vonnis RECHTBANK DEN HAAG Team handel zaaknummer I rolnummer: Vonnis van in de zaak van de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid VENDRIG INTERNATIONAL B.V., gevestigd te Nieuwerbrug, eiseres, advocaat mr. I.I.L. Jansen te Utrecht, G- tegen h.o.d.n. A.H.D. Adviesbureau voor Horeca en Bedrijfsrestauratieve inrichtingen, wonende te Leiderdorp, gedaagde, advocaat mr. P.W. van Kooij te Rotterdam. Partijen zullen hierna Vendrig en G. genoemd worden. 1. De procedure 1.1. Het verloop van de procedure blijkt uit: - de dagvaarding van 11 april2014; - de producties 1 tot en met 15 van Vendrig; - de conclusie van antwoord; - het tussenvonnis van 8 oktober 2014; -het proces-verbaal van comparitie van 25 november 2014. 1.2. Ten slotte is vonnis bepaald. 2. De feiten 2. 1. Vendrig drijft een onderneming die zich bezig houdt met het adviseren, ontwerpen en begeleiden bij projecten voor grootkeukens en restauratieve voorzieningen ten behoeve van de nationale en internationale hotellerie, het onderwijs en de bedrijfs- en overheidscatering. In het kader van haar werkzaamheden schrijft Vendrig bestekken (hierna: de Bestekken van Vendrig). Tot de Bestekken van Vendrig behoren een bestek voor het HiJton Hotel Rotterdam van 23 december 2011 (hierna: het HiJton Bestek), een bestek voor Holland Casino van 31 maart 2008 (hierna: het Holland Casino Bestek) en een bestek voor het Shell Learning Center te Rijswijk van 24 januari 2013 (hierna: het Shell Bestek).
2 2.2. In de Bestekken van Vendrig zijn de uit te voeren werkzaamheden alsmede de van toepassing zijnde administratieve, juridische en technische bepalingen door Vendrig schriftelijk G. vastgelegd. Daarbij houdt Vendrig rekening met verschillende aspecten, waaronder maar niet beperkt tot de toepasselijke wet- en regelgeving. 2.3. drijft een interieur- en adviesbureau, meer in het bijzonder een interieur- en ruimtelijk ontwerp technisch adviesbureau op het gebied van horeca- en G. bedrijfsrestauratieve inrichtingen. 2.4. Sinds de tweede helft van 2007 tot G. in ieder geval eind 2012, begin 2013 heeft in opdracht van Vendrig werkzaamheden ten behoeve van Vendrig verricht, waaronder tekenwerkzaamheden en het schrijven en inhoudelijk controleren van bestekken en bestekvoorwaarden. In dat kader heeft kennis genomen van verscheidene Bestekken van Vendrig. 2.5. In het Hitton Bestek is onder meer het volgende opgenomen: "A. Alle gefabriceerde apparatuur(...) moeten worden gefabriceerd door eenfabrikant van keukenapparatuur die beschikt over de nodige productielocaties, personeel en technische faciliteiten om keukenapparatuur van hoge kwaliteit te kunnen ontwerpen, specificeren en fabriceren. Alle apparatuur in de bovengenoemde categorie moet door éénfabrikant worden gefabriceerd in de vorm van standaard assemblage-eenheden met uniforme ontwerp- en afwerking eigenschappen. B. De fabrikant van deze apparatuur moet kunnen aantonen dat fabricage of distributie van apparatuur volgens de eisen van het contract tot zijn kernactiviteiten behoort. (... ) D. De hierin genoemde leverancier van de apparatuur moet erkend distributeur zijn van deze apparatuur. Deze leverancier moet alle hierin gespecificeerde apparatuur tegen materiaal- en fabricagefouten garanderen gedurende een periode van minimaal twee (2) jaar en moet in staat zijn op verzoek direct, uit voorraad, reserve- of vervangende onderdelen te verstrekken. De verstrekking van reserve- of vervangende onderdelen moet voor een periode van minimaai JO jaar schriftelijk worden gegarandeerd. ' ' 2.6. In het HiJton Bestek is voorts de volgende passage