Pajottenland Galmaarden

DIDACTISCHE DOCUMENTEN VAN DE EIGEN LEEFOMGEVING Pajottenland Galmaarden 1:100 000 Jolien Felis Aardrijkskunde Biologie (1SA2) 2014-2015

AAN MIJN PAJOTTENLAND Geen vers werd, u ter eer, mijn Land, geschreven... Geen boek dat van uw sterk-vroom volk verhaalt... Geen zang werd van uw schoonheid aangeheven en geen penseel heeft uw natuur gemaald... Aan Vaders hand doorliep ik uw landouwen, uw schaûwrijk bos- en weeldrig akkerland... 'k Vond u de heerlijkste aller Vlaamse gouwen en roemde u stout Oud-Brabants lustwarrand! Ik weet geen streek, die het bij u kan halen in veie vruchtbaarheid en schoonheidsglans. Uw groene heuvels en nog groener dalen omringen Brussel met smaragden krans. Pol De Mont 1924

Inhoudstabel Inhoudstabel... 3 Lijst met figuren... 5 Lijst met bijlagen... 7 Hoofdstuk 1: beschrijving van het studiegebied... 1 Opdracht 1.1: kaartuitsneden... 1 Opdracht 1.2: gebied 15x15 km... 6 Opdracht 1.3: A4-uitsnede... 7 Opdracht 1.4: kaartomtrekken... 8 Opdracht 2.1: mindmap... 9 Opdracht 2.2: typerende kaarten...10 Opdracht 3.1: Ferrariskaart...14 Opdracht 4.1: korte tekst...16 Hoofdstuk 2: Analyse belangrijkste elementen topografische kaart...17 Opdracht 1: coördinaten...17 Opdracht 2: declinatie t.o.v. magnetische noorden...17 Opdracht 3: typerende plaatsen & oppervlakten...19 Opdracht 4: altimetrische & planimetrische fiche...21 Opdracht 5: legende...24 Hoofdstuk 3: analyse landschap en reliëf...25 Opdracht 1: A4-uitsnede...25 Opdracht 2: reliëfkaart...25 Opdracht 3: reliëfmodel (maquette)...27 Opdracht 4: dwarsprofiel & lengteprofiel...28 Opdracht 5: reliëfdoorsnede in Google Earth...30 Opdracht 6: verval & verhang...30 Opdracht 7: hellingsgraad (%)...32 Opdracht 8: waterscheidingslijn & droog dal...33 Hoofdstuk 4: gesteenten in de eigen leefomgeving...34 Opdracht 4.1: reclamefolder natuursteen...34 Opdracht 4.2: reclamefolder kunststeen...36 Opdracht 4.3: bouwmaterialen herkennen...38

Hoofdstuk 5: Geologie en geomorfologie van de eigen leefomgeving...42 5.1 Landschapsfoto s reliëf...42 5.2 Analyse bodemprofiel...48 5.3 Vereenvoudigde kaart (A4) tertiaire lagen...50 5.4 Synthese van analyse reliëf, bodem en ondergrond...53 Hoofdstuk 6: bebouwing en bevolking...54 6.1 Spreiding van de bebouwing...54 6.2 Bebouwde kern leefomgeving...58 6.3 Transect doorheen bebouwing leefomgeving...59 6.4 Nabijgelegen stad, verstedelijkte kern en plattelandskern...60 6.5 Bevolkingsevolutie...64 6.6 Grafiek met bevolkingsevolutie...65 6.7 Grafieken m.b.t. de bevolkingskenmerken...66 Bibliografie...70

Lijst met figuren Figuur 1: kaartuitsnede 1:10 000... 1 Figuur 2: kaartuitsnede 1:25 000... 2 Figuur 3: kaartuitsnede 1:50 000... 3 Figuur 4: kaartuitsnede 1:100 000... 4 Figuur 5: kaartuitsnede 1:250 000... 5 Figuur 6: kaartuitsnede 15x15 km 1:100 000... 6 Figuur 7: A4-uitsnede topografische kaart... 7 Figuur 8: kaartomtrekken... 8 Figuur 9: mindmap... 9 Figuur 10: geografische streken van België...10 Figuur 11: landbouwstreken van België...11 Figuur 12: provinciekaart van België...12 Figuur 13: groene gordel...13 Figuur 14: Ferrariskaart...14 Figuur 15: situering Ferrariskaart...15 Figuur 16: Lambert declinatie...17 Figuur 17: UTM declinatie...18 Figuur 18: A4-uitsnede topografische kaart met typerende plaatsen & oppervlakten...19 Figuur 19: berekening oppervlakte Raspaillebos...20 Figuur 20: altimetrische fiche...21 Figuur 21: het altimetrische plaatje en mezelf...21 Figuur 22: het altimetrische plaatje...21 Figuur 23: planimetrische fiche...22 Figuur 24: planimetrisch plaatje...22 Figuur 25: planimetrisch plaatje met afgebrande kerk...22 Figuur 26: kdkd...23 Figuur 27: A4-uitsnede met aanduidingen...23 Figuur 28: legende...24 Figuur 29: reliëfkaart...26 Figuur 30: collage maquette...27 Figuur 31: bovenaanzicht maquette...27 Figuur 32: kopie van dwarsprofiel...28 Figuur 33: kopie van lengteprofiel...28 Figuur 34: A4-uitsnede met aanduiding dwarsprofiel & lengteprofiel...29 Figuur 35: reliëfdoorsnede 'LENGTE'...30 Figuur 36: reliëfdoorsnede 'DWARS'...30 Figuur 37: A4-uitsnede met aanduiding verval en verhang Waarbeek...31 Figuur 38: voet van de Bosberg...32 Figuur 39: RVV op Bosberg...32 Figuur 40: logo RVV...32 Figuur 41: uitsnede uit A4-uitsnede topografische kaart (aanduiding Bosberg)...32 Figuur 42: A4-uitsnede topografische kaart aanduiding waterscheidingslijn/droog dal...33 Figuur 43: reclamefolder IMPERMO...34 Figuur 44: Google Earth kaart met aanduiding van Sprimont...34 Figuur 45: reclamefolder DSM keukens...35 Figuur 46: Google Earth kaart met aanduiding van Lessen...35 Figuur 47: reclamefolder van IMPERMO...36

