Brussel, 5 maart 2019 Aanbeveling aan het Directoraat generaal Rechterlijke Organisatie van de FOD Justitie. OA 18/23: de geldsommen die te veel en onverschuldigd zijn gestort op de rekening van de website verkeersboetes van de FOD Justitie binnen 20 dagen terugbetalen. De feiten De FOD Justitie werkte een systeem uit, samen met de politiediensten, bpost en een privéfirma, voor de automatische inning en de betwisting van verkeersboetes via een website www.verkeersboetes.be. Het uitgangspunt van dit project is de Europese richtlijn, genaamd Crossborder 1. Deze richtlijn heeft tot doel de grensoverschrijdende uitwisseling van informatie over verkeersveiligheidsgerelateerde verkeersovertredingen en de uitvoering van sancties voor verkeersovertredingen te vereenvoudigen. 2 Het geautomatiseerde proces omvat niet alleen de grensoverschrijdende uitwisseling van gegevens, maar is eveneens van toepassing op alle verkeersovertredingen van 1e, 2e en 3e graad, die vatbaar zijn voor onmiddellijke inning ook als om het een zuiver nationale overtreding en dus Belgische nummerplaat/bestuurder gaat. Het systeem van de automatische inning is sinds 28 maart 2018 in werking: de politie stelt de overtreding vast en stuurt de gegevens elektronisch naar de FOD Justitie via het systeem voor het beheer van de dossiers van het politieparket (MaCH); het systeem MaCH geeft opdracht tot het printen en versturen van een brief in naam van de politie met een kopie van het proces-verbaal, de onmiddellijke inning en een document met informatie over de procedure van de inning van verkeersboetes; het systeem MaCH brengt automatisch de link tot stand tussen de betalingen en de uitgeschreven boetes. Als er niet of foutief wordt betaald, vraagt het parket via MaCH aan bpost om een herinnering af te drukken, vervolgens (naargelang het geval) een minnelijke schikking en een bevel tot betaling; de overtreder kan zijn boete betalen via de website en daar eventueel ook de boete betwisten. 3 1 Richtlijn 2011/82/EU van het Europees Parlement en de Raad van 25 oktober 2011 ter facilitering van de grensoverschrijdende uitwisseling van informatie over verkeersveiligheidsgerelateerde verkeersovertredingen (eu) 2015/413 geannuleerd door het Hof van Justitie van 6 mei 2014 en vervangen door richtlijn 2015/413/EU van het Europees Parlement en de Raad. 2 Vademecum versie 28 maart 2018 uitgeven door de FOD Justitie ten behoeve van de betrokken diensten (niet gepubliceerd). 3 Zie Polinfo.be https://polinfo.kluwer.be/newsview.aspx?id=vs300508665&contentdomains=polinfo&lang=nl de federale Ombudsman - OA 18/23 1/6
Dankzij het automatisch systeem moet de politie dus enkel de overtreding vaststellen en een proces-verbaal opmaken. De afhandeling verloopt daarna automatisch via het MaCH systeem. Echter, bij de invoering van dit systeem, had dit te kampen met verscheidene problemen waardoor burgers onduidelijke of onvolledige informatie kregen over het kunnen betalen of betwisten van hun boete. De klachten die de federale Ombudsman ontving zijn divers: problemen bij het inloggen, moeilijkheden om de boete te betwisten, de toegankelijkheid van de helpdesk, De FOD Justitie lijstte begin juli 2018 zelf al 11 fundamentele problemen op in een communicatie gericht aan de politieparketten. Sommige problemen zijn intussen opgelost, andere (nog) niet. Deze aanbeveling gaat over het probleem dat de bij vergissing te veel betaalde of onverschuldigde bedragen, betaald op het rekeningnummer BE34 6792 0036 2590 (hierna 25-90) van de verkeersboeten, niet onmiddellijk worden teruggestort. Sommige personen betaalden zonder of met een foutieve gestructureerde mededeling. Het gevolg is dat de betaling niet kan gelinkt worden aan de te betalen boete. Hierdoor loopt het automatische proces verder met een verhoging van de boete als gevolg. Volgens het vademecum 4 ontvangt de titularis van de rekening, waarmee de betaling zonder of met een foutieve gestructureerde mededeling werd uitgevoerd, een nomatchings -brief met een identificatiecode om de betaling alsnog te linken aan de te betalen boete. Deze brief vermeldt eveneens dat indien deze persoon niets onderneemt, het betaalde bedrag automatisch binnen 20 dagen wordt teruggestort op zijn of haar rekening. Uit de klachten bij de federale Ombudsman bleek dat verschillende personen geen nomatchings -brief hadden ontvangen of er om diverse redenen niet in slaagden via het systeem hun betaling te linken aan de hen uitgeschreven boete. Hierdoor ontvingen zij een herinneringsbrief met de vraag om hun boete (alsnog) te betalen. Het MaCH systeem behandelt hen als niet-betalers van de boete. Het automatische proces doorloopt namelijk de opeenvolgende geautomatiseerde procedurestappen zolang het systeem de link niet heeft kunnen maken tussen de ontvangen betaling en de nog openstaande boete. Verschillende personen namen hierover contact op met de helpdesk, die hen de raad gaf een tweede betaling met de correcte gestructureerde mededeling uit te voeren om te vermijden dat zij een verhoogde boete zouden ontvangen. De medewerkers van de helpdesk konden zelf het probleem niet oplossen. Andere personen gaven aan dat zij tijdens de betaling de melding kregen betaling mislukt waarna zij meermaals probeerden om de boete te betalen. Achteraf stelden zij vast dat het bedrag toch twee- of driemaal van hun rekening was gegaan. 