Fries -Drentseveenroute 29juni 2014 Een toerritlangs bezienswaardigheden op de grens van Friesland en Drenthe We starten in de gevangenis in Veenhuizen en eindigen in Dwingelo bij Grand Cafe de Brink.
Intro De tocht voert ons vandaag door een relatief onbekend stukje Nederland, op de grens van Friesland en Drenthe, het Nationaal park Het Drents-Friese woud en het Veengebied. Elke streek heeft haar eigen monumenten en bezienswaardigheden groot of klein. We hebben daarom besloten u deze keer antwoorden te geven op niet gestelde vragen, dus deze keer geen competitie op grond van een vragenlijst. We hebben de bezienswaardigheden en historisch belangrijke onderwerpen in het roadbook verwerkt in een apart kader en zo kunt u tijdens de tocht een stukje geschiedenis mee beleven. Misschien even uitstappen? Het Drents-Friese woud is een bos-, heide- en stuifzandgebied van 61 vierkante kilometer, oorspronkelijk bewoond door arme boeren die er hun schapen hielden. Een steeds terugkerend onderwerp in deze streek is het veen en de hele geschiedenis rond de vervening, de ontginning. De vraag naar brandstof, turf, was groot. Al vanaf 1660 is men met de afgravingen van het hoogveen begonnen. De lokale bevolking, arme veenarbeiders, moesten soms met het hele gezin meewerken, een geschiedenis apart. Later kwamen daar de verpleegden en gedetineerden van Veenhuizen bij. Het Fochteloërveen is het grootste afgravinggebied en is nu een uniek natuurgebied. We beginnen onze tocht in Veenhuizen, ook wel het Hollands Siberië genoemd. Mogelijk bent u er eerder geweest,hopelijk ook op een goede manier. Veenhuizen is een gevangenisdorp met een oud historisch gedeelte wat in de loop van de tijd verloren dreigde te gaan. Inmiddels is het dorp gedeeltelijk gerestaureerd en staat het op de voorlopige UNESCO werelderfgoedlijst. Een tocht langs bezienswaardigheden Veenhuizen, Gevangenisdorp. In 1823 stichtte de Maatschappij van Weldadigheid in een desolaat veengebied een dwangkolonie voor bedelaars, arme gezinnen en wezen. De bedoeling was om deze mensen te heropvoeden met tucht en arbeid. De gestichten werden in 1859 door de Rijksoverheid overgenomen om als Rijkswerkinrichting veroordeelde misdadigers in onder te brengen. Tussen 1875 en 1914 verrees hier voor het personeel een heel dorp, alles onder beheer van Justitie. Het huidige Veenhuizen heeft nu nog steeds drie strafinrichtingen met gedetineerden die hier hun straf uitzitten. Ook levenslang. Het dorp, gebouwd voor het personeel van de inrichting was geheel zelfvoorzienend en is ontworpen door architect J.F.Metzelaar en zijn zoon W.C.Metzelaar. Zij waren justitieel architecten en ontwierpen zo n 150 panden in Veenhuizen. Zo was er een hospitaal, een slachthuis, een apotheek, een keukengebouw, een herberg, een winkel, een stoomkatoenspinnerij, een boerderij, een brandweerkazerne, een school, een ambachtwerkplaats waar de gedetineerden o.a. hun eigen klompen maakten,
een houtzagerij, een elektriciteitscentrale, een molen en graandrogerij, een bakkerij, een weverij, een lijkenhuis, een leprozenhuis, en een eigen begraafplaats. De oude gevangenis, nu museum, is het enige overgebleven gesticht van de oorspronkelijke drie. Het wordt het tweede gesticht genoemd. Het kon 1200 mensen herbergen maar in vele gevallen werden het er veel meer. De toenmalige bewoners leefden in groepen van 80 mensen in benauwde zalen van 10 x 15 vierkante meter, die later omgebouwd werden tot een cellencomplex. Bijzonder in het dorp zijn de stichtelijke opschriftenop de huizen die zowel de functie van de bewoner (bewaarder) of de functie van het gebouw aangaf en ook een opvoedkundige functie hadden. De begraafplaats. Werd ook wel het 4 e gesticht genoemd. Tot 1875 werden hier de verpleegden, zoals de gevangenen werden genoemd, anoniem begraven. Er liggen meer dan 16.000 verpleegden c.q. gevangenen begraven. Directie en personeel nadrukkelijk apart.
