Ing. Dick Havenaar Voorzitter redactieraad RCC Koude en luchtbehandeling Conferentie 10 Boedapest: pleidooi voor holistische aanpak Tijdens de conferentie 10 in Boedapest werd gepleit voor een holistische aanpak van het verbeteren van klimaattechnologieën voor energie-efficiëntie. Opmerkelijk is dat vooral de energie-efficiëntie van installaties van groot belang wordt geacht in het terugdringen van de uitstoot van CO 2 bij de elektrische centrale. Door het beperken van het energiegebruik valt veel winst te behalen. Het is ook van belang om het juiste koudemiddel te kiezen. En dat de koel- en airconditioninginstallaties veel beter en lekdichter gebouwd worden, waardoor de kans op emissie wordt teruggebracht. Diverse sprekers illustreerden dit. Deelnemers tijdens Ecocool 10 congres.
EPEE, de vertegenwoordiger van de Europese koeltechnische, airconditioning- en warmtepompindustrie, maakte deel uit van de organisatie van de conferentie Eco- Cool 10. De conferentie die in het kader van de Internationale Dag van de Ozon en samen met de Hongaarse Controle en Certificatie-instelling voor Koudetechniek (HMCB ) werd georganiseerd. Ik zou EPEE graag willen bedanken voor het kiezen voor het houden van de conferentie op de Internationale Dag van de Ozon, waaruit duidelijk naar voren komt dat de HVACR-industrie zich wil inzetten om te voldoen aan zowel internationale als de EU-wetgeving en op die manier de milieu-impact van haar producten, lokaal en mondiaal, te verminderen, verklaarde Philip Owen, hoofd van de eenheid in het Climate Action DG bij de Europese Commissie. Meer dan tachtig personen namen deel aan de bijeenkomst, onder wie besluitvormers van de ministeries van milieu en economische zaken. De Hongaarse staatssecretaris Peter Olajo voor energieen klimaatbeleid benadrukte het belang van de koelsector en de coolchain in het perspectief van de EU-doelstelling voor energie-efficiëntie. Die vormt de kern van het programma van het komende Hongaarse EU-voorzitterschap (eerste semester van 2011). Andrea Voigt, directeur-generaal van het European Partnership for Energy and the Environment (EPEE), gaf aan de de EPEE zich verheugde op ondersteuning van de conferentie. We zijn HMCB erg dankbaar voor het harde werk en de toewijding om van 10 een succes te maken. Hongarije is een belangrijk land voor onze industrie, met productiefabrieken van airconditioningapparatuur en luchtwarmtewisselaars van diverse internationaal opererende bedrijven. Bovendien heeft het land de F-gassenverordening met succes geïmplementeerd en kan Hongarije met nadruk worden genoemd als een van de voorlopers op dit gebied, een belangrijke prestatie in het licht van de huidige herziening van de verordening. Ook de lekdichtheid van installaties zoals die in Hongarije is aangepakt, heeft geleid tot een enorme daling van de emissie Het Hongaarse systeem is overigens gebaseerd op het Nederlandse lekdichtheidscontrole- en certificeringsysteem, zoals STEK heeft opgezet. F-gassenverordening De ochtendsessie van de conferentie richtte zich op de internationale onderhandelingen over de emissie en de rol van de EU F-gassenverordening in dit perspectief, en had betrekking op de prioriteiten van het toekomstig Hongaars voorzitterschap van de Europese Unie. Later benadrukten sprekers het belang van een holistische benadering in de RAC&HP-sector om de energie-efficiëntie te verbeteren. Verscheidene EU-wetten (ecodesign, de EPBD-, energie-labelling, etc) werden gepresenteerd in deze context; als middel om in de klimaattechnologie, gebouwen en via de sector huishoudelijke apparaten, bij te dragen aan de EU-doelstelling om twintig procent energie-efficiënter te worden. Het middagprogramma was geheel gewijd aan Hongarije, waar de HVACRindustrie oplossingen heeft om duurzaamheid te bereiken door middel van een doeltreffend systeem van certificering en controle door HMCB. Bovendien wees staatssecretaris Zsolt Becsey van internationale economische zaken op de gunstige voorwaarden voor de vestiging van fabrieken en een duurzame productie. Kleine, middelgrote en grote bedrijven die zich willen vestigen in Hongarije kunnen rekenen op veel steun van de overheid op het gebeid van vergunningverlening en zeer zeker ook op fiscaal gebied. Hongarije ziet graag bedrijven komen die in samenwerking met de al lokaal gevestigde toeleveranciers hun producten willen fabriceren. Om de Hongaarse economie te stimuleren en weer goed op gang te krijgen, zijn sterke bedrijven nodig die ook weer hun producten afzetten buiten de Hongaarse landgrenzen. Lezingen Tijden de conferentie zijn diverse lezingen gehouden. Tirado Herrero van het Center for Climate Change and Sustainable Energy Policy (3CSEP) in Boedapest hield een pleidooi voor energie-efficiëntie van gebouwen. Prioriteiten om de energie-efficiency te bevorderen zijn de toepassing van de volgende marktinstrumenten: Energy Efficiency Action Plan, Eco-design (EuP), Energy-label, Ecolabel, EPBD, Green Public Procurement, Energy Services.
