NL Welkom in Midden-Delfland www.middendelfland.nl
Welkom in Midden-Delfland In dit boekje leest u over de bijzondere kwaliteiten van Midden-Delfland. Een oer-hollandse gemeente met een waardevol agrarisch veenweidelandschap waar de koe gewoon in de wei staat. Wie in dit groene en waterrijke gebied tussen Rotterdam en Den Haag wandelt, fietst of vaart, geniet van de natuur en de bijzondere geschiedenis. Dankzij de landelijke leefomgeving met de rijke cultuurhistorie is het in onze gemeente heerlijk om te wonen en te werken. Samen met inwoners, ondernemers, organisaties en andere overheden doet de gemeente er alles aan om de kwaliteiten van Midden-Delfland te behouden en te versterken. Zo hebben we tijdens verschillende bijeenkomsten met elkaar het toekomstbeeld van onze gemeente geschetst. De gebiedsvisie Midden- Delfland 2025 en de visie Vitale Dorpen zijn het resultaat. Bijzonder is dat Midden-Delfland in 2008 de eerste Cittaslow van Nederland is geworden. Dit is het wereldwijde netwerk van gemeenten dat zich sterk maakt om de kwaliteit van leven te verbeteren. Een Cittaslow koestert het authentieke en stimuleert de vooruitgang die wordt bereikt door innovatieve technieken. Cittaslow maakt mensen bewust en inspireert hen. Midden-Delfland past hier uitstekend bij, immers duurzaamheid en kwaliteit staan hoog in het vaandel. Ambacht, traditie, respect voor de natuur en innovatie zijn daarbij belangrijk. Ik nodig u van harte uit om het unieke landschap èn onze gastvrijheid zelf te ervaren. Dit boekje geeft u alvast een voorproefje. Arnoud Rodenburg, burgemeester Midden-Delfland 2 3
Bijzonder cultuurhistorisch landschap De gemeente Midden-Delfland heeft een rijke historie. Delen van het gebied werden al in de Steentijd, de IJzertijd en de Romeinse tijd bewoond. Wie Midden-Delfland bezoekt, kan in het polderlandschap nog steeds talloze bijzondere kenmerken uit het verleden zien. Het verkavelingpatroon en de vaarten dateren uit de twaalfde en dertiende eeuw. Veel oude boerderijen zijn gebouwd op kreekruggen. Zo noemen we de hoger gelegen gedeelten in het landschap. Oorspronkelijk waren dit smalle rivieren die in verbinding stonden met de zee. Door de getijdenwerking werden ze opgevuld met klei en zand, grondsoorten die minder snel inklinken dan veen. Hierdoor ontstonden de verhogingen die de mens al vroeg voor bewoning heeft benut. Het unieke cultuurhistorische polderlandschap van Midden-Delfland 4 5
De boer als beheerder van het landschap Het agrarisch bedrijf heeft in Midden-Delfland zijn cultuurhistorische sporen nagelaten. Vanaf de zestiende eeuw is de boerderijontwikkeling te zien. In Midden-Delfland staan de oudste boerderijen van Nederland. Van oudsher werd de melk op de boerderij verwerkt tot boter en kaas. Dit gebeurt nog steeds op het boerenbedrijf van de familie Van Winden in Schipluiden. De vele agrarische ondernemers werken op een omgevingsbewuste en moderne manier. Hun rood- en zwartbonte koeien in de wei, bescherming van weidevogels en erfbeplantingen zijn belangrijk voor Midden-Delfland. De inzet van de boeren heeft ervoor gezorgd dat het oorspronkelijke karakter van het landschap zo goed behouden is gebleven. Om bedrijf en gebied verder te versterken, werken de ondernemers met het studie- en kennisontwikkelingsprogramma Duurzaam Boer Blijven. De agrariërs zijn verenigd in de Agrarische Natuur Vereniging Vockestaert. Koeien in de wei bij de Anna Hoeve in Schipluiden 6 7