Figuur 48: Google Earth kaart met aanduiding van Boom...36 Figuur 49: reclamefolder HUBO...37 Figuur 50: reclamefolder Mol...37 Figuur 51: foto's eigen woning...38 Figuur 52: foto's Sint-Pauluskapel...39 Figuur 53: foto's Baljuwhuis...40 Figuur 54: reliëffoto 1...42 Figuur 55: reliëffoto 2...43 Figuur 56: reliëffoto 3...44 Figuur 57: reliëffoto 4...45 Figuur 58: reliëfkaart A4...47 Figuur 59: onderzoek bodemprofiel...48 Figuur 60: reliëfkaart A4...49 Figuur 61: A4-doorsnede tertiaire lagen...50 Figuur 62: legende tertiaire lagen...51 Figuur 63: verklaring tertiaire lagen...52 Figuur 64: afbakening bebouwde kern Galmaarden...58 Figuur 65: informatie bevolking Galmaarden...64 Figuur 66: grafiek bevolkingsevolutie...65 Figuur 67: grafiek aantal kinderen t.o.v. totaal aantal bevolking...66 Figuur 68: grafiek natuurlijke aangroei...67 Figuur 69: grafiek bebouwde oppervlakte...68

Lijst met bijlagen BIJLAGE 1 Topografische kaart leefomgeving 1:10 000 BIJLAGE 2 Topografische kaart leefomgeving 1:25 000 BIJLAGE 3 Topografische kaart leefomgeving 1:50 000 BIJLAGE 4 Topografische kaart leefomgeving 1:200 000 BIJLAGE 5 Topografische kaart leefomgeving 1:250 000

Hoofdstuk 1: beschrijving van het studiegebied Opdracht 1.1: kaartuitsneden Verschillende kaartuitsneden van de eigen leefomgeving: 1:10 000 Figuur 1: kaartuitsnede 1:10 000 1 1 Bron: NGI (Nationaal Geografisch Instituut), 2014, TOPOMAP VIEWER. olzie BIJLAGE VOOR TOPOGRAFISCHE KAART MET JUISTE SCHAAL 1

1:25 000 2 Figuur 2: kaartuitsnede 1:25 000 2 Bron: NGI (Nationaal Geografisch Instituut), 2014, TOPOMAP VIEWER. olzie BIJLAGE VOOR TOPOGRAFISCHE KAART MET JUISTE SCHAAL 2

Opdracht 1.2: gebied 15x15 km Topografische kaart leefomgeving 1 : 100 000 15x15 km 6 Figuur 6: kaartuitsnede 15x15 km 1:100 000 6 Bron: NGI (Nationaal Geografisch Instituut), 2014, TOPOMAP VIEWER. 6

Opdracht 1.3: A4-uitsnede Figuur 7: A4-uitsnede topografische kaart Bron: NGI (Nationaal Geografisch Instituut), Topografische kaart Geraardsbergen Galmaarden 1:20 000, (1999), 30 7-8. 7

Opdracht 1.4: kaartomtrekken 7 Figuur 8: kaartomtrekken 7 Bron: NGI (Nationaal Geografisch Instituut), 2014, TOPOMAP VIEWER. 8

Opdracht 2.1: mindmap Henegouwen PROVINCIEKAART GROENE GORDEL Figuur 9: mindmap LANDBOUWSTREKEN VAN BELGIË 9

Opdracht 2.2: typerende kaarten Geografische streken van België 40 km 8 Figuur 10: geografische streken van België 8 Bron: Van Hecke E., Vanderhallen D., Callemeyn A., Algemene Wereldatlas, (2012), llllplantyn: Mechelen. 10

Landbouwstreken van België 9 Figuur 11: landbouwstreken van België 9 Bron: Geopunt Vlaanderen, (2014), Landbouwstreken van België. www.geopunt.be 11

Provinciekaart België 10 Figuur 12: provinciekaart van België 10 Bron: NGI (Nationaal Geografisch Instituut), TOPOMAP VIEWER, (2014), lllladministratieve grenzen. http://www.ngi.be/topomapviewer 12

De groene gordel 10 km 11 Figuur 13: groene gordel 11 Bron: Fietsvakantiewinkel, Knooppunten Dijleland. http://www.fietsvakantiewinkel.nl 13

Opdracht 3.1: Ferrariskaart 12 Figuur 14: Ferrariskaart 12 Bron: NGI (Nationaal Geografisch Instituut), (2014), Historische kaarten: Ferraris llllkabinetskaart. 14

Situering Ferrariskaart: 13 Figuur 15: situering Ferrariskaart 13 Bron: NGI (Nationaal Geografisch Instituut), TOPOMAP VIEWER, (2014). 15

