Bouwproject : een SSB/CW ontvanger voor de 80-meter band Dit bouwontwerp komt uit QST van februari 1988. Hoewel er allicht heel wat modernere en misschien betere ontwerpen bestaan volgens hetzelfde principe, heb ik deze versie gekozen omwille van de eenvoud. Ik heb een exemplaar gebouwd in het kerstverlof, en in twee avonden was het klaar (exclusief de inbouw). Met slechts 1 wijziging presteert deze schakeling volledig volgens de verwachtingen. Gezien de lage kostprijs moet je die verwachtingen natuurlijk niet te hoog leggen. Werking : de ontvanger werkt volgens het direct-conversion principe. De signalen die je wenst te beluisteren worden in een mengtrap gemengd met een lokaal opgewekte draaggolf van exact dezelfde frquentie als die van de uitzending. Deze bewerking gebeurt in een mixer/oscillator IC van het type NE602 (of NE612 = nieuwer én goedkoper). Daarop volgt een passief laagdoorlaatfilter (audio bandbreedte), en een audio versterker met het IC LM386. Het mengprodukt dat we overhouden is de verschilfrequentie. (De somfrequentie gooien we weg). Een uitzending in morse bestaat enkel uit een gesleutelde draaggolf, het verschil zou daar bij exacte afstemming dus 0 Hz bedragen. Daarom moet je bij morse een beetje naast de frequentie afstemmen, zodat een hoorbare toon ontstaat. En je moet natuurlijk morse begrijpen... Voor SSB moet de lokale oscillator exact op de zelfde frequentie staan als deze waarmee de ssb-zender uitzendt. Het ssb-signaal zelf bevat weliswaar geen draaggolf meer. (raadpleeg daarvoor een goede cursus Telecommunicatie...) Deze ontvanger kent wegens het gebruikte principe geen onderscheid tussen USB en LSB. Dit nadeel kan je dan weer stellen tegenover een voordeel : deze ontvanger kent geen problemen met de spiegelfrequentie, omdat er gewoon geen bestaat! (meer uitleg in diezelfde cursus) Als antenne heb je voor een goed resultaat een zo lang mogelijke draadantenne nodig. (type HLHB = hoe langer hoe beter) In een volgend artikel zullen we enkele mogelijke types bespreken, en ook enkele alternatieven voor wie niet direct 40 meter draad kan buitenhangen. (tenzij je de wasdraad gebruikt misschien...) De schakeling is verder doodsimpel : maak het printje en bestuk volgens tekening. Voor enkele componenten moet je kiezen of je de 80 meterband dan wel de 40 meterband wil ontvangen. De waarden zijn : (alles in pf) BAND C1 C7 - C8 C9 C10 C11 80 M (3.5 Mhz) 330 1000 470 270 120 40 M (7.0 Mhz) niet plaatsen 330 120 68 150 In mijn versie heb ik een weerstand van 6k8 onderaan op de print gemonteerd, van pin 7 van de NE602 naar massa. (anders start de oscillator niet, de waarde mag 27k tot 21k zijn volgens het databoek, maar hoe lager hoe meer signaal de oscillator levert. Experimenteer zelf maar eens, op eigen risico uiteraard) Ook C9 heb ik wat moeten aanpassen om het afstembereik te verkleinen (mijn C12 is namelijk 450 pf i.p.v. 365pF). Voor de 40-meter versie moeten C10,C11 en C12 ook anders geschakeld worden, zie deel (B) op het schema. Voor de praktische opbouw zul je eens moeten naar de vergadering komen als ik mijn knutselwerk mee heb, ofwel de fantasie wat laten werken... Veel succes bij de (zelf)bouw! ON7DQ (Met dank aan clublid Koen Velle voor de bijkomende documentatie.)
