Informatie van uw LowVision Specialist Licht & Verlichting met LED technologie
Licht is Leven... De waarde van een goede verlichting komt pas tot uiting, wanneer men deze zelf waarneemt en in werkelijkheid beleeft! Om als slechtziende weer een tekst te kunnen lezen, moet deze aan verschillende eisen voldoen. De te lezen tekst moet een bepaalde grootte hebben, adequaat belicht zijn en zo scherp mogelijk op het netvlies afgebeeld worden. De grootte van een tekst kan met vergrotende hulpmiddelen beïnvloed worden. Licht en scherpte zijn echter minstens net zo belangrijk. De scherpte kan men met de juiste corrigerende brillenglazen en door het aanhouden van de exacte werkafstand bereiken. Een optimale belichting draagt zeer sterk bij aan het succes van een aanpassing, het verbetert de leesvaardigheid en het visuele comfort. Basiseisen zoals belichtingsniveau, contrast, lichtverdeling en kleurweergave moeten voor iedere situatie in het algemeen en voor activiteiten in het bijzonder onderzocht worden. Licht is zien 85 % van de informatie wordt door de ogen waargenomen: licht laat ons kleuren zien licht beïnvloedt de psyche licht stuurt de hormoonhuishouding
De afhankelijkheden van licht, contrast en vergroting Het is een normale ontwikkeling, dat de ogen met toenemende leeftijd troebeler worden. Hierdoor verhoogt de behoefte aan licht en zal het gezichtsvermogen achteruitgaan. In het begin gaat dit langzaam en daarna steeds sneller. Een oorzaak daarvan is het ouder worden van het weefsel waar het kijkorgaan uit bestaat. Maar ook degeneratieve oogziektes zoals leeftijdsgebonden maculadegeneratie kunnen een oorzaak zijn. Dit alles heeft een dusdanige invloed op het oog, waardoor een zestigjarige voor een zelfde visuele taak (bv. lezen) 15-keer meer licht nodig heeft dan een tienjarige. Onderzoek heeft aangetoond dat 2/3 van de bewoners van een bejaardentehuis een normaal gedrukte krant niet meer kunnen lezen. Indien echter een betere verlichting geïnstalleerd wordt, verandert de situatie abrupt: onder optimale omstandigheden is 2/3 van de gepensioneerde vrouwen en mannen weer in staat een krant te lezen. lichtbehoefte Met toenemende leeftijd wordt de behoefte aan licht vele malen groter. 20 40 60 80 leeftijd Oudere personen zien minder contrast. Dit heeft tot gevolg dat: bepaalde teksten alleen nog moeizaam of helemaal niet meer gelezen kunnen worden de oriëntatie en mobiliteit bij ongunstige weersomstandigheden en bij slechte lichtomstandigheden zeer moeilijk zijn Daarom ontwikkelt men, waar mogelijk, meer en betere contrasten. Bijvoorbeeld: traptreden contrastrijk markeren deurkozijnen en trapleuningen contrastrijk markeren lichte maaltijden op donker servies serveren en vele andere oplossingen
Meer licht betekent vaak meer zien Door het optimaliseren van de verlichting en het contrast, kan de eerder vastgestelde behoefte aan vergroting verminderd worden. Onderzoek toont aan, dat wanneer het lichtniveau verhoogd wordt, voorwerpen sneller en nauwkeuriger kunnen worden waargenomen. Dit is bij ouderdom een belangrijk criterium, omdat de verlichtingseisen met de tijd veranderen. De benodigde lichthoeveelheid is afhankelijk van de grootte van het voorwerp. Hoe kleiner het voorwerp, hoe minder de visuele informatie en hoe groter de benodigde lichthoeveelheid. Indien het waargenomen voorwerp groter is, dan vermindert de benodigde lichthoeveelheid.
In veel gevallen zijn slechtzienden slecht op de hoogte van hun handicap en de revalidatiemogelijkheden. Daardoor gaan ze pas naar de oogarts of opticien, als de ziekte al in een vergevorderd stadium is. Maar juist in de beginfase van een oogziekte, waarin de visus nog niet zo sterk beïnvloed is, kan men met een individueel gekozen lichtkleur, het zien verbeteren. De leeftijdsgebonden maculadegeneratie is de meest voorkomende oogziekte, die leidt tot slechtziendheid. Ook personen met cataract ervaren een visusvermindering en zijn daardoor beperkt. Doordat cataract tegenwoordig in veel gevallen bijtijds geopereerd kan worden, zijn deze personen goed te genezen.
