DR. W.F. VAN GUNSTEREN, 1908-2000 DOOR U. TUKKER Op 3 november 2000 overleed op 92-jarige leeftijd in Zwitserland dr. Willem Frederik van Gunsteren. Wanneer men zijn leven bestudeert, komt men tot de ontdekking dat hij eigenlijk vier levens heeft gehad. Aangezien dat wat vreemd overkomt, zou men moeten zeggen dat zijn leven op vier pijlers rustte. - De eerste pijler was zijn privéleven: zijn opleiding, zijn familie en zijn liefhebberijen. - De tweede pijler was zijn geestelijk- en geloofsleven. - De derde pijler zijn politieke leven. - De vierde en zeker niet de onbelangrijkste pijler was zijn zakelijk bestaan. Wim van Gunsteren werd op 9 juli 1908 te Rotterdam geboren als zoon van gereformeerde ouders. Hij doorliep daar eerst de christelijke lagere school en ging toen naar de HBS, hoewel hij zelf liever naar het gymnasium zou zijn gegaan teneinde later rechten te kunnen studeren. Zijn vader, die toen directeur was van de door hem opgerichte Damco Scheepvaartmaatschappij NV te Rotterdam, vond dat niet nodig aangezien je voor een baan in het bedrijfsleven geen Latijn of Grieks nodig had. Toen hij eindexamen HBS had gedaan en toch rechten wilde studeren, vond zijn vader dat goed, mits hij niet langer dan een jaar nodig zou hebben om die oude talen te leren. Binnen een jaar deed hij staatsexamen gymnasium. Van 1926 tot 1929 studeerde Van Gunsteren aan de Vrije Universiteit te Amsterdam, deed daar zijn doctoraal en ging in 1930 naar de Universiteit in Heidelberg. Door de politieke situatie in Duitsland werd hij gedwongen naar Nederland terug te keren; hij werd ambtenaar op het ministerie van Economische Zaken. Hij voltooide echter in die tijd zijn studie en promoveerde in 1934 aan de Vrije Universiteit op het proefschrift 130
32. Dr. WT/^ tvzw 131
Tijdens zijn studie had hij Wilhelmina Woltjer ontmoet, dochter uit een beroemd hoogleraarsgeslacht, met wie hij in 1934 trouwde. Uit hun huwelijk werden zes kinderen geboren, vier zonen en twee dochters. Vader nam een belangrijke plaats in de familie in en vooral zijn muzikaliteit en liefde voor de muziek hebben daarbij een rol gespeeld. Reeds op zeer jeugdige leeftijd was Wim van Gunsteren een goede pianist. In zijn studententijd werd hij op grond van zijn geloofsovertuiging actief in de christelijke studentenorganisaties, zoals de Nederlandse Christelijke Studenten Vereniging (NCSV) en voelde hij zich politiek aangetrokken tot de Antirevolutionaire Partij (ARP). Zijn bewondering voor Abraham Kuyper zal daaraan niet vreemd zijn geweest. Voor deze partij werd hij in 1946 lid van de gemeenteraad van Wassenaar. Dat bleef hij tot 1974. Van deze 28 jaar was hij vijfjaar wethouder. In 1961 werd hij wethouder van Openbare Werken, maar die periode duurde slechts enkele maanden. Kort na zijn benoeming werd Van Gunsteren slachtoffer van een ernstig auto-ongeluk, waardoor hij een jaar uit de roulatie was. Hij bleef echter raadslid en werd acht jaar later andermaal wethouder, nu van Financiën. In 1974 trad hij af als wethouder en raadslid. Van Gunsteren was voor de oorlog officier bij de huzaren en onder andere belast met de bewaking van koningin Wilhelmina. De meesten onzer zullen Van Gunsteren hebben gekend als directeur van Damco Scheepvaartmaatschappij NV. In 1905 wilde zijn vader, de heer L.A. van Gunsteren, die toen al gefascineerd was door de binnenvaart, een eigen rederij oprichten. Hij was in die tijd werkzaam bij de firma Cornelder in Rotterdam. De directeur van Cornelder, de heer C.W.H, van Dam, ondersteunde Van Gunsteren in zijn streven en maakte het voor hem financieel mogelijk zijn plannen ten uitvoer te brengen. Zo werd de firma C.W.H, van Dam opgericht, die uiteindelijk in 1918 resulteerde in de Rijnvaart Maatschappij Damco, waarvan de heer L.A. van Gunsteren directeur werd. Toen de heer L.A. van Gunsteren in de tweede helft van de jaren dertig ziek werd, deed hij een beroep op zijn zoon Willem om hem te 132