In en rond de "80-meter" band Als vervolg op de 80-meter-DC-ontvanger (DC : direct conversion) een beetje meer informatie over wat je kan horen in en ook buiten de band. Ook moet je weten op welke uren er wel en wanneer er niets te horen is. Tenslotte enkele voorbeelden van antennes die je kan maken. Gebruikers : In de 80-meterband zijn niet alleen amateurs te horen, het is namelijk geen exclusieve amateurband. Schrik dus niet als je er plots twee vissers tegen elkaar hoort babbelen, of een kuststation in de zogenaamde TOR-mode ("krekelgeluid") hoort uitzenden. Amateurs zenden meestal in CW of LSB, andere stations zullen USB gebruiken in deze band. Voor het normale amateurgebruik geldt wel een zogenaamde "bandplanning" : Frequentiegebied (khz) Toegelaten Gebruik Opmerkingen 3.500-3.510 CW enkel DX (= buiten Europa) 3.510-3.560 CW 3.560-3.580 CW geen contest, 3.580 = QRP (laag vermogen) 3.580-3.590 CW, RTTY geen contest 3.590-3.600 CW, RTTY, Packet geen contest 3.600-3.620 CW, Phone, RTTY meestal enkel Phone vanaf 3.600 in Europa 3.620-3.650 CW, Phone 3.650-3.700 CW, Phone geen contest 3.700-3.730 CW, Phone 3.730-3.740 CW, SSTV SSTV = Slow Scan TV (ook als Phone gerekend) 3.740-3.775 CW, Phone 3.775-3.800 CW, Phone enkel DX Als deze tabel je wat te ingewikkeld lijkt, kan je alles praktisch samenvatten in twee gebieden : 3.500-3.600 : morse en aanverwanten 3.600-3.800 : spraak (telefonie) Voor de USA geldt een ander bandplan : 3.500-3.750 = CW en aanverwanten, 3.750-4.000 = CW& Phone. Dat maakt dat verbindingen Europa - USA vaak in SPLIT gemaakt worden. Bvb. Europa zendt op 3.795 en luistert op 3.805. Je mag de ontvanger dus niet te smal afregelen! Verschillende nationale verenigingen hebben uitzendingen in de 80-meterband. Zo ook de UBA, op zondagvoormiddag om 10u30 lokale tijd op 3.624 LSB. Ook de Nederlandse verenigingen Veron en VRZA hebben uitzendingen, maar ik weet de juiste tijden niet meer, wie helpt? (de één zendt in ieder geval op vrijdagavond, de ander op zaterdagvoormiddag, en beide in de buurt van 3.600 khz, LSB)
Wat zit er naast de band? Lager dan 3.500 vind je een aeronautical band. 's Nachts bvb. op 3.485 USB de weerberichten van New York Radio, maar ook piraten die "amateurtje spelen" (vooral Franse stations). Deze mensen beseffen niet dat ze mogelijk bepaalde luchtvaartverbindingen storen. Ze "storen" er zich meestal niet aan... Boven de 3.800 vind je zoals gezegd 's nachts Amerikaanse amateurs, op andere uren kan je er een Duits FAX-station horen rond 3.855 khz, en omroepzenders tussen 3.955 en 4.020 khz. (in AM) Ook enkele mysterieuze "cijfertjes-stations" kun je soms horen rond 4.020 khz. Dit zijn vermoedelijk zenders die gecodeerde berichten voor spionnen doorgeven, maar niemand weet er het fijne van. Verder zitten zowel boven als onder de 80-meterband op verschillende plaatsen scheepvaartstations, zoeken maar... Propagatie : Wanneer is het interessant op de 80-meterband? We zullen hier geen volledige studie van de propagatie beginnen, maar enkel een samenvatting. Overdag kan je op deze band enkel werken via de grondgolf. Dat beperkt de afstand tot 100 tot 200 km. Daarnaast is er ook nog het stoorniveau. In de voormiddag is dat over het algemeen wat lager dan in de namiddag, en ook de winterperiode is beter dan de zomer. De slechtste resultaten zijn dus te verwachten op een warme zomermiddag, maar wie zit dan ook naar de 80-meterband te luisteren. Om de ontvanger te testen een voorbeeld : luister op eender welke dag, behalve op zondag, eens op 3.744 khz, LSB, om 11.00 uur lokale tijd. Normaal hoor je daar een groep amateurs uit Antwerpen, hier in Oostende meestal met goede signalen. DX of lange-afstandsverkeer is slechts mogelijk als er reflectie ontstaat op de F2-laag in de ionosfeer. Deze reflectie wordt overdag tegengehouden door de absorptie in de D-laag. 