Hartcentrum Hasselt ELEKTRISCHE CARDIOVERSIE
INHOUD PAG 5 PAG 9 PAG 11 1. Waarom een elektrische cardioversie? 2. Wat is een elektrische cardioversie? 3. Voorbereiding van de elektrische cardioversie > Bloedverdunners > Slokdarmechografie (TEE) > Wat moet u meenemen naar het ziekenhuis? PAG 17 PAG 18 4. Zorg na de elektrische cardioversie 5. Welke risico s zijn verbonden aan deze procedure? INHOUD PAG 19 PAG 20 6. Slaagkansen van de elektrische cardioversie? 7. Contact 3
1. WAAROM EEN ELEKTRISCHE CARDIOVERSIE? Een elektrische cardioversie is een methode om hartritmestoornissen zoals voorkamerfibrillatie (VKF) of voorkamerflutter te herstellen naar een normaal hartritme. Bij de normale prikkelgeleiding van het hart vertrekken de elek- trische signalen vanuit de sinusknoop in de rechtervoorkamer. Van hieruit verspreidt de prikkel zich in beide voorkamers waardoor deze bijna gelijktijdig samentrekken. Nadien worden die signalen via de AV-knoop naar de kamers van het hart geleid, waarna deze op hun beurt samentrekken. De prikkels die door de sinusknoop worden opgewekt, zorgen voor een regelmatig hartritme. 1. WAAROM EEN? Normale prikkelvorming en geleiding van het hart 5
Bij patiënten met voorkamerfibrillatie wordt de normale elektrische prikkelvorming en geleiding verstoord. In tegenstelling tot de normale elektrische impulsen, die vertrekken vanuit de sinusknoop, ontstaat er bij voorkamerfibrillatie een chaotische elektrische ontlading verspreid over de beide voorkamers. Dit resulteert in een onregelmatig en snel samentrekken of fibrilleren (trillen) van de voorkamers. Deze onregelmatige prikkels vinden willekeurig een weg naar de kamers waardoor deze ook onregelmatig en vaak te snel samentrekken. Bij voorkamerflutter trekken de voorkamers ook heel snel samen, maar wel regelmatig. In plaats van vele chaotische prikkels zoals bij voorkamerfibrillatie komt de elektrische prikkel terecht in een circuit in de rechter voorkamer zodat de voorkamers zeer snel samentrekken. Niet al deze prikkels worden via de AV-knoop verder geleid naar de kamers. Meestal worden slechts de helft van deze prikkels verder geleid. Bij voorkamerflutter blijft de hartslag vaak wel regelmatig. Kenmerkend voor beide ritmestoornissen is een minder goede pompfunctie van de voorkamers door het te snel en onwillekeurig samentrekken van de voorkamers. Hierdoor worden de kamers niet optimaal met bloed gevuld en wordt de normale hartcyclus verstoord. Dit kan onopgemerkt blijven of gepaard gaan met klachten van kortademigheid, vermoeidheid en/of ongemak op de borst. Een ander niet onbelangrijk neveneffect van het te snel samentrekken van de voorkamers is het stilstaan van bloed in de voorkamers met risico op vorming van bloedklontertjes tot gevolg. 1. WAAROM EEN? Elektrische prikkelvorming en geleiding tijdens voorkamerfibrillatie 6 7
2. WAT IS EEN ELEKTRISCHE CARDIOVERSIE? Cardioversie is een procedure waarbij men probeert het normale hartritme te herstellen. Enerzijds kan dit gebeuren door het toedienen van medicatie in de vorm van pillen of via inspuiting (infuus) (=medicamenteuze cardioversie). Anderzijds kan dit gebeuren door het toedienen van een elektrische shock (=elektrische cardioversie). In deze brochure wordt de elektrische cardioversie besproken, waarvoor u in aanmerking komt. 2. WAT IS EEN? Defibrillator Bij de elektrische cardioversie wordt u voor een korte periode (enkele minuten) onder algemene verdoving gebracht door de anesthesist. Er worden twee grote elektrodes op uw borst geplakt. Tijdens de procedure wordt uw hartritme continu opgevolgd met een monitor naast uw bed. Tijdens de korte periode van algemene verdoving wordt met een defibrillator een elektrische shock gegeven aan de hartspier om het normale hartritme te herstellen. Het hart krijgt daardoor zijn normale hartritme terug. De monitor toont onmiddellijk of het hartritme weer normaal is. Indien nodig wordt de cardioversie tot maximaal 3 keer herhaald. 8 9