Herinneringen aan vroeger De geschiedenis van het waterrijke landschap kan in Midden-Delfland sterk beleefd worden. Naast windwatermolens staan er in het gebied traditionele en moderne gemalen. Samen zorgen ze ervoor dat de polders droog blijven. De korenmolens aan het water herinneren aan het malen van het graan in vroegere tijden. Door de weilanden lopen nog verschillende oude kerkepaden. Deze werden vroeger vooral op zondag gebruikt als kortste weg naar de kerk. Tegenwoordig loopt u hier op een pad tussen de koeien en geniet u van het schitterende veenweidegebied. De kaden tussen Delft, Maassluis en Vlaardingen werden eeuwen als jaagroute voor de trekschuit gebruikt. Hier liepen de paarden die de schuiten voort trokken met de jaaglijnen. Bruggetjes met aflopende leu ningen, rolpalen en de Paardenbrug in Schipluiden herinneren aan deze tijd. De kaart van Floris Balthasarzoon (1615) geeft de hoofdstructuur van het polderlandschap van Midden-Delfland weer, zoals deze nog steeds aanwezig is 8 9
In Midden-Delfland zijn twee eenden kooien. Deze werden vroeger gebruikt om gevogelte te vangen. Ook de smalle polderwegen met rijen knot wilgen en het open landschap zijn kenmerkend voor het gebied. Vlietlanden Heel bijzonder is het laagveengebied van de Vlietlanden bij Maasland. Dit prachtige drassige moerasland met in het voorjaar een paarse gloed van de orchideeën, is in de veertiende eeuw ontstaan door het graven van kanaaltjes, de zogenoemde vlieten. Het gebied is daarna nooit ingepolderd. Hierdoor is het veen niet ingeklonken en liggen de Vlietlanden hoger dan de omringende polders. Vanaf de boot of de kano heeft u een prachtig uitzicht op dit paradijs voor orchideeën en vogels. Het gebied is eigendom van Natuurmonumenten. De Vlietlanden 10 11
Dorpen met een rijke historie De gemeente Midden-Delfland bestaat uit de dorpen Den Hoorn, Maasland en Schipluiden. Ook zijn er de buurtschappen t Woudt en De Zweth. Stuk voor stuk hebben ze hun eigen sfeer en geschiedenis. Den Hoorn is van tuindersdorp uitgegroeid tot een modern dorp en Schipluiden is sterk georiënteerd op de veehouderij. Het historische Maasland is in zijn geheel een beschermd dorpsgezicht en heeft zijn stilte behouden. t Woudt, rijk aan cultuurhistorische panden, ligt in een unieke omgeving van rust en ruimte en De Zweth op een bijzondere plek aan de Schie. In Midden- Delfland kunt u genieten van de vele monumenten. Een bezoek aan één van de pittoreske musea brengt u terug in de tijd. Bezoek bijvoorbeeld het Tramstation Het monumentale centrum van Maasland 12 13
in Schipluiden of De Schilpen in Maasland. Dit museum heeft diverse stijlkamers van rond 1900 en een kruidenierswinkeltje. Unieke leefomgeving Bij het ontwikkelen van de dorpen wordt rekening gehouden met de cultuurhistorie en de woonwensen van jong en oud. De ligging van de dorpen zorgt voor een unieke woon- en leefomgeving. Naast de voordelen van het wonen in een dorp in een polderlandschap, kunnen inwoners van Midden-Delfland genieten van de omringende steden met al hun voorzieningen. De Schilpen in Maasland 14 15
Actief genieten in gastvrij Midden-Delfland Wandelend, fietsend of varend kunt u het polderlandschap van Midden- Delfland verkennen. Polderwegen, rijen knotwilgen en waterwegen met bruggetjes en rietkragen sieren de streek. U maakt uw dagje uit compleet met een bezoek aan een ambachtelijk bedrijf, zoals een druivenkweker of imkerij, en een tocht op de rondvaartboot. Op culinair gebied heeft Midden-Delfland voor elke smaak en elk budget passende eetgelegenheden: van intiem huiskamerrestaurant en biologische lunchroom tot een sfeervol sterrenrestaurant. Tussen de Kwakelweg en het recreatiegebied de Broekpolder vaart veerpont De Kwakel door het natuurgebied de Vlietlanden. De veerpont legt ook aan bij Eetcafé Het Jachthuis. Wandel- en fietstochten worden nog leuker als u deze pont, beheerd door vrijwilligers, neemt! Voor wie wil overnachten, kan kiezen uit verschillende kampeermogelijkheden en Bed & Breakfasts. Gebiedsorganisaties en ondernemers werken binnen de Stichting Groen Goud samen om de gastvrijheid en verblijfsmogelijkheden in Midden- Delfland te vergroten. Ondernemers bieden samen arrangementen aan via www.middeninhetdelfland.nl. 16 17
