Patiëntenvoorlichting Sterilisatie van de vrouw In het kort Een sterilisatie is een operatie om definitief (voor altijd) te voorkomen dat u zwanger wordt. De eileiders worden afgesloten. Zo kunnen zaadcellen de eicel uit de eierstok niet bereiken en bevruchten. Een zwangerschap is dan niet meer mogelijk. Bij grote uitzondering worden vrouwen toch een enkele keer zwanger na een sterilisatie. Wat is een sterilisatie; sterilisatie bij de vrouw of bij de man? Bij elke sterilisatie gaat het erom dat de zaadcellen en de eicel elkaar niet kunnen bereiken, zodat er geen zwangerschap kan ontstaan. Sterilisatie van de vrouw is een operatie waarbij de eileiders worden afgesloten; dit kan zowel van buitenaf door middel van een kijkoperatie in de buik of van binnenuit door middel van een kijkoperatie via de schede. Bij sterilisatie van de man wordt door de uroloog onder plaatselijke verdoving de zaadstrengen afgebonden. Sterilisatie bij de vrouw kan zowel op de operatiekamer als poliklinisch uitgevoerd worden, dit is afhankelijk van de gekozen methode. Belangrijk is dat mannen langer vruchtbaar zijn dan vrouwen. Sterilisatie is definitief Een sterilisatie betekent een keuze voor een definitieve ingreep. Het is dus verstandig de voor- en nadelen van de sterilisatie te kennen en de eventuele alternatieve mogelijkheden goed te overwegen. Hierbij spelen ook de eventuele bijwerkingen en de kans op zwangerschap een rol. Bij hoge uitzondering kan er toch een zwangerschap na een sterilisatie ontstaan, geen enkele vorm van anticonceptie biedt 100% zekerheid. Spijt na een sterilisatie Na een sterilisatie bestaat er een kans op spijt dat u definitief niet meer zwanger kunt worden. Voor sommige vrouwen is de kans op spijt groter dan voor andere. De kans op spijt is groter als u jong bent, als er relatieproblemen bestaan of als de sterilisatie plaatsvindt tijdens of kort na een zwangerschap. Jonge leeftijd Uw levensomstandigheden kunnen (onverwacht) veranderen. Gebleken is dat 20 procent van de vrouwen onder de dertig jaar later spijt heeft van de sterilisatie; van de vrouwen die bij de sterilisatie dertig jaar of ouder waren, is dat 6 procent. Relatieproblemen op moment van de sterilisatie Als u ten tijde van de sterilisatie relatieproblemen hebt, is de kans op spijt later groter. Een sterilisatie tegelijk met een zwangerschapsafbreking, tijdens een keizersnede of kort na een bevalling Vrouwen die zich laten steriliseren tijdens een zwangerschapsafbreking (abortus provocatus) blijken vaker spijt te hebben van hun sterilisatie dan andere vrouwen. Een overhaaste beslissing of relatieproblemen spelen daarbij soms een rol. Vrouwen die tijdens een keizersnede of kort na een bevalling een sterilisatie krijgen, blijken ook vaker spijt te hebben dan vrouwen die zich laten steriliseren als hun jongste kind één jaar of ouder is. Dit kan te maken hebben met de zwangerschap, maar ook met het kind zelf (bijvoorbeeld ziekte).