3. VOORBEREIDING VAN DE Deze procedure wordt steeds gepland via een dagopname op onze gespecialiseerde hartafdeling, namelijk de Hartbewaking of ook wel Intensive Cardiac Care Unit (ICCU) genoemd. Een cardioloog (mogelijks een cardioloog in opleiding), een anesthesist en een verpleegkundige zullen tijdens de procedure aanwezig zijn. Aangezien u voor een korte periode in slaap wordt gebracht, dient u nuchter te zijn voor dit onderzoek. Dit betekent dat u 6 uur voor de procedure niet meer mag eten of drinken. U mag 24 uur voor de ingreep niet roken of geen alcohol meer drinken. Indien u de ochtend van de cardioversie nog medicatie mag innemen, zal de arts dit op voorhand met u bespreken. Best gebruikt u op de dag van de cardioversie geen crème of bodylotion op uw huid. Als uw huid vet is, plakken de elektroden waarmee het hartritme wordt gevolgd niet goed. Aangezien juwelen niet mogen gedragen worden tijdens de procedure laat u deze ook best thuis. 3. VOORBEREIDING VAN DE BLOEDVERDUNNING Door de chaotische of snelle samentrekking van de voorkamers bij voorkamerfibrilatie of voorkamerflutter kunnen er bloedklonters gevormd worden in de voorkamers van het hart. Deze kunnen los- 10 11
komen en een hersentrombose (beroerte) veroorzaken, of in andere lichaamsdelen schade berokkenen. Om dit te voorkomen krijgt u bloedverdunnende medicatie. Dit kan onder de vorm van een vitamine K-antagonist (Marcoumar, Marevan en Sintrom ) of één van de nieuwe bloedverdunners (Orale anticoagulantia of NOACs) zoals Pradaxa, Eliquis, Xarelto of Lixiana. Het is heel belangrijk dat deze medicatie correct en op de juiste tijdstippen werd ingenomen in de weken voor de procedure. Om klontervorming te voorkomen moet u 4 tot 6 weken voor de elektrische cardioversie bloedverdunnende medicijnen innemen. Als dit niet het geval is zal een slokdarmechografie (TEE) uitgevoerd worden vóór de cardioversie om uit te sluiten dat er zich al een bloedklonter heeft gevormd in het hart. de elektrische shock zouden deze klontertjes immers kunnen loskomen en zich verplaatsen naar elders in het lichaam en daar schade aanrichten. Indien de arts klonters zou opmerken, zal de cardioversie worden uitgesteld. Indien er een TEE bij u gepland wordt, mag u die ochtend uw thuismedicatie op advies van de arts met een klein slokje water innemen. Wat moet u meenemen naar het ziekenhuis? > Elektronische identiteitskaart > Lijstje met de thuismedicatie > Thuismedicatie voor de dag zelf > Eventueel brief van de verwijzende arts > Recent bloedonderzoek van bij de huisarts > Eventueel ondertekend toestemmingsformulier. Dit formulier wordt standaard bij opname gegeven en kan u dan ook nog ondertekenen. 3. VOORBEREIDING VAN DE SLOKDARMECHOGRAFIE (TEE) De arts oordeelt of er voorafgaand aan de elektrische cardioversie een slokdarmechografie nodig is. De cardioloog brengt het buisje via de mond in de slokdarm om zo het hart in beeld te brengen. Zo kunnen de voorkamers van het hart via echobeelden bekeken worden op een scherm. Met dit onderzoek wil de arts er zeker van zijn dat er zich nog geen klonters hebben gevormd in het hart. Door VERLOOP VAN DE CARDIOVERSIE Bij aankomst op de hartbewakingsafdeling wordt er eerst nog een elektrocardiogram (ECG) afgenomen om te kijken of de hartritmestoornis nog steeds aanwezig is. Indien de hartritmestoornis niet meer aanwezig is, is de cardioversie niet meer nodig en mag u naar huis gaan. Indien de hartritmestoornis nog steeds aanwezig is, 12 13
wordt u aan de monitor aangeschakeld zodat uw hartritme gedurende de hele procedure kan worden bewaakt. Uw bloeddruk zal op regelmatige tijdstippen worden gecontroleerd met een automatische bloeddrukmeter, die ook aan de hartmonitor wordt aangeschakeld. bloedafname gedaan. Dit om te controleren of uw bloed voldoende verdund is. Wanneer u een Vitamine K-antagonist (Marcoumar, Marevan of Sintrom ) neemt, heeft men namelijk een recente bloedname nodig die gebeurd is in de laatste 2 dagen voor de cardioversie. Indien dit bij uw huisarts is gebeurd, mag u deze resultaten meebrengen. Indien u uw NOAC (Pradaxa, Eliquis, Xarelto of Lixiana ) correct heeft ingenomen, is uw bloed voldoende verdund. Bij het starten van de elektrische cardioversie geeft de verpleegkundige u extra zuurstof via een zuurstofmasker. De anesthesist dient kortwerkende slaapmedicatie toe via het infuus. Meestal valt u dan na ongeveer 30 seconden in slaap. Vervolgens zal de cardioloog de cardioversie uitvoeren. Hiervan zal u niks merken. Na vijf tot tien minuten wordt u weer wakker. 3. VOORBEREIDING VAN DE Afname elektrocardiogram (ECG) De verpleegkundige plaatst een infuus in de arm om tijdens de procedure de slaapmedicatie toe te dienen. Zo nodig wordt er nog een Uitvoering van de elektrische cardioversie 14 15