Opdracht 4.1: korte tekst Het Toscane van het Noorden Ik woon in de gemeente Galmaarden. Een gemeente met amper 8300 inwoners die bestaat uit deelgemeenten Tollembeek, Vollezele en Galmaarden. Voor velen een eerder onbekende gemeente. Maar de regio Pajottenland doet bij velen wel een belletje rinkelen. Het Pajottenland is een toeristische streek die deel uitmaakt van de Groene Gordel. Men spreekt vooral van het toeristische gebied Pajottenland-Zennevallei. Deze streek situeert zich ten zuid-westen van onze hoofdstad, Brussel. Wanneer ik kijk naar de kaart van België, valt me vooral de unieke ligging van het Pajottenland op. Mijn gemeente Galmaarden grenst aan Oost- Vlaanderen met name de gemeente Geraardsbergen. Langst westelijke zijde grenst het Pajottenland ook aan de taalgrens namelijk aan de provincie Henegouwen. Als derde element ligt deze streek dan nog eens vrij dicht bij Brussel. Het Pajottenland is een vruchtbare streek waar iedere gemeente wel een groot aantal landbouwers telt. Deze streek vormt de overgang tussen de zandleemstreek en de leemstreek. Typisch aan deze grondsoort is dat het regenwater voldoende wordt afgevoerd naar beken of rivieren zodat de gewassen niet aan wateroverlast lijden. Vandaar dat de bodem zeer vruchtbaar is en zich uitermate goed leent tot akkerbouw. Omwille van deze goede bodemkwaliteiten is de landbouw in onze streek zo sterk ontwikkeld. Onder meer de graanteelt is typerend voor het Pajottenland. Het Pajottenland is gelegen tussen de Zenne en de Dender. Het landschap is licht golvend. Het reliëf bevat bijgevolg behoorlijk veel hoogteverschillen wat zich weerspiegelt in een groot aantal heuvels of zelfs bergen. In Galmaarden zijn de bekendste bergen de Kongoberg en de Bosberg. Hoewel het Pajottenland zich dicht bij Brussel bevindt, heeft het toch zijn landelijke karakter behouden. Toch rukt de verstedelijking vandaag de dag meer en meer op. 16

Hoofdstuk 2: Analyse belangrijkste elementen topografische kaart Opdracht 1: coördinaten De coördinaten van mijn woonplaats: UTM-coördinaten: 31U (F) 67,700 km E (S) 23,700 km N Lambert-coördinaten: X=121,200 km y=161,400 km Geografische coördinaten: 50 45 20 NB en 3 57 45 OL Opdracht 2: declinatie t.o.v. magnetische noorden Lambert-coördinaten Figuur 16: Lambert declinatie b = declinatie t.o.v. het vierkantennet: 1 14 jaarlijkse verandering: 7 Meting in 2000 dus: 7 x 14 (komt van 2014-2000) = 98 = 1 38 1 38 1 14 = 24 (24 minuten naar het oosten) 14 Bron: NGI (Nationaal Geografisch Instituut), Topografische kaart Geraardsbergen Galmaarden m1:20 000, (1999), 30 7-8. 17 14

UTM-coördinaten 15 Figuur 17: UTM declinatie jaarlijkse verandering: 7 2 18 1 14 = 1 04 (1 14 naar het Westen) 15 Bron: NGI (Nationaal Geografisch Instituut), Topografische kaart Geraardsbergen Galmaarden m1:20 000, (1999), 30 7-8. 18

Opdracht 3: typerende plaatsen & oppervlakten 19 Figuur 18: A4-uitsnede topografische kaart met typerende plaatsen & oppervlakten Bron: NGI (Nationaal Geografisch Instituut), Topografische kaart Geraardsbergen Galmaarden 1:20 000, (1999), 30 7-8.

De afstand in vogelvlucht van mijn woning naar 3 vaak bezochte plaatsen Berekeningen (bij benadering) van de afstand: Van de woning van mijn grootouders Van het Baljuwhuis Van het station Gemeten afstand Werkelijke afstand Woning grootouders 1,2 cm 24 000 cm = 240 m Baljuwhuis 4,0 cm 80 000 cm = 800 m Station 5,3 cm 106 000 cm = 1060 m Werkwijze: 1. Ik meet de afstand (in cm) op de topografische kaart. 2. De topografische kaart heeft als schaal 1:20 000. D.w.z. dat 1 cm op de kaart in werkelijkheid overeenkomt met 20 000 cm (200 m) 3. Ik doe mijn gemeten afstand (in cm) dus maal 20 000 en zet vervolgens de uitkomst om in eenheid meter i.p.v. centimeter. De oppervlakte van een typerend landschapselement (Raspaillebos) Gemeten oppervlakte Werkelijke oppervlakte Raspaillebos 1 2. 4,1 cm (3,1 cm + 1,7 cm) = 9,84 cm² 1. 820m (620 m + 340 m) = 393 600 m² 2 Om de oppervlakte bij benadering te berekenen vorm in het Raspaillebos om tot een trapezium. Dit is namelijk de best passende vorm. Figuur 19: berekening oppervlakte Raspaillebos De oppervlakteformule voor een trapezium is A = 1 h (a + b). 2 a= 3,1 cm b = 1,7 cm h = 4,1 cm (zie berekening in tabel) 16 16 Bron: NGI (Nationaal Geografisch Instituut), Topografische kaart Geraardsbergen Galmaarden llq1:20 000, (1999), 30 7-8. 20