Hoe verloopt een sterilisatie? Het is belangrijk ervoor te zorgen dat u tijdens de sterilisatie niet zwanger bent of dat er niet net een bevruchting heeft plaatsgevonden. Bespreek dit met de gynaecoloog. Sterilisatie via de schede Een sterilisatie via de schede wordt poliklinisch verricht met behulp van een hysteroscoop. Hierbij brengt de gynaecoloog een camera via de schede en door de baarmoedermond in de baarmoederholte, er wordt geen eendenbek gebruikt. De eileiders komen zo in beeld en kunnen met behulp van een veertje (Essure) worden afgesloten. De hele ingreep duurt enkele minuten en is voor de meeste vrouwen weinig pijnlijk of zelfs pijnloos. Na de ingreep mag u gewoon naar huis. Soms is er de dagen na de ingreep wat zeurderige buikpijn. Bij deze vorm van sterilisatie wordt geadviseerd nog 3 maanden aanvullende anticonceptie te gebruiken omdat de geplaatste veertjes moeten dichtgroeien. Na 3 maanden vindt een controle plaats en hoort u of u de aanvullende anticonceptie kunt stoppen. Figuur 1 Hysteroscopie: Het afsluiten van de eileiders van binnenuit door middel van een veertje Bron:NVOG Sterilisatie via de buik Deze ingreep vindt plaats op de operatiekamer onder algehele anesthesie. Om de baarmoeder en de eileiders beter te kunnen zien, wordt met behulp van een dunne naald eerst koolzuurgas in de buik gebracht: hierdoor ontstaat meer "werkruimte". Door een sneetje van ca. 1 cm lang op de onderrand van de navel brengen we een "kijkbuis" in de buikholte. Hiermee worden de buikorganen bekeken. Dan wordt nog een sneetje gemaakt op de bovenrand van het schaamhaar. Door dit sneetje wordt een instrument ingebracht waarmee een klemmetje op beide eileiders wordt geplaatst. De eileiders zijn direct afgesloten door deze klemmetjes. Tenslotte worden de twee buikwondjes met een hechting gesloten. Veel vrouwen hebben na deze ingreep wat (lichte) buikpijnklachten. Bij zeer hoge uitzondering kan het gebeuren, dat de boven beschreven ingreep technisch niet mogelijk is. In dat geval kan het nodig zijn de sterilisatie via een grotere snede onder in de buik te verrichten, waardoor de opnameduur verlengd wordt tot ongeveer vijf dagen. U wordt dan opgenomen op de afdeling gynaecologie.
Figuur 2a Filshie clips Bron: entercare Figuur 2. Laparoscopie: Het afsluiten van de eileiders van buitenaf door middel van clips Bron: NVOG Figuur 2b Filshie clips Bron: Entercare Voorbereiding op de ingreep Ter voorbereiding op de operatie krijgt u een afspraak op het preoperatieve spreekuur van de anesthesist. Wanneer u medicijnen gebruikt is het verstandig om een actueel medicatieoverzicht en/of uw medicijndoosjes mee te nemen naar de afspraak. Tijdens het consult wordt bekeken of u gezond genoeg bent om de operatie te ondergaan, of er aanvullend onderzoek nodig is en of er maatregelen nodig zijn. Tevens zal het soort narcose met u worden besproken. De ochtend van de ingreep komt u nuchter in het ziekenhuis op de dagopname (locatie 2 Noord) waar u wordt voorbereid door de verpleegkundige Na de sterilisatie Via de uitslaapkamer komt u terug op de afdeling dagopname. Doordat er wat gas in de buik achterblijft, kunt u na de ingreep een stijf gevoel in nek en schouders hebben, vooral als u overeind komt. Pijn in de buik komt ook regelmatig voor. Als u zich na de sterilisatie daartoe in staat voelt, mag u 's middags naar huis. Na één dag mag u zich weer douchen. Ook samenleving is dan weer toegestaan. De eerste dagen na de operatie kunt u nog wat moe zijn van de narcose. Ook uw buik kan nog gevoelig zijn. Dit is normaal. De klachten behoren na enkele dagen verdwenen te zijn. Als de eerste drie weken na de ingreep onverklaarbare buikpijn of koorts ontstaat, moet u contact opnemen met uw