4 Vademecum versie 28 maart 2018 uitgeven door de FOD Justitie ten behoeve van de betrokken diensten (niet gepubliceerd). de federale Ombudsman - OA 18/23 2/6
Nog anderen vergisten zich en betaalden een bedrag dat vele malen hoger is dan de boete. Enkele voorbeelden: Mevrouw Christine Tytgat betaalde op 14 mei 2018 een verkeersboete op naam van haar echtgenoot, de heer André Coornaert op het rekeningnummer 25-90. Per vergissing stortte zij echter 5.300 in plaats van 53 euro. Mevrouw Sylvia Coppin betaalde op 5 juni 2018 een verkeersboete op het rekeningnummer 25-90. Per vergissing stortte zij echter 2.000 in plaats van 53 euro. Zij nam verschillende malen contact op met de helpdesk, die haar initieel zou meegedeeld hebben dat het te veel gestorte bedrag van 1.947 euro binnen 20 dagen zou teruggestort worden. Tijdens een later contact met de helpdesk was er sprake van een termijn van enkele weken, nog later van enkele maanden. De heer Jurgen Neumann betaalde op 22 juni 2018 zijn verkeersboete op het rekeningnummer 25-90. Per vergissing stortte hij echter 6.500 in plaats van 65 euro. Hij ontving een no-matchings -brief van de FOD Justitie die vermeldde dat er een bedrag van 6.435 euro was ontvangen op de rekening van de verkeersboetes. De heer Neumann nam contact op met de helpdesk die hem meedeelde dat het te veel gestorte bedrag pas kon worden terugbetaald zodra de initiële boete van 65 euro als betaald geregistreerd werd. De heer Neumann betaalde vervolgens nogmaals 65 euro op het rekeningnummer 25-90. Hij ontving echter geen terugbetaling, maar een tweede nomatchings -brief met de melding dat er een bedrag van 65 euro werd ontvangen. Soms gaat het over vergissingen bij stortingen die geen verband houden met een verkeersboete. Dit overkwam bijvoorbeeld de heer Marcel Duhen. Hij wou 20.000 euro storten op de bankrekening van zijn kleinzoon. De dochter van de heer Duhen deelde hem per vergissing het rekeningnummer van de FOD Justitie mee. Op 26 juli en 6 augustus 2018 stortte de heer Duhen twee keer 20.000 euro op het rekeningnummer 25-90. Hij ontving een no-matchings -brief, maar in tegenstelling tot wat daarin werd aangekondigd, kreeg hij geen terugbetaling. Tot slot zijn er ook personen die een bedrag overschreven op een oud rekeningnummer van de FOD Financiën in plaats van op het correcte rekeningnummer 25-90. Uiteenzetting Op 24 september 2018 vroeg de federale Ombudsman aan de FOD Justitie wat de gemiddelde behandeltermijn is voor de terugbetaling van een bedrag dat te veel of onverschuldigd is betaald op het rekeningnummer 25-90. In zijn antwoord van 22 november 2018 meldde de FOD Justitie dat alle automatische terugbetalingen opgeschort waren wegens technische problemen bij de lancering van het proces van automatische ontvangst. De FOD Justitie deelde verder mee de mogelijke oplossingen op informaticavlak te onderzoeken en aan een protocolakkoord tussen alle betrokken partijen te werken. De FOD Justitie meldde bijkomend dat van zodra de situatie genormaliseerd zou zijn, hij de termijnen voor terugbetaling, die hij zelf opgeeft, twintig dagen, zou naleven. de federale Ombudsman - OA 18/23 3/6
Hoe lang dit kon duren, enkele dagen of (veel) langer, bleef onduidelijk. Eind 2018 verzocht de federale Ombudsman de FOD Justitie om de onverschuldigde betalingen onmiddellijk terug te storten en absolute voorrang te geven aan de manifest te hoge onverschuldigde betalingen. De FOD Justitie antwoordde de onverschuldigde bedragen van hoger dan 500 euro op 27 december 2018 te hebben teruggestort en daarmee tegemoet te zijn gekomen aan de aanbeveling om voorrang te geven aan de hoogste bedragen. Van drie van de vier burgers die de federale Ombudsman hadden gecontacteerd en die meer dan 500 euro onverschuldigd hadden betaald, kreeg de federale Ombudsman de bevestiging in januari 2019 dat ze de betaling hadden ontvangen. In totaal zou een bedrag van 240.476 euro zijn terugbetaald.. Het overgrote deel van de onverschuldigde betalingen, de bedragen