Cittaslow Midden-Delfland De gemeente Midden-Delfland is op 28 juni 2008 uitgeroepen tot de eerste Nederlandse Cittaslow. Cittaslow is een wereldwijde beweging met circa 150 gemeenten. Dit netwerk streeft naar de hoogste kwaliteit op het gebied van landschap, infrastructuur, instandhouding van streekproducten, milieu, cultuurhistorie, kwaliteit van leven, bewustzijn en gastvrijheid. Steeds meer gemeenten sluiten zich aan bij Cittaslow en werken samen om de kwaliteit van leven te verbeteren door het authen tieke te koesteren en nieuwe technieken in te zetten. De gemeenten toetsen de vooruitgang op de aandachtsgebieden van Cittaslow door deze meetbaar te maken. Kijk voor meer informatie op www.cittaslow-nederland.nl Bed & Breakfast Rechthuis van Zouteveen in Schipluiden 18 19
Duurzaam ondernemen Midden-Delfland bruist van de activiteiten van betrokken ondernemers, inwoners en de gemeente. Iedereen werkt intensief samen om het duurzame ondernemersklimaat verder te ontwikkelen. Een voorbeeld daarvan is het initiatief van melkveehouders om zo economisch en duurzaam mogelijk hun bedrijf te exploiteren. Hun nieuwe manier van werken is gebaseerd op de principes van kringlooplandbouw. Hierbij gaan de versterking van de bedrijfskracht en de verbinding van het agrarisch bedrijf met de omgeving hand in hand. De melkveehouderij heeft hier een dubbele waarde: het is een belangrijke economische drager van het gebied en het is van oudsher de beheerder van het karakteristieke veenweidelandschap. Daarnaast heeft Midden-Delfland een grote tuinbouwsector, waarin duurzaam ondernemen, kwaliteit en innovatie sleutelbegrippen zijn. Onze high tech tuinbouwbedrijven investeren in een biologisch en milieuvriendelijk teeltproces en in het verbeteren van de kwaliteit van de producten. Een voorbeeld is het nieuwe teeltsysteem Dry Hydroponics, mede ontwikkeld door het 20 21
bedrijf TopKrop in Schipluiden. Met dit drijvende systeem kan een plantje, van bijvoorbeeld sla, boven het water geteeld worden. Dit geeft de plant een sterk en evenwichtig wortelgestel en daardoor een gezonder gewas. Waterverbruik wordt hiermee fors verminderd en ook de werkomstandigheden zijn een stuk aangenamer. Ook bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen wordt uitgegaan van duurzaamheid, zoals bij de Maaslandse Dam. Dit voormalige kassengebied krijgt een inrichting met veel open, groene ruimte. De ondernemers op de Maaslandse Dam wonen er ook. Dat maakt de Maaslandse Dam tot een uniek en gastvrij gebied met duurzame ondernemers in recreatie, ontspanning en horeca. Een ander voorbeeld is het hoogwaardige bedrijventerrein HarnaschPolder dat wordt gerealiseerd in Den Hoorn en strategisch is gelegen aan de A4 Midden-Delfland. Hiernaast ligt één van de grootste afvalwaterzuiveringsinstallaties van Europa. Deze moderne, innovatieve installatie reinigt afvalwater met toepassing van biolo gische technieken. Midden-Delflandse ondernemers hechten veel waarde aan duurzaam ondernemen 22 23
Ambachtelijke streekproducten Midden-Delflanders produceren goede streekproducten die hun wortels in de lokale of regionale cultuur hebben. De deuren van ambachtelijke winkels, boeren bedrijven en kwekerijen staan open voor bezoekers. De ondernemers geven graag rond - leidingen om te laten zien hoe zij streek producten maken. U kunt proeven van biologisch gekweekte druiven, appels en peren en smullen van verschillende soorten jam, kaas, honing en mosterd. In de zomer geniet u van echt boerenijs van verse melk. Het druivenbommetje, ontstaan door een samenwerking van de biologische druivenkwekerij Nieuw Tuinzight in Den Hoorn en bakker Holtkamp in Schipluiden, en de ambachtelijke kaas van boerderij Van Winden in Schipluiden zijn voorbeelden van typisch Midden-Delflandse streekproducten 24 25