opgenomen: "De afwerking van de vloerpanel en, in geribbeld anti slip RI 2 roestvrijstalen plaat, minimaal 1,25mm dik en onderlijmd met minimaai 24mm hout. De vloer moet geschikt zijn voor zware verrijdbare paletwagens met hard piastic wielen, maximale belasting 400kg per wiel. Indien de bouwkundige situatie het toelaat dienen de vloerpanelen te worden geplaatst in een vloeruitsparing waarbij de bouwkundige vloeren aansluiten op de vloeren van de koel- en vriescellen zodat een volledig vlakke overgang omstaat. De waterdichte afwerking tussen de bouwkundige vloer en de vloer van de koel- vriescel door de aannemer in coördinatie met de leverancier van de koel- en vriescellen. Indien een vo/jedig verzonken vloer niet uitvoerbaar is zal er een inwendige he/jingbaan moeten worden voorzien in de koel- of vriescel vloerpanelen om het hoogte verschil te overbruggen. Er dient, te allen tijde, voorkomen te worden dat er condensvorming kan ontstaan onder de vloerpanelen van de koel- en vriescellen. De benodigde onderbrekingen of "koude bruggen" dienen
8 apri12015 3 te worden voorzien door de keukenleverancier. Doorslag van kou naar de onderliggende etage of afzet van condens tegen het onderliggende bouwkundige plafond mag in geen geval plaatsvinden, alle hiervoor benodigde voorzieningen, bijvoorbeeld elektrische vloervenvarming, moeten worden opgenomen in de offerte van de keukenleverancier. " 2.7. In het HiJton Bestek is ook opgenomen: "Al.5 Handelsmerken en merknamen A. Waar apparatuur zoals mixers, vaatwasmachines, schilmachines, fornuizen, ovens en andere apparatuur met naam o fabrikant en typeaanduiding wordt gespecificeerd, duiden de aangegeven namen en typen op een eerste voorkeur van de eigenaar. Voorgestelde apparatuur, in de offerte, moet strikt in overeenstemming zijn met de specificaties, zonder alternatieven, in verband met vergelijkingsanalyse. Alternatieven zijn echter toegestaan. Dergelijke alternatieven moeten echter vergelijkbare producten zijn van anderefabrikanten en moeten aan dezelfde prestatienormen voldoen, met dezelfde capaciteit, afmetingen, duurzaamheid en uiterlijk. Voorstellen voor dergelijke apparatuur moeten worden voorgelegd inclusief volledige omschrijving, bij voorkeur in de vorm van een brochure of catalogus van de fabrikant, en inclusief alle bovengenoemde informatie. De opdrachtgever, de adviseur, en de gebruiker behouden zich het recht voor de voorgestelde substituten afte w.ijzen ofte aanvaarden." 2.8. In het Hilton Bestek is tot slot het volgende opgenomen: "c Deze garanties zullen door de keukenleverancier worden verstrekt en gelden eveneens voor diens rechtsopvolger(s). De keukenleverancier zal zich voor de betreffende onderdelen door leveranciers, onderaannemers en respectievelijke rechtsopvolger(s) doen voorzien van een zelfde garantie. Deze garantieverklaringen zullen zijn gesteld ten name van de keukenleverancier en de opdrachtgever of diens rechtsopvolger(s). Bovengenoemde garanties van de leveranciers/onderaannemers e.d betreffende de eerste 2ejaren na de oplevering van de installaties, geldt eveneens voor het tijdig leveren van de overeengekomen leveranciers, alsmede voor het leveren van de overeengelromen kwaliteit door leverancier, onderaannemer etc.. " 2.9. In het Holland Casino Bestek zijn de in 2.5, 2.7 en 2.8 geciteerde passages eveneens opgenomen, met dien verstande dat de in 2.5 onder "D" en 2.8 vermelde garantie termijnen zijn bepaald op "één(/) jaar" in plaats van "twee (2) jaar", respectievelijk "het r jaar" in plaats van "de eerste 2ejaren". Van de in 2.7 geciteerde bepaling ontbreekt in dit bestek de woorden "de adviseur," in de laatste zin. 2.1 0. In het Shell Bestek zijn de in 2.5, 2.7 en 2.8 geciteerde teksten eveneens opgenomen, met dien verstande dat de in 2.5 onder "D" genoemde garantietermijn van 10 jaar is vermeld als: "tien (1 0) jaar" in plaats van "1 0 jaar" en dat in de in 2.8 geciteerde passage een garantietermijn van "2 jaar" in plaats van "de eerste 2e jaren" is vermeld. 