19e jaargang no. l - februari 1986 - Verschijnt 4 x per jaar ORGAAN VAN DE HISTORISCHE KRING HAAKSBERGEN
REDAKTIE: Aold Hoksebarge W. E. ten Asbroek F. G. M. Gebbink-Broekhuis J. G. L. Overbeeke ADMINISTRATIE: Mej. H. M. G. Brummelhuis, Dr. Ariënsstraat 8, 7481 JL Haaksbergen Postgirorekening nr. 2547699 Bankrekening Alg. Bank Nederland nr. 59.11.23.584 beide t.n.v. Penningmeester Historische Kring Haaksbergen Aold Hoksebarge" wordt vier keer per jaar toegezonden aan de leden van de Historische Kring Haaksbergen". Zij betalen voor lidmaatschap en abonnement ƒ 17,50 per jaar. Publikatie of overname van artikelen, geheel of gedeeltelijk, is alleen toegestaan met toestemming van de auteur(s) en bronvermelding. Bestuur van de Historische Kring Haaksbergen D. Jordaan J.G.Hzn. J. B. A. Leusink J. G. L. Overbeeke W. E. ten Asbroek F. A. M. Brummelhuis H. j. J. ten Hagen B. E. Asbreuk Mej. H. M. G. Brummelhuis F. G. M. Gebbink-Broekhuis J. F. Overbeek Morsinkhofweg34 7481 TT Haaksbergen tel. 11248 1e Voorzitter Nachtegaalstraat 13 7481 AT Haaksbergen tel. 12023 2e Voorzitter Fazantstraat 13 7481 BG Haaksbergen tel. 11634 1e Secretaris v. Heemskerkstraat 11 7482 BS Haaksbergen tel. 14799 2e Secretaris Stiegert68 7482 GE Haaksbergen tel. 14516 1e Penningmeester Mozartlaan 46 7482 VD Haaksbergen tel. 13509 2e Penningmeester Benteloseweg 23 7482 PN Haaksbergen tel. 05405-214 Dr. Ariënsstraat 8 7481 JL Haaksbergen tel. 13594 Kolenbranderweg 53 7482 SE Haaksbergen tel. 12559 Bevertstraat 14 7481 CX Haaksbergen tel. 11564
1181 VERENIGINGSNIEUWS Op 25 november 1985 werd in de Richtershof een lezing met dia's gehouden door het bekende bestuurslid van de Historische Kring Losser, de heer M. Zwaferink. Op even voortreffelijke wijze waarmee hij ons in januari 1984 langs de Dinkel voerde, nam hij ons nu mee op een tocht langs de Vecht van de oorsprong in de Baumberge bij Ober Darfeld tot de Nederlandse grens bij Hardenberg. Een dankbaar applaus van de ruim 60 aanwezigen klonk op toen de spreker zijn enthousiaste met fraaie plaatjes verluchte vertelling besloot. Het Bestuur DE TAAL VAN HAAKSBERGEN (LXVII) BERNARD TE LINTELO (24) Ne aandere keer gavven ze mekaar roadsels op. Doar wazzen d'r biej oet de oole tied, dee ze alleene noar disse kaante kent, mer ok wah dee oet aandere streeke kwammen. De leste dree harre Jans eheurd onder 't volk. Ik zal d'r es wat van opgeven en meteene 't antwoord d'r mer biej zeggen: 1. Daags geet 't klip-klap 's Nachens steet 't vuer 't berre en gap. Antwoord: 'n Paar klompe. 2. Daags is 't n'n gooien knoop 's Nachens is 't n'n weulenhoop. Antwoord: 't Veur, dat biej n'n boer 's nachens onder de asse wodden eeraakt. 3. Doar zat 'n manneken an d'n diek Dat was d'n oam kwiet. Antwoord: N'n hoop str...nt, dee an de weg lig. 4. Wat is 'n keunste in de karke? Antwoord: Ne vleege, dee dörf de pastoor nog wah op 't miskleed te drieten. 5. Hummeltjen Tummeltjen lag op 't rekke Hummeltjen Tummeltjen veel van 't rekke Hummeltjen Tummeltjen brak d'n nekke En doar is gennen smid of timmerman Dee Hummeltje Tummeltjen maken kan. Antwoord: 'n Ei 6. Lange, lange leampe Löp langs de boeren keampe Ze hef gen bot of beene, En toch löp lange leampe alleene. Antwoord: De bekke 7. Wat was was eer was was was?
