Veiligheidsmonitor jaar veiligheidsbeoordeling door Aboma in cijfers Hierbij presenteren wij de Veiligheidsmonitor, een weergave van onze ervaringen en tevens een trendanalyse van de veiligheid op Nederlandse bouwplaatsen. We kunnen inmiddels spreken van een gewortelde traditie na het passeren van het lustrum vorig jaar. De Veiligheidsmonitor van is gebaseerd op circa bezoeken die onze veiligheidskundigen hebben uitgevoerd. Tijdens de veiligheidsadviesbezoeken worden verschillende onderwerpen beoordeeld en wordt er breed geadviseerd. Door het volgen van de stand der techniek is er sprake van een permanente verbetering van de arbeidsomstandigheden. We willen echter benadrukken dat de monitor gaat over momentopnames tijdens onze bezoeken die, op grond van onze kennis en ervaring, een reëel beeld geven van de veiligheid in de bouw. Veiligheidsmonitor Conclusies Afnemende daling van het aantal tekortkomingen We zien dit jaar wederom een daling van het aantal tekortkomingen dat wij constateerden tijdens de door ons uitgevoerde bouwplaatsbezoeken. Daarmee zet de dalende trend van de afgelopen jaren zich voort. Enerzijds denken wij dat dit komt door het toegenomen besef inzake het belang van een veilige werkplek. Anderzijds kan er sprake zijn van een natuurlijke selectie met name ingegeven door de crisis; meer vakkrachten en minder beunhazen in de bouw. Na een daling van het aantal bezoeken in is er in weer een lichte stijging opgetreden. Het dalend aantal tekortkomingen tijdens de waarnemingen op de bouwplaats is verheugend, maar tegelijkertijd zien we een afvlakking van de snelheid van afname: de stappen worden kleiner. In onderstaande grafiek is de opsomming van de afgelopen jaar in een staafdiagram weergegeven en valt deze afvlakking waar te nemen. Trendanalyse tekortkomingen per onderwerp % tekortkomingen V&G-ontwerp V&G-uitvoering Bouwplaatsinrichting Bekisting Hijsen Ladders en trappen Steigers Liften Vloeren en daken Orde en netheid
Grote wijzigingen ten opzichte van andere jaren zijn er niet geweest en nog steeds valt op dat de veiligheidsprestaties in de ontwerpfase, opgenomen in het onderdeel V&G-ontwerp, relatief hoog scoren voor wat betreft het aantal tekortkomingen. Wij verwachten dat de aanpassing van het Bouwbesluit in, waarbij het toetsingskader Nieuwbouw zal worden geïntroduceerd, als stimulans zal gelden. Veiligheid in de ontwerpfase als zaak van de opdrachtgever is na het door de Inspectiedienst SZW uitgevoerde inspectieproject opnieuw in de aandacht komen te staan. Initiatieven in de branche kunnen aansluiten bij deze ervaringen. Veiligheidscultuur als onderdeel van veiligheidsbeschaving In toenemende mate wordt er door de branche gewerkt aan het verbeteren van de veiligheidsprestaties door het bevorderen van veiligheidsbewustzijn, het bevorderen van de veiligheidscultuur en door samenwerking in de keten van het bouwproces, de zogenaamde ketenaanpak. Uiteindelijk kan dit een nieuwe stap betekenen in het blijvend verbeteren van de arbeidsomstandigheden. Naast veiligheid wordt dan ook gewerkt aan de zachtere kant van de arbeidsomstandigheden: fysieke belasting en psychosociale belasting. Ondanks de goede ontwikkelingen valt er nog genoeg te doen!
