Belgische kader inzake de vrijmaking van de elektriciteits- en gasmarkt Tim Vermeir Advocaat te Brussel Vrijwillig wetenschappelijk medewerker Instituut voor Milieu- en Energierecht K.U.Leuven
Overzicht Bevoegdheidsverdeling Federale vrijmaking Elektriciteit Aardgas Gewestelijke vrijmaking Elektriciteit Aardgas Uitdagingen voor de volgende regering 2
Bevoegdheidsverdeling Bijzonder Wet van 8 augustus 1980, o.a. gewijzigd door Bijzondere Wet van 8 augustus 1988 Gewesten De gewestelijke aspecten van de energie, en in ieder geval: De distributie van elektriciteit (netten met een spanningsniveau < 70 kv) De openbare gasdistributie De nieuwe energiebronnen (exclusief kernenergie) Het rationeel energieverbruik. Federale overheid De kernbrandstofcyclus; De grote infrastructuren voor de stockering; het vervoer en de productie van energie; De tarieven. 3
Bevoegdheidsverdeling Hebben de Gewesten de residuaire bevoegdheid of slechts toegewezen bevoegdheden Gewestelijke bevoegdheden in ieder geval niet-limitatieve opsomming? Federale bevoegdheden die wegens hun technische en economische ondeelbaarheid een gelijke behandeling op nationaal vlak behoeven, te weten te weten limitatieve opsomming? Rechtsleer en Senaat weten het niet met zekerheid 4
Bevoegdheidsverdeling Niet aangepast aan vrijgemaakte markt Tarieven Productie door middel van hernieuwbare energiebronnen Aardgas (wat met de 1 miljoen m³)? Resoluties Vlaams Parlement 1999 De deelstaten en het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest moeten inzake de regulering van de energiedomeinen die onder hun bevoegdheid ressorteren, een eigen reguleringsorgaan kunnen instellen en beslissingsrecht krijgen over de vaststelling van de tarieven en de technische aansluitingsvoorwaarden voor de beleidsdomeinen die tot hun bevoegdheid behoren (distributie, rationeel energiegebruik, decentrale productie) 5
Federale wettelijk kader Wet van 10 maart 1925 op de elektriciteitsvoorziening 7 keer gewijzigd 44 uitvoeringsbesluiten (voornamelijk AREI) Wet van 29 april 1999 betreffende de organisatie van de elektriciteitsmarkt 15 keer gewijzigd 86 uitvoeringsbesluiten Wet van 12 april 1965 betreffende het vervoer van gasachtige producten en andere door middel van leidingen 15 keer gewijzigd 80 uitvoeringsbesluiten (49 na 1999) Wet van 18 juli 1975 betreffende het opsporen en exploiteren van ondergrondse bergruimten in situ bestemd voor het opslaan van gas 6
Federale elektriciteitsmarkt netbeheerder Eén netbeheerder Elia (MB 13/09/2002) Exploitatie, onderhoud, verbetering, vernieuwing, uitbreiding transmissienet en technisch beheer van elektriciteitsstromen mogelijkheid elke andere bijkomende activiteit uit te voeren overeenkomstig zijn maatschappelijk doel Onafhankelijk en onpartijdig / Corporate governance KB van 3 mei 1999 Wet van 1 juni 2005 Samenstelling Raad van Bestuur (niet-uitvoerend / ½ onafhankelijk / gender) Auditcomité, vergoedingscomité, corporate governance comité Taalevenwicht in de Raad van bestuur en het directiecomité? 7
Federale elektriciteitsmarkt netbeheerder 8
Federale elektriciteitswet netbeheerder Aandeelhoudersovereenkomst 31 mei 2002 Europese Commissie: Elle a une double importance pour la détermination du controle (conjoint) du groupe Suez sur Elia. Premièrement, elle contribue à l applicabilité du concept de controle (conjoint) de fait décrit cidessous. Deuxièmement, elle traduit la volonté des actionnaires les plus importants, le groupe Suez, d une part, et les actionnaires publics, d autre part, de préserver leur contrôle conjoint par un droit de préemption réciproque entre les actionnaires. Volgens CREG: gezamenlijke controle Suez/Publi T Artikels 5 en 9 Wetboek Vennootschappen Artikel 19.5 Statuten Elia 9