1182 Antwoord: Reute (Bijenraat) 8. Wat is 't gekste in 't hoes? Antwoord: Melzeeve, dat 't slechtste holt en 't beste lot vallen. 9. Wat is 't wieste in 't hoes? Antwoord: De wanne, dee holt 't beste en lot 't slechte vestoeven. 10. Roo roo riepe Gel is de piepe Zwat us 't gat Woar roo, roo riepe in zat. Antwoord: Ne wottel. 11. Vaderloos en moederloos Zonder geld geboren 't Komt scheeuwend de wereld in En gaat voor eeuwig verloren. Antwoord: 'n wind, dee onfatsoenlukke leu wah loatgoan. 12. Tweebeen zat op d reebeene Too kwam veerbeen Dee wol tweebeen bieten Too nam tweebeen dreebeen Um d'r veerbeen merre te smieten. Antwoord: Tweebeen is de melkster, dreebeen d'n melkstool en veerbeen 'n hond. 13. In de wereld was't neet God had 't neet De knech gaf 't an zien Meester. Antwoord: 't Doopsel. 14. Al lange leene was d'r n'n man, dee veroordeeld wodden u m op ehangen te wodden, mer ziene vrouwe kon um neet missen. Ze heel nog volle van urn en wee zal dan de kost vedeenen vuereuren de kinder? Doarumme gink ze noar de rechters, veel op de kneene en bidden en smeekten eur, dat ze d'r man toch vriej zollen loaten en de rechters kregen meddelien met de vrouwe en zearen: Oewen man mag vriej wean, as iej ons een raadsel kont opgeven, dat d'r gen eene van ons rechters kan roan." De vrouwe gink noar 't hoes en prakkezeerden zik hoaste gek, um zon roadsel te vinden. Ze kon 't in 't hoes neet hooln doarumme L-ep ze noar boeten 't laand in en doar vonde ze an de kaante op d'n wal n'n peerdekop, woar 'n veugeltjesnus in zat met zes jongen. Ze nam de veugeltjes d'r oet en in ees veel eur wat in. Ze harre 't roadsel evonden, meenden ze. Ze gink weer noar de rechters en gaf eur as roadsel op: Too'k heen gink, too'k weer kwam, Too'k zes leavenden, oet eenen dooden nam, Dee zesse maakten d'n zeuvenden vriej, Rechters, noa roadt 't en zegget 't miej. Dat kon gen eene van de rechters roan en doarumme kwam de man, d'n zeuvenden, vriej. F. G. M. Broekhuis-Gebbink
DE ERVEN NOORDWICK OF NOORDICK (VI) 1183 B. MARTEN REIMERINK, zoon van Dries, gehuwd ca 1750 met JO- HANNA VAN LANGENBERG (zie ook Oude Noordijk) Zoon: l. Dries Reinierink, gehuwd 1778 3/5 met Joanna Lansink. Gerichtsprotocollen: 1766 5/5 Marten Reimerink en vrouw Johanna van Langenberg zijn f 300,- schuldig aan Coenraad Muntz. Onderpand huisje en land op Veldkamp. 1766 27/11 Dezelfden verkopen het plaatsje voor f600,-- aan Gerrit Jan te Welberg en vrouw Anna ter Höfte. Deze krijgen hypotheek van Hendrik ter Heegde, die op 25 januari 1793 afgelost wordt. Register op de 50e penning: 1752 13/11 Marten Reimerink heeft van de erfgenamen van Harmen (Veldkamp) de woning en het land op de Hones gekocht voor f 450,-. 1766 27/11 Gerrit Jan te Welberg koopt van Marten Reimerink en vrouw voor f 600,- een plaatsje op de Hones. Zie C. C. GERRIT JAN TE WELBERG uit Boekelo onder Enschede, weduwnaar van Jenneke ter Weele, gehuwd 1764 2/12 met ANNA TER HOFTE uit Buurse en hertrouwd 1791 3/7 met GESINA WEGERINK, weduwe van Gerhardus Kuipers. Kinderen: 1. Getrui te Welberg, gedoopt 1765 22/12. 2. Jan Harmen te Welberg, gedoopt 1767 18/10. 3. JAN WILLEM TE WELBERG, gedoopt 1769 24/9, zie D. 4. Harmina te Welberg, gedoopt 1772 16/8. 5. Jan Harmen te Welberg, gedoopt 1774 12/6. 6. Hendrika te Welberg, gedoopt 1776 9/12. 7. Christina te Welberg, gedoopt 1780 9/1. Gerichtsprotocollen: 1789 10/3 Gerrit Jan te Welberg en zijn zes minderjarige kinderen als erfgenamen van wijlen moeder Anna ter Höfte zijn f 125,- schuldig aan Derk Waanders Gerritszoon. Onderpand huis en bijliggend land als door hen bewoond. 1791 26/1 Gerrit Jan te Welberg en vrouw Gesina Wegerink en de mombaren van de minderjarige kinderen zijn f 400,- schuldig aan advocaat B. Nagel te Oldenzaal. Onderpand woning en land op Veldkamp. D. JAN WILLEM TE WELBERG, gehuwd 1795 14/6 met HENDRIKA TE RIJDT, gedoopt 1768 3/7, overleden februari 1796, dochtervan Hendrik Nijhuis op de Riet in Buurse en Heimina Morsink. Geen kinderen. Gerichtsprotocollen: 1800 27/9 Jan Willem ter Hogt verkocht namens zijn oomzegger Jan Willem te Welberg op 18 mei 1799 aan Reint Mengerink de woning en het land.
1184 een deel van Veldkamp gelegen aan de landerijen van Berend Veldkamp. 1800 20/12 Reint Mengerink is f 520,-- schuldig aan Gerhardus Bos op Ernstink, gebruikt tot betaling van de kooppenning van de woning op Veldkamp Register op de 50e penning: 1796 16/3 Jan Willem te Welberg geeft aan het overlijden van zijn vrouw Hendrika te Riet voor circa drie weken, waardoor hij de helft erfde van een plaatsje en landerijen, zijnde een deel van Veldkamp. 1799 2/6 Reint Mengerink kocht op 18 mei 1799 van Jan Willem te Welberg voor f 520,-- de woning zijnde een deel van Veldkamp. Zie E. E. REINT MENGERINK, gehuwd? ongehuwd? Volgens het régistre civique uit 1811 geboren in 1751. Behoudens de twee notities uit 1799 en 1800 in het register op de 50e penning en de gerichtsprotocollen vindt men over Reint Mengerink geen gegevens, ook niet in de kerkelijke boeken en de burgerlijke stand van Haaksbergen. De vermelding in het régistre civique uit 1811 doet vermoeden, dat hij toen nog op het latere Kiefde woonde. Hoewel hij waarschijnlijk toch wel getrouwd zal geweest zijn, is hiervoor geen bewijs te vinden. De vermelde oom van Jan Willem te Welberg, Jan Willem ter Hogt, was 6 december 1761 getrouwd met Janna ter Höfte, zuster van Anna te Welberg-ter Höfte. Jan Willem ter Hogts dochter Gerardina huwde met Gerrit Jan te Kiefte. Hun zoon Gerhardus te Kiefte werd in het notariële archiefop 27 september 1823 vermeld als bewoner van het naar hem sindsdien Kiefte genaamde deel Veldkamp (zie notitie onder Veldkamp). Volgens het kadaster was hij toen ook eigenaar. F. GERHARDUS TE KIEFTE, timmerman, gedoopt 1794*4/8, zoon van Gerrit Jan en Gerardina ter Hogt, gehuwd ca. 1819 (niet te Haaksbergen) met GEERTRUIDA HOLTERS, geboren ca 1791, overleden 1852 19/9. Kinderen: 1. Joanna te Kiefte, RK gedoopt 1820 2/9. 