Het Jessa Ziekenhuis is een opleidingsziekenhuis. Dat betekent dat de cardioloog vaak geassisteerd wordt door een arts-assistent in opleiding. Het kan dus gebeuren dat een arts-assistent de elektrische cardioversie zal uitvoeren. De arts-assistenten cardiologie behandelen u met dezelfde zorg en naar dezelfde hoge standaard als de cardiologen u zouden behandelen. Ook de anesthesie kan gebeuren door een arts-assistent in opleiding met dezelfde zorg en hoge standaard als de anesthesist. Indien u dit liever niet wenst, kan u dit op voorhand aangeven aan uw arts. 4. ZORG NA DE ELEKTRISCHE CARDIOVERSIE Als u goed wakker bent, zal de cardioloog u inlichten of de cardio- versie al dan niet gelukt is. Na het gesprek met uw cardioloog mag u naar huis. Hij geeft verdere richtlijnen mee en zal eventueel een volgende controle afspraak vastleggen. U wacht best één uur voordat u iets eet of drinkt. Dit om te voorkomen dat u misselijk wordt door de narcose. 3. VOORBEREIDING VAN DE Het is erg belangrijk dat iemand u naar het ziekenhuis begeleidt voor de cardioversie. U mag immers wettelijk gezien diezelfde dag geen voertuig besturen, belangrijke beslissingen nemen of belangrijke documenten ondertekenen. Ook mag u de eerste 24u na de cardioversie geen alcohol drinken. Wacht 1 uur voordat u iets eet of drinkt. U mag dezelfde dag geen voertuig besturen. Geen alcohol 24 uur na de cardioversie. 16 17
5. > De procedure vindt plaats onder algemene verdoving waarbij u vijf tot tien minuten slaapt. De algemene verdoving onderdrukt de lichaamsreflexen tijdelijk. Daardoor kan maaginhoud vanuit de maag in de longen terechtkomt. Vandaar het belang om nuchter te zijn voor de cardioversie. Andere onverwachte risico s zoals een allergische reactie op de toegediende medicatie zijn niet uitgesloten. WELKE RISICO S ZIJN VERBONDEN AAN DEZE PROCEDURE? > VKF of voorkamerflutter kan klontervorming veroorzaken met een hersentrombose (beroerte) als meest gevreesde complicatie. Daarom is het belangrijk dat u uw bloedverdunners blijft innemen, ook op de dag van de cardioversie. Zo nodig voert de arts voor de cardioversie een slokdarmechografie uit om uit te sluiten dat er zich reeds een klonter heeft gevormd in het hart. 6. De kans op succes hangt af van de duur van de ritmestoornis en of er bijkomende hartproblemen zijn. De slaagkansen zijn namelijk het hoogst bij personen die nog maar enkele weken of maanden last hebben van de ritmestoornis en die geen bijkomende hartproblemen hebben. SLAAGKANSEN VAN DE Als de elektrische cardioversie niet het gewenste resultaat geeft, zal uw cardioloog met u bespreken welke mogelijkheden er voor u zijn. Vaak blijft medicijnbehandeling noodzakelijk om na de cardioversie het normale hartritme op lange termijn te behouden. In bepaalde gevallen kan een ablatie (wegbranden van elektrische prikkels die het hartritme verstoren) een oplossing bieden. Soms kan een pacemaker plaatsing nodig zijn. 5. WELKE RISICO S ZIJN VERBONDEN AAN DEZE PROCEDURE? > Soms is de huid op de plaats waar de elektrische shock is gegeven wat rood en voelt deze branderig aan. Dit kan verzorgd worden met het lokaal aanbrengen van zalf (Flammazine ). > In heel zeldzame gevallen wordt u op advies van de cardioloog na de ingreep toch in het ziekenhuis opgenomen. 18 19
230125 - november 2018 CONTACT Als u bijkomende vragen heeft, kan u altijd terecht bij: Afdeling: Hartbewaking of Intensive Cardiac Care Unit (ICCU) Tel: 011 33 97 34 Van maandag tot en met vrijdag van 8:00 tot 17:00 Secretariaat Cardiologie Tel: 011 33 70 27 Hartcentrum Hasselt vzw Jessa Ziekenhuis Stadsomvaart 11, 3500 Hasselt, www.jessazh.be dienst cardiologie Campus Virga Jesse www.hartcentrum.be