Basis voor een goede verlichting Het licht heeft een bijzondere betekenis! Het waarnemen van contrasten kan met een goede verlichting aanzienlijk verbeterd worden. Een goede verlichting is schitteringvrij gelijkmatig aangenaam voldoende helder Waar mogelijk moet verlichting in bepaalde ruimtes van indirect licht voorzien worden. Zelfs al met een eenvoudige leeslamp kan de benodigde lichtsterkte bereikt worden. Veel oudere mensen zijn gewend om stroom te besparen. Het is belangrijk, dat zij over de volgende feiten geïnformeerd worden. 85 % van alle informatie bereikt ons via onze ogen Een ouder oog heeft veel meer licht nodig dan een jong oog Goed licht verhoogt niet alleen ons gezichtsvermogen, maar ook het welzijn Spaarlampen hebben 8 keer minder stroom nodig en gaan 10 keer langer mee dan conventionele gloeilampen LED-lampen hebben 25 keer minder stroom nodig en gaan 50 keer langer mee dan conventionele gloeilampen
Directe verlichting Indirecte-/directe verlichting Hoge luminantieverschillen => directe verblinding Intensieve schaduwvorming Spiegelingen => verblinding door reflectie op de vloer, ramen, deuren en spiegels Homogene, zachte overgangen door meervoudige reflectie Geringe schaduwvorming Geen spiegelingen op de vloer, ramen, deuren en spiegels Aangename ruimtebeweging Directe verlichting Indirecte-/directe verlichting
De invloed van de lichtkleur op het waarnemen van contrasten Individueel getest Een individueel geteste lichtkleur is aangenamer en maakt het lezen minder vermoeiend Licht is ook een maatgevend thema in de LowVision-verzorging. Belangrijk bij de keuze van het juiste licht is het bepalen van de individuele lichtkleur. Want de juiste lichtkleur vermindert de vergrotingsbehoefte van slechtzienden aanzienlijk. Ook bij het verstrekken van een normale leesbril wordt met een individuele verlichting de visus aanzienlijk verbeterd. Maar door licht verbetert niet alleen de visus. Licht draagt ook bij tot een actievere houding en een betere concentratie en beïnvloedt daardoor positief de psyche van de mens.
De lichtkleur wordt bepaald door de kleurtemperatuur van de lichtbron. Hoe lager de Kelvinwaarde van de kleurtemperatuur, hoe hoger het roodaandeel van het spectrum. Bij een hoge kleurtemperatuur, heeft het spectrum een hoog blauwaandeel. De tabel rechts geeft een overzicht van de kleurtemperaturen van enkele kunstmatige en natuurlijke lichtbronnen. De kleurtemperatuur wordt in Kelvin aangegeven. Kleurtemperaturen Hoewel wit licht uit een mengeling van kleuren bestaat, zijn niet alle witte kleurtinten gelijk, omdat ze van hun betreffende kleurbestanddelen van dat ogenblik afhankelijk zijn. Zodoende wordt een wit met een hoger roodaandeel warmer en een wit met een hoger blauwaandeel daarentegen koeler waargenomen. Er bestaat een methode om de verschillende soorten van wit licht in te delen in kleurtemperaturen. Hierbij wordt de kleurindruk bij verschillende temperaturen omschreven op basis van de ideale stralingsbron volgens de stralingswet van Planck schen. Dit principe kan het beste worden uitgelegd aan de hand van welbekende overgangsmetalen, zoals de wolfraamgloeidraad van een gloeilamp. Als deze materialen tot een temperatuur van 1000 K verhit worden, is hun kleurindruk rood, bij 2000 tot 3000 K verschijnen ze geelachtig wit, bij 4000 K neutraal wit en bij 5000 tot 7000 K koud wit. Met andere woorden: Hoe hoger de kleurtemperatuur, hoe koeler de kleurindruk van het witte licht. Kleurtemperatuur Lichtbron 1800 K Kaars 2700 K Gloeilamp 3200 K Halogeenlamp 4100 K Maanlicht 5000 K Zonlicht bij wolkenloze hemel 8000 K Daglicht bij mistig weer 10000 K Blauwe, wolkenloze hemel aan de beschaduwde noordzijde, kort na zonsondergang of kort voor zonsopgang (blauwe uur) Kleurtemperatuur Lichtkleur 2700 K geelachtig wit 4500 K neutraal wit 6500 K koud wit