Opdracht 4: altimetrische & planimetrische fiche Altimetrische fiche 17 Figuur 20: altimetrische fiche Figuur 21: het altimetrische plaatje en mezelf 18 Figuur 22: het altimetrische plaatje 19 17 Bron: NGI (Nationaal Geografisch Instituut) www.ngi.be 18 Bron: Foto genomen t.h.v. de Hoogstraat te Galmaarden 19 Bron: Foto genomen t.h.v. de Hoogstraat te Galmaarden 21

Planimetrische fiche 20 Figuur 23: planimetrische fiche 21 Figuur 24: planimetrisch plaatje Figuur 25: planimetrisch plaatje met afgebrande kerk 22 20 Bron: NGI (Nationaal Geografisch Instituut) www.ngi.be 21 Bron: Foto genomen t.h.v. Marktplein te Galmaarden 22 Bron: Foto genomen t.h.v. Marktplein te Galmaarden 22

iguur 27: A4-uitsnede met aanduidingen ron: NGI (Nationaal Geografisch Instituut), Topografische kaart Geraardsbergen Galmaarden 1:20 000, (1999), 30 7-8. A P 23

Opdracht 5: legende Figuur 28: legende 24

Hoofdstuk 3: analyse landschap en reliëf Opdracht 1: A4-uitsnede Zelfde A4-kopie als andere opdrachten. (Zie bovenstaande A4-uitsneden.) Opdracht 2: reliëfkaart Zie volgende pagina. 25

Figuur 29: reliëfkaart Bron: NGI (Nationaal Geografisch Instituut), Topografische kaart Geraardsbergen Galmaarden 1:20 000, (1999), 30 7-8. Reliëfkaart 26

Opdracht 3: reliëfmodel (maquette) 23 Figuur 30: collage maquette 24 Figuur 31: bovenaanzicht maquette Hoogteoverdrijving reliëfmodel: Mijn maquette heeft niveau s van 5 mm of 0,5 cm. Dus: 1 cm 5 m 1 cm 500 cm 1 : 500 1 : 20 000 = een hoogteoverdrijving van 40 23 Bron: Zelfgemaakte foto s (collage) 24 Bron: Zelfgemaakte foto 27

Opdracht 4: dwarsprofiel & lengteprofiel Figuur 32: kopie van dwarsprofiel 25 Figuur 33: kopie van lengteprofiel 26 25 Bron: Scan zelfgemaakt dwarsprofiel 26 Bron: Scan zelfgemaakt lengteproef 28

Figuur 34: A4-uitsnede met aanduiding dwarsprofiel & lengteprofiel Bron: NGI (Nationaal Geografisch Instituut), Topografische kaart Geraardsbergen Galmaarden 1:20 000, (1999), 30 7-8. 29

Opdracht 5: reliëfdoorsnede in Google Earth LENGTE 27 Figuur 35: reliëfdoorsnede 'LENGTE' DWARS 28 Figuur 36: reliëfdoorsnede 'DWARS' Opdracht 6: verval & verhang Verval Waarbeek: Hoogte punt B = 60 m Hoogte punt W = 40 m Het verval van de Waarbeek is gelijk aan het absolute hoogteverschil. Hoogte punt B hoogte punt W = 60 m 40 m = 20 m Het verval van de Waarbeek bedraagt 20 m. Verhang Waarbeek: Hoogte punt B = 60 m Hoogte punt W = 40 m Afstand op de kaart = 5,7 cm Werkelijke afstand Waarbeek = 5,7 cm x 20 000 cm = 114 000 cm = 1140 m = 1,14 km Het verhang is gelijk aan het relatieve hoogteverschil in km/m. Het vervang is gelijk aan 17,5 m/km. Berekening: Verval (m) Afstand (km) = 20 m m = 17,5 1,14 km km 27 Bron: Printscreen Google Earth 28 Bron: Printscreen Google Earth 30

Figuur 37: A4-uitsnede met aanduiding verval en verhang Waarbeek Bron: NGI (Nationaal Geografisch Instituut), Topografische kaart Geraardsbergen Galmaarden 1:20 000, (1999), 30 7-8. 31

Opdracht 7: hellingsgraad (%) Hellingsgraad beklimming bosberg : Hoogte punt A: 70 m Hoogte punt B: 100 m Afstand tussen A en B op de kaart = 1,4 cm Werkelijke afstand tussen A en B = 1,4 cm x 20 000 cm = 28 000 cm = 280 m Hoogteverschil = 100 m 70 m = 30 m Hellingsgraad = Hoogteverschil. 100 % Horizontale afstand = 30 m. 100% 280 m = 10,7 % Figuur 38: voet van de Bosberg Figuur 39: RVV op Bosberg Figuur 40: logo RVV A 1,4 cm B Figuur 41: uitsnede uit A4-uitsnede topografische kaart (aanduiding Bosberg) 29 29 Bron: NGI (Nationaal Geografisch Instituut), Topografische kaart Geraardsbergen Galmaarden m1:20 000, (1999), 30 7-8. Bron: Foto s Ronde Van Vlaanderen (Google afbeeldingen) 32

Figuur 42: A4-uitsnede topografische kaart met aanduiding waterscheidingslijn & droog dal Bron: NGI (Nationaal Geografisch Instituut), Topografische kaart Geraardsbergen Galmaarden 1:20 000, (1999), 30 7-8. Opdracht 8: waterscheidingslijn & droog dal WATERSCHEIDINGSLIJN DROOG DAL 33