2. Elisabeth te Kiefte, NH gedoopt 1827 2/3, overleden 1861 2/3, gehuwd 1852 8/7 met Hermannus Schreibelt, timmerman, geboren 6/3 overleden 1882 6/1. Zij bouwden een nieuw huis aan de Buurserstraat waardoor de Kiefte nieuwe bewoners kreeg G. HENDRIK JAN FLIERHAAR, geboren Eibergen 1882 4/4, eerst gehuwd met TEUNTJE HIDDINK, geboren Hengelo (G) 1831 28/2, overleden 1879 7/6 en hertrouwd met HERMINA HIDDINK, geboren Hengelo (G) 18448/11. Uit het eerste huwelijk werden 5 dochters geboren en uit het tweede l zoon. In de periode 1880/99 verlieten de Flierhaars het huis en werden opgevolgd door: H. JAN DENNEBOOM, geboren 1855 27/1 en zijn vrouw BERENDINA
1185 BOS, geboren 185723/10. Het echtpaar had 3 kinderen. In de periode 1900/1920 verlieten ook de Dennebooms de Kiefte en werden opgevolgd door: J. FREDERIK DIEPERINK, geboren Diepenheim 1872 28/10 en zijn vrouw HERMINA FREDERIKA KLEIN LEUGEMORS, geboren Neede 1871 4/10 met 2 te Neede geboren kinderen. Nog in dezelfde periode werden zij opgevolgd door: K. GERRIT JAN VELDKAMP, geboren 1876 22/9 en zijn vrouw GRIETJE NU LAND, geboren 1876 7/11, overleden 191820/11. Het echtpaar kreeg tussen 1903 en 1917 4 kinderen. Na 1920 werden zij op de Kiefte opgevolgd door: L. JAN ROETGERINK, wiens weduwe thans nog in het huis woont, dat nu het adres Smitterijweg 4 heeft. DE FAMILIE LANGEZAAL TE HAAKSBERGEN (3) W.E. ten Asbroek - J. G. L. Overbeeke C2.REINT LANGESAEL, NH-lidmaat 1676, gehuwd ca 1665 met AALTJE TEN DORENBOS, NH-lidmaat 1674 Kinderen: 1. Jan Langesael, ondertrouwd Haaksbergen 1685 8/2 met Maria Berents, dochter van Berent Jansen. 2. Tias Langesael, gehuwd Rekken 1695 22/6 met Grietje Ververs, weduwe van Petrus Verbeek van Ments (gehuwd 1686 19/9). Woonde in het Blauwenhuis, Eibergsestraat 19. 3. Jacob Langesael, ondertrouwd Haaksbergen 1698 30/1 met Trijntje Totis, dochter van Engbert, Wessum, Gehuwd te Wessum. 4. Hendrik Langesaal, gehuwd Haaksbergen 1701 5/10 met Aaltje Weernink, dochter van Hendrik, dorp. Zij hertrouwde reeds Haaksbergen 1702 15/10 met Jan Kleinsman, zoon van Jacob, Hones. 5. Grietje Kleinsman, NH lidmaat 1705. Uit deze vier huwelijken zijn te Haaksbergen geen nazaten bekend. Reint wordt als onderrichter van Haaksbergen vermeld van 15 juni 1674 tot 17 september 1690 en daarna als keurnoot tot 19 maart 1700. Gerichtsprotocollen van Haaksbergen: 1696 11/5 Hans Hendrik Schirmer en vrouw Aaltje Ververs verkopen aan Bassal Toetelink hun halve huis en gaarden, zoals het reeds met Tias Langesaal en vrouw Grietje Ververs gedeeld is. 1686 25/7 Reint Langesaal heeft op 19 juli 1.1. in dronkenschap richter Jan Jansen van der Sluys beledigd. 1704 16/6 Tias Langesaal weduwnaar van Grietje Vérvers en haar voorkind
1186 Jan Ververs verkopen aan Berend Bassal Toetelink het halve Blauwenhuis met achterliggende gaarden, waarvan de wederhelft reeds gekocht is. 1711 25/3 Reint Langesaal en Aaltje ten Dorenbos zijn f 75,-- schuldig aan Engbert Michorius. Onderpand hun huis. Dl.JAN LANGESAAL, gehuwd Haaksbergen 1688 25/11 met GEERTRUID WARNERS, dochter van Gorris, dorp, en hertrouwd Haaksbergen 1705 15/11 met GEESKEN TER BORG, dochter van Jan, Langelo. Kinderen, de eerste drie zeker uit het eerste huwelijk, de andere mogelijk ook uit het tweede: 1. Janna Langesaal, NH-lidmaat 1707, gehuwd Haaksbergen met 1709 met Jan Cuiper, zoon van Jan, dorp, weduwnaar van Jenneke Smits, dochter van Gerrit, Gelselaar (gehuwd 1706 21/11) en hertrouwd Haaksbergen 1715 13/1 met Gerrit Grollen, zoon van Arent. 2. Grietje Langesaal, gehuwd Haaksbergen 1713 17/12 met Hendrik Jaspers in de Blankenborg. Grietje's vader Jan leefde toen niet meer. 3. Lysbeth Langesaal, gehuwd Haaksbergen 1714 28/1 met Herman Morsinkhof, zoon van Jan, Brink. 4. Hendrik Langesaal, ondertrouwd Haaksbergen 1729 11/12 met Berendje ter Borg, dochter van Geert, Brammelerbroek. Dit echtpaar werd opvolgend bewoner van huis nr. 128. Hun kinderen waren: a. Geertrui Langesaal, gehuwd Haaksbergen 1752 28/5 (RK 18/5) met Berent Roerink, zoon van Herman en hertrouwd Haaksbergen 1764 26/2 met Arent Elferink, zoon van Lammert onder Enschede, die na het overlijden van Geertrui hertrouwde Haaksbergen 1781 13/5 met Anna Weerkamp, dochter van Jan, Haaksbergen. Arent Elferink woonde ook in huis nr. 128, dat naar hem sindsdien Hinnenhuis genoemd werd. b. Hermina Langesaal, vermeld als meter bij kind van Geertrui in 1759. c. Gerrit Hendrik Langesaal, RK gedoopt 1735 18/7. Volkstelling 1748 in de Blankenborg: Hendrik Langesaal en vrouw en l kind boven l O jaar. Register op de 1000e penning: 1750 Hendrik Langesaal f 400,- 1757 idem f 550,- 5. Geesken Langesaal, gehuwd Eibergen 1730 met Gerrit Zaadnoordik en hertrouwd Haaksbergen 1767 22/3 met Reint Ottink. 6. Jan Langesaal, gehuwd Haaksbergen 1735 10/4 (RK 12/4) met Hermina Elderink, ouders van: a. Jan Langesaal, RK gedoopt 1736 tussen 26/2 en 2/3 b. Jan Hendrik Langesaal, RK gedoopt 1739 1/10 c. Hendrika Langesaal, RK gedoopt 1743 14/9 d. Gerrit Langesaal, RK gedoopt 1747 10/8 Nazaten van deze kinderen zijn niet bekend. Volkstelling 1748 in de Blankenborg: Jan Langesaal en vrouw en 2 kinderen onder l O jaar. 7. Henrica Langesaal, gehuwd Haaksbergen 1742 25/11 met Gerrit Steenberg (onzeker).
