Synergie en samenwerking Verschillende afdelingen van DSM Engineering Plastics verhuisden onlangs naar één transparant gebouw op de Brightlands Chemelot Campus in Geleen. Het onderzoekscentrum voor innovatieve materialen is onderdeel van de investeringen van DSM in kennis en innovatie in Nederland. In het door Broekbakema ontworpen materialencentrum, het grootste van DSM wereldwijd, staan het creëren van synergie en het bevorderen van onderlinge samenwerking dan ook centraal. Met het label Breeam Very Good sluit de nieuwbouw tevens aan bij hoge duurzaamheidsambitie die het chemiebedrijf voorstaat. 52
TEKST Rutger van Oldenbeek FOTOGRAFIE Ronald Zijlstra FOTO LINKS De vijver op de begane grond van het atrium. FOTO MIDDEN Het complex bestaat uit twee bouwdelen op een talud. Laboratoria naast de vijver. Kernopdracht voor Broekbakema al sinds 2006 betrokken bij verschillende projecten op de Brightlands Chemelot Campus was het ontwikkelen van een gebouw waarin de onderzoeks- en marketingactiviteiten samen konden worden ondergebracht. Aanvankelijk was voor het gebouw geen atrium in gedachten, maar vertelt architect Ronald Hoogeveen: Samenwerking zou worden bevorderd als de verschillende entiteiten zouden worden gegroepeerd rond een atrium waaraan alle werkplekken zouden liggen. Het idee werd omarmd en het atrium werd de basis van het ontwerp. Beleving Het totale complex bestaat uit twee bouwdelen (een kantoor- en onderzoeksgebouw en een testhal) op één groot talud, waarbij de onderste verdieping deels schuilgaat achter een groene wal. De basisvorm van het kantoor- en onderzoeksgebouw is een carré, waarin verschillende doorbraken en inhammen zijn gemaakt. Die zorgen niet alleen voor daglicht tot diep in het gebouw, aldus Hoogeveen. Het volume is daardoor ook tastbaarder en beter beheersbaar, en minder streng. Anders zou het een enorm massief blok worden. Bovendien geven ze interessante zichtrelaties en zorgen ze voor meer beleving. Dat laatste doen ook de erkers en de abstracte vensterhoogte, die niet altijd correspondeert met die van de verdiepingen wat zowel binnen als buiten een speels effect geeft. Bezoekers en medewerkers komen binnen op de eerste verdieping en zijn dan vrijwel direct in het atrium het dynamische hart van het gebouw waar ontmoetingen tussen in- en externen Opdrachtgever DSM, Geleen Ontwerp Broekbakema, Rotterdam; Erik van Eck, Ronald Hoogeveen, Tessa Barendrecht, Stephan Luijks, Gerard Heerink, Pim Bangert, Laura Theng Projectcoördinator Maurice Knook Interieurbouw Muller Afbouwgroep Projectinrichting Aarts & Co, Tilburg Kantoormeubelen Drentea Bureaustoelen Herman Miller, Meubilair Alias, Arco, Arper, Crassevig, Hay, Moroso, Extremis, Moooi, De Vorm, Dquartier Kasten Drentea, Muuto Stoffering vast en los meubilair Kvadrat Akoestisch wandelement vergaderruimte Clouds van Kvadrat Gordijnen Kvadrat Verlichting Lightyears, Moooi, Muuto Plafonds Hunter Douglas Tapijt Leoxx, Forbo Gietvloeren Bolidt Glazen binnenwanden Qbiq Aannemer Hurks Vloeroppervlak ca. 20.000 m 2 bvo centraal staan. Op de begane grond van het atrium is een grote vijver met daaromheen een carrévormige rondgang. De vijver maakt van de labomgeving direct een unieke omgeving met hoogwaardige uitstraling. Grote boompartijen, planten en vissen zorgen voor een bijzondere beleving. Op de derde verdieping ligt een kantoorvleugel als een brug over het atrium, waardoor de schaal ervan verkleind wordt en er meerdere plekken ontstaan. In de kantoorbrug zijn onder meer vergaderruimten, concentratieruimten, belplekken, werkplekken en een AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015 #4 JAARGANG 26 53