V&G-ontwerp totaal aantal waarnemingen gemiddeld percentage tekortkomingen % % RI&E ontwerp Dossier Kennisgeving V&G-coördinator uitvoeringsfase aangewezen Hoewel het percentage tekortkomingen op dit onderwerp ook in weer gedaald is, blijft het relatief hoog. Nog steeds is op van de door ons bezochte projecten de ontwerp risico-inventarisatie en -evaluatie onvoldoende uitgevoerd en is het dossier voor veilig beheer en onderhoud als onvoldoende beoordeeld. Het aanwijzen van V&G-coördinatoren en de kennisgeving aan de Inspectie SZW scoren beduidend beter. Kennisgeving via het digitale loket werkt zichtbaar drempelverlagend. De vorig jaar aangekondigde wijziging van het Bouwbesluit, waarin opgenomen het toetsingskader Nieuwbouw, zal dit jaar worden gepubliceerd. Daarnaast worden er in toenemende mate BLVC-plannen of bouwveiligheidsplannen door gemeentes gevraagd. Weliswaar gaat dit over omgevingsveiligheid maar dit werkt aanvullend op de veiligheid op de bouwplaats. V&G-uitvoering totaal aantal waarnemingen gemiddeld percentage tekortkomingen % % Opvallend is de toename van het aantal tekortkomingen op het subonderwerp V&G(project)-plan. Dit is gestegen van % tot % in. Ook het Dossier en het V&G-overleg kennen meer tekortkomingen. Wellicht ligt de organisatie van het bouwproces met steeds meer ingeleenden en zelfstandigen in dienst van onderaannemers hieraan ten grondslag; de communicatie wordt moeilijker omdat het aantal schijven toeneemt. Er is een voorzichtige trend waarneembaar in de afname en inzet van eigen werknemers bij de aannemers. V&G-(project)plan Dossier V&G-overleg Voorlichting en instructie Toezicht op naleving Onderaannemers Bouwplaatsinrichting totaal aantal waarnemingen gemiddeld percentage tekortkomingen % % Bewaking Afzetting Opslag materiaal/materieel Bouwwegen Keten Bouwplaatsinrichtingsplan We constateren stabiele cijfers voor wat betreft de bouwplaatsinrichting. De toegenomen tekortkomingen met betrekking tot Bouwwegen zijn in weer tot normale proporties teruggebracht. De toepassing van de zogenaamde preventie-units bij met name utilitaire bouwprojecten zorgt voor een betere beheersing van de bouwplaats door letterlijk te selecteren aan de poort. Onbevoegde personen kunnen worden gefilterd en het uitleggen en benadrukken van de veiligheidsregels heeft een positief resultaat op het gedrag. Tevens is het besef in toenemende mate aanwezig dat een bouwplaats een visitekaartje van het bedrijf is en dat imago en uitstraling een prominentere rol gaan spelen. Daarnaast zien we dat ontwikkelingen zoals Bewuste Bouwers en projecten die onder Breeam worden gerealiseerd een positieve uitwerking op de bouwplaats en de omgeving hebben.
Bedrijfshulpverlening totaal aantal waarnemingen gemiddeld percentage tekortkomingen % % Over het algemeen zijn weinig tekortkomingen geconstateerd op de subonderwerpen Alarmkaart en EHBO-middelen. Evenals in kan worden geconcludeerd dat het uitvoeren van ontruimingsoefeningen en het opstellen van bedrijfsnoodplannen voor bouwplaatsen te wensen overlaat. Ook de rol van onderaannemers moet in dat licht bezien worden: participeren ze actief in bedrijfshulpverlening of maken ze er alleen maar gebruik van? Dit onderwerp kan in inkoop- en startgesprekken concreet gesteld worden. Positieve ontwikkeling is de toename van het aantal AED s in bouwketen. Noodplan Brandblusmiddelen EHBO-middelen BHV ers Alarmkaart Bouwelektra totaal aantal waarnemingen gemiddeld percentage tekortkomingen % % Verlichting Elektrakabels Elektrakasten Aanleg bouwelektra In is het aantal tekortkomingen weer gedaald na een onverwachte stijging in. Een subonderwerp dat nog een relatief hoog aantal tekortkomingen laat zien is het subonderwerp Verlichting. Dit heeft natuurlijk betrekking op het winterseizoen maar nog steeds is gebrekkige oriëntatieverlichting en werkplekverlichting een oorzaak van struikelongevallen. In toenemende mate worden er initiatieven ontplooid om het energiegebruik terug te dringen en innovatief te zijn door bijvoorbeeld het toepassen van kleine windmolens en ledverlichting. Een andere positieve ontwikkeling betreft het vroegtijdig in gebruik nemen van armaturen in de ruwbouwfase en in parkeergarages en trappenhuizen. Bekistingen en hulpconstructies totaal aantal waarnemingen gemiddeld percentage tekortkomingen % % Het percentage tekortkomingen op dit onderwerp is afgenomen van % in tot % in op basis van ruim waarnemingen. Ondanks de afname is dit nog wel aan de hoge kant en uit de grafiek blijkt dat de tekortkomingen bij het subonderwerp Berekeningen en tekeningen, Ondersteuning en stabiliteit en Verwarming zijn toegenomen terwijl het subonderwerp Werkplekbeveiliging met % is verbeterd. Inmiddels wordt er door de bedrijfstak gewerkt aan een Richtlijn Bekistingen om meer eenduidigheid en veiligheid in het proces te kunnen realiseren. Berekeningen en tekeningen Opslag en aanvoer Ondersteuning en stabiliteit Hijsvoorzieningen Werkplekbeveiliging Bereikbaarheid werkplek Verwarming