Schema supermarktkoelinstallatie NH 3 / CO 2 cascade van Danfoss. Om de CO 2 -emissie te beperken wordt ingezet op: WEEE / RoHS, F-gassenregeling Om de nieuwe technieken te bevorderen wordt de EU-richtlijn voor de promotie van nieuwe energiebronnen (RES) gehanteerd. Om de impact van de Klimaatverandering te beperken moet de emissie van broeikasgassen aanzienlijk worden beperkt. Stabilisatie van de gemiddelde temperatuur op de aarde vergt een stabilisatie van de broeikasgasconcentratie in de atmosfeer. Beperking van broeikasgasemissies zorgt toch nog voor een opwarming van 3,2 tot 4 C in de jaren 2020 tot 2060. De wereldwijde emissie zorgt voor een opwarming van 2,8 tot 3,2 C tussen 2000 en 2020. Hoe langer wordt gewacht met het reduceren van broeikasgasemissies, hoe meer in een later stadium moet worden gereduceerd. Passieve woningbouw wordt dan ook voorgesteld, met gebruikmaking van zonne-energie voor de productie van energie en warm water. In combinatie met kwalitatief goede en voldoende dikke isolatie en driedubbele beglazing wordt het energiegebruik aanmerkelijk verkleind. Het ventilatiesysteem is uitgevoerd met warmteterugwinning. Nadeel is dat wanneer in 2010 onvoldoende broeikasgas wordt gereduceerd in woningen, overheidsgebouwen en gebouwen gebouwd na 2010, in 2040 45 procent extra gereduceerd moet worden om het ontstane gat te compenseren Reductiemaatregelen bieden ook voordelen. Voor bewoners, gebruikers en eigenaren van woningen en gebouwen is sprake van lagere energiekosten, verhoogd thermisch comfort, verbeterde binnenluchtkwaliteit en milieucondities, betere bescherming tegen geluid van buiten, minder brandstofgebrek, verbeterde veiligheidscondities, lagere onderhoudskosten en langere levensduur van gebouwen en verhoogde huur- of verkoopprijzen. Andere voordelen zijn regionale milieuen gezondheidseffecten, zoals minder milieuverontreiniging en minder gebruik van natuurlijke hulpbronnen en productie van afvalstoffen. Verdere winst voor de samenleving door beter functioneren van energiesystemen, verbeterde gegarandeerde levering van energie en geringere afhankelijkheid van levering, werkgelegenheidseffecten, verbeterde productiviteit van personeel en beter prestaties op scholen en op termijn betere energieprijzen. Philip Owen van de Europese Commissie gaf aan dat de huidige F-gassenregeling aan een herziening toe is. Deze herziening wordt in Cancun in Mexico met alle andere onderwerpen in navolging van het in Kopenhagen gehouden congres besproken. Hier wordt weer aandacht gevraagd voor het reduceren van de CO 2 -uitstoot. Voor stationaire koelinstallaties (F-gassen) ligt dit nu vast in de regeling 842/2006 en voor airconditioningsystemen in de mobiele automotivesector in de Richtlijn 2006/40/EC, waarbij het gebruik van een koudemiddel boven een GWP-waarde van 150 van 2011 tot 2017 niet meer mag worden toegepast. De herziening van de F-gassenregeling moet ertoe leiden dat wereldwijd het beleid en de toepassing van innovatieve koudemiddelen met lage GWP-waarde wordt ingezet. Een snelle totstandkoming van internationale politieke samenwerking is daarbij van belang. De mogelijkheid is er om de huidige en toekomstige afspraken over klimaatveranderingsdoelen onder de huidige regeling te herzien. Overigens wordt een holistische aanpak voorgesteld. Ray Gluckman van ENVIROS sprak over de eco-efficiëntie van koelsystemen in supermarkten. De eco-effectiviteitsstudie, uitgevoerd door SKM Enviros in opdracht van EPEE, evalueert en vergelijkt de huidige en toekomstige technologische prestaties van koelsystemen in supermarkten. De technologieën zijn zowel op hun financiële als milieu-impact op de