In de diverse horecagelegenheden worden streekproducten geserveerd. Zo komt bij Op Hodenpijl het biologische varkensvlees uit de eigen stal, zorgen de kippen op het erf voor de eieren en de geiten voor de melk. Het hele jaar door zijn er diverse evenementen waar streekproducten te koop zijn, zoals de altijd drukbezochte Midden- Delfland Dag in juni en de Tuin van de Randstad in oktober. Links: Op Hodenpijl in Schipluiden is een buiten plaats waar natuur, cultuur, kunst, gezondheid en welzijn bij elkaar komen. Restaurant de Herdershof serveert maaltijden die gemaakt zijn met respect voor de natuur Rechts: Midden-Delflandse streekproducten zijn breed verkrijgbaar bij onder andere Albert Heijn Maasland en Schipluiden 26 27
Uniek open landschap in Randstad Midden-Delfland is de groene oase voor de twee miljoen inwoners van het stedelijk gebied van Rotterdam en Den Haag. Omgekeerd genieten de inwoners van Midden-Delfland van de voordelen die de steden bieden. Om deze wisselwerking mogelijk te maken, investeert Midden-Delfland in de bereikbaarheid van het landschap. Samenwerkingsverbanden in de gemeente en de regio zijn erop gericht om het platte land economisch vitaal te houden, nieuwe natuur te realiseren en recreatieve fiets- en vaarroutes te maken. Midden-Delfland met aan de horizon de contouren van de steden 28 29
Toekomst Midden-Delfland Samen met inwoners, ondernemers, maatschappelijke organisaties en verenigingen is nagedacht over de toekomst in onze gemeente. Twee visies met uitvoeringsprogramma s zijn het resultaat: de gebiedsvisie Midden-Delfland 2025 en de visie Behoud door ontwikkeling voor de dorpen van Midden-Delfland. Beide zijn belangrijk om het agrarische cultuur landschap te bewaren en de dorpen vitaal te houden. Dit gebeurt bijvoorbeeld met moderne sport faciliteiten, eigentijdse school gebouwen en onderwijsvoorzieningen in het voortgezet onderwijs (Lentiz Maaslandcollege) gericht op het groene open landschap, culturele voorzieningen, winkels, restaurants en cafés. Maar ook met weidevogelen agrarisch landschapsbeheer, het project Duurzaam Boer Blijven en de verbetering van stad-land verbin dingen met toegangspoorten naar het gebied. 30 31
Midden-Delfland digitaal www.middendelfland.nl www.hofvandelfland.nl www.middendelflandvereniging.nl www.middendelfland.net www.middeninhetdelfland.nl www.mdmw.nl www.groengoud.nl www.ltodelflandsgroen.nl www.vockestaert.nl www.gzh.nl www.cittaslow-nederland.nl www.cittaslow.net Historische boten op de Vlaardingervaart met ernaast een jaagpad, nu in gebruik als fietspad Metropoolregio Rotterdam - Den Haag 2 miljoen inwoners Midden-Delfland 18.000 inwoners Oppervlakte gemeente Midden-Delfland 5.000 ha Oppervlakte open kerngebied Midden-Delfland 6.600 ha Landbouw/ melkveehouderij 3.400 ha Aangelegde recreatie/ natuur 2.000 ha Kassen/bedrijven 1.200 ha Aantal ondernemers 1.250 Aantal melkveehouders 60 Gemiddelde bedrijfsgrootte melkveehouderij 42 ha Melkproductie 35 miljoen kilo Tuindersgebied 200 ha Recreatie 12 km ATB parcours (mountainbike) 30 km vaarroute 45 km ruiterroute 60 km kanoroute 60 km skeelerroute 80 km fietsroute 270 km wandelroutes 32 33
Redactie: Son & Co B.V. Grafisch ontwerp: 300procent Druk: Printvisie Fotografie: Kimberly Gomes, Henk Groenendaal, Rens Groenendijk, Fleur Kooiman, Hans de Lijser, Rolf Resink Met dank aan: Historicus Jacques Moerman Copyright gemeente Midden-Delfland september 2011 Welkom in Midden-Delfland is een uitgave van de gemeente Midden-Delfland. Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. Wilt u iets overnemen of meer informatie? Ons team Communicatie is te bereiken via 015 380 41 11. Poldermolen naast het gemaal van de Dijkpolder langs de Zuidgaag bij Maasland 34 35
Den Haag Midden-Delfland Rotterdam www.middendelfland.nl Bezoekadres: Keenenburgweg 55 Schipluiden T 015 380 41 11 gemeente@middendelfland.nl De gemeente Midden-Delfland bestaat uit Den Hoorn, Maasland, Schipluiden, t Woudt en De Zweth. Samen met het karakteristieke landschap vormen de dorpen het groene hart tussen Den Haag, Delft en Rotterdam.