1187 8. (Jan) Hendrik Langesaal, gehuwd Haaksbergen 1746 25/12 met Geertrui Jaspers en hertrouwd Haaksbergen 1761 25/1 met Geesje Huls, weduwe van Harmen Leerkate (gehuwd 1753 25/12) Kinderen uit huwelijk Langesaal/Jaspers: a. Jan Langesaal, NH gedoopt 1747 6/9 b. Geesje Langesaal, NH gedoopt 1748 3/7 c. Gerrit Langesaal, NH gedoopt 1750 26/7 d. Hendrik Langesaal, NH gedoopt 1753 16/3" Kind uit huwelijk Langesaal/Huls: e. Gerardus Langesaal, RK gedoopt 1762 23/3 9. Gerrit Langesaal, peter bij kinderen van Jan en Hermina Elderink in 1736 en 1739 10. Geertrui Langesaal, meter bij kinderen van Jan en Hermina Elderink in 1735 en 1739 Gerichtsprotocollen van Haaksbergen: 1781 4/2 Arent Elferink weduwnaar van Geertrui Langesaal, wil hertrouwen. Er is één minderjarig kind Jan Hendrik, 7 jaar. Tot mombaren aangesteld oom Hendrik Elferink en neef Jan Langesaal (vermoedelijk de in 1736 geboren zoon van Jan en Hermina Elderink). 1783 16/6 Arent Elferink en vrouw Anna Weerkamp passeren vrijwillig verwin wegens een schuld van f 350,- als opgenomen door Arent en zijn wijlen eerste vrouw Geertrui Langesaal en haar vader Hendrik Langesaal. 1790 23/7 Geese Huls, weduwe van Jan Hendrik Langesaal is f 67,50 schuldig aan de erfgenamen van Derk te Lintelo. Onderpand huis in de Blankenborg. 1794 16/4 Op Daniël Jaspers en op Hendrik Hoeveld en vrouw Maria Jaspers weduwe Bomans en op hun Broers Dirk, Hendrik en Berend Jaspers is door het overlijden van hun ouders Hendrik Jaspers en Grietje Langesaal vervallen vijfzevende en nog vijfzesde van éénzevende part van een huis in de Blankenborg tussen de huizen van procureur Rattink en van Engbert Veldhuis, dat zeer ten onrechte wordt bewoond door Gerhardus Hulst, die maar tot de helft van het restant gerechtigd is. 1754 24/3 Herman Leerkate testeert. Erfgenaam zijn vrouw Geesje Hulst. D2.BERENT LANGESAAL, gehuwd Haaksbergen 1697 9/1 met GEESKEN VAN AALE, dochter van Jan, Blankenborg en hertrouwd Haaksbergen 1700 met HENDRIKJE GROLLEN, dochter van Harmen, Blankenborg. Kind uit het eerste huwelijk: 1. Maria Langesaal, ondertrouwd Haaksbergen 1718 10/12 met Jan ten Pleckenpoel, zoon van Jan, Ruurlo. Kinderen uit het tweede huwelijk: 2. BERENT LANGESAAL, zie E 3. Geesken Langesaal, gehuwd Haaksbergen 1730 9/7 met Bassal Toetelink, zoon van Jan, dorp. 4. Hermina Langesaal, gehuwd Haaksbergen 1746 4/3 (RK 1.2/2) met Berent ten Brummelhuis in Boekelo onder Haaksbergen. Berent Langesaal senior woonde na zijn tweede huwelijk in de zuidelijke
1188 helft van huis nr. 126 (nu Blankenburgerstraat 13) waarvan hij in 1716 de ondergrond van de provincie kocht. Dit huis werd later bewoond door zijn schoonzoon Berent ten Brummelhuis. Zeker Berent Langesaal's kinderen uit het tweede huwelijk waren katholiek. E. BERENT LANGESAAL, gehuwd Haaksbergen 1729 11/12 met ENNE- KE ESSELINK, dochter van Hendrik, Vreden. Kinderen: 1. JAN LANGESAAL, zie F 2. Jan Hendrik Langesaal, RK gedoopt 1733 8/4 3. Geertrui Langesaal, RK gedoopt 1736 3/8 4. Gerrit Langesaal, RK gedoopt 1739 16/5 Berent woonde aanvankelijk in de Blankenborg, maar verhuisde in 1740 naar huis nr. 94 aan de Piepenbrink (nu achtertuin RK pastorie). Gerichtsprotocollen van Haaksbergen: 1742 15/5 Harmen te Lintelo en vrouw Harmina Geelen verkochten op 2 april 1740 aan Berent Langesaal en vrouw een huis met aanliggende gaarden aan de Pijpenbrink. 1742 15/6 Berent Langesaal en vrouw Enne Esselink zijn aan de diaconie f 436,- schuldig. Onderpand huis met aanliggende gaarden aan de Pijpenbrink en een stuk gaardenland in de Blankenborg. 175612/7 De diaconie bespreekt de weduwe Berent Langesaal f 112,-- rente. 