's Nachts verdwijnt die D- laag en komt de F2-laag (die wat hoger zit) binnen bereik. Deze werkt dan als een reflector voor golven die onder de juiste hoek aankomen. Op deze manier is het mogelijk vele duizenden kilometer af te leggen. Stations uit de USA zijn regelmatig te horen, als je laat genoeg opblijft (1 à 2 uur 's nachts). Ook Australië en Nieuw-Zeeland zijn mogelijk, al zal onze eenvoudige ontvanger daar wel wat last mee hebben. Je zult in ieder geval wel de Europese stations horen die de andere aanroepen. (Meestal zijn het Duitse of Italiaanse stations, met vermogens van 1 kw (of meer, hi), juist ónder de 3.800 khz)
Antennes voor de 80-meter ontvanger Met het principe "hoe langer hoe beter" kan je op de 80-meterband zeker niet missen. Veruit de eenvoudigste antenne voor deze ontvanger is de "long wire". Een draad van 20 meter of meer die geïsoleerd opgehangen wordt, verbind je met de binnengeleider van een coax. De massa van de coax wordt best met een goede aarding verbonden. De coax gaat dan naar de ontvanger. Heb je geen aarding, maar wel veel plaats, maak dan liever een klassieke halve-golf dipool, eventueel als "inverted-v" opgehangen. Een dipool bestaat uit twee draden van 20 meter, elk aan 1 draad van de coax aangesloten. (voor de eenvoud zonder balun). Het geheel hang je horizontaal tussen twee hoge punten. (bvb. van huis naar schuur). De impedantie is dan echter 75 Ohm, en de antenne heeft een 8-vormig stralingspatroon. Daarom verkiezen vele amateurs de "inverted-v" opstelling : je hebt slechts 1 hoog ophangpunt nodig, de twee "benen" van de dipool span je naar twee lager gelegen punten (enkele meter boven de grond). De impedantie wordt nu 50 Ohm en de antenne is zo goed als omni-directioneel. Zowel de dipool als de inverted-v hebben bovendien de eigenschap dat ze resonant zijn. D.w.z. dat ze enkel goed werken op 3.6 Mhz (en veelvouden). Dit houdt een deel van de sterke signalen uit andere banden weg uit de ontvanger. (De langdraad-antenne is min of meer een all-band antenne) Wat als je geen plaats hebt? Amateurhandboeken staan vol met alternatieven, kijk bvb. eens in het "ARRL Handbook" of het "Rothammel Antennenbuch" in de bibliotheek. We geven hier enkel 1 voorbeeld, binnen STARCom noemen we dit de ON6SZ antenne. De antenne blinkt niet uit door prestaties,wel door eenvoud en vooral de kleine afmetingen. Er werden reeds verschillende verbindingen met Engeland gemaakt met behoorlijke signaal-rapporten. Nodig : zo'n 40 meter draad van 2.5 mm 2 (VOB), een kleine telescopische antenne en een waterafvoerbuis van 8 cm diameter, ongeveer 50 cm lang. Voor ontvangst kan je ook met dunnere draad proberen. Je wikkelt 115 windingen naast elkaar op de afvoerbuis en legt beide uiteinden goed vast. Plaats de buis vertikaal, liefst op een omgekeerde plastieken doos. (vastlijmen) Op de bovenkant van de spoel die je zo bekomt plaats je nog de telescopische antenne, waarvan je de lengte moet kunnen regelen. (= de afstemming van de antenne) Aan de onderkant soldeer je de massa van een stuk coax, de binnengeleider moet aan een aftakking op de spoel, experimenteel te bepalen. Bij mij zijn dit 6 windingen vanaf de onderkant. Klaar! Werking : de spoelwindingen liggen zo dicht dat de capaciteit ertussen gaat meetellen. Zo wordt eigenlijk een LC-kring gevormd, die resonant moet zijn op de werkfrequentie. De afstemming is nogal kritisch (voor zenden), maar dat helpt dan ook weer om stoor-signalen buiten te houden op andere frequenties. In de literatuur wordt heel dikwijls gebruik gemaakt van een kleine loop-antenne om op lage frequenties toch beperkte afmetingen te bekomen. Dat berust ook op het principe dat je een LC kring maakt, die je dan laagohmig aansluit. In een vroeger nummer publiceerden we reeds zo'n loop-antenne.