gynaecoloog. Werkzaamheden mag u in principe na enkele dagen tot een week hervatten. We adviseren de eerste één à twee weken zwaar lichamelijk inspanning en sporten te vermijden. Het is belangrijk goed naar uw eigen lichaam te luisteren. U voelt zelf het beste wat u wel en niet kunt. Mogelijke bijwerkingen en complicaties Zoals bij elke operatie kunnen er bijwerkingen en complicaties optreden. Bij een laparoscopische sterilisatie kunnen er complicaties optreden ten gevolge van de algemene narcose of ten gevolge van de instrumenten die door de buikwand worden ingebracht. Bij beide sterilisaties bestaat er een (klein) risico op infectie en op mislukken van de sterilisatie, en is er een (geringe) kans op zwangerschap. Na de sterilisatie komt uw eigen cyclus weer op gang. Omdat het bloedverlies of de pijn tijdens de menstruatie hierbij kan tegenvallen, besluiten sommige vrouwen na de sterilisatie alsnog weer de pil te gebruiken. De wondjes in uw buik zijn meestal gehecht. Voor ontslag uit het ziekenhuis hoort u of de hechtingen verwijderd moeten worden of vanzelf oplossen. Met de hechtingen kunt u gewoon douchen. Bij zeer hoge uitzondering (minder dan 1 op de 1000 vrouwen) treedt een complicatie op waarvoor een buikoperatie noodzakelijk is. Voorbeelden zijn beschadiging van de darm of blaas of een bloeding. Deze complicaties zijn over het algemeen goed te behandelen, maar vragen een langere ziekenhuisopname en een langduriger herstel en een hoogst enkele keer is het herstel niet zonder blijvende klachten. Na de ingreep hoeft geen anticonceptie meer te worden toegepast. Indien u met de pil was begonnen, is het wenselijk de strip op te maken. Indien u een "spiraal" heeft, wordt dit tijdens de sterilisatie of bij nacontrole op de polikliniek verwijderd (dit is afhankelijk van de periode in de menstruatie-cyclus). Wanneer U nog vragen of klachten heeft, kunt U een afspraak maken voor nacontrole ongeveer zes weken na de ingreep. WANNEER MOET DE ARTS GEBELD WORDEN? Indien u na de sterilisatie last heeft van: - hevige buikpijn - koorts (>38 graden) Telefoonnummers: Zaans Medisch Centrum, algemeen receptie: 075-650 2911 Polikliniek gynaecologie: Op werkdagen van 08.30 uur 16.30 uur: 075-650 1225 Afdeling Gynaecologie/Verloskunde: 075-650 2520 24 uur per dag bereikbaar 075-650 2519
Wanneer wordt u opgenomen? De oproep voor deze opname ontvangt u telefonisch van de OK planning gynaecologie. Belangrijk is dat wij een telefoonnummer hebben waar wij u op kunnen bereiken. Wanneer u deze oproep ontvangt is nog niet bekend op welk tijdstijd u op de dag van de opname wordt verwacht. Wij vragen u dan ook om één werkdag voor de geplande opnamedatum telefonisch contact op te nemen met de OK planning gynaecologie. Wij geven u dan door op welk tijdstip u op de dag van opname wordt verwacht. Belt U daarvoor tussen 09.30 11.30 uur met het telefoonnummer 075-650 2608 Tot slot De betrouwbaarheid van een sterilisatie is zeer groot. Toch komt het een enkele keer wel eens voor (1 op de 1000), dat een vrouw na een sterilisatie zwanger wordt. De oorzaak is dan meestal, dat door het herstelvermogen van de eileider weer een kleine doorgang in de eileider ontstaat. Mocht u ooit "over tijd" zijn en zich zwanger voelen, dan is het verstandig u te laten onderzoeken door uw huisarts of gynaecoloog. Sterilisatie is een definitieve ingreep. Dit betekent, dat de kans op herstel zo gering is, dat u hiermee geen rekening mag houden. Twijfelt u, neem dan meer tijd. We gaan er dan ook vanuit, dat u beslist nooit meer zwanger wilt worden. Overleg met uw ziektekostenverzekeraar of de sterilisatie vergoedt wordt; dit kan verschillen per verzekering en verzekeraar. Meer informatie over de dagopname kunt u vinden op www.zaansmc.nl N.B. De tekst van deze folder is gebaseerd op de NVOG-folder sterilisatie van de vrouw De tekst is zonodig aangepast aan de situatie in het Zaans Medisch Centrum.