1795 7/12 Idem bespreekt de weduwe Berent Langesaal f 39,- zijnde drie jaar rente van een kapitaal van f 436,-. Volkstelling 1748 in het Molenrot: Berent Langesaal en vrouw en 2 kinderen boven 10 jaar en zijn vader en woont daarbij in de weduwe Reint Ottink met l kind onder 10 jaar. W. E. ten Asbroek - J. G. L. Overbeeke OPSTELLEN OVER DE PANCRATIUSKERK Op l oktober 1985 brachten leerlingen van de 2e klas Raahorst-mavo een bezoek aan de Pancratiuskerk. Onze vice-voorzitter de heer J. Leusink leidde hen rond en gaf een overzicht van de kerkgeschiedenis. Terug op school maakten ze een verslag van de excursie. Hun leraar de heer C. Wentink stuurde ons vier van deze opstellen, allen keurig verzorgd en geïllustreerd. Een bewijs, dat er aandachtig geluisterd is. Hieronder een compositie van de verslagen, waarbij uit elk opstel iets genomen is. Haaksbergen is ontstaan aan de Buurserbeek, die midden door het dorp stroomde. Daar was een doorwaadbare plaats. Keizer. Karel de Grote liet de mensen bekeren op deze plaats, waar zich nu de parkeerplaats bevindt. Dit gebeurde ongeveer 800 n. Chr. Hij bracht het geloof te vuur en te zwaard. Iedereen moest zich laten dopen. Karel de Grote bepaalde ook hoeveel en waar je belasting moest betalen. Van deze belasting werd dan een kerk ge-
1189 bouwd. Er was ook een belastinghof bij de doorwaadbare plaats (De hof te Haaksbergen, waar belasting in natura werd afgeleverd). Op de plaats waar zich nu de Pancratius bevindt, hebben eeuwen terug zes andere kerken gestaan (keurig in een platte grond aangegeven). Men heeft nooit een (oudere) houten kerk gevonden. Omstreeks 1000 kwamen er stenen kerken in Nederland. Twente had toen tieri moederkerken, waar ook een pastorie bij hoorde. In Haaksbergen stond de pastorie waar nu een sigarenwinkel is achter de kerk. In 1188 bouwde men de eerste stenen kerk, in 1188 bestaat de Pancratiuskerk dus 800 jaar. In 1565 werd de toren gebouwd, omdat er nogal veel rovers waren en als men dan in de toren zat, kon men de rovers van heel ver zien aankomen. Maarten Luther King heeft in 1632 de Haaksbergse kerk protestants gemaakt. Maar in 1810 heeft de broer van Napoleon de kerk aan de Haaksbergenaars teruggegeven (sorry protestanten, jullie zijn blijkbaar geen Haaksbergers). Er zijn glas in lood ramen in de kerk. Die zijn geschonken door verschillende families. De namen van de families staan in de ramen gegraveerd. Pastoor Elders schonk in 1892 het midden raam achter het altaar. Achter in de kerk bij het altaar hangt een klokje uit een andere oudere kerk uit de vorige eeuw. Dit stond eerder in een atelier in Utrecht. De naam is mengelmoes (Het klokje stamt uit het atelier Mengelberg te Utrecht). In 1972 restaureerde men de Pancratiuskerk. Ze hebben toen ongeveer 2,5 meter diep gegraven en ze vonden nog zes oudere kerken. Men vond toen ook graven van dode mensen. Deze werden in de pastorie gelegd en later opnieuw begraven. Links in de hoek hebben ze een heideveld gevonden." Al klopt dan misschien niet alles, in hoofdzaak hebben de kinderen toch veel van de kerkgeschiedenis opgenomen en op hun eigen wijze weergegeven. Het is prijzenswaard, dat op scholen aandacht geschonken wordt aan de locale geschiedenis van Haaksbergen. W. E. ten Asbroek VOLKS- EN VEETELLING IN 1811 In het Rijksarchief Overijssel bevinden zich twee documenten, die afkomstig zijn van de Sous-prefecture Almelo (RAO 21 nr. 4234): Opgave van het getal huisgezinnen en zielen welke zich in het dorp Haaksbergen en onderhorige boerschappen bevinden, gerequieerd bij aanschrijving van den 2 juny 1811 (gedateerd 7 juni 1811) en Telling van paarden, schapen en hoornvee (gedateerd 18 april 1811). De stukken zijn ondertekend door W. Waanders Gzn.