Hoofdstuk 4: gesteenten in de eigen leefomgeving Opdracht 4.1: reclamefolder natuursteen Blauwe hardsteen: 30 Figuur 43: reclamefolder IMPERMO In deze folder van IMPERMO prijst men Belgische blauwe hardsteen (ook wel bekend als arduin) aan. Blauwe hardsteen wordt in België ontgonnen in: de Condroz (Anthisnes, Barvaux, Clavier, Comblaine-au-Pont, Modave, Ouffet, Sprimont, ) de kalksteenzoom of Calestienne (in het zuiden een het noordoosten van de Fagne-Famenne-depressie) Figuur 44: Google Earth kaart met aanduiding van Sprimont 31 30 Bron: Reclamefolder Impermo, catalogus (2014) 31 Bron: Printscreen Google Earth 34

Graniet: 32 Figuur 45: reclamefolder DSM keukens In deze folder van DSM Keukens gaat het over de natuursteen graniet. Graniet is een stollingsgesteente waarbij de mineralen kristalvormen aannemen door de trage ondergrondse stolling van magma. Graniet vind je overal ter wereld in verschillende kleuren. In België vind je graniet in: Lessen Quenast Figuur 46: Google Earth kaart met aanduiding van Lessen 33 32 Bron: Reclamefolder DSM Keukens, november (2014). 33 Bron: Printscreen Google Earth 35

Opdracht 4.2: reclamefolder kunststeen Keramische tegels: 34 Figuur 47: reclamefolder van IMPERMO In deze reclamefolder van IMPERMO gaat het om keramische tegels. Keramische tegels worden gemaakt door het bakken van klei. De ontginning van klei in België gebeurt vooral in: Rupel-Schelde-streek: Boom, Sint-Niklaas, Turnhout, Lier, Roeselare, Kortrijk, Figuur 48: Google Earth kaart met aanduiding van Boom 35 34 Bron: Reclamefolder Impermo, catalogus (2014) 35 Bron: Printscreen Google Earth 36

Glasmozaïek: 36 Figuur 49: reclamefolder HUBO In deze reclamefolder van HUBO prijst men glasmozaïek aan. Glasmozaïek of glas wordt voornamelijk gemaakt uit kwartszand. In België vind men kwartszand vooral terug in: Mol Figuur 50: reclamefolder Mol 37 36 Bron: Reclamefolder HUBO, november (2014). 37 Bron: Printscreen Google Earth 37

Opdracht 4.3: bouwmaterialen herkennen 3 1 2 4 6 5 38 7 Figuur 51: foto's eigen woning BOUWMATERIAAL GRONDSTOF 1. Dakpannen Gebakken klei 2. Vensterbank + dorpel (arduin) Blauwe hardsteen 3. Baksteen Gebakken klei 4. Voegen (voegcement) Kalk + kwartszand+ witte cement 5. Ramen (glas) Kwartszand 6. Klinkers oprit (beton) Grind + cement 7. Klinkers terras Natuursteen met kwartsaders: schist 38 Bron: Zelfgemaakte foto s eigen woning t.h.v. mijn woning te Galmaarden. 38

Sint-Pauluskapel 1 1 2 3 4 5 39 Figuur 52: foto's Sint-Pauluskapel BOUWMATERIAAL GRONDSTOF 1. Dakbedekking (leien) Leisteen 2. Hoekstenen + stenen rond deur Kalkzandsteen 3. Raam (glas) Kwartszand 4. Bakstenen Gebakken klei 5. Voegen (voegcement) Kalk + kwartszand+ witte cement 39 Bron: Zelfgemaakte foto s t.h.v. Sint-Paulus kapel te Galmaarden 39

1 2 3 4 5 6 9 7 8 40 Figuur 53: foto's Baljuwhuis 40 Bron: Zelfgemaakte foto s t.h.v. Baljuwhuis te Galmaarden. 40

BOUWMATERIAAL GRONDSTOF 1. Dakbedekking (leien) Leisteen 2. Behandelde bakstenen Gebakken klei (geverfd, beplaasterd) 3. Vensterbanken (arduin) Blauwe hardsteen 4. Ramen (glas) Kwartszand 5. Voegen (voegcement) Kalk + kwartszand+ witte cement 6. Bakstenen Gebakken klei 7. Pilaren Kalkzandsteen 8. Vloertegels Blauwe hardsteen (gepolierd) (ook binnen dezelfde tegels) 9. Tegels binnenkoer (arduin) Blauwe hardsteen met reliëf 41

Hoofdstuk 5: Geologie en geomorfologie van de eigen leefomgeving 5.1 Landschapsfoto s reliëf Figuur 54: reliëffoto 1 41 Berekening hellingsgraad en hoogteverschil: Gegeven: Hoogte punt A: 24 m Hoogte punt B: 105 m Afstand tussen A en B op de kaart: 12 cm Afstand tussen A en B in werkelijkheid: 12 x 20 000 cm = 240 000 cm = 2400 m Berekening: Hoogteverschil= 105 m 24 m = 81 m Hellingsgraad = hoogteverschil. 100% horizontale afstand = 81 m. 100% 2400 m = 3,375 % Resultaat: De hellingsgraad bedraagt 3,375 % en het hoogteverschil is 81 m. 41 Bron: zelfgemaakte foto t.h.v. Rodestraat 42

Figuur 55: reliëffoto 2 42 Berekening hellingsgraad en hoogteverschil: Gegeven: Hoogte punt A: 34 m Hoogte punt B: 105 m Afstand tussen A en B op de kaart: 10,3 cm Afstand tussen A en B in werkelijkheid: 10,3 x 20 000 cm = 206 000 cm = 2060 m Berekening: Hoogteverschil= 105 m 34 m = 71 m Hellingsgraad = hoogteverschil. 100% horizontale afstand = 71 m. 100% 2060 m = 3,446 % Resultaat: De hellingsgraad bedraagt 3,446 % en het hoogteverschil is 71 m. 42 Bron: zelfgemaakte foto t.h.v. Waterschaapstraat 43