Roadbook Fries-Drentse veentocht. 1. Verlaat het gevangenisterrein over het witte bruggetje en sla Linksaf en daarna weg langs water volgen; 2. BijEinde wegrechtsaf, de Haulerwegop; 3. Op KruispuntLinksaf; 4. BijEinde weg Linksaf; Aan de Hoofdweg ligt de prachtige witgepleisterde villa Klein Soestdijk. Het was de woning van de hoofddirecteur. 5. Na ANWB bord Linksaf, richting Westervelde; 6. Door Westervelde weg volgen; Na hoeve De Peerdeakker ligt links, vanaf de weg te zien, een hunebed. Oerbos. Op de weg van Westerveld naar Norgrijdt u door een Oerbos, het Norgerhold, één van de oudste bossen van Nederland uit de 9e eeuw. 7. Bij Einde weglinksaf, u rijdt Norg binnen; 8. Weg volgen richting Haulerwijk / Roden; 9. Voor villa WilhelminaLinksaf (eventueel: bij Esso station rechts, linksaf; 10. Op RotondeRechtdoor, 1 e afslag; 11. Na vaste brug over Groote Diep 1 e weg rechts, de Norgerweg op en die blijven volgen; 12. Op Kruispunt Rechtsaf, de Hoofdstraat op; 13. Weg vervolgen;
Zwartendijksterschans. Op de weg van Een naar Bakkeveen ligt de gerestaureerde Zwartendijksterschans. Deze veldschans met vier bastions werd aangelegd in 1593 tijdens de Tachtig jarige oorlog. Met deze schans trachtte men de Spaanse aanval in Friesland af te slaan. 14. Bij ANWB bord Linksafde Schansweg op, richting Bakkeveen 10; 15. Na bordje Een-West, weggetje naar Rechtsnaar Zwartedijkerschansnemen; 16. Na verlaten Schans, Rechtsaf; 17. Op KruisingRechtdoor rijden; TERRAS Drie provinciën 18. Bij Y-splitsingRechtsaf,Bakkeveen 4; 19. Bij Doorgaand verkeerlinksaf; 20. U rijdt Bakkeveen binnen; 21. Einde weglinksaf,waskemeer 3; 22. Weg blijven volgen; 23. U rijdt Waskemeer binnen; 24. Brug over en bij Doorgaand verkeerrechtsaf; 25. Bij Einde weg RechtsafBisschopsweg op; 26. Weg langs water blijven volgen; 27. Bij BiskopLinksaf; 28. Bij Y-splitsingRechts aanhouden; 29. Bij Einde weg Linksaf; TERRAS de Stripe 30. U rijdt Wijnjewoudebinnen;
31. Bij stoplichten kruising Recht oversteken; U passeert een kerkje aan de linkerkant. Bezienswaardig hier is een klokkenstoel met 3 klokken, hetgeen elders niet voor komt. 32. Bij de TotempaalRechtsaf, richting Beesterzwaag; 33. Bij Einde weglinksaf, u rijdt Beesterzwaag binnen; TERRAS:Aan het einde van de hoofdstraat links mooi terras Baboeska. 34. Op T kruising, waar weg naar links gaat, Rechts aanhouden; 35. Op Kruising met stenen ton Rechtsaf, U rijdt Nijbeets binnen; 36. Op KruisingLinksaf de Dorpsstreate in; 37. Bij Vals kruispunt schuin naar Rechts oversteken en weg aan dezelfde kant van het water vervolgen; Op kruispunt naar links zicht op beeld UsForlosser (onze verlosser).van dichtbij te bekijken via 1 e weg links na kruispunt. Het is het beeld van de appélmeester, ofwel de stakingsleider uit de veentijd. De slechte arbeidsomstandigheden van de veenarbeiders, waarbij de vrouwen en ook de kinderen moesten meewerken, waren onmenselijk. Lange dagen, bittere armoede en ze woonden in krotten en hutjes. Dit in schril contrast met de bazen, die oppermachtig en steenrijk waren en in weelde leefden. Een opstand kon niet uitblijven met als enige machtmiddel, de staking. Na jarenlang dominee te zijn geweest trok Domela Nieuwenhuis zich het lot van dit volk aan en was als actievoerder hun held. Het beeld symboliseert deze stakingsleider. Nog steeds wordt hij in deze streken geëerd.
