseling van ervaringen Godsdiensthoek: stilteplaats een groot laken dat doet denken aan de tent op wandpaneel enkele mooie natuurfoto s plaatsen van tapijt, bidbankjes, natuurprenten, olielampje,... eventueel tekening van naar binnen draaiende spiraal (oorschelp) vaste zithoek kan tijdelijk stilte- of gebedsplaats worden Sabien Lagrain, Jos Ostyn, Lieve Biesbrouck en Sien Deseyne 27