Verschillende eisen aan verlichting Bij alle visuele beperkingen die veroorzaakt zijn door mediatroebelingen (hoornvlies, lens, glasachtig lichaam zoals cataract) wordt eerder een warme witte lichtkleur aangeraden. Dit is omwille van de sterke strooiing van het kortgolvige blauwlichtaandeel van de verlichting op de fijne troebelingsdeeltjes. Anders kan een te hoge straling leiden tot contrastverlies en verblindingsverschijnselen. Bij ziekten aan de fotoreceptoren van het netvlies (bv. retinitis pigmentosa) gaat het om een stofwisselingsziekte. Het stofwisselingsafval van afgestoten celdelen van de fotoreceptoren wordt niet meer afgevoerd en hoopt zich vanaf de periferie op. Dit stofwisselingsafval heeft fluorescerende eigenschappen. Licht met een hoog UV-gehalte of blauwlichtaandeel laat deze bezinksels oplichten. Om de daardoor veroorzaakte te hoge straling en verblindingseffecten te vermijden, moet op leesplaatsen naast UV- en blauwlichtabsorberende medische filters (Multilens), ook gezocht worden naar lichtbronnen met een hoog roodlichtaandeel. Dat zijn dus de warme witte lichtkleuren. Slechtzienden met maculadegeneratie hebben een zeer sterke behoefte aan licht. Omdat licht met een hoog blauwaandeel door deze patiënten subjectief helderder ondervonden wordt dan warme witte lichtkleuren, zijn hier helder witte lichtkleuren of kleuren die het daglicht benaderen aan te bevelen.
Studies tonen aan, dat proefpersonen de neiging hebben eerder voor een meer witachtige lichtkleur te kiezen. Deze tendens naar wit- en blauwachtige lichtkleuren zou verklaard kunnen worden uit het feit, dat witachtig licht ondanks een gelijke lichtsterkte helderder lijkt, waardoor de gemiddelde proefpersoon eerder naar deze lichtkleuren neigt. Reacties van niet-slechtzienden wijzen er echter op, dat wit-en blauwachtige lichtkleuren tijdens het werken als geschikter bevonden worden. Niettemin moeten lichtkleuren getest worden. Want een individueel uitgekozen lichtkleur is aangenamer en maakt het lezen minder vermoeiend. Dit is ook één van de belangrijkste redenen waarom bij het uitproberen alle drie de lichtkleuren getest moeten worden. Slechtzienden kunnen direct en duidelijk onderscheiden, welke lichtkleur het meest aangenaam is. Bovendien toont de specialist met dit grote aanbod zijn competentie. Alle SCHWEIZER-lampen voldoen aan de eisen voor het gebruik door slechtzienden: individuele lichtkleur zeer geringe warmte uitstraling gelijkmatige belichting flikkervrij Bij de optimale vergroting en de beste individueel gekozen lichtkleur bereikt de slechtziende de maximale leessnelheid!
De techniek achter de optimale verlichting Voorschakelapparaten In tegenstelling tot gloeilampen moeten TL-lampen met een conventioneel of elektronisch voorschakelapparaat bediend worden, omdat de stroom anders de lamp kan vernielen. Het belangrijkste verschil in voorschakelapparaten vormt de frequentie. Terwijl het conventionele voorschakelapparaat de netfrequentie van 50 HZ aanhoudt, zet het elektronische voorschakelapparaat de frequentie om in 25.000 HZ tot 40.000 HZ. Dit betekent eenvoudig gezegd dat een lamp, die met een conventioneel voorschakelapparaat bediend wordt, 50 keer in één seconde aan en uit gaat, waarbij in veel gevallen flikkering waargenomen wordt. Lampen die daarentegen met een elektronisch voorschakelapparaat bediend worden, gaan zo vaak binnen één seconde aan en uit (25.000 tot 40.000 keer), dat het flikkeren niet meer waargenomen kan worden. Het is bekend, dat de flikkerfusiefrequentie in het perifere deel van het netvlies hoger is dan in het centrale gebied. Dit is vast te stellen als men van opzij naar een oude televisie kijkt of bij het lezen onder een lamp met een conventioneel voorschakelapparaat. Omdat slechtzienden vaak het perifere gebied van het netvlies gebruiken, wordt het flikkeren versterkt waargenomen. Vooral bij personen met macula-aandoeningen, zoals maculadegeneratie, ontstaat dit probleem, omdat zij extrafoveaal kijken.