Vloeren en daken Totaal aantal waarnemingen Gemiddeld percentage tekortkomingen % % Vloerrandbeveiliging Vloerbelasting Vangvoorzieningen Bereikbaarheid vloervelden Afdekken sparingen en vlonders Van oudsher is valgevaar een prominent risico in de bedrijfstak bouw. Leuningwerk en sparingsafdekking zijn hierbij de subonderwerpen die veelal leiden tot tekortkomingen. Vaak moet eenzelfde situatie meerdere keren beveiligd worden tijdens een bouwproces. Daarnaast is een bouwwerk voortdurend in verandering en worden voorzieningen nogal eens verwijderd om materialen te kunnen bevoorraden of om beter bij een plaats te kunnen komen. Aangelijnd werken behoort dan niet altijd tot de mogelijkheden. De afname van het aantal tekortkomingen voor het subonderwerp Vloerrandbeveiliging tot % is een goede ontwikkeling maar nog steeds veel te hoog. Dit geldt ook voor het subonderwerp Afdekken sparingen en vlonders met een lichte toename tot %. Het verwijderen van leuningen en sparingsafdekkingen en het niet terugleggen is een vorm van onveilig gedrag. Prefab beton en staalconstructies totaal aantal waarnemingen gemiddeld percentage tekortkomingen % % Bij dit onderwerp is het positief te vermelden dat het aantal tekortkomingen voor het subonderwerp Werkplekbeveiliging met een grote stap is afgenomen. De blijvende aandacht voor het voorkomen van valgevaar ligt hier wellicht aan ten grondslag. De prefab betonbouwers en de staalbouwers hebben de afgelopen jaren een grote stap gezet in de beheersing van risico s tijdens de uitvoeringsfase. Wellicht is % nog aan de hoge kant en kan door een betere voorbereiding en het toepassen van nieuwe technieken, waaronder BIM, nog een stap worden gezet. Montageplan Opslag en aanvoer Stabiliteit Hijsvoorzieningen Werkplekbeveiliging Bereikbaarheid werkplek Kalkzandsteenelementen totaal aantal waarnemingen gemiddeld percentage tekortkomingen % % Opslag en aanvoer Stabiliteit Hijsgereedschappen Elementenstelmachine Bij dit onderwerp zien we een lichte daling van het totaal aantal tekortkomingen van % in tot % in op een totaal van circa waarnemingen. Het betreft met name de subonderwerpen Elementenstelmachine en de Opslag en aanvoer. Het subonderwerp Bereikbaarheid werkplek is licht toegenomen. Dit heeft waarschijnlijk te maken met onvoldoende geborgde ladders. Werkplekbeveiliging Bereikbaarheid werkplek
In zien we het percentage tekortkomingen licht dalen. Dit ondanks de sterk toegenomen aandacht voor dit onderwerp de laatste jaren als gevolg van de Richtlijn Steigers. Daardoor zijn de eisen die aan steigers worden gesteld op meerdere onderdelen zwaarder geworden. Goed om te zien dat na twee opeenvolgende jaren een stijging, nu bij de Berekeningen en tekeningen een forse daling van het percentage tekortkomingen is te ontdekken. Moeilijk blijft het onderdeel Werkvloeren. Blijkbaar heeft de tweewekelijkse inspectie geen daling van het percentage teweeggebracht. Bij de analyse van alle geconstateerde tekortkomingen in, blijkt % te maken te hebben met steigers. Hier dienen we dus nog letterlijk een slag te maken. Steigers totaal aantal waarnemingen gemiddeld percentage tekortkomingen % % Berekeningen en tekeningen Stabiliteit, verankering en schoring (De-)montage Ondergrond en onderstopping Staanders en liggers Werkvloeren Bereikbaarheid werkplekken Vangvoorzieningen Liften totaal aantal waarnemingen gemiddeld percentage tekortkomingen % % Keuringen en documenten Opstelling Sinds is op alle onderdelen een daling te zien van het aantal tekortkomingen. De afname is bijna %. De introductie van het etageschuifhek en de hogere eisen in de productnormen voor de goederenbouwliften (afscherming van platform en onderste stopplaats) hebben duidelijk een grote