Actieve antenne voor de 80-meterband ontvanger Kan je echt geen langdraad-antenne ophangen, en is de VOB-draad juist op, dan is er nog een mogelijkheid : de actieve antenne. Meestal komt dit neer op een korte telescopische antenne gevolgd door een buffer-versterker. Het simpelste model volgt hieronder. Ik heb het getest en het werkt, maar omdat er nu nog een kring moet afgestemd worden, heb ik het nog eenvoudiger gemaakt. Vervang de LC-kring aan de ingang gewoon door een weerstand van 1 M, het werkt ook. Als alternatief kan je alle condensatoren op de ingangskring van de NE602 weglaten (ook deze die in het 10.7 Mhz spoeltje zit) zodat je een breedband-ingang hebt. De ingangskring plaats je dan direct aan de antenne. In Elektuur en andere tijdschriften vind je om de haverklap schema's voor zo'n actieve antennes, al dan niet met voeding door de coax zodat je ze buiten kan monteren. Dit laatste is wel aan te bevelen, om de storing te verminderen die je binnenhuis oppikt.
80 meter ontvanger : ferrietantenne met voorversterker Om toch zonder lange draadantenne iets te kunnen oppikken op de 80-meterband, een simpele ferrietantenne met voorversterker. Gebouwd en getest door ON7DQ. Er is geen printlayout van omdat het zo simpel is, je kan het desnoods in de lucht hangen...
Bouwproject 2 : de direct conversion ontvanger voor 20 meter Deze ontvanger met slechts twee IC s (NE602 en LM386) is reeds uitvoerig beschreven in een vorig nummer (jaargang 2, nummer 2). Maar ten behoeve van enkele zwaar gemotiveerde nieuwe leden publiceren we de info nog maar eens. Toen ging het over alle info om een 80 meter of 40 meter versie te maken. Onlangs heb ik zelf een tweede exemplaar gebouwd voor de 20 meterband, en ook dit keer met succes. Zie verder voor de gebruikte waarden. Het originele ontwerp verscheen in QST van februari 1988 (artikel beschikbaar bij ON7DQ). Let op : vorige keer schreef ik dat de NE612 een opvolger is van de NE602, en bovendien goedkoper. Dit klopt niet helemaal : de NE612 is goekoper, maar is een commerciële uitvoering van de betere NE602. Dus toch beter de NE602 gebruiken. Werking (zie schema in eerste artikel) : de ontvanger werkt volgens het direct-conversion principe. De signalen die je wenst te beluisteren worden in een mengtrap gemengd met een lokaal opgewekte draaggolf van exact dezelfde frquentie als die van de uitzending. Deze bewerking gebeurt in een mixer/oscillator IC van het type NE602. Daarop volgt een passief laagdoorlaatfilter (audio bandbreedte), en een audio versterker met het IC LM386. De output is voldoende voor een hoofdtelefoon of klein luidsprekertje. Er is geen volumeregelaar, en ook geen AGC, de sterkte wordt met de hand geregeld aan de ingang (potmeter van 1 k) Het mengprodukt dat we overhouden na de mixer is de verschilfrequentie. (De somfrequentie gaat niet door het filter). Een uitzending in morse bestaat enkel uit een gesleutelde draaaggolf, het verschil zou bij exacte afstemming dus 0 Hz bedragen. Daarom moet je bij morse een beetje naast de frequentie afstemmen, zodat een hoorbare toon ontstaat. En je moet natuurlijk een beetje morse begrijpen... Voor SSB moet de lokale oscillator exact op de zelfde frequentie staan als deze waarmee de ssbzender uitzendt. Het ssb-signaal zelf bevat weliswaar geen draaggolf meer. (raadpleeg daarvoor een goede cursus Telecommunicatie... vraag eens in het tweede jaar GrEo! ) Deze ontvanger kent wegens het gebruikte principe geen onderscheid tussen USB en LSB. Je merkt het verschil tussen een USB of LSB echter wel aan de afstemrichting : als je hoger afstemt bij een LSB uitzending zakt de LF-toon. Deze ontvanger heeft ook een voordeel : hij kent geen problemen met de spiegelfrequentie, omdat er gewoon geen bestaat! (meer uitleg in diezelfde cursus) Als antenne kan je ieder stuk draad gebruiken, mits