De informele overlegplek met de wand van platanen. bibliotheek opgenomen. Vanwege de representatieve functie zijn in het atrium verschillende kleuren uit het logo van DSM gebruikt, net als op de gevel tevens de branding voor het bedrijf. Platanen Het grootste deel van het gebouw is alleen toegankelijk voor medewerkers. Voor klanten is er in het atrium een informele overlegplek met verschillende zitmogelijkheden waar ze medewerkers kunnen ontmoeten. Centraal staat een groot maatwerk zitmeubel, langs de zijkanten staan tafels met stoelen en poefs. Aan één zijde is de wand bekleed met boomstammen: De platanen op het terrein moesten worden gerooid voor de bouw van het complex, vertelt Hoogeveen. Iemand stelde voor er openhaardhout van te maken, maar dat past niet bij onze filosofie. We vonden het een veel beter idee om de bomen te hergebruiken en in het gebouw te verwerken. Voor de wand zijn de meest schonkige stukken van de platanen gebruikt, want dat geeft karakter. Erachter is akoestisch materiaal aangebracht. Een ander deel van het platanenhout is gebruikt voor een lange bank De vergaderkamer met compositie van akoestische elementen van Kvadrat. 54
met plantenbak, en daarvoor juist heel glad afgewerkt. Weinig toegepast maar zeer geschikt voor meubelen, aldus Hoogeveen, en het heeft bovendien een prachtige vlam. Direct achter de overlegplek bevindt zich een aantal vergaderruimten die allemaal verschillend zijn vormgegeven van informeel tot zeer formeel en met een eigen maatwerksfeer ook om aan de wens naar diversiteit qua beleving te voldoen. In tegenstelling tot andere ruimten is hier bijvoorbeeld wel sfeerverlichting gebruikt. In een van de kamers hangt een compositie van akoestische elementen van Kvadrat. Puur decoratief, stelt Barendrecht, want de akoestiek hadden we al met het plafond opgelost. De gordijnen dragen bij aan de gewenste uitstraling en zijn ook functioneel; ze waarborgen privacy wanneer dat nodig is terwijl de transparantie behouden blijft. Een van de ontmoetingsplekken op de kantoorverdiepingen. Het atrium gezien vanaf de tweede verdieping. Informeel overleg Op elk van de drie kantoorverdiepingen is een plek voor ontmoeting en informeel overleg. De drie ontmoetingsplekken zijn verschillend van grootte en steeds net iets anders van samenstelling, maar hebben dezelfde kleuren en opzet een spel van hoog en laag. We hebben de ruimte zo ontworpen dat een gesloten meubel de privacy biedt in de verder open ruimte, stelt Barendrecht. Naast vaste banken, stoelen en staplekken bieden de ontmoetingsplekken onder meer lockers, en een ruime pantry. Ze hebben op elke verdieping een andere positie, maar zijn steeds duidelijk te zien vanuit het atrium, zodat de medewerkers er als het ware naartoe worden getrokken. Het ontmoeten is echt geconcentreerd in de overlegplek in het atrium en deze plekken op de verdiepingen, weet Hoogeveen. AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015 #4 JAARGANG 26 55
Zo hebben we ontmoetingen gefaciliteerd. De ontmoetingsplekken op elke verdieping vormen tevens een lokaal knooppunt waar mensen van verschillende afdelingen elkaar kunnen treffen en ideeën kunnen uitwisselen, die dan direct op een in het meubel ingebouwd whiteboard kunnen worden geschetst. Zo hebben we op deze plek ook dingen gecreëerd die zorgen voor versnelling in het denkproces stelt Hoogeveen. Doosjes De 420 werkplekken zijn er in verschillende soorten voor één, twee, vier of acht personen, en zijn open of gesloten. Er wordt activiteitengerelateerd gewerkt en niemand heeft een vaste plek. De verlichting is volgens Barendrecht een mooi voorbeeld van de samenwerking tussen los meubilair en het gebouw: Van de vereiste 500 lux voor de werkplekken komt 250 lux van de algemene plafondverlichting en 250 lux van de lampen op de bureaus, de Caravaggio plug-in van Lightyears. Deze geven op ooghoogte alleen licht op het werkblad, en door het kapje te kantelen kun je het licht aanpassen. Ze zitten vast, zodat ze voor een rustig beeld zorgen. Het trekkoordje draagt bij aan de gewenste huiselijke uitstraling, evenals de gordijnen voor de vensters. In de zone tussen atrium en gevel zijn verschillende functies ondergebracht, zoals