Atilla Zoltán, directeur Hongaarse Monitoring and Certification Body for Refrigeration. Start presentatie Atilla Zoltán. globale levenscyclus geëvalueerd. De studie laat zien dat energie-efficiëntie de sleutel vormt tot de reductie van uitstoot van broeikasgassen door supermarkten, aangezien het energiegebruik van koelsystemen 60 tot 80 procent van het totale klimaatimpact uitmaakt. Tim Vink van Honeywell sprak over de toepassingen van de diverse koudemiddelen en ging in op de toepassing van HFOkoudemiddelen, die chemisch stabiel en onbrandbaar zijn en bovendien geen corrosieve eigenschappen bezitten. Ze zijn niet of zeer beperkt toxisch en werken met de bekende gemiddelde drukken die in koelinstallaties optreden. Besproken is HFO-1234yf met een GWP van 4 als mogelijke vervanger van R134a met een GWP van 1410. Dit HFO-koudemiddel kan worden ingezet als vervanger van R134a en toegepast als koudemiddel in stationaire en AC-installaties in auto s. Tevens zijn de eigenschappen van HFO1234 ZE met een GWP van 6 toegelicht, dat onder meer als drijfgas voor isolatieschuim en als aërosol kan worden toegepast. Het heeft door zijn samenstelling ook potentie om te worden toegepast in koelinstallaties. Ook de koolwaterstoffen R-600a (GWP=7) en R290 (GWP=6,3) zijn aantrekkelijk om te worden gebruikt. De wetgeving op het gebied van ontwikkeling en toepas- sing van koudemiddelen in Europa is bijzonder belangrijk, maar de markt wordt voor een groot deel bepaald door ontwikkelingen in China en Azië. József Kiss D van Danfoss gaf met een aantal voorbeelden aan welke installatie in supermarkten de beste prestaties leverden en de minste CO 2 -uitstoot realiseerden. In Hongarije werd het eerste subkritische CO 2 -systeem in 2006 geïnstalleerd. Op dit moment zijn 40 CO 2 - koelsystemen in supermarkten in bedrijf, waarvan een derde in transkritische uitvoering. Er zijn ook een klein aantal systemen uitgevoerd met CO 2 en NH als koudemiddel. De grote supermarktketens zijn de bedrijven die vanwege hun groene uitstraling gebruikmaken van de meest milieuvriendelijke uitvoering. De systemen die de beste prestatie leveren zijn NH /CO 2 -cascade en het CO 2 - boostersysteem. Over het eerste systeem kan worden opgemerkt dat het de beste thermodynamische eigenschappen bezit en ook nog milieuvriendelijk is. De enige beperkingen kunnen de toxiciteit en de beperkte brandbaarheid van ammoniak zijn. Wel bezitten deze installaties een bijzonder gunstige TEWI-waarde. Het CO 2 - boostersysteem is min of meer afhankelijk van de omgevingstemperatuur en in landen waar de omgevingstemperatuur hoog is, presteren deze systemen niet beter dan conventionele HFK-systemen. Maar in landen met een gemiddelde omgevingstemperatuur lager dan 15 C zijn deze CO 2 -boostersystemen wel een goed alternatief. De minst goede ervaring is opgedaan met een R404A/CO 2 -cascade systeem. Dit systeem heeft een heel aantrekkelijke COP en ook een gunstig jaarlijks energiegebruik, maar heeft als nadeel de relatief grote koudemiddelinhoud van het R404A gedeelte, waardoor bij een eventuele lekkage een grote hoeveelheid HFK-koudemiddel in het milieu terechtkomt. Hierdoor wordt de TEWI-waarde ongunstig beïnvloed. Fanni Mészáros van CECED Hongarije gaf een presentatie over ecodesign en energielabeling van huishoudelijke apparatuur, waaronder ook koel- en vrieskasten. Het doel is om de nadelige invloed van deze apparatuur op het milieu gedurende de gehele levenscyclus te reduceren en het energiegebruik te beperken. Hiertoe zijn onder andere standaardenergielabels ingevoerd die het minimale energiegebruik aangeven. Voor het ontwerpen wordt gebruikgemaakt van het begrip ecodesign. Dat is een methode die is vastgelegd in een Europese Richtlijn 2009/125/EG, waarin de EU eisen stelt aan het ecologisch ontwerp van energiegerelateerde producten.