1190 Dorp Honesch Buurse Langelo Brammelo Holthuizen Eppenzolder Boekelo Totaal De paarden werden nog gespecificeerd opgegeven: l springhengst, 15 andere hengsten, 142 ruinen, 22 veulens, 92 merries en 21 veulenmerries. Evenzo de koeien: 29 stieren, 44 ossen, 1101 koeien, 309 vaarzen en 231 kalveren. De veeopgave eindigt met de meedeling, dat er te Haaksbergen geen ezels, ezelinnen en muilezels zijn. J. G. L. Overbeeke WONINGEN ROND DE SCHEPERSBRINK (IV) HUIS NR. 36 Er is veel wat er op wijst, dat de ondergrond van de panden 35, 36 en 37 in het begin van de 17e eeuw of mogelijk al eerder eigendom was van een familie Kemerink. Gosselick Kemerink verkocht, zoals we gezien hebben, in 1670 de ondergrond van nr. 35. Nr. 37 is een latere afsplitsing van nr. 36, zoals we nog zullen zien, en nr. 36 werd in 1659 bewoond door Arent Kemerink. Op 3 oktober van dit.jaar werd hij vermeld samen met zijn stiefmoeder de weduwe van Evert Kemerink. Zijn echte moeder heette Aaltje Bargerink. Het is onzeker maar wel waarschijnlijk, dat Evert Kemerink, die in 1630 huis nr. 12 kocht, in nr. 36 geboren was. Arent overleed vóór 1669. Zijn weduwe Mette Jaassink leende op 20 september van dit jaar 180 daalder, omdat ze nog een erfenisschuld van haar schoonvader Evert Kemerink moest betalen. Ze gaf daarbij als onderpand haar huis aan de Brink bij de boom met de achterliggende hof en twee stukken bouwland. Mette werd nog vermeld in 1698. Hoewel Arent en Mette een dochter Geertrui hadden, die in 1681 met Jan Arendsen Saatnoordijk gehuwd was, werden deze geen eigenaar. In het ver-
1191 pondingsregister 1720 werd als bewoonster vermeld de weduwe Steenberg en in het hoofdgeldregister 1723 Janna Steenberg. Als dochter van wijlen Gerrit Steenberg uit het dorp trouwde Janna op 28 februari 1734 met Jan Tankink, zoon van Warner uit het dorp. Jan Tankink woonde er in 1748 met vrouw en vijf kinderen en schoonmoeder. Hij werd ook in 1764 nog als bewoner vermeld. Zijn op 16 december 1736 NH gedoopte zoon Gerrit Tankink trouwde op 29 februari 1784 met Janna Abbink alias Niehuis. Gerrit overleed in 1815, 79 jaar oud, en Janna in 1826, 74 jaar oud. Hun op 26 maart 1784 geboren zoon Jan trouwde NH Haaksbergen 6 februari 1820 met Janna Spielen uit Boekelo onder Enschede. In 1830 woonden zijn in pand 36 met vier kinderen. In 1860 werden er vermeld de weduwnaar Jan Tankink en zijn op 30 oktober 1820 geboren zoon Gerrit Jan met zijn op 29 februari 1840 te Borne geboren vrouw Arendina Hilbrink. Jan Tankink overleed op 30 juli 1874 en Gerrit Jan op 21 februari 1880, waarna zijn weduwe in april 1882 hertrouwde met haar zwager Frederikus Tankink, geboren 19 mei 1826 en weduwnaar van Aaltje Kolthof. Arendina bracht uit haar eerste huwelijk vier kinderen mee, Frederikus één en samen kregen zij in 1882 nog een zoon Frederik Johan, die later naar pand nr. 33/33A verhuisde (zie aldaar). Opvolger in 36 werd Gerrit Jan Tankinks zoon Arend Jan, geboren 9 september 1868, op 12 december 1903 gehuwd met Geertruida Leppink, geboren 5 april 1871 Uit dit huwelijk werd op 12 augustus 1905 een zoon Gerrit Jan geboren. Enkele jaren later verhuisde het gezin naar de Buurserstraat 33. In huis 36 overleed op 26 april 1916 de laatste Tankink. Het huis werd daarna afgebroken. HUIS NR. 37 Dit huis werd in 1720 en 1723 bewoond door Jan Horstink. Als weduwnaar van Aaltje Laarhuis was hij op l december 1695 getrouwd met Aaltje Kemerink, dochter van wijlen Arent. Men mag hieruit concluderen, dat hij toen van de eigenaren van pand nr. 36 een stukje grond meekreeg om er het huisje nr. 37 te bouwen. Jan Horstink huwde voor de derde keer op 16 juni 1712 met Hendrikje Reimerink Albertsdochter. Op 24 maart 1729 maakte het laatste echtpaar een testament op het langst leven. Na beider overlijden kon een dochter van Jan Horstink het huisje voor f 100,- overnemen mits zij er wilde wonen. Als ze dat niet wilde kon Jacob Makinje het huisje kopen. Uit het verdere verloop blijkt, dat Jacob de volgende bewoner werd. Hij was een zoon van Frederik Makinje en Hendrica Reimerink Hendriksdochter en vermoedelijk door zijn moeder familie van testatrice. Jacob Makinje trouwde op 20 november 1729 met Anna Ticheler, dochter van Hendrik uit pand nr. 35. Anna hertrouwde op 9 november 1738 met Hendrikus Nijenhuis, die in 1764 als bewoner van huis nr. 37 vermeld werd. Uit het laatste huwelijk werden vier kinderen geboren: in 1739 Jacob, in 1743 Johanna Margaretha alias Griete, in 1747 Harmina en in 1751 Hendrik. In 1771 overleed vader Hendrikus Nijenhuis, in 1775 zijn dochter Griete. Haar erfdeel zijnde een kwart van een huisje naast het huis van Jan Tankink (nr. 36) werd geërfd door Jacob en zijn broer en zuster. Harmina huwde op 3 november 1783 met de kleermaker Gerrit Hendrik Bartels, zoon van Gerrit uit Vreden. Bij de volkstelling van