LED-verlichting De nieuwste ontwikkeling op het gebied van verlichting zijn LED's. Light Emitting Diodes, meestal aangeduid als LED s. Een LED is een halfgeleider die licht geeft wanneer er in de juiste richting stroom doorheen wordt gestuurd. Het is dus een elektronische component die rechtstreeks licht uitzendt. De lichtkleur hangt af van het gebruikte halfgeleidermateriaal. Een LED is opgebouwd uit een chip van lichtgevend materiaal, een bedradingsframe met plaats voor de chip en een behuizing die de chip beschermt. De LED techniek bestaat al vele jaren maar werd in verband met de hoge prijs maar weinig toegepast. Ze werden hoofdzakelijk als indicatielampjes in bedieningspanelen en verkeerslichten geïnstalleerd. Onlangs heeft een technologische doorbraak tot beslissende verbeteringen in efficiëntie geleid waartoe o.a. ook de productie van wit licht behoort. Daardoor zijn er nieuwe mogelijkheden ontstaan voor het gebruik van accent- en algemene verlichting. De belangrijkste kenmerken zijn: lange levensduur laag energieverbruik robuuste constructie klein formaat weinig onderhoud nodig Lichtvermogen Hoger lichtvermogen dan conventionele gloeilampen Energieverbruik Minder energieverbruik dan conventionele gloeilampen
LED's zetten een nieuwe standaard De productie van wit licht met behulp van lichtdioden Van nature kunnen LED's uitsluitend monochromatische kleuren ontwikkelen. Dat betekent, dat voor het ontwikkelen van wit licht twee of meer kleuren met elkaar gecombineerd moeten worden. Eén van de oplossingen voor het verkrijgen van wit licht met LED's is om de rode, groene en blauwe halfgeleiderchips in een enkele lichtdiode te verwerken of separate rode, groene en blauwe LED's zeer dicht bij elkaar te groeperen waardoor de afgegeven straling gemengd wordt. Een nieuwe methode gebruikt echter LED's, die een blauw licht uitstralen, van een fosforcoating voorzien zijn en die een deel van het blauwe licht in geel licht omzetten, waaruit uiteindelijk wit licht ontstaat. Deze witte LED's ontwikkelen kleurtemperaturen van 2700 tot 8000 K. Door de toepassing van meerdere fosforcoatings laat het blauwe licht zich in meer kleuren omzetten, waardoor zich de kleurweergave-index tot een waarde van meer dan 80 kan worden verbeterd wat overeenkomt met goed tot uitmuntend.
LED-verlichting is zeker de beste vernieuwing in de verlichtingsindustrie sinds de uitvinding van het elektrische licht. LED s veranderen de aard van verlichting, aangezien ze nieuwe mogelijkheden bieden voor kunstmatig licht, wat een verrijking van de menselijke waarneming is. In de nieuwe LowVisionlampen van SCHWEIZER worden de SMD-LED's toegepast. Deze zijn extreem klein en gaan een kleine eeuwigheid mee. LED-verlichting heeft in tegenstelling tot de spaarlampen geen startunit, maar werkt op gelijkstroom. Daarom treedt geen storende flikkering op. Beïnvloeding van andere energie- of lichtbronnen zijn evenmin bekend. Door het gericht plaatsen van de LED's en bij een optimale positionering van het licht wordt de tekst homogeen verlicht en zelfs dan ontstaat er geen verblinding.