Directeur-generaal Andrea Voigt van EPEE. Op dit moment wordt binnen de EU gewerkt aan een nieuw energielabel. De basis hiervan is gelegd in de zogeheten Framework Directive 2010/130/EU van juni 2010. Voor koel-en vrieskasten wordt gewerkt aan een Europees testsysteem (ATLETE) dat staat voor Appliance Testing for Energy Label Evaluation. 68 producenten zijn uitgenodigd om hieraan medewerking te verlenen. In Hongarije is onderzocht hoeveel winst in CO 2 -uitstoot kan worden gerealiseerd door het vervangen van oude door nieuwe energiebesparende huishoudelijke apparaten. Uit onderzoek bleek dat 1.663.450 t CO 2 kan worden bespaard. Een klimaatvriendelijk huishoudprogramma 2010, waarbij oude wasmachines en koelkasten en vriezers worden vervangen door nieuwe moderne en minder energiegebruikende apparatuur kan bijdragen in een besparing van 2600 MW of 2000 t CO 2. F-gassen en certificering en monitoring in de RAC&HP-sector was het onderwerp waar directeur Atilla Zoltán van de Hongaarse monitoring- en certificeringsinstelling voor koudetechniek op in ging. Het systeem komt overeen met het Nederlandse systeem zoals indertijd door STEK is opgesteld. Er geldt dus voor zowel de stationaire en transport- als automotive sector een persoonscertificering. Voor 7600 personen en 1.200 bedrijven is in het verleden een voorlopig certificaat uitgereikt. En 600 personen zijn gecertificeerd volgens de F-gassenverordening. Deze certificatie is geldig voor vijf jaar. Ook bedrijven zijn gecertificeerd. In het begin deed de Hongaarse vereniging voor koeling en airconditioning, HRACA, dat maar nu ligt dat in handen van de HMCB (Hongaarse Monitoring and Certification Body for Refrigeration), die verbeterde criteria heeft ontwikkeld. De audits zijn gestart in 2010 en lopen door tot 2011 en zijn gebaseerd op een aantal door de HMCB opgestelde eisen. De resultaten van de persoons-en bedrijfscertificering in Hongarije zijn tot nu toe veelbelovend en dragen bij tot een structureel terugdringen van de directe emissie van koudemiddelen uit koel- en airconditioninginstallaties. In 2009 zijn circa 11.000 van de 21.000 koeltechnische circuits of systemen van de 21.000 geregistreerd. De lekkage van deze systemen zijn in beeld gebracht door registratie van het lekpercentage en de koudemiddelinhoud en de hoeveelheid gebruikte koudemiddelen. Een voorlopige gemiddelde raming van het lekpercentage van deze koudemiddelmix bedraagt 13,22 procent, maar komt in werkelijkheid beduidend lager uit, omdat tijdens de registratie sprake zou zijn geweest van een systeemfout. Meer informatie: EPEE European Partnership for Energy and the Environment 14A Rue du Luxembourg B-1000 Brussels T : 0032 2 732 7040 F : 0032 2 732 7176 E : secretariaat@epeeglobal.org I : www.epeeglobal.org