volgende voorwaarden : buiten hangen tussen twee geïsoleerde punten, toevoer naar de ontvanger via coax (draad verbinden aan binengeleider), lengte liefst een kwart golflengte van de gewenste band. Voor de 80-meter versie bestaat de mogelijkheid een ferrietstaaf als antenne te gebruiken. We publiceerden hoier reeds een schema voor in ons tijdschrift (jaargang 2, nr 3) Tip : in mijn versie heb ik een weerstand van 6k8 onderaan op de print gemonteerd, van pin 7 van de NE602 naar massa. (anders start de oscillator niet, de waarde mag 27k tot 21k zijn volgens het databoek, maar hoe lager hoe meer signaal de oscillator levert. Experimenteer zelf maar eens, op eigen risico uiteraard)
ON4HTI INFO - 9 Ook C9 heb ik wat moeten aanpassen om het afstembereik te verkleinen (mijn C12 is namelijk 450 pf i.p.v. 365pF). Voor de 40-meter versie moeten C10,C11 en C12 ook anders geschakeld worden, zie deel (B) op het schema. Voor enkele componenten moet je kiezen of je de 80 m/ 40 m / 20 m band wil ontvangen. De waarden zijn : (alles in pf) BAND C1 C7 - C8 C9 C10 C11 80 m (3.5 Mhz) 330 1000 470 270 120 40 m (7 Mhz) niet plaatsen 330 120 68 150 20 m (14 MHz) 220 150 82 22 56 Bij de 20-meter versie : de ingang wordt afgestemd met C4A+B, in dit geval heb ik een trimmer van 9-35 pf voor gebruikt. De spoel is een recuperatiemodel van onbekende bron. De afstemcondenstor is deze keer geen grote luchtcondensator, maar een foliecondensator uit een gesloopte draagbare radio (model AM/FM). De maximum capaciteit bedroeg 200 pf, dit wordt dan door C10(22pF) tot een veel kleinere waarde teruggebracht. Je past C10 dus maar aan volgens de afstemcondensator die je vindt. gegevens voor T1 en T2 : T1 7 windingen, draad 0.5 mm, op spoelvorm10x10, diameter 6 mm met ijzerpoederkern. Enkel bij T1 nog 2 windingen er bovenop voor de koppeling met de ingang. Recente aanvulling : Op 80 m is 3.650 nu de QRP calling frequency 3.580 (USB, dus 3580 tot 3583) is nu de PSK31 frequentie
ON4HTI INFO - 10 Aanvulling Neophyte ontvanger Een aantal leden is begonnen aan de bouw van een Neopyte receiver, de bekende direct conversion receiver uit QST. Ik heb er onlangs zelf nog eentje in mekaar gestoken voor de 40m band, en meteen een andere manier van afstemmen geprobeerd. Omdat de (grote) mechanische afstemcondensatoren niet zo gemakkelijk meer te vinden zijn is dit misschien een betere oplossing : een gelijkrichterdiode als varicap en twee potmeters in serie vormen een grof- en een fijnafstemming. Bij mij werkt het in ieder geval prachtig! Terloops probeerde ik ook nog een paar andere dingen uit. Neem er even het originele schema bij en maak de volgende aanpassingen : (QST 02/1988, te vinden met google.com : zoek op 28814.pdf en je hebt het zó te pakken) De voeding van de NE602 heb ik voorzien van wat stabilisatie : vervang R2 door 390 en plaats een zenerdiode van 5,6V van pin 8 van U1 (NE602)naar massa (op de onderzijde van de print). Deze spanning is ook de voeding voor de afstempotmeters. C4A/C4B uit het originele artikel kan je door een klein trimmertje van 100pF vervangen, ik heb voor de 40 meterband C4 zelfs weglaten, de ingangskring is door de belasting met 1 k toch breed genoeg. C1 moet je aanpassen voor resonantie zodat je met T1 het signaal kan pieken in de band. Bij mij is C1 = 82pF (in de 40m versie), maar dat hangt af van de gebruikte T1. vervang de afstemcondensator C12 door volgende schakeling : Ik heb dit aan de rand van de bestaande print gemonteerd (zie foto s) Je kan de twee potmeters ook vervangen door 1 multiturn trimmer. Ik heb hiervoor een mooi model uit de oude doos (letterlijk) gevonden. In vroeger dagen zaten er in elke Philips of Barco TV wel 16 of 32 van die dingen. Het leuke is dat ze een ingebouwde afstemschaal hebben (zie foto). Dat maakt de ontvanger ook weer een stuk kleiner.
