RIR Publicatie NEN 2991 weggegooid geld? ONJUISTE AANLEIDING Vaak vindt het advies voor het uitvoeren van een NEN 2991 niet op objectieve gronden plaats. Deels wordt dit veroorzaakt door: de emotionele lading rond het onderwerp asbest : "U kunt beter alle ruimtes laten onderzoeken met behulp van een NEN 2991 onderzoek, zodat u zeker weet dat de ruimtes veilig zijn" Deze uitspraak klopt maar u gaat toch ook niet 70 km/uur op de snelweg rijden als u daar 130 km/uur mag rijden? deels door de financiële belangen van de inventariseerder en een (eigen)laboratorium; deels door onkunde van de inventariseerder. Uit eigen onderzoek is gebleken dat 63% van de 54 door ons beoordeelde uitgevoerde NEN 2991 zonder juiste aanleiding zijn uitgevoerd. 1. NEN 2991 Het niet verplichte en buiten het SC-540 regiem vallende(1.1) NEN 2991 onderzoek is een aanvullend onderzoek, voorafgaand aan een asbestsanering(1.2), ter beoordeling van directe blootstellingsrisico s aan asbest voor gebruikers en derden in gebouwen, woningen, constructies, objecten en leegstaande bouwwerken bij niet-sloopsituaties(1.3), dat wordt geadviseerd(1.4) indien er een redelijk vermoeden bestaat dat er ernstige asbestbesmettingen (1.5) aanwezig zijn met niet-hechtgebonden asbesthoudende materialen(1.6) welke kunnen leiden tot een directe normoverschrijdende blootstelling aan asbestvezels in de lucht(1.7). Noot: de verwijzingen in bovenstaande verwijzen naar de paragraafnummers in deze publicatie. 1.1 nooit verplichte en buiten het SC-540 regiem vallende Een asbestinventarisatie is volgens het Asbestverwijderingsbesluit verplicht indien de eigenaar van het asbest: voor het verwijderen van asbest, asbesthoudende producten en asbestbesmet materiaal of asbestbesmette constructieonderdelen, van voor 1 januari 1994, voorafgaand aan sloop, renovatie of onderhoud in bouwwerken en objecten en na een incident. 2 Een asbestinventarisatie is niet verplicht bij het verwijderen van maximaal 35 m per perceel, geschroefde, asbesthoudende platen (niet zijnde dakleien) uit een woning, bijgebouw of vaartuig en het verwijderen van asbesthoudende vloertegels of vloerbedekking uit een woning of bijgebouw mits de woning niet voor beroep of bedrijf wordt gebruikt. Reliable Indepent Review Businessunit Knowledge Boerenstraat 24 6961 KC Eerbeek T 0651 983 858 F 0313 659 323 www.rirnl.nl Pub. 002 12-02-2013 Auteur: Ing. Gerwin Lensink B.Sc. Gerwin@RIRNL.eu 06-51 98 38 58 WETTELIJK KADER Arbeidsomstandighedenbesluit Asbestverwijderingsbesluit Bouwbesluit SC-540:2011 NORMKADER NEN 2991:2005/C1 PUBLICATIES Het hoe uit te voeren van een asbestinventarisatie staat beschreven in Bijlage XIIIa behorend bij Artikel 4.27 van de Arbeidsomstandighedenregeling en is dus een wettelijke verplichting. Dit document wordt in de asbestmarkt de SC-540:2011 genoemd en heden is geldend de versie 02 met als jaartal 2011. Het uitvoeren van een NEN 2991 onderzoek valt conform de SC-540:2011 paragraven 3.4.4 en 7.14.8 buiten het kader van de SC540 en is daarmee dus niet een wettelijk verplicht onderzoek. In 18% van de onderzochte rapporten wordt een NEN 2991 onderzoek verplicht gesteld. 1 Voorbeelden: "Dit dient men te controleren door het gebouw te monitoren middels het nemen van lucht- en kleefmonsters conform NEN 2991." " In verband met de mogelijke risicovolle toepassingen dient een aanvullend NEN 2991 risicobeoordelingsonderzoek uitgevoerd te worden op diverse locaties." Handelsreg.nr 852129142 BTW nr 852129142B01 IBAN 22SNSB0852967322 BIC SNSBNL2A