Figuur 56: reliëffoto 3 43 Berekening hellingsgraad en hoogteverschil: Gegeven: Hoogte punt A: 84 m Hoogte punt B: 75 m Afstand tussen A en B op de kaart: 1,6 cm Afstand tussen A en B in werkelijkheid: 1,6 x 20 000 cm = 32 000 cm = 320 m Berekening: Hoogteverschil= 84 m 75 m = 9 m Hellingsgraad = hoogteverschil. 100% horizontale afstand = 9 m. 100% 320 m = 2,813 % Resultaat: De hellingsgraad bedraagt 2,813 % en het hoogteverschil is 9 m. 43 Bron: zelfgemaakte foto t.h.v. Heirbaan 44

Figuur 57: reliëffoto 4 44 Berekening hellingsgraad en hoogteverschil: Gegeven: Hoogte punt A: 68 m Hoogte punt B: 56 m Afstand tussen A en B op de kaart: 1,5 cm Afstand tussen A en B in werkelijkheid: 1,5 x 20 000 cm = 30 000 cm = 300 m Berekening: Hoogteverschil= 68 m 56 m = 12 m Hellingsgraad = hoogteverschil. 100% horizontale afstand = 12 m. 100% 300 m = 4,000 % Resultaat: De hellingsgraad bedraagt 4,000 % en het hoogteverschil is 12 m. 44 Bron: zelfgemaakte foto t.h.v. Noremansberg 45

Analyse reliëf: Hoogte: Liggen de hoogste reliëfdelen tussen 0 m en 200 m boven de zeespiegel? JA LAAGLAND Overige h s (helling, horizonlijn, hoogteverschil): Zijn er afzonderlijke toppen? JA Is de top een langgerekte kam? JA Heuvelrug HEUVELLAND 46

47 Bron: NGI (Nationaal Geografisch Instituut), Topografische kaart Geraardsbergen Galmaarden 1:20 000, (1999).

5.2 Analyse bodemprofiel Figuur 59: onderzoek bodemprofiel 45 45 Bron: zelfgenomen foto s grondboren t.h.v. Werfstraat 48

Bron: NGI (Nationaal Geografisch Instituut), Topografische kaart Geraardsbergen Galmaarden 1:20 000, (1999). situering grondboring 49

5.3 Vereenvoudigde kaart (A4) tertiaire lagen 46 46 Bron: Geopunt. Tertiaire lagen 50

Legende: Figuur 62: legende tertiaire lagen 51

Samenstelling van de voorkomende tertiaire lagen: Lagen Beschrijving Type 47 Groen tot bruin zand, heterogeen, meerdere grindlagen, (ijzer)zandsteenbanken, kleirijke horizonten, schuine gelaagdheid, glauconietrijk, micarijke horizonten. Blauwgrijze tot donkergrijze klei, dunne zandlensjes, organisch materiaal, pyrietachtige concreties. Grijsgroen zeer fijn zand tot silt, kleihoudend. Donkergrijze tot blauwe klei, glimmers. Grijze klei tot silt, kleihoudend, kleilagen; Nummulites planulatus. Grijze klei, silthoudend. Di GeMe Tt KoAa KoMo KoSm Figuur 63: verklaring tertiaire lagen 47 Geopunt. Tertiaire lagen 52

5.4 Synthese van analyse reliëf, bodem en ondergrond Vooraleerst valt de gelijkenis tussen de reliëfkaart en de kaart van de tertiaire lagen op. Het reliëf en de hoogteverschillen hebben dus duidelijk iets gemeen met de ondergrond en de bodem van mijn leefomgeving. Wat opvalt is dat we bij het onderzoeken van de bodem uitkomen op een Bt-horizont vanaf 80 cm diepte. Een Bt-horizont of kleiaanrijkingshorizont heeft als belangrijkste eigenschap de bijmenging van klei en wijst op rivierafzetting. Dit klopt volledig want als je er even de situering van de grondboring bijneemt dan zie je dat deze grondboring gebeurde in zeer laaggelegen gebied (tussen 20m en 30m) en naast een rivier. 48 Als we kijken naar het bodemclassificatiesysteem sluit mijn bodem het meeste aan bij de alfisol-bodemprofielen. Alfisol-bodems vinden we terug in de zandleem- en leemstreken en worden gekenmerkt door een aanrijking van klei. Ook het reliëf kan men linken aan de tertiaire lagen en de bodem van mijn leefomgeving. Wanneer je kijkt naar de bovenste laag ter hoogte van de Bosberg vinden we de Formatie van Diest (Di) terug. D.w.z. dat we daar te maken hebben met ijzerzandsteen. Dit verklaart dan ook meteen de aanwezigheid van onze prachtige Bosberg. In het Tertiair werd een groot deel van België regelmatig overspoeld door de Diestiaanzee. Afwisselend werden klei en zandlagen afgezet. Ongeveer acht miljoen jaar geleden werd hierboven een laag sterk glauconiethoudend zand afgezet. Bij het regelmatig bloot vallen van deze zandbanken is het glauconiet verweerd en het zand aan elkaar geroest, waardoor dus een sterke laag ijzerzandsteen is ontstaan. Wind en regen hebben de zachtere zandlagen die niet beschermd werden door de ijzerzandsteen weggespoeld waardoor een heuvelend landschap is ontstaan. Deze heuvels noemt men getuigenheuvels en zijn o.a. te vinden in het Hageland, de Vlaamse Ardennen en het Heuvelland. En dat is dat is waar mijn prachtige gemeente gelegen is, de Vlaamse Ardenen. 48 Bron: Cursus aardrijkskunde Geomorfologie H. Verstappen 53