Aanbevolen verlichting voor slechtzienden MULTILIGHT LED Stand Vloerlamp in retrodesign met 72 duurzame energieefficiënte SMD-LED's. Ideale lamp om gezellig te lezen op de bank, aan tafel of in bed. Al naar gelang de behoeften van de gebruiker kan men de zwanenhals naar boven of naar beneden en naar links of rechts instellen. Schakelaar geïntegreerd in lampenkap (geen lastige kabelschakelaar) Lampenkop met flexibele zwanenhals horizontaal, verticaal en gedraaid instelbaar MULTILIGHT LED Stand 937283 937483 937683 Afmeting voet tot hals: 86 cm / zwanenhals: 43 cm; lampkop: 29 cm / aansluitkabel: 170 cm MULTILIGHT LED Table Tafellamp met stevige voet en 42 duurzame, energie efficiënte SMD-LED's. Te gebruiken op verschillende plekken in huis of op de werkplek. De lampenkop is zeer flexibel. Stevige tafelvoet is inclusief, een tafelklem is optioneel Handige sensor schakelaar is in de romp van de lamp geïntegreerd Lampenkop kan 180 horizontaal en 45 verticaal gedraaid worden De hoogte van de lamp is instelbaar van 40 cm tot 60 cm De tafelvoet wordt ongemonteerd geleverd en kan gemakkelijk gemonteerd worden met één schroef MULTILIGHT LED Table 936203 936213 936223 Afmeting voet: 18x24 cm / hoogte: tot ± 60 cm gewicht: 1700 g / aansluitkabel: 150 cm Lichtkleuren: 2700 K 4500 K 6500 K
MULTILIGHT LED Akku Inklapbare lamp met uitschuifbare arm en 48 duurzame, energie-efficiënte SMD-LED's. Ideaal voor moderne woningen en bedrijfspanden. Variabele hoogte door uitschuifbare lampkop Geen verblinding bij optimale plaatsing van de lamp, details worden beter waargenomen Werkt op batterij of via stopcontact; bij gebruik van de batterij: zeer flexibel in gebruik MULTILIGHT LED Akku 937223 937423 937623 Afmeting voet: 9x13,5 cm / hoogte: tot 35 cm / lampkop: 35 cm / gewicht: 1600 g / aansluitkabel: 190 cm MULTILIGHT LED Mobil Kleine inklapbare LED-lamp met 30 duurzame, energieefficiënte SMD-LED's. Deze lamp maakt indruk door een hoge lichtsterkte en lange levensduur van de batterij. Slank, functioneel design met handige draaggreep. Schakelaar voor in- en uitschakelen in scharnier: lamp schakelt bij het uitklappen automatisch in Laag gewicht, neemt weinig plaats in Werkt op batterij of via stopcontact; met 3 batterijen tot 3 uur licht Inclusief draagkoffer en transformator MULTILIGHT LED Mobil 937243 937443 937643 Afmeting voet: Ø 8,2 cm / hoogte: 26 cm / gewicht: 250 g / aansluitkabel: 150 cm
MULTILIGHT LED Pocket Kleine, handige inklapbare LED-lamp met 12 duurzame, energie-efficiënte SMD-LED's. Ideaal zakformaat om mee te nemen. Compact design voor een optimale belichting onderweg. Met een praktische bevestigingsklem en een oog voor bevestiging aan een sleutelkoord. Bovendien ideaal om onderzoek naar kleurtemperatuur mee te doen. Schakelaar voor in- en uitschakelen in scharnier: lamp schakelt bij het uitklappen automatisch in Klein en compact, ideaal voor in de broekzak of met een klem aan de broekriem te bevestigen 937063 MULTILIGHT LED Pocket Afmeting: 59x84 mm / gewicht: 70 g Levering in set van 9 stuks in een praktisch doosje, 3 lampen per lichtkleur Robuuste houder Met 3 batterijen tot 4 uur licht Eenvoudig batterijen verwisselen door klapmechanisme MULTILIGHT LED leesstandaard Verlichte, elegante leesstandaard van zwarte kunststof met 20 highperformance SMD-LED's. Indrukwekkende lichtsterkte en levensduur van de batterij. Dankzij de zuinige LED s is het wisselen van batterijen zelden nodig. Glijvast op de ondergrond Meerdere schuine standen Werkt op batterij of via stopcontact; met 3 batterijen tot 3 uur licht 937297 937497 937697 Oppervlak: 28 x 21 cm. Uit te breiden tot 38 x 33 cm De LED-verlichting is in twee standen in te stellen, normaal en helderder Inclusief transformator Lichtkleuren: 2700 K 4500 K 6500 K
Conclusie Een optimale en juiste verlichting kan de benodigde vergroting verminderen en de leessnelheid en het waarnemen van contrast verbeteren. Het lezen wordt daardoor comfortabeler. Niet alleen slechtzienden maar ook ouderen hebben, om optimaal gebruik te maken van hun resterende gezichtsvermogen, een optimale verlichting nodig, vooral op hun leesen werkplek. Daarom moet bij iedere aanpassing van vergrotende leeshulpmiddelen de juiste lichtkleur samen met de slechtziende bepaald worden om het meest zinvolle licht te kiezen. De Auteur Andreas Schaufler is afgestudeerd opticien en sinds 1997 werkzaam bij de firma SCHWEIZER. Hij is betrokken bij de opbouw van marketing- en productinformatie. Door zijn werk heeft hij een brede interesse voor Low Vision gekregen. Andreas Schaufler is in 2001 afgestudeerd aan de Bayrische Academie voor reclame en marketing en is nu auteur van diverse Low Vision marketing informatie.
ImproVision GmbH Hans-Böckler-Str. 7, 91301 Forchheim, Germany Phone: +49-9191-721056, Fax: +49-9191-721073 www.improvision-lvs.com 13-079 / 410118-NL