2.11. G. heeft (delen van) bestekken geschreven voor projecten terzake het Waldorf Astoria (omstreeks april2013), Astellas Pharma (gedateerd 28 maart 2011) en Radbout Universiteit Nijmegen (gedateerd 18 maart 2013). G. heeft bij het schrijven van die bestekken gebruik gemaakt van (delen van) teksten afkomstig uit de Bestekken van
4 Vendrig. De betreffende drie bestekken worden hierna ook "de Bestekken van G- genoemd. ' 2.12. In het bestek van 18 maart 2013 ten behoeve van een aanbestedingsprocedure van opdrachtgever Radboud Universiteit Nijmegen, dat (deels) is geschreven doorg- is onder meer de volgende passage opgenomen: "Alle gefabriceerde apparatuur(...) moeten zijn gefabriceerd door eenfabrikant van keukenapparatuur die beschikt over de nodige productielocaties, personeel en technische faciliteiten om keukenapparatuur van hoge kwaliteit te kunnen ontwerpen, specificeren en fabriceren. (... ) Alle apparatuur dient te worden gefabriceerd in de vorm van standaard assemblage-eenheden met uniforme ontwerp- en afwerkingseigenschappen. De fabrikant van deze apparatuur moet ktmnen aantonen dat fabricage of distributie van apparatuur volgens de eisen van het contract tot zijn kernactiviteiten behoort. De hierin genoemde grootkeukenleverancier van de apparatuur moet erkend distributeur zijn van deze apparatuur. Deze leverancier moet alle hierin gespecificeerde apparatuur tegen materiaal en fabricagefouten garanderen gedurende een periode van minimaal vijf (5) jaar, onder voorbehoud van het plegen van onderhoud, refererend aan hoofdstuk 8.9. De grootkeukenleverancier moet in staat zijn op verzoek direct, dat wil zeggen binnen 24 uur na melding, originele, uit voorraad, reserve- of vervangende onderdelen te verstrekken. De verstrekking van reserve- of vervangende onderdelen moet voor een periode van minimaallo jaar(... ) schriftelijk worden gegarandeerd. " en "Garanties dienen door de Inschrijver te worden verstrekt en gelden eveneens voor diens rechtsopvolger(s). De Inschrijver zal zich voor de betreffende onderdelen door toeleveranciers, onderaannemers en respectievelijke rechtsopvolger(s) doen voorzien van een zelfde garantie. Deze garantieverklaringen zullen zijn gesteld ten name van de Inschrijver en de opdrachtgever of diens rechtsopvolger(s). Bovengenoemde garanties van de leveranciers/onderaannemers e.d. betreffende de 5 jaren na de oplevering van de installaties, geldt eveneens voor hettijdig leveren van de overeengekomen leveranciers, alsmede voor hetleveren van de overeengekomen kwaliteit door leverancier, onderaannemers etc. " 2.13. Voorts is daarin onder meer de volgende passage opgenomen: "De afwerking van de vloerpanelen, bijvoorbeeld in geribbeld anti slip roestvrijstalen plaat, minimaal2 mm dik en onderlijmt met minimaall8mm hout. De vloer moet geschikt zijn voor zware verrijdbare palletwagens met hard plastic wielen. Indien de bouwkundige situatie het toelaat, dienen de vloerpanelen te worden geplaatst in een vloeruitsparing waarbij de bouwkundige vloeren aansluiten op de vloeren van de koel- en vriescellen zodat een volledig vlakke overgang ontstaat. De waterdichte afwerking tussen de bouwkundige vloer en de vloer van