telefooncellen, vergaderruimten en concentratiewerkplekken. Deze bevinden zich allemaal in gesloten doosjes, die aan de buitenzijde zijn bekleed met drie afwijkende materialen: kurk, houtvlokplaat en verzelcementplaat. Die combinatie geeft een pure, natuurlijke Kantoorverdieping met doosjes van kurk, houtvlokplaat en verzelcementplaat. Vergaderruimte. Zohebben we ontmoetingen gefaciliteerd. De ontmoetingsplekken op elke verdieping vormen tevens een lokaal knooppunt waar mensen van verschillende afdelingen elkaar kunnen treffen en ideeën kunnen uitwisselen, die dan direct op een in het meubel ingebouwd whiteboard kunnen worden geschetst. Zo hebben we op deze plek ook dingen gecreëerd die zorgen voor versnelling in het denkproces stelt Hoogeveen. 56
LINKSBOVEN begane grond. RECHTSBOVEN eerste verdieping. LINKSMIDDEN tweede verdieping. RECHTSMIDDEN derde verdieping. Open en gesloten werkplekken. uitstraling. Bovendien hebben de materialen kleur van zichzelf en liggen ze in elkaars verlengde, aldus Barendrecht. De werkvloeren hebben qua kleurstelling rustige, wit- en grijstinten, in de doosjes in de middenzone wordt aan de binnenzijde uitgepakt met kleur op de vloeren, wanden en plafonds. Hiervoor zijn drie themagroepen van ton sur ton-kleuren gebruikt blauw, rood en bruintinten. In een blauwe vergaderkamer is bijvoorbeeld ook echt alles blauw, tot en met de spots: Dat kon omdat we zoveel mogelijk installaties al in het bestek hadden omschreven in afwerking en kleur, stelt Barendrecht. Op de wanden is hier een overhoekse compositie van vilt aangebracht, Voor absorptie maar ook weer voor beleving. AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015 #4 JAARGANG 26 57
wat een mooi beeld geeft, net als de royale hoogte van 3 m. Op de vensters van de gesloten ruimten zit een door Broekbakema in samenwerking met een grafisch ontwerper ontwikkelde veiligheids- en privacyfolie, die is gebaseerd op de grote cirkels in het atrium en zijn voorzien van opgeknipte rondjes. De folie is ook gebruikt voor de signing op de deuren: aan de vorm van de rondjes kun je zien waar je in het uit zes delen bestaande gebouw bent. Ook de vloerbedekking heeft een signingfunctie: die in de verkeersruimten heeft een langere lus met pixels, ook opdat je niet steeds mensen hoort langslopen. Bij de werkplekken ligt een vloerbedekking met een kortere lus en een strepenpatroon. Voor het plafond is het aluminium lamellensysteem Luxalon van Hunter Douglas gebruikt, gekozen in verband met betonkernactivering. Het gebouw wordt primair gekoeld via de vloer, dus er was veel absorptie nodig, vertelt Hoogeveen. We vonden deze oplossing mooier dan baffles of een systeemplafond. Bovendien zijn baffles duurder en de akoestische waarde is hetzelfde. De verlichting is in het plafond geïntegreerd, Bonus De laboratoria met bijbehorende kantoren bevinden zich onder meer op de begane grond en grenzen deels aan de vijver. Een prachtige plek dus, en stelt Barendrecht: Zo hebben we ook extra esthetische kwaliteit aan de labomgeving kunnen toevoegen, een bonus. Door de glazen wanden zie je de testruimten belangrijk voor de veiligheid, want mocht er met een proef wat misgaan, kun je dat direct zien. De laboratoria zijn ingericht in rustige grijs- en wittinten, want er gebeurt al veel qua installaties en opstellingen, aldus Hoogeveen. Het nieuwe gebouw is nu enige tijd in gebruik en uit de reacties blijkt dat de opzet is geslaagd. Hoogeveen: We krijgen te horen dat het gebouw werkt zoals het bedoeld is en door de bundeling en uitwisseling van kennis bijdraagt aan de strategie van DSM. Nog een opsteker voor Broekbakema: door de ervaring met het complexe gebouw voor DSM heeft het bureau onlangs de opdracht gekregen voor het ontwerp van het nieuwe hoofdkantoor van Océ in Venlo, onderdeel van de Canon Group. www.broekbakema.nl Vergaderkamer in blauwe ton sur ton-kleuren. Werkplekken van de laboranten. 58