Federale elektriciteitsmarkt netbeheerder Statuten Elia Consensus-regel Eenvoudige meerderheid Gekwalificeerde meerderheid (meederheid van onafhankelijke en meerderheid van niet-onafhankelijke bestuurders): aanstelling en revocatie leden directiecomité; samenstelling corporate governance comité; voorstel aan AV ontslag onafhankelijke bestuurder; goedkeuring en/of afwijzing van ontwikkelingsplan, investeringsplannen en aanpassingsplan (afwijzing enkel omwille van financiële impact); 10
Federale elektriciteitsmarkt netbeheerder Beslissing Europese Commissie Suez-Gaz de France Le risque pour la concurrence présenté par l intégration du gestionnaire de réseau avec le plus important fournisseur d énergie étant précisément le sous-investissement en capacités ( ), on ne saurait sous-estimer l impact du pouvoir budgétaire et de la possibilité de refuser les plans d investissements sur base d arguments financiers. Il est à noter que dans le cadre de l enquête de marché, un nombre considérable d entreprises utilisatrices d électricité se sont démarquées de la position selon laquelle Elia n était pas sous contrôle de Suez. Il résulte de ce qui précède que Suez dispose des moyens pour exercer un contrôle juridique conjoint sur Elia. On peut ajouter qu' Electrabel possède aussi un droit de veto pour toute décision prise par l assemblé générale d Elia. La Convention d actionnaires ( ) stipule ( ) qu «[.]*». L approbation d Electrabel est donc nécessaire pour toute décision prise par l assemblé générale. 11
Federale elektriciteitsmarkt productie 12
Federale elektriciteitsmarkt - productie Beslissing Europese Commissie 14/10/06 Une position particulièrement avantageuse van Suez: Nucleaire capaciteit Afgeschreven Geen Emissierechten Base load zeer competitief Zeer gediversifieerde portefeuille Voordelige toegang ( accès avantageux ) tot aardgas (via Distrigas) Les parties ont contesté cette thèse, cependant: il ne peut pas être nié que le fait que SUEZ dispose d une capacité très importante de génération de base nucléaire par rapport à tout autre participant sur les marchés belges d.électricité lui confère des avantages financiers très importants Même par rapport à SPE, SUEZ est nettement mieux protégé contre les changements des prix relatifs des combustibles. L accès au gaz [assure] [SUEZ] d une offre compétitive en termes de gaz et de la flexibilité y afférente et n est pas exposé aux conditions défavorables du marché de la fourniture de gaz aux producteurs d électricité belge. 13
Federale elektriciteitsmarkt productie 14
Federale elektriciteitsmarkt - BELPEX 15
Federale elektriciteitsmarkt - BELPEX En comparaison avec d autres zones au sein de l Union européenne, la Belgique ne dispose pas d une activité de négoce d électricité physique développée. En raison de la forte intégration verticale des sociétés d électricité en Belgique, la plus grande quantité d électricité est fournie directement par le producteur aux consommateurs finals, sans occasionner de volumes significatifs pour le marché de négoce d.électricité physique. Bien que des négoces financiers d électricité existent en Belgique, les volumes des contrats négociés sont encore moins importants que ceux de l électricité physique. En effet, le développement des produits financiers dérivés nécessite généralement un marché physique bien développé, ce qui n est pas le cas en Belgique aujourd hui. 16