de koel- vriescel door de hoofdaannemer in coördinatie met de leverancier van de koel- en vriescellen. Indien een volledig verzonken vloer niet uitvoerbaar is, zal er een inwendige hellingbaan moeten worden voorzien in de koel- en of vriescel vloerpanelen om het hoogte verschil te overbruggen. Er dientie allen tijden voorkomen te worden dat er condensvorming kan ontstaan onder de vloerpanelen van de koel- en vriescellen. De benodigde onderbrekingen of "koude bn1ggen" dienen te worden voorzien door de keukenleverancier. Doorslag van kou naar de onderliggende etage of afzet van condens tegen het
5 onderliggende bouwkundige plafond mag in geen geval plaatsvinden. Alle hiervoor benodigde voorzieningen, bijvoorbeeld elektrische vloerverwarming, moeten worden opgenomen in de offerte van de Inschrijver. " 2.14. In het door G. gemaakte bestek voor Astellas Phanna is onder meer opgenomen: "4.4.5 Handelsmerken en merknamen Waar apparatuur zoals mixers, vaatwasmachines, schilmachines, fornuizen, ovens en andere apparatuur met naam of fabrikant en typeaanduiding wordt gespecificeerd, duiden de aangegeven namen en typen op een eerste voorkeur. (...) De opdrachtgever behoudt zich het recht voor de voorgestelde substituten af te wijzen of te aanvaarden. " 2.15. ln het door G. gemaakte bestek voor het Waldorf Astoria is onder meer opgenomen: "Alle gefabriceerde apparatuur, zowel handelsitems als maatwerk, die in dit bestek worden beschreven, moeten zijn gefabriceerd door een fabrikant van keukenapparatuur die beschikt over de nodige productielocaties, personeel en technische faciliteiten om keukenapparatuur van hoge kwaliteit te kunnen ontwerpen, specificeren en fabriceren. (... )Alle apparatuur dient te worden gefabriceerd in de vorm van standaard assemblage-eenheden met uniforme ontwerp- en a.fwerkingseigenschappen. De fabrikant van deze apparatuur moet kunnen aantonen datfabricage of distributie van apparatuur volgens de eisen van het contract tot zijn kernactiviteiten behoort. De hierin genoemde grootkeukenleverancier van de apparatuur moet erkend distributeur zijn van deze apparatuur. Deze grootkeukenleverancier moet alle hierin gespecificeerde apparatuur tegen materiaal- en fabricagefouten garanderen gedurende een periode van minimaal vijf {5) jaar{... )" 3. Het geschil 3.1. Vendrig vordert- samengevat- bij vonnis, uitvoerbaar bij voorraad: (I) te verklaren voor recht dat G. met de exploitatie van de Bestekken van G. inbreuk maakt op de auteursrechten en/ of de persoonlijkheidsrechten van Vendrig ten aanzien van de Bestekken van Vendrig; (II) te verklaren voor recht dat G. met de exploitatie van de Bestekken van onrechtmatig heeft gehandeld jegens Vendrig; (III) te verbieden inbreuk te maken op de auteursrechten en/of persoonlijkheidsrechten van Vendrig, en/ of anderszins onrechtmatigjegens Vendrig te handelen, op straffe van verbeurte van een dwangsom, met veroordeling vang. in de overeenkomstig artikel I 0 19h Wetboek van Burgerlüke Rechtsvordering (Rv) te begroten proceskosten. 3.2. Vendrig legt aan haar vorderingen het volgende ten grondslag. G. heeft inbreuk gemaakt op de aan Vendrig toekomende auteursrechten en persoonlijkheidsrechten ten aanzien van de Bestekken van Vendrig door delen van teksten daaruit te gebruiken in (delen van) de Bestekken vang- Subsidiair geldt dat G. in algemene zin onrechtmatig jegens Vendrig heeft gehandeld, doordat hij als gevolg van het gebruik van teksten uit de Bestekken van Vendrig ongerechtvaardigd voordeel heeft genoten. Bovendien geldt subsidiair dat het gebruik daarvan ongeoorloofde concurrentie vormt.