1192 1795 woonde dit gezin, bestaande uit twee personen, in huis nr. 37. Op 29 augustus 1811 hertrouwde Bartels met Geertruid Helmers uit Eibergen, dochter van Egbert. Dit echtpaar werd bij de volkstelling van 1830 in nr. 37 vermeld. Kinderen werden er niet geboren, waardoor het pand vererfde op familieleden van Geertruid Bartels-Helmers te Eibergen, Brakers genaamd. Deze verkochten op 16 augustus 1840 huis nr. 37 aan Bernardus Perenbos. De verkoopprijs bedroeg t' 200,-. Het huisperceel was 2 aren groot en het huis lag tussen Tankinks huis (nr. 36) en Kemers steege (ingang Zeedijk). Bernardus Perenbos was schoenmaker. Hij was in 1805 te Groenlo geboren. Zijn vrouw Johanna Kleinsman was in 1807 te Haaksbergen geboren. Bij de grote brand van Haaksbergen in 1851 verbrandde het huis. Het werd niet weer opgebouwd. W. E. ten Asbroek - J. B. A. Leusink - H. G. L. Overbeeke DE MOLENVELD-ERVEN OP DE HONES In bijgaand naar de situatie van ca. 1830 getekend kaartje zijn de grotere en kleinere boerderijen, die tot het Molenveld gerekend mogen worden, als volgt aangegeven: 1. Ploddershuis I, thans bewoond door F. W. Kleinsman, Molenveldsweg 8, in 1830 eigendom van Antony Boonk in Wennewick en bewoond door Gerrit Bloemena. Kadasternrs. I 1029-1030 en 1035. 2. Ploddershuis II, thans bewoond door G. Diepenmaat, Molenveldsweg 6, in 1830 eigendom van Hendrik Bisperink in Markvelde en bewoond door Bernardus Snakenborg. Kadasternrs. 1022-1025 en 1031 t/m 1033. 3. Möllenveld, thans bewoond door J. H. Hartgerink en J. H. Boksem, Hasseltweg 19, in 1830 eigendom van en bewoond door Jan Hartgerink. 4. Kasperie of Haoze, thans bewoond door M. C. A. Bijleveld, Haseltweg 31 in 1830 eigendom van dezelfde Jan Hartgerink en bewoond door Berend Leus. Jan Hartgerink bezat de kadasterhrs. I 1026-1027-1034-1079- 1079a t/m d, 1080 t/m 1084-1086-1087-1089-1092-1092a-1095-1096 en 1104. 5. Jaösker, thans bewoond door A. J. Bekkers, Hasseltweg 35, in 1830 eigendom van en bewoond door Harmen Bekkers. Kadasternrs. I 1023-1099-1099a-l 100-1101-1105-1107-1189 en 1190. 6. Vriejer, thans bewoond door F. Boswinkel, Molenstraat 96, in 1830 eigedom van en bewoond door Hendrik Nijhuis. Kadasternrs. I 1103-1180 en 1181. 7. Peerdeklaos, thans bewoond door H. J. ten Asbroek, Hasseltweg 33, in 1830 eigenaar en bewoner Christiaan Groothuis. Kadasternrs. I 1093-1094-1094at/mcen 1102. 8. Kiekeberend, thans bewoond door J. H. Laarveld, Hasseltweg 27, in 1830 eigendom van de marke Haaksbergen en Hones, bewoner Jannes ten Hagen. 9. Naamloos, thans bewoond door J. H. J. Siegerink, Hasseltweg 23 en M. Pijffers, Hasseltweg 25, in 1830 eigendom van de marke Haaksbergen en
W
1194 Hones, bewoner Hendrikus Bartelink. De marke bezat de kadasternrs. I 1016 t/m 1018-1090-1090a t/m c-1091-1097-1098 en 1098a. De hiervoor niet vermelde kadasternummers waren eigendom van: 1021 Gerrit Bekkedam (Bekkewors), 1024 en 1088 Jannes ten Hagen (Kiekeberend), 1028 Jan Hendrik Stuve (mulder), 1078 Egbert Horstink, 1085 Hendrikus Bartelink (naamloos erfje op Molenveld), 1106 Herman Waanders en 1108 Jan Hendrik Kuiper. De oudste vermeldingen omtrent bewoners van het Molenveld vindt men in de rentmeestersrekeningen van het drostambt Haaksbergen: 1551 Hendrik, Johan Mullenveltszoon heeft een keurbare wonde gedaan aan Wolter ten Ellenvelde. Boete 3 goudgulden. 1559 Geert op 't Mollenveld heeft bij nachtslapenstijd geholpen om Albert ten Averbeeke's wagen om te werpen. Boete 2 goudgulden en 2'mud haver. (Omdat hij haver moet geven is hij waarschijnlijk de boer op Molenveld). Op 8 april 1557 maakte de keizerlijke commissaris een opstelling van inkomsten voor de pastorie van Haaksbergen. Hij gaf daarbij op de grove tienden uit het Mullenvelts-erve, behalve uit twee stukken land. Over tienden uit Molenveld vindt men later volgende notities: 1626 (Tiendregister) Henrick Mollenfelt of Tijasinck op de Hones geeft de tiende garve uit 5 schepel gezaais aan pastoor Borculoe, kanunnik uit Grolle. 1660 27/2 (gerichtsprotocollen). De landerijen veckenstukke en veldstukke met de marsakker, eigendom van Hendrik op 't Mollenveld alias Vrijer zijn tiendbaar. 1669,. 17/5 (gerichtsprotocollen) Gerdt Jaasink genaamd Mollenveld en vrouw Marie (op de Jaösker) hebben enkele stukken land, garftiendbaar aan de pastorie van Haaksbergen. Over tienden uit andere Molen veld-erven vindt men geen gegevens. Gezien dit en het feit, dat de oudst bekende bewoners van Molenveld Jaasink heetten, mag men concluderen, dat de Jaösker en zijn afsplitsing Vriejer het oorspronkelijke Molenveld zijn en dus niet de boerderij, die thans Molenveld heet. In de registers van 1475 tot 1499 wordt de boerderij niet vermeld. In 1602 heeft dat Mollenfelt" drie mud gezaais. Onzeker is aan welke molen de boerderij zijn naam te danken heeft. Het valt moeilijk aan te nemen, dat de huidige Oostendorper watermolen, die in 1546 gebouwd is, reeds in 1551 zijn naam gaf aan het Molenveld en de Molenkamp, waarbij de Ploddershuizen gebouwd zijn. Mogelijk is de naam ontleend aan de voorganger van de Oostendorper molen, die in de buurt van de Lankheterbrug gestaan heeft. Begonnen wordt nu met de bespreking van de afzonderlijke boerderijen, eerst met de oudste, thans Jaösker geheten, waarbij opgemerkt moet worden, dat de twee eerstvermelde generaties niet waterdicht bewezen zijn. JAÖSKER A. JOHAN JAASINK alias MULLENVELT, gehuwd ca 1510 met Nty Kinderen:
1195 1. GERRIT JAASINK, zie B 2. Hendrik Jaasink, vermeld in 1557 Hun familierelatie tot de Jaasink's te Buurse is niet bekend. B. GERRIT JAASINK, gehuwd ca 1540 met NN Kinderen: 1. Helmich Gerrits, in 1598 vermeld te Amsterdam. 2. HENDRIK JAASINK, zie C C. HENDRIK JAASINK, gehuwd ca 1570 met NN Kinderen: 1. Gerrit Jaasink, schoenmaker, als 23-jarige Gerrit Hendriks gehuwd te Amsterdam 1598 2/5 met Trijntje Engels, toen 28 jaar. Bij het huwelijk werd aangetekend, dat hij 14 jaar te Amsterdam woonde en opgevoed was bij zijn oom Helmich Gerrits. 2. Hermken Jaasink, gehuwd ca 1600 met Ham Gerdt, beiden overleden voor 1639. Vermoedelijk landbouwer op de Ham, later Klein Buursink, te Buurse. 3. Jutte Jaasink, gehuwd ca 1600 met Harmen Bouwmeester op de Hones. 4. Swenne Jaasink, gehuwd ca 1600 met Borchert Weijenborg op de Hones. 5. HENDRIK JAASINK, zie D Gerichtsprotocollen Haaksbergen: 1629 10/4 Henrick Tiasinck, Jutte vrouw van Harmen Bouwmeester en Borchert Weyenborgh en vrouw Swenne, mede caverende voor de erfgenamen van wijlen Ham Gerdt en vrouw Hermken machtigen Andries Kueper te Goor om ten uitvoerlegging te krijgen van het.testament van hun broer Gerrit Henricks, schoenlapper en poorter te Amsterdam en zo nodig een proces te voeren tegen diens weduwe Trientje Engelberts. D. HENDRIK JAASINK, gehuwd ca 1600 met NN en hertrouwd ca 1610 met AALTJE NN Kinderen uit het eerste huwelijk: 1. Berndt Jaasink, gehuwd met Elsken Aalderink. 2. Mette Jaasink, overleden in 1698, gehuwd ca 1650 met Arend Kemerink, overleden voor 1669 op de Brink te Haaksbergen. 3. Tonnis Jaasink alias Huurnen Tonnis, gehuwd ca 1645 met Hermken, weduwe van Berend ter Huurne. Lansbouwer op de Huurne in Buurse 4. Jan Jaasink, gehuwd ca 1635 met Eefse Reimerink (NH-lidmaat 1666), scheper op de Toeslag (Zeedijk) Kinderen uit het tweede huwelijk: 5. Hendrik Jaasink, overleden 1680, gehuwd ca 1650 met Jenneke Roesink, landbouwer op de Vriejer, zie aldaar. 6. GEERT JAASINK, zie E Gerichtsprotocollen Haaksbergen:
1196 16303/5 Henrick Tiasinck bespreekt namens zoon Berndt, Mette in 't Laakmors voor verdiend loon en een paar schoenen (Berndt dus knecht geweest op Laakmors). 1634 10/11 Johan Tiasinck bespreekt Borchert ten Weijenborch voor leverantie van een stuk land het Branderstukke. 1634 24/11 Opboedinge geschiedt door Johan ten Mollenveldt. 1635 16/2 Hendick op 't Mollenveld bespreekt Pierick Arndt. 1635 5/10 Hendrick Tiasinck de jonge bespreekt Pierick Arndt. 1647 11/12 Jan Jasinck is borg voor Huurnen Tonnis. 1650 13/5 De broers Tonnis en Berendt Jaasinck met hun huisvrouwen Huurnen Hermken en Elsken Aalderinck mede als gemachtigden van hun zuster Mette Jaasinck, kinderen van Hendrick Jaasinck op het Mollenveld, verkopen hun kindsdelen van het Mollenveld, afkomstig van hun zalige moeder, aan Barthold Warners en Jan Saalmerink (zie Molenveld en Ploddershuizen). 1651 3/2 Jan Saalmerink bespreekt Vrijer Hendrick 22 daalder. 1654 3/7 Hendrik op het Molenveld en vrouw Aaltje testeren op het langst leven. Zij verkopen huis, hof en goed Molenveld aan zoon Gert en dienst vrouw Marijke. De halfscheid van Molenveld is door comparants voorkinderen voor hun moedersdeel aan anderen verkocht. Gert moet 550 daalder betalen en ouders ad vitatn onderhouden. 16549/10 Jan, Tonnis en Berent Jaasink en Arent Kemerink en vrouw Mette Jaasink, kinderen van Hendrik Jaasink, protesteren tegen de verkoop door hun vader aan hun halfbroer Gert Jaasink. Zij willen hun aandeel in vaders nalatenschap behouden. 1657 7/9 Jan op 't Mollenfelt. 1661 30/9 Eefse Reimerink de huisvrouw van Jan op 't Mollenvelt. 1667 25/2 Jan Jaasink scheper op 't Usslach. 1669 8/3 Provisor Jan ten Raa pandt Huurnen Tonnis als borg voor zijn broer Vrijer Hendrik. 1669 20/9 Mette Jaasink, weduwe van Arent Kemerink. E. GEERT JASINK, gehuwd ca 1654 met MARIA TEN POLLE, NH lidmaat 1667, dochter van Albert. Kinderen: 1. Albert Jaasink, NH lidmaat 1674, gehuwd 1691 31/1 met Fenne Man ten, dochter van Barthold. Woonde Oostenstraat, Haaksbergen. Albert werd in 1697 diaken en in 1727 ouderling van de NH kerk. 2. Gerrit Jaasink, gehuwd 1694 3/9 met Aaltje Weijmerink, dochter van Jan uit Markelo. Landbouwer te Markèlo. 3. BERENT JAASINK, zie F 4. Aaltje Jaasink, gehuwd oktober 1716 met Jan Veltkamp, zoom van Werner, Hones. 5. Hendrik Jaasink, NH lidmaat 1678, nog vermeld 1692 12/1. W. E. ten Asbroek - J. G. L. Overbeeke