ON4HTI INFO - 11 Volledige 40m Neophyte receiver met varicap-afstemming (natuurlijk niet in een dooosje zal voor ooit zijn) Detail van de varicap-montage En dit is de bewuste speciale multiturn trimmer, het afstemknopje kan je met een schroevendraaier bedienen, maar je kan er bvb. ook een rubber wieltje op vastklemmen, een ideale miniatuur-afstemknop dus. En tot slot : wie nog op zoek is naar de geschikte spoeltjes : ik heb voor de 40m versie volgende 10mm-spoeltjes gebruikt uit een oude FM-radio : T1 = oker, T2=(donker)groen. Vraag in het lokale containerpark naar enkele afbraak-radios (liefst geen al té recente modellen), en je hebt een schat aan spoeltjes en andere onderdelen.
ON4HTI INFO - 12 Neophyte Receiver 3 Varicap versie Het originele ontwerp van de Neophyte Receiver verscheen reeds in QST in 1988. Ondanks de gezegende leeftijd is dit nog steeds een van de eenvoudigste direct-conversion ontvangers (DC-ontvanger). Het originele QST-artikel kan je hier vinden : http://www.khbo.be/~on4hti/neophyte_artikel.pdf, Voor heel weinig geld krijg je toch een behoorlijke ontvanger voor SSB en CW, en mits zerobeat afstemming ook AM. Tegenwoordig komt daar dank zij de PC ook perfecte AMontvangst bij (gewone óf synchrone AM) plus FM, en tot slot ook nog DRM! Om de nabouw nog gemakkelijker te maken heb ik uiteindelijk zelf een printje getekend, met als belangrijkste nieuwigheid de afstemming door middel van een varicap-diode. Ook alle gekende wijzigingen zitten er ondertussen bij. Mislukken kan dus (bijna) niet meer! Om nog een redelijk bereik te halen met een varicap is de 40m-versie aangewezen, we zullen ons dus daarop concentreren. De recente uitbreiding van de 40m-band tot 7.200 khz maakt die band nu ook nog wat interessanter. Ook de aanwezigheid van enkele sterke DRMuitzendingen bóven de 7.200 khz is een extra motivatie om deze versie te maken. Lees die vorige artikels voor de uitleg van van de werking van de schakeling, we zullen hier enkel de bouw van het printje bespreken. Zoals steeds kan je beter de originele Eagle-bestanden in Eagle openenen en afdrukken. Let wel : de BNC connector zit in een aparte library on7dq.lbr, en enkele componenten komen uit een library yhfspec.lbr van een duits amateur (dl4yhf). Alle bestanden kan je bij mij per e- mail krijgen. Eagle vind je op www.cadsoft.de Dit zijn de printlayout en de bestukking, het schema vind je op volgende bladzijde.
ON4HTI INFO - 13
ON4HTI INFO - 14 Onderdelenlijst (* = zie meer uitleg in de tekst) : C1 is geschrapt C2 100n C3 10µ C4 180p C5 100n C6 10µ C7 330p C8 330p C9 120p C10 330p C11 100p C13 47n (of 4.7n*) C14 100n C15 47n (of 4.7n*) C16 100n C17 100n C18 100µ C19 100µ C20 10µ CON1 BNC (van netwerkkaart) D1 1N4004 D2 5V6 D3 1N4004 D4 1N4004 IC1 LM386 JP2 2 pins JP3 2 pins JP4 2 pins L1 TOKO * L2 Toko * R1 1k lin R2 390 R3 1k5 R4 10k R5 4.7 R6 10k R9 22K R10 22 R15 470k R22 47k U$1 NE612 X1 3.5 mm stereo jack/ printmontage X2 2.1mm DC jack De bouw : Beginnelingen in de elektronica bouwen en testen deze schakeling best in drie fasen (waar hebben we dat nog gehoord?). 1. LF-gedeelte rond de LM386. Bestuk de componenten D3 IC1 C20 R10 C19 C17 R5 C18 X1 JP2 en eventueel X2, tenzij je een andere voedingsaansluiting kiest. Ik had een model DC-connector dat niet op de print paste, dat heb ik dus maar met 2 draadjes verbonden. Je kan i.p.v. X2 ook gewoon een rode en zwarte draad in de gaatjes solderen, de rest zie je dan maar. JP3 is niet echt nodig, je mag daar ook direct de draadjes van een luidspreker in solderen. Bestuk ook nog R2 D2 en C6 en meet de spanning over de zener : deze moet tussen 5 en 6V liggen vóór je de NE602 plaatst! De LF-trap kan je best testen door gewoon iets van metaal (bvb. een schroevendraaier) met je vingers vast te nemen en pin 1 van de LM386 aan te raken, normaal hoor je dan BBC World Service in de luidspreker (= rechtstreekse AM-detectie van de 648 khz middengolf), of toch minstens wat gebrom.