6 3.3. ~ voert gemotiveerd verweer. Hij bestrijdt in de eerste plaats dat de bestekvoorwaarden in de Bestekken van Vendrig auteursrechtelijk beschermd zijn. Het gaat volgens G- om technische specificaties die regelrecht voortvloeien uit toepasselijke regelgeving en voorschriften, meestal gebaseerd op NEN-normen en ISO-normen. Van oorspronkelijke werken is daarom geen sprake volgens hem. Voorts betwist~ dat Vendrig de rechthebbende is op de Bestekken van Vendrig. Ook bestrijdt G. dat hij inbreuk heeft gemaakt op enig auteursrecht op de Bestekken van Vendrig, omdat hij daarvan slechts delen heeft gebruikt. Daarnaast bestrijdt G. dat Vendrig nog enig belang heeft bij zijn vorderingen, omdat G. al heeft toegezegd dat de door hem geschreven bestekken in de toekomst nog minder overeenkomsten zullen vertonen met de Bestekken van Vendrig. 3.4. Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover van belang, nader ingegaan. 4. De beoordeling 4.1. De rechtbank stelt voorop dat een product een auteursrechtelijk beschermd werk kan zijn in de zin van artikel JO van de Auteurswet (hierna: Aw) indien het oorspronkelijk is, in die zin dat het een eigen intellectuele schepping van de maker is die de persoonlijkheid van de maker weerspiegelt en tot uiting komt door de vrije creatieve keuzes van de maker bij de totstandkoming van het werk 1 Ook een verzameling of bepaalde selectie van op zichzelfniet beschermde elementen kan een (oorspronkelijk) werk zijn in de zin van de Auteurswet2. Daarbuiten valt in elk geval al hetgeen een vorm heeft die zo banaal of triviaal is, dat daarin geen creatieve arbeid van welke aard ook valt aan te wijzen 3 4.2. De bestekvoorwaarden beslaan in de overgelegde Bestekken van Vendrig tussen de 22 en 33 bladzijden. In de overwegingen 2.5 tot en met 2.8 heeft de rechtbank, bij wijze van voorbeelden, een kleine selectie gemaakt van de teksten in die bestekvoorwaarden. Vendrig heeft onweersproken gesteld dat de bestekvoorwaarden geen letterlijke herhaling van de toepasselijke wet- en regelgeving zijn. In die voorwaarden is- naar de rechtbank aanneemt - wel wet- en regelgeving verwerkt. Dat neemt echter niet weg dat de maker bij zijn woordkeus, zinsconstructies, volgorde van behandelde onderwerpen en indeling persoonlijke keuzes heeft gemaakt. G. heeft onvoldoende gemotiveerd waarom dezelfde bestekeisen niet in vele verschillende volgorden, bewoordingen en zinsconstructies kunnen worden beschreven en dat de door de maker gemaakte keuzes zo triviaal of banaal zijn dat zij niet voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komen. Daar komt bij dat Vendrig onweersproken heeft gesteld dat het mede gaat om teksten die niet zijn te herleiden naar wet- of regelgeving, zoals bijvoorbeeld de tekst geciteerd onder 2.5. Te dien aanzien heeft G. ook uitdrukkelijk erkend dat die voorschriften op een andere manier verwoord hadden kunnen worden. Het voorgaande leidt tot de conclusie dat de door G. gebruikte bestekvoorwaarden uit de Bestekken van Vendrig auteursrechtelijk beschermd zijn. 4.3. G. heeft betwist dat Vendrig de auteursrechthebbende is van de teksten uit de Bestekken van Vendrig die hij heeft gebruikt, maar heeft aangegeven dat hij geen concrete 1 HvJ EG 16 juli 2009, NJ 201 I, 288 (lnfopaq) en HvJ EU I december 2011, NJ 2013, 66 (Eva-Maria Painer v. Standard Verlags GmbH c.s.). 2 HR 22 februari 2013, LJN: BYI529 (Stokke I H3 Products). 3 HR 30 mei 2008, LJN: BC2153 (Endstra-tapes).