Hoofdstuk 6: bebouwing en bevolking Leerplandoelstelling 1.2. (U) Spreiding van de bebouwing structureren: verspreide bebouwing, geconcentreerde bebouwing, lintbebouwing en geïsoleerde wijken. 6.1 Spreiding van de bebouwing VERSPREIDE BEBOUWING 49 49 Bron: zelfgemaakte collage verspreide bebouwing met zelfgenomen foto s 54

GECONCENTREERDE BEBOUWING 50 5050 Bron: zelfgemaakte collage geconcentreerde bebouwing met zelfgenomen foto s 55

LINTBEBOUWING 51 51 Bron: zelfgemaakte collage lintbebouwing met zelfgenomen foto s 56

GEÏSOLEERDE WIJKEN 52 52 Bron: zelfgemaakte collage geïsoleerde wijk met zelfgenomen foto s 57

Leerplandoelstelling 2.1. en 2.2. bebouwde kernen herkennen en structureren: centrum van de bebouwde kern, wijken, dichtheid van bebouwing, ouderdom van bebouwing, aantal bouwlagen, functies, 6.2 Bebouwde kern leefomgeving Afbakening bebouwde kern Galmaarden: Figuur 64: afbakening bebouwde kern Galmaarden 53 53 Google Earth 58

6.3 Transect doorheen bebouwing leefomgeving Leerplandoelstelling 3.1. en 3.2. een stedelijke kern, een verstedelijkte kern en een plattelandskern onderscheiden en bespreken naar uitzicht en functies. 1 1 2 4 2 3 4 5 6 6 3 7 7 54 1 open ruimte (we snijden de begraafplaats) 2 open bebouwing (we snijden de school) 3 4 centrum (handel en diensten) bebouwde kern 5 6 7 bos open bebouwing akkers * Foto van de kerk is niet zelf genomen. * Dit is een beeld van de Kerk hoe ze oorspronkelijk was voor de brand in 2008. 54 Bron: Google Earth en zelfgenomen foto s 59

55 6.4 Nabijgelegen stad, verstedelijkte kern en plattelandskern STEDELIJKE KERN: Geraardsbergen 55 Bron: Google Earth en zelfgenomen foto s 60

VERSTEDELIJKTE KERN: Galmaarden 56 56 Bron: Google Earth en zelfgenomen foto s 61

PLATTELANDSKERN: Sint-Pieters-Kapelle 57 57 Bron: Google Earth 62

STEDELIJKE KERN Geraardsbergen VERSTEDELIJKTE KERN Galmaarden PLATTELANDSKERN Sint-Pieters-Kapelle UITZICHT - Uitgestrekte geconcentreerde bebouwing - Weinig open bebouwing - Centrum: hoge bebouwing, veel handelspanden met daarboven appartementen, dichtbebouwd - Rond stadscentrum: dichtbebouwde wijken met uitsluitend gesloten bebouwing - Stadsrand: halfopen bebouwing, open bebouwing, vaak grotere villa s - Verkrotting is rond het stadscentrum duidelijk aanwezig! - Lintbebouwing langs drukke invalswegen - Minder geconcentreerde bebouwing - Zeer weinig gesloten bebouwing, vooral open en halfopen bebouwing - Klein centrum, alle handelszaken en diensten bevinden zich rond het marktplein - Enkel open en halfopen bebouwing - Een aantal straten + kerk - Boerderijen, zeer weinig handel en diensten FUNCTIES - Groot en gevarieerd aanbod aan handel en diensten - Ontspanning: cinema, recreatiedomein, zwembaden, bibliotheek, kunstacademie, - Drukke winkelstraten - Zorg: Alg. Stedelijk ziekenhuis, rusthuizen, - Openbare diensten: huis van het welzijn, OCMW, kleuterlagere- middelbarevolwassen- onderwijs, politie, brandweer, - Verschillende vormen van horeca: broodjeszaken, café, brasserie, restaurant, - Station met 6 perrons - Gevarieerd aanbod aan handel en diensten - Ontspanning: bibliotheek, culturele zaal, parochiezaal, speelplein, sportplein, jeugdbeweging, - Openbare diensten: OCMW, kleuter- en lagere-school, politie, brandweer, - Station met 2 perrons - Geneesheer, bank, kapper, apotheek, - Zeer beperkt aanbod aan handel en diensten - Kerk - Inwoners verplaatsen zich voor zowat alles - Voornamelijk woonfunctie 63