ON4HTI INFO - 15 Op de foto zie je de toestand na fase 1. Hiernaast staan reeds drie dingen gemonteerd die je nog niet echt nodig hebt voor het LFgedeelte ( Barco -trimmer, BNC, NE602). Het jumpertje bij de hoofdtelefoonaansluiting is om te kunnen kiezen welke hoofdtelefoon je gebruikt (mono of stereo) zodat je in alle geval geluid krijgt op de twee oren... 2. HF gedeelte (oscillator) Bestuk de NE602 samen met de nodige componenten voor de oscillator en de tuning : C5 R9 C7 C8 C9 C11 C10 D1 D4 R15 R22, de multiturn-trimmer, model Barco, en de spoel L2. L2 is een zogenaamd TOKO-spoeltje uit een FM-radio (f res = 10.7 MHz, mijn model heeft een rose kern). Na deze stap ziet de print er al wat voller uit : Als alles goed is oscilleert de NE602. Je kan dit signaal meten door een frequentieteller aan te sluiten op pin 7. Gebruik wel een condensator in serie want op pin 7 staat ook DC-spanning! Beter is het signaal te zoeken met een spectrum analyzer of een andere ontvanger. De resonantie moet op ongeveer 7MHz gebracht worden met de combinatie van C11, C10 en de parallel geschakelde dioden. Desnoods wat experimenteren met C10 en C11 tot je het gewenste bereik gevonden hebt. Bij het prototype was het bereik na afregeling 7000-7185 khz. Onthoud dat de oscillatiefrequentie bij een DC-ontvanger ook de ontvangstfrequentie is! 3. HF gedeelte (ingangskring) Bij het bouwen van enkele protoypes bleek de geschikte spoel voor L1 moeilijk te vinden. L1 moet namelijk een dubbele winding hebben (omdat er ook DC staat op pinnen 1 en 2 van de NE602). Het juiste model bevat een parallelkring met een middenaftakking, en daarop nog een gescheiden koppelwinding in een verhouding 7:1. Dit kan je uitvissen met een gewone ohm-meter : de parallelkring hangt normaal aan de kant met drie pinnen, de koppelwinding aan de kant met twee pinnen (zie schemasymbool). De ohmse weerstand van de windingen is een indicatie voor de wikkelverhouding.