7 aanwijzingen heeft dat Vendrig deze teksten weer aan die van een ander heeft ontleend. Uit de door Vendrig overgelegde stukken blijkt dat de betreffende teksten te herleiden zijn tot bestekken van Vendrig uit 2001 en 2003. Vendrig heeft voorts gesteld dat de bestekken door haar werknemers zijn gemaakt vanaf 200 l. In dat licht passeert de rechtbank de door G opgeworpen betwisting dat Vendrig de auteursrechthebbende van deze teksten is, als onvoldoende gemotiveerd. 4.4. G. erkent dat hij in de Bestekken van G. teksten heeft opgenomen die zijn ontleend aan de Bestekken van Vendrig. De teksten van de Bestekken van G. geciteerd onder 2.12 tot en met 2.15 zijn ook duidelijk een verveelvoudiging van de teksten van de Bestekken van Vendrig geciteerd onder 2.5 tot en met 2.8. Gelet hierop staat naar het oordeel van de rechtbank vast dat G. teksten waarvan Vendrig de auteursrechthebbende is heeft verveelvoudigd, en derhalve inbreuk heeft gemaakt op de auteursrechten van Vendrig. Dat het slechts gaat om overgenomen delen van een groter geheel, doet daar niet aan af. 4.5. G. heeft niet afzonderlijk bestreden dat Vendrig, als zij aangemerkt kan worden als de originaire auteursrechthebbende, tevens de persoonlijkheidsrechten uit hoofde van artikel25 Aw bezit. Ook heeft hij niet bestreden dat hij inbreuk heeft gemaakt op die persoonlijkheidsrechten door de werken van Vendrig onder een andere naam dan die van de maker openbaar te maken. 4.6. G. heeft tot slot aangevoerd dat Vendrig geen belang meer heeft bij haar vorderingen, omdat hij al heeft toegezegd dat hij zijn bestekteksten in de toekomst minder op die van de Bestekken van Vendrig zou laten lijken. G. heeft bij die toezegging echter herhaald dat hij meende geen inbreuk op auteursrechten van Vendrig te hebben gemaakt. Gelet op die verklaring heeft Vendrig nog steeds belang bij de door haar gevorderde verklaring voor recht en het gevorderde verbod. 4.7. Gezien het vorenstaande zal de onder I gevorderde verklaring voor recht en het onder lil gevorderde inbreukverbod worden gegeven. De gevorderde dwangsom zal worden gematigd en gemaximeerd. Ter comparitie heeft Vendrig laten weten dat de stellingen ten aanzien van onrechtmatige daad als subsidiaire stellingen kunnen worden beschouwd. Gelet hierop wordt aan de beoordeling van de vorderingen onder 11 en lil voor zover deze zien op onrechtmatig handelen niet toegekomen. 4.8. G- zal, als de in het ongelijk gestelde partij, in de proceskosten worden veroordeeld. 4.9. Vendrig heeft veroordeling vang. in de volledige proceskosten op de voet van artikel l019h Rv gevorderd. Volgens haar opgave bedragen deze in totaal 13.130,47. G- heeft deze specificatie niet weersproken en evenmin betwist dat het gevorderde bedrag redelijk en evenredig is. Deze procedure heeft deels betrekking op de handhaving van intellectuele eigendomsrechten en heeft deels een onrechtmatige daad als grondslag. Partijen zijn het erover eens dat de verhouding tussen de kosten die betrekking hebben op de auteursrechtelijke grondslag van de vorderingen en de onrechtmatige daads-grondslag 90%- 10% is. Derhalve zullen de proceskosten van Vendrig tot op heden worden begroot op (90% van 13.130,47 is) 11.817,42, te vermeerderen met (10% van 452,-- is) 45,20 aan liquidatietarief en 608,-- aan vastrecht, oftewel in totaal 12.470,62.
C/09/466125 / HA ZA 14-591 8 S. De beslissing De rechtbank 5.1. verklaart voor recht dat G. met de exploitatie van de Bestekken vang. inbreuk heeft gemaakt op de auteursrechten en de persoonlijkheidsrechten van Vendrig ten aanzien van de Bestekken van Vendrig; 5.2. verbiedt G. met onmiddellijke ingang inbreuk te maken op de auteursrechten en persoonlijkheidsrechten van Vendrig op de Bestekken van Vendrig, meer in het bijzonder door G. te verbieden openbaar te maken ofte verveelvoudigen- waaronder tevens is verstaan het vervaardigen en verhandelen- van bestekken of gedeelten van bestekken die overeenstemmen met (gedeelten van) de Bestekken van Vendrig, op straffe van verbeurte van een dwangsom van t 0.000,-- per gehele of gedeeltelijke overtreding van dit verbod, tot een maximum van 100.000,--; 5.3. veroordeelt G. in de proceskosten, tot op heden aan de zijde van Vendrig begroot op 12.470,62; 5.4. verklaart hetgeen hiervoor onder 5.2 en 5.3 is bepaald uitvoerbaar bij voorr!iad; 5.5. wijst af het meer of anders gevorderde. Dit vonnis is gewezen door mr. F.M. Bus en in het openbaar uitgesproken op, in tegenwoordigheid van de griffier.