invloed op het dagelijks gebruik van de liften. Bediening Ladders en trappen totaal aantal waarnemingen gemiddeld percentage tekortkomingen % % Sinds is er een geleidelijke daling te zien van het percentage tekortkomingen. Blijkbaar zijn bouwbedrijven blijvend bereid om te investeren in kwalitatief goed draagbaar klimmaterieel. Ondanks de afname van het percentage tekortkomingen bij de Opstelling en de Werkplekbeveiliging, is er bij Gebruik en onderhoud geen dalende trend te zien. Het gevolg is dat het aantal ongevallen nog steeds erg hoog is. Gezien naar het totale aantal geconstateerde tekortkomingen in springen ladders en trappen er negatief uit met een percentage van %. Opstelling Werkplekbeveiliging
Machines en gereedschappen totaal aantal waarnemingen gemiddeld percentage tekortkomingen % % Keuring Opstelling We zien een afname van het aantal tekortkomingen voor wat betreft de Keuring en de Opstelling ; het aantal tekortkomingen over Gebruik en onderhoud is constant gebleven. Wederom scoort de bouwzaag altijd hoog in de waarnemingen. Waar gehakt wordt, vallen spaanders en dit heeft direct gevolgen voor de orde en netheid. Positief punt is het vaker toepassen van stofzuigers in de bouw en machines die op de stofafzuiging kunnen worden aangesloten. Hijsen totaal aantal waarnemingen gemiddeld percentage tekortkomingen % % Het aantal tekortkomingen is gedaald van % in tot % in. Na de aandacht voor one way slings in zien we hier een afname. De keuringen van hijskranen leveren weer meer tekortkomingen op. Dit valt onder meer mogelijk te verklaren doordat de periode van het herkeuren van de kranen wordt opgerekt en de keuringen naar achteren worden geschoven. Het Gebruik hijsgereedschap levert nog steeds de meeste tekortkomingen op en heeft in geleid tot ernstige ongevallen. Over de gehele linie een verbetering maar nog steeds is aandacht voor het gebruik noodzakelijk. Machinist Communicatie en aanpikken hijskranen Gebruik en capaciteit hijskranen Opstelling hijskranen Keuringen en documenten hijskranen Gebruik hijsgereedschap Opslag en beheer hijsgereedschap GWW-materieel totaal aantal waarnemingen gemiddeld percentage tekortkomingen % % Keuringen en documenten Uitzicht Achteruitrijbeveiliging Opstelling Wederom nam het gemiddeld percentage tekortkomingen fors af. Het subonderwerp Achteruitrijbeveiliging is wederom spectaculair afgenomen van % naar %. Daarmee behoort het probleem bijna tot het verleden. Laadschoppen zijn multifunctioneel inzetbaar en, voorzien van de benodigde uitrustingstukken, voor velerlei toepassingen geschikt te maken. Een aandachtspunt naast de uitstoot van roetdeeltjes en CO is de CE-markering van de machines in hun toepassing en het uitvoeren en vastleggen van de verplichte keuringen. Door de toegenomen populariteit van de CO -prestatieladder is steeds meer aandacht gevestigd op de CO -productie van dit soort materieel. Capaciteit
Putten en sleuven totaal aantal waarnemingen gemiddeld percentage tekortkomingen % % Over een periode van jaar is er een daling te zien van het aantal opmerkingen over het onderwerp Putten en sleuven. Bij het subonderwerp Afzetting is er echter sprake van een stijging van het percentage tekortkomingen. Deze slechte score is zorgwekkend in combinatie met publieksveiligheid. Ook op krap bemeten bouwplaatsen is het belangrijk om putten en sleuven van een goede afzetting te voorzien, zeker als er sprake is van steile taluds en looproutes vlak langs ontgravingen. Grondwerk Toegang en vluchtwegen Afzetting Kabels en leidingen Vrije ruimte Bemaling Orde en netheid totaal aantal waarnemingen gemiddeld percentage tekortkomingen % % Terrein Keten en toebehoren Vloeren en daken Steigers Bekistingen en hulpconstructies Orde en netheid zijn belangrijke basisvoorwaarden voor een veilige en prettige werkomgeving. De afgelopen vijf jaar is bij dit onderwerp een geringe verbetering te ontdekken. Toenemende aandacht voor afvalscheiding op de bouwplaats, minder verpakkingsmaterialen en het scheiden van papier en karton leiden tot verbeteringen. Over de hele linie is het aantal tekortkomingen gedaald. Meer aandacht voor de hoeveelheid verpakkingsmateriaal en het opruimen van vloeren en trapbordessen om struikelgevaar te voorkomen ligt hier wellicht aan ten grondslag. Machines Aboma bv Galvanistraat, AE Ede Postbus, BC Ede T F info@aboma.nl www.aboma.nl