Federale elektriciteitsmarkt levering Marktaandelen in België (totaal: 79,22 TWh) Andere 6% SPE 13% Captive 13% Nuon 3% ECS 33% Electrabel 32% Electrabel ECS Nuon SPE Andere Captive Persbericht CREG 2006 17
Federale elektriciteitsmarkt levering Leveringen > 70 kv Andere; 1,20% SPE; 2,50% Hub & Directe Invoer; 6,20% Electrabel; 89,20% Persbericht CREG 2006 18
Federale elektriciteitsmarkt levering La Commission a déjà argumenté ci-dessus que, vu les risques liés aux importations d électricité comme source d approvisionnement, encore renforcés par l absence de liquidité du marché de négoce belge (voir ci-dessous), l accès à la capacité de génération constitue une condition importante pour s établir comme concurrent crédible. Il convient dans ce contexte de se référer aux expériences négatives de SourcePower ainsi que de RWE déjà explicitées cidessus pour fournir des clients industriels et commerciaux. Concurrenten zijn RWE en EdF RWE Zandvliet Power => site van BASF Antwerpen EdF ( [400-500]* MW productiecapaciteit) Cependant, la pression concurrentielle qu EDF peut exercer est fortement limitée puisque EDF n.a accès qu.à des capacités de production limitées en Belgique et ne dispose pas d un ensemble énergétique combinant des centrales de base, mid-merit et de pointe lui permettant d.être suffisamment compétitif. 19
Gewestelijke elektriciteitsmarkt netbeheer Inter-Regies 20
Gewestelijke elektriciteitsmarkt netbeheer Gemengde DNB s 70% overheid / 30% Electrabel Eandis: 100% gemengde DNB s (=> 30% Electrabel) Zuivere DNB s Inter-Energa (Interelectra, Intergas, Limburg en Limburgse gemeenten) WVEM PBE IVEG Infrax 21
Gewestelijke elektriciteitsmarkt netbeheer Relatief belang DNB's 1,69% 1,76% 3,14% 6,19% 7,11% 11,03% 1,69% 1,74% 15,97% 13,83% Gaselwest IMEWO Iverlek Iveka Interelectra Elia Intergem Imea WVEM 11,13% 11,36% 13,36% PBE Sibelgas IVEG Overige Markrapport VREG 2006 22
Gewestelijke elektriciteitsmarkt netbeheer Aandeel zuivere/gemengde DNB's Overige 1,74 Zuivere 17,72 Gemengde 80,54 Markrapport VREG 2006 23
Gewestelijke elektriciteitsmarkt productie HEB Gemengde DNB s Electrabel Green Products Flanders GEFIN (32,90%) Electrabel (68,10%) Zuivere DNB s Aspiravi Gislom (24,50%) Eldepasco (25%) Aspiravi + (100%) Groene Energiemaatschappij (100%) C-Power Holdco (100%) => C-Power 24
Gewestelijke elektriciteitsmarkt Productie HEB Geïnstalleerd vermogen Vlaams Gewest (in kwe) Fotovoltaïsch 3673 1% Wind 131624 24% Hydro 863 0% Slibgas 3680 1% Overige biomassa 277505 51% Restafval 67828 13% GFT 3430 1% Stortgas 19449 4% Overige biogas 29192 5% 25
Gewestelijke elektriciteitsmarkt productie HEB Wase Wind 4 0% T-Power 400 21% Theolia 1,67 0% Toekomstige productie HEB in MW (Bron sp.a) VUB 6 0% SPE 75 4% Nuon 90 5% Wind&Water 4 0% Leiedal 8 0% Essent 140 7% Exxon 90 5% Arcelor 310 16% Endesa 450 24% Aspiravi 75 4% Electrawinds 57,6 3% BASF 18 1% Borealis 44 2% Degussa 40 2% Ecopower 6 0% Electrabel 76,5 4% 26
Gewestelijke elektriciteitsmarkt leveranciers 27
Federale aardgasmarkt operatoren Beheerders Beheerder van het aardgasvervoersnet Beheerder van de opslaginstallatie Beheerder van de LNG-installatie hernieuwbare termijn van 20 jaar gecombineerd beheerder Slechts één beheerder? Mevrouw Creyf vraagt waarom de minister het advies van de Raad van State niet heeft gevolgd om ( ) niet de indruk te wekken dat er verscheidene aardgasvervoernetbeheerders zouden kunnen zijn. De minister verkiest de mogelijkheid open te laten dat er verschillende beheerders van het aardgasvervoersnet zijn. Zo worden de mogelijkheden open gehouden voor de toekomst. 28