Eindterm 6: elementaire begrippen aangaande de bevolking, inclusief culturele aspecten, verwoorden en desbetreffende bevolkingsgegevens aflezen van kaarten en grafieken. 6.5 Bevolkingsevolutie Berekening van de bevolkingsevolutie van Galmaarden voor het jaar 2014. Gegeven: Berekening: Antwoord: Geboortes = 28 Sterftegevallen = 22 Immigraties = 214 Emigraties = 171 Bevolkingsevolutie = natuurlijke aangroei + migraties = (geboortes sterftegevallen) + (immigraties emigraties) = (28 22) + (214-171) = 6+ 43 = 49 In het jaar 2014 bedraagt de bevolkingsevolutie 49. Figuur 65: informatie bevolking Galmaarden 58 58 Bron: Gemeente Galmaarden dienst bevolking 64

bevolkingsaantal 6.6 Grafiek met bevolkingsevolutie 8800 8600 8400 Bevolkingsevolutie Galmaarden 8200 8000 7800 7600 7400 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 jaartal Figuur 66: grafiek bevolkingsevolutie 59 59 Bron: Lokale Statistieken, (2015). Lokale Statistieken. 65

aantal kinderen t.o.v. totale bevolking (%) 6.7 Grafieken m.b.t. de bevolkingskenmerken GRAFIEK 1: Demografische kenmerken van de bevolking: stand van de bevolking. Aantal kinderen (0-17 jaar) in Galmaarden. Bron: ADS, verwerking SVR-Datawarehouse Aantal kinderen t.o.v. totaal aantal bevolking 21 20,8 20,6 20,4 20,2 20 19,8 19,6 19,4 19,2 19 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 jaartal Figuur 67: grafiek aantal kinderen t.o.v. totaal aantal bevolking 60 60 Bron: Lokale Statistieken, (2015). Lokale Statistieken. 66

... per 1000 inwoners GRAFIEK 2: Demografische kenmerken van de bevolking: Loop van de bevolking. Natuurlijk access (aantal geboorten = aantal overlijdens) per 1000 inwoners. Bron: ADS, verwerking SVR-Datawarehouse 14 Natuurlijke aangroei 12 10 8 6 4 2 0-2 -4 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 jaartal Reeks1 geboorten Reeks2 overlijdens Reeks3 natuurlijke aangroei Figuur 68: grafiek natuurlijke aangroei 61 61 Bron: Lokale Statistieken, (2015). Lokale Statistieken. 67

totaal bebouwde oppervlakte (ha) GRAFIEK 3: Grondgebonden kenmerken en voorzieningen: Grondgebied. Evolutie bebouwde percelen (opp in ha). Bron: kadaster, bewerking SVR 470 Grondgebied 460 450 440 430 420 410 400 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 jaartal Figuur 69: grafiek bebouwde oppervlakte 62 62 Bron: Lokale Statistieken, (2015). Lokale Statistieken. 68

Wanneer je naar de bevolkingsaantallen kijkt kan je wel stellen dat Galmaarden ieder jaar opnieuw meer een meer nieuwe inwoners in het bevolkingsregister mag schrijven. In tien jaar tijd zijn er maar liefst (ongeveer) 650 gelukkigen die hen trotse inwoner van Galmaarden mogen noemen. 650 lijkt geen duizelingwekkend aantal maar voor een gemeente als de onze mag dit aantal nieuwe inwoners er wel wezen. Al lijkt het erop dat we, met de lichte daling van 2014, aan en plafond zitten. Het aantal kinderen t.o.v. het totaal aantal bevolking is dan uiteraard ook lichtjes gestegen (0,4%) t.o.v. tien jaar geleden. Dit te wijten aan het feit dat de bevolkingsaantallen de laatste tien jaar ook toenamen. (zie hierboven) Ongeveer 20% van het totaal aantal bevolking te Galmaarden zijn kinderen tussen de 0 en de 17 jaar. Dit percentage wijzigt nauwelijks gedurende de afgelopen tien jaar. Met de natuurlijke aangroei van onze gemeente is het de laatste jaren niet zo goed gesteld. De laatste drie jaar zijn er meer sterfgevallen dan geboorten, wat ons bij een negatieve natuurlijke aangroei brengt. Dit kan men toewijden aan het groot aantal oudere mensen in Galmaarden. Ook waren er tot drie jaar geleden meer geboorten. Het aantal geboorten is dus duidelijk afgenomen de laatste jaren. Samen met het feit dat de sterfgevallen ook ieder jaar stegen is dit een logische verklaring voor de negatieve natuurlijke aangroei. Net zoals in andere steden en gemeenten zien wie in de totale bebouwde oppervlakte ook een stijgende tendens. Wat vrij logisch te verklaren is aangezien er in ons land dagelijks 6,5 hectare open ruimte wordt verhard. Ook de inwoners van Galmaarden hebben duidelijk nog last van de baksteen in hun maag. Al valt de stijging in ha in onze gemeente jaarlijks heel goed mee. 69

Bibliografie Google Earth http://www.pajottenland.be/data/web/versie2/demont.php http://www.geopunt.be/ http://www.ngi.be http://www.jldesign.be/muurstickers/muurdecoratie/166/overige/md095_muurtattoo_windroos_ko mpas.php http://www.google.be/intl/nl/earth/ http://www.algemenewereldatlas.be/default.aspx?mid=1 http://www.hubo.be/hubo/home/producten/hubo-folders- Promoties/page.aspx/1813 http://www.impermo.be/nl/catalogus http://www.dsmkeukens.be/category/keukens/ http://www.fietsvakantiewinkel.nl/2www/knpdijleland.php NGI (Nationaal Geografisch Instituut), Topografische kaart Geraardsbergen Galmaarden 1:20 000, (1999), 30 7-8. Lokale Statistieken, (2015). Lokale Statistieken. http://aps.vlaanderen.be/lokaal/lokale_statistieken.htm Van Hecke, E., Vanderhallen, D., Callemeyn, A. (2012). Plantyn Algemene Wereldatlas, Mechelen: Plantyn Geopunt Vlaanderen, (2014). Tertiaire lagen. http://www.geopunt.be/kaart 70