van minder dan 500 euro die gestort zijn tussen 28 maart en 20 oktober 2018, blijft echter staan op de rekening van de FOD Justitie en is dus niet terugbetaald. De FOD Justitie is zich bewust van het ongemak dat deze problemen veroorzaakt bij de burger. De FOD Justitie verwijst opnieuw naar een protocolakkoord dat zal worden afgesloten tussen FOD Justitie en FOD Financiën voor de terugbetalingen mits goedkeuring van het college van procureurs-generaal. Een exacte datum van terugbetaling van de overige betalingen is er niet. De federale Ombudsman is van mening dat dit protocolakkoord er al had moeten zijn. Het kan niet dat de terugbetaling van bedragen waarvan niet wordt betwist dat zij te veel en onverschuldigd betaald zijn op de rekening van de verkeersboetes (25-90), afhankelijk is van het vinden van oplossingen op het vlak van de informatica en laattijdig nog af te sluiten protocolakkoorden. Te veel en onverschuldigde betalingen moeten binnen redelijke termijnen terugbetaald worden. Volgens de door de federale Ombudsman ontvangen informatie zouden er medio december 2018 53.000 vragen om terugbetaling hangend geweest zijn. Dat vertegenwoordigt een onmiskenbaar groot bedrag dat door de administratie wordt geblokkeerd. Sommige van deze nog steeds niet terugbetaalde bedragen zijn al in de maanden april en mei 2018 gestort. De FOD Justitie is trouwens gehouden aan de regels van het Burgerlijk Wetboek zoals bepaald in artikel 1376 en volgende inzake onverschuldigde betaling. Artikel 1376 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt: Hij die bij vergissing of met zijn weten iets ontvangen heeft dat hem niet verschuldigd was, is verplicht het terug te geven aan degene van wie hij het ontvangen heeft zonder dat het verschuldigd was. Artikel 1377 bepaalt: Wanneer een persoon die bij vergissing meende schuldenaar te zijn, een schuld betaald heeft, is hij gerechtigd het betaalde van de schuldeiser terug te de federale Ombudsman - OA 18/23 4/6
vorderen. Dit recht houdt evenwel op wanneer de schuldeiser, ten gevolge van die betaling, zijn titel vernietigd heeft, behoudens het verhaal van degene die betaald heeft, op de werkelijke schuldenaar. Artikel 1378 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt dat als de ontvanger van de onverschuldigde betaling ter kwader trouw was, hij niet alleen het kapitaal maar ook interesten te rekenen vanaf de dag van de betaling moet teruggeven. Volgens de rechtspraak van het Hof van Cassatie houdt deze bepaling in dat diegene die te goeder trouw een onverschuldigde betaling heeft ontvangen en die bijgevolg moet terugbetalen, in principe slechts interest verschuldigd is vanaf het tijdstip dat hij tot terugbetaling werd aangemaand. 5 De FOD Justitie is er mee akkoord dat deze bedragen hem onverschuldigd zijn overgemaakt maar betaalt deze niet terug omdat hij stelt dat MaCH door technische problemen niet in staat is om nu al de terugbetalingen uit te voeren. De FOD Justitie moet alles in het werk stellen om de onverschuldigde bedragen ook daadwerkelijk terug te betalen van zodra hij ervan op de hoogte is. Indien de FOD Justitie het probleem niet efficiënt aanpakt zou een rechter in bepaalde gevallen de FOD Justitie zelfs tot het betalen van interesten op het onverschuldigde bedrag kunnen veroordelen op grond van artikel 1378 van het Burgerlijk Wetboek. Besluit Op basis van de informatie waarover de federale Ombudsman beschikt, wordt niet betwist dat er heel wat bedragen onverschuldigd betaald werden op de rekening van de verkeersboetes. Hoewel vele betrokkenen aan de FOD Justitie gevraagd hebben om het onverschuldigd betaalde bedrag terug te krijgen, slaagt de FOD Justitie er niet in om dat ook daadwerkelijk te doen. De FOD Justitie kan de terugbetaling van onverschuldigde betalingen niet afhankelijk stellen van het oplossen van technische problemen met hun geautomatiseerd systeem en laattijdig nog af te sluiten protocolakkoorden. De FOD Justitie moet zijn verplichtingen zoals bepaald in het Burgerlijk Wetboek, de artikels 1376 en volgende, naleven. 5 Cass., 12 november 2012, RSZ / Brabo, Havenloodsen en Bootlieden vereniging cvba. de federale Ombudsman - OA 18/23 5/6
Daarom beveelt de federale Ombudsman aan om de geldsommen die te veel en onverschuldigd zijn gestort op de rekening van de website verkeersboetes van de FOD Justitie binnen 20 dagen terug te betalen. De federale Ombudsman verzoekt de FOD Justitie een gemotiveerd antwoord te bezorgen over het gevolg dat hij aan deze aanbeveling zal geven en hem regelmatig op de hoogte te brengen van de uitvoering ervan. De federale Ombudsmannen Catherine De Bruecker Guido Herman de federale Ombudsman - OA 18/23 6/6