38. Linksafde Krûme Swyswei op; 39. Bij Einde wegrechtsaf; 40. NabrugLinksaf slaan, Hanebuurtop; 41. Linksaf, dealdedijk op; 42. Weg vervolgen; u rijdt Terwispel binnen; 43. Linksafoverbrug; 44. Op KruispuntRechtsaf, de Tolhûsleane op; 45. Rotonde bij de 3 e afslag verlaten; TERRASLoevestein 46. Na watertoren, 1 e weg rechts richting Jubbega / Derde sluis 3; 47. Over de bruglinksafde TjallingHarkerswei op; De Opsterlandse Compagnonsvaart.Deze vaart in onze route is een van de vele gegraven authentieke vaarten die als onderdeel van een groot netwerk door het gebied stromen. Ooit in 1781 gegraven voor de turfschepen,de skûtsjes, die de gewonnen turf vervoerden. Nu is de turfroute een vaarroute voor de pleziervaart. 48. Bij2 e grotere brugrechtsaf, de Jan Everswyk op; 49. Op KruisingLinksaf de Bij de Leijwei op; 50. Na Camping(de Oude Trambrug)Rechtsaf de Kapelleweiop; 51. Bij Einde weglinksaf de N380 op; 52. Bij Kruising met N 381recht oversteken; TERRAS t Witte Huis
53. Na Einde Donkerbroek weg vervolgen; 54. Bij ANWB bord (Oosterwolde 5) Rechtsaf de Haulerdiek op, die over gaat in De Schrappinga; 55. Bij Einde wegrechtsafde N 919 op; 56. BijOosterwoldeLinksaf de Rijweg op, richting Fochteloo; Let op, hoge bult op brug!! Fochteloo met het Fochteloërveen. Het Fochteloërveen is het meest unieke en uitgestrekte hoogveengebied in Nederland en NW Europa. Het gebied is bijna zo groot als de stad Utrecht. Het afgraven en ontginnen begon in de 17 e eeuw toen er veel vraag naar turf als brandstof was. Na het tijdperk van de steenkoolwinning was er geen belangstelling meer voor turf en lag het gebied er verlaten bij. In 1938 begreep men dat men te maken had met een uniek landschap wat verworden was tot een oer landschap en werd het gebied opgekocht door Natuurmonumenten. De ontginning en de aanleg van de bossen werden o.a. vanaf 1859 door de gedetineerden van Veenhuizen gedaan. Ook nu nog zorgen die voor het onderhoud. 57. Bij Einde wegrechtsaf; Facultatief: Wie bijzonder geïnteresseerd is in het Fochteloërveen gaat bij bord Ravenswoud 4Linksafde weg met straatnaamfochteloërveen op om na enkele kilometers een blik te werpen op deveen afgravingen; daarna terug naar de route. 58. Bij Vals Kruispunt met twee wegen brug over enrechtdoor rijden; TERRAS 59. OpRotonderechtdoor, 2 e afslag; 60. NaKruising met N381 op Y-spiltsinglinks aanhouden richting Elsloo; 61. Bij ANWB bordlinksafwateren 5;
TERRAS Het Aekingerzand 62. Bij Einde weglinksaf, Doldersum 4; 63. Op een aantal valse T-kruisingenRechtdoor, TERRASHoeve aan de weg 64. U rijdt Diever binnen; 65. Bij Einde weglinksaf,dwingeloo 4; TERRAS 66. RotondeRecht oversteken, 2 e afslag; 67. Na Brug1 e weg links de Dwingelderdijk op; 68. OpRotondeRecht oversteken, 2 e afslag u rijdt Dwingeloo binnen. 69. Meteen na KerkRechtsaf, Kerkpad open doorrijden tot P-plaats (gratis); 70. Terug lopen naar zaal Grand Café ingang zijkant.
De Opsterlandse Compagnonsvaart
Routekaart