komen helpen. Aangezien Willem een groot respect had voor zijn vader kon hij dit verzoek niet weigeren. Op 1 januari 1937 kwam hij als procuratiehouder in dienst van Damco en in maart 1939 werd hij benoemd tot directeur, tezamen met zijn vader. Maar na een paar maanden werd Willem van Gunsteren bij de mobilisatie onder de wapenen geroepen en stond zijn vader er dus weer alleen voor. In juni 1940 werd hij gedemobiliseerd en keerde hij terug naar zijn post bij Damco. Daar de gezondheid van zijn vader zeer slecht was, stelden de aandeelhouders in juni 1940 voor de heer L.A. van Gunstern met betaald verlof te sturen en zij verzochten dr. W.F. van Gunsteren als enig directeur de zaak over te nemen. Het uitbreken van de oorlog en de bezetting van Nederland stelde hem voor moeilijke problemen. Daar de meerderheid van de aandelen Damco in Duitse handen was en de meeste klanten Duits waren, kon hij niet besluiten ermee te stoppen. Damco was dus wel gedwongen de transporten te blijven uitvoeren. Na de oorlog heeft Van Gunsteren de wederopbouw van zijn bedrijf, dat een groot aantal schepen had verloren, met voortvarendheid ter hand genomen. Doordat de aandelen, die in Duitse handen waren, na de oorlog terecht waren gekomen bij het Nederlandsche Beheer Instituut onstonden er wat moeilijkheden, die Van Gunsteren echter in 1948 oploste. Toen verkregen Nederlandse bedrijven de meerderheid van de aandelen in Damco. Van Gunsteren heeft in die naoorlogse jaren Damco tot grote bloei gebracht. Daarom is het moeilijk te begrijpen dat hij bepaalde ontwikkelingen in de Rijnvaart heeft onderschat. Hij was geen voorstander van de duwvaart, waarin hij niet geloofde in verband met het moeilijk te bevaren gedeelte van de Midden-Rijn. Zijn Duitse en andere verladers waren in hoofdzaak aan de Midden- en Boven-Rijn gevestigd. Lang bleef hij geloven in de sleepvaart, waarbij Damco veel investeerde in sleepschepen en sleepboten. Ook de ontwikkeling van het één-ruims motorschip waarin hij niet investeerde en waarom zijn Duitse verladers vroegen teneinde gemakkelijker te kunnen laden en lossen, heeft ervoor gezorgd dat hij die Duitse klanten verloor. 133
Bovendien was Damco tamelijk laat met het investeren in de tankvaart. Toen Van Gunsteren daarmee begon, was de situatie in de tankvaart slecht, onder andere door de aanleg van vele pijpleidingen in West-Europa en de daardoor veroorzaakte overcapaciteit aan tankschepen. Maar dankzij zijn persoonlijke relatie met een der grote oliemaatschappijen is zijn beslissing toch een juiste gebleken. Van Gunsteren heeft nationaal en internationaal een belangrijke rol gespeeld in de Rijn- en Binnenvaart. Hij is jarenlang bestuurslid en voorzitter van het Centraal Bureau voor de Rijn- en Binnenvaart geweest, had namens dat Bureau zitting in het bestuur van de Kamer van Koophandel in Rotterdam, was vier jaar plaatsvervangend lid van de Sociaal Economische Raad en lange tijd vice-voorzitter van de Stichting Havenbelangen. Ook was hij lid van de Bankraad. Maar vooral zijn optreden in internationale gremia was van belang. Hij had altijd een uitgesproken eigen mening en was er moeilijk van te overtuigen dat iets ook op een andere manier kon worden gedaan of bereikt. Van Gunsteren was een zeer intelligent man, die helaas zijn intelligentie en zijn autoritair optreden ook wel eens verkeerd gebruikte. Daardoor heeft hij zich nogal wat vijanden gemaakt. Schrijver dezes behoorde daar echter niet toe, maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat hij zakelijk weinig met hem van doen had. Daarom is het gemakkelijker over hem te schrijven, want hij was ongetwijfeld zijn gezelschap meer dan waard, een goed spreker en een man die indruk maakte. Het is des te tragischer dat hij aan het einde van zijn loopbaan zijn levenswerk Damco ten onder zag gaan, overgenomen door anderen en langzaam uit elkaar gehaald, verkocht of gesloopt. Dat heeft hem diep getroffen. Gelukkig heeft hij nadien nog vele jaren geleefd, in zijn geliefde Zwitserland, met zijn Zwitserse 'Lebensgefahrtin', met wie hij na het overlijden van zijn echtgenote was gaan samenwonen in Zurich. Dr. Willem van Gunsteren, ongetwijfeld een markante persoonlijkheid, zal in de kringen van Rijn- en Binnenvaart nog lang in de herinnering voortleven. 134