Federale aardgasmarkt operatoren Het verschil tussen het wetsontwerp gas en het wetsontwerp elektriciteit op het vlak van corporate governance regels is te wijten aan de verschillende situatie van de respectievelijke netbeheerders. Fluxys is als gasnetbeheerder reeds beursgenoteerd en voldoet daardoor reeds al aan een aantal verplichtingen. Elia is als elektriciteitsnetbeheerder nog niet beursgenoteerd en daarom worden er in het wetsontwerp elektriciteit enkel bijkomende corporate governance regels opgelegd. Bovendien is de aard van aardgas en elektriciteit verschillend: aardgas is stockeerbaar, elektriciteit niet. De verschillen zijn vrij miniem. De corporate governance regels in beide wetsontwerpen bevatten gelijkaardige definities en zijn beide gebaseerd op de Code-Lippens. De minister antwoordt dat dit een politieke keuze was die de regering gemaakt heeft. Omdat de bestaande corporate goverance regeling van Fluxys tot nu toe probleemloos heeft gewerkt, ziet de minister geen reden om dit ingrijpend te gaan wijzigen. 29
Federale aardgasmarkt operatoren 30
Federale aardgasmarkt operatoren Or, les arguments invoqués par les parties ne sauraient renverser l analyse selon laquelle Fluxys est contrôlée par Suez. Tout d.abord, Suez détient la majorité des voix à l assemblée générale de Fluxys et exerce donc, de ce chef, un contrôle sur Fluxys. Ensuite, le pacte d actionnaires de Fluxys précise que les parties [du pacte d actionnaires] veilleront à ce que sur les 21 administrateurs de Fluxys, 13 soient désignés parmi les candidats présentés par Suez. Pour la question du contrôle aux termes du règlement (CE) n 139/2004, il est sans importance que 4 de ces administrateurs soient des dits «administrateurs indépendants». L élément décisif pour la question du contrôle est le droit de Suez d exiger leur nomination. Pour ces raisons, les arguments des parties contestant le contrôle de Suez sur Fluxys doivent être rejetés. 31
Federale aardgasmarkt operatoren Commitments L Entité Fusionnée et Publigaz détiendront chacun une participation identique en Fluxys s.a. correspondant au maximum à 45% du capital de cette société, le reste hormis la golden share étant coté en bourse Les Parties s engagent à ne contrôler ni en droit, ni en fait, ni par convention d actionnaires Fluxys et son comité de direction. Aucun administrateur de Fluxys n exercera de responsabilité dans les activités de fourniture de gaz. Conseil d administration sera composé de 21 membres (7+7+7) Comité de direction pouvoirs exclusifs en ce qui concerne la gestion et strategie commerciale Les représentants de l Entité Fusionnée au sein du conseil d administration s abstiendront lors des votes sur la nomination des membres du comité de direction. 32
Federale aardgasmarkt operatoren L actuelle Fluxys LNG, qui deviendra Fluxys International s.a., sera propriétaire du terminal GNL de Zeebrugge et des actifs non régulés belges et internationaux (BBL, Huberator, Gas Management Services Limited, Belgian Pipe Control, C4Gas et Endex). Elle octroiera à Fluxys s.a. tous les droits de jouissance nécessaires sur le terminal GNL et le hub de Zeebrugge et déléguera à Fluxys s.a. toutes les fonctions nécessaires à l.exercice par celle-ci de son rôle de gestionnaire du terminal GNL de Zeebrugge. en ce compris la stratégie commerciale. 62 Fluxys International s.a. sera détenue à hauteur de 60% par le groupe fusionné et à 40% par Publigaz ou, le cas échéant, par d.autres associés. 33
34