ON4HTI INFO - 16 Meet je niets tussen de "twee" pinnen, dan zit er geen koppelwinding in en is deze niet geschikt voor L1 (is wel nog geschikt voor L2). Voor de pinnen van de spoelen moet je de gaatjes boren met 1mm, voor de behuizing (de twee massalippen) moet je de gaten ook nog langwerpig maken. Dit kan je bereiken door met veel geduld een boortje van 1 mm wat heen en weer in het gat te laten draaien tot ze bijna even breed zijn als de koperstrip waar die gaten zitten, wel opletten dat je boortje niet breekt. Wie helemaal geen geschikt TOKO-spoeltje kan bemachtigen : niet getreurd! Ik heb als noodoplossing het volgende bedacht: gebruik de spoel-op-een-bic methode. Op een klassieke zeskantige BIC (eerst leegschrijven hé!) wikkel je 14 windingen, en daar bovenop nog een tweede laag van 3 windingen. De dikte van de draad is niet kritisch, ik heb email-draad van 0.75 mm gebruikt. Zaag de BIC dan door, met de overschot kan je nog heel wat spoeltjes wikkelen Het vereist wat handigheid om de vier draadjes tegelijk in de vier gaatjes te mikken, maar : de aanhouder wint. Niet vergeten de draadjes vooraf te ontdoen van de lak (afschrapen met een mes) en netjes te vertinnen. Met deze methode moet je nu wél C1 plaatsen (met een TOKO-spoeltje hoeft dat niet). De resonantie van de ingangskring wordt afgeregeld met trimmer C4. Op het schema staat 180 pf, dit is wat veel en deze trimmer past ook niet in de gaatjes. Een 100pF model past beter, maar dan heb je wat minder regelbereik. Plaats daarom een vaste waarde voor C1 die je zo dicht mogelijk bij resonantie brengt, maar nog wat te hoog (rond 7500 khz bvb). (controleer de resonantie met een grid-dip meter, deze is ter beschikking in B204). Plaats dan pas de trimmer van 100pF en controleer dat je dan tot beneden de 7MHz kan afstemmen. Als je ook eens met DRM en SDRADIO wil experimenteren, kan je beter C13 en C15 zo n 10 maal kleiner nemen : 4n7 ipv 47n. De LFbandbreedte gaat dan van 2 khz naar 20 khz, veel te breed voor CW of SSB ontvangst, maar je kan dan de 0 tot 20 khz audio naar de PC sturen, de software doet dan de rest (zie verder). Als je alle stappen met goed gevolg beëindigd hebt, beschik je nu over een zelfgebouwde SSB/CW ontvanger met vrij behoorlijke prestaties, die er bij jou hopelijk ook zó uitziet :
ON4HTI INFO - 17 Een van de nadelen van een DC-ontvanger is dat je nogal vlug last krijgt van sterke omroepsignalen. Waar je ook afstemt, je blijft dan vreemde muziek of spraak horen. Het enige wat dan helpt is het signaal aan de ingang wat afzwakken, dit doen we met potmeter R1. In een ontvanger noemen we dit de RF-gain * regeling. Een AF-gain * is in deze ontvanger niet aanwezig. (* RF = radio frequency, AF = audio frequency) En een antenne? Natuurlijk hoort er nog een antenne bij deze ontvanger, lees eens de oude artikels hierover, of kijk hier eens voor wat ideëen : http://www.dxzone.com/catalog/antennas/40m/index.shtml Voor dit project is ieder stuk draad eigenlijk reeds geschikt. De belangrijkste regel is : probeer de antenne zo ver mogelijk van je computer te houden, en hang ze liefst buiten. Breng het signaal naar de ontvanger via een 50Ω coax (bvb. RG-58). De software Met de ontvanger alleen kan je reeds heel wat horen, maar het wordt nog leuker als je er een PC op aansluit. De belangrijkste software die je nodig hebt kan je op onderstaande websites vinden, uitleg zoek of vraag je maar, dat zou hier te ver leiden. http://www.muenster.de/~welp/sb.htm http://hamradioindia.com/software/softwarelinks.htm http://www.dxzone.com/catalog/software/dsp/ Ik raad aan dat je zeker eens de volgende programma s probeert : DSPFIL : een digitaal filter in software om gewoon te luisteren, de PC filtert enkel het geluid en geeft het door via de speakers van je PC. MixW : decodeerprogramma voor alle modes (of het zal toch niet veel schelen) : CW, RTTY, PSK, SSTV, en nog veel meer Digipan : enkel voor PSK, maar zeer intuïtief te bedienen En nog twee programma s die niet op die sites staan : Dream : voor ontvangst van DRM (maar ook AM, FM, CW & SSB is mogelijk met Dream!) is te hier te vinden http://pessoal.onda.com.br/rjamorim/dream.zip Je moet wel nog op twee bijgevoegde links klikken om ontbrekende dll s te downloaden. SDRADIO : maakt van je PC een radio, en is hier te downloaden : http://digilander.libero.it/i2phd/sdradio/ Alvast veel bouw- en luisterplezier, en ik hoor graag van geslaagde nabouwers (liefst met een foto van hoe het eruit ziet ) Luc ON7DQ