1.2 voorafgaand aan een asbestsanering De NEN 2991 norm is, conform paragraaf 1 van diezelfde norm, niet bedoeld als eindcontrole na asbestverwijdering, hiervoor dient de NEN 2990 te worden gebruikt. De NEN 2990 beschrijft uitsluitend de controle na asbestverwijdering of sanering in vermelde situaties en mag niet worden toegepast voor het bepalen van de asbestconcentratie in een niet-sloop- of renovatiesituatie. Bij 3 beoordeelde inventarisatierapporten wordt een eindcontrole opgelegd welke zou moeten worden uitgevoerd gebruikmakend van de NEN 2991. 1.3 bij niet-sloopsituaties Een NEN 2991 onderzoek wordt alleen dan uitgevoerd indien gebouwen of constructies nog in gebruik of toegankelijk zijn. Indien een gebouw of object gesloopt gaat worden is een NEN 2991 nodeloos. De NEN 2991 stelt in paragraaf 4: "Een asbestinventarisatie voorafgaand aan sloop kan beperkt blijven tot een systematische bouwkundig gerichte registratie van alle visueel waarneembare asbesthoudende materialen." Paragraaf 3.4.4 van de SC-540:2011 stelt: "Voorafgaand aan uit te voeren risicobeoordelingen, conform NEN 2991: 2005, in gebouwen, constructies of objecten in bewoonde/gebruikte staat die niet zullen worden gesloopt, kan worden volstaan met een beperkte inventarisatie van asbesthoudende materialen, zonder gebruik te maken van destructieve onderzoeksmethoden." Bij het presenteren van bovenstaande aan de inventarisatiebureaus werd in alle gevallen als verweer / verantwoording voor het uitvoeren van een NEN 2991 onderzoek in een sloop gebouw/object aangedragen: "Conform de arbowet dienen wij onze medewerkers tegen het asbest te beschermen. Dus om te kunnen weten of 1. derden zoals slopers en installateurs; 2. de saneerders; 3. onze eigen inventariseerders, kans lopen op een asbestbesmetting op te lopen moeten we weten of er geen normoverschrijdende concentraties in de lucht aanwezig zijn." De stelling dat de werkgever zorgt voor de veiligheid en de gezondheid van de werknemers inzake alle met de arbeid verbonden aspecten is juist en op art 3. van de Arbeidsomstandighedenwet. Echter, indien het inventarisatiebureau een normoverschrijdende concentratie in een bepaalde ruimte/gebouw/object verwacht: ad. 1: is het de medewerkers van derden verboden om in deze ruimte/gebouw/object enige werkzaamheden uit te voeren. Conform het Asbestverwijderingsbesluit en het Bouwbesluit dient eerst het asbest te worden verwijderd alvorens men het gebouw of object kan en mag gaan slopen. Derden hebben tijdens de inventarisatie en de asbest sanering van het gebouw of object daar niets te zoeken. In de praktijk blijkt regelmatig dat omwille van economisch gewin het asbestsaneringsproces en het sloopproces tegelijk plaatsvindt. Meestal vinden de sloopwerkzaamheden plaats onder het mon van "voorsloop". Het slopen voor of tijdens het asbest saneren wordt gezien als een strafbaar feit als bedoeld in artikel 110 van de Woningwet. ad. 2: Indien een inventariseerder een normoverschrijdende asbestconcentratie in de lucht verwacht in het sloop-pand/ object dienen deze asbestbesmettingen te worden gesaneerd. Het zal hierbij altijd gaan om het saneren in een containment. Het argument voor het uitvoeren van een NEN 2991 in het sloop-pand/object is dat de medewerkers van het saneringsbedrijf, die de containment moeten opbouwen beschermd moeten worden tegen mogelijke hoge concentraties asbest in de lucht, maar omdat te weten zal eerst gemeten moeten worden. Juist medewerkers van een Asbest-saneringsbedrijf weten middels hun opleiding de gevaren bij een asbestbesmetting. Zij hebben alle middelen om hun medewerkers tegen asbest te beschermen. De saneerders zullen toch de sanering volledig beschermd uitvoeren dus kunnen zij tijdens de opbouw van de containments zichzelf ook al beschermen. Een NEN 2991 onderzoek voor de saneerder is dus niet relevant. 2
Indien de inventariseerder een onderzoek moet uitvoeren en zij vermoed een normoverschrijdende asbestconcentratie in de lucht in het sloop-pand/object dient de inventariseerder conform 7.16.3.3 de inventarisatie in containment uit te voeren. Hiervoor dient de inventariseerder gebruik, te maken van een gecertificeerde asbestsaneerder welke het containment bouwt. (zie ook ad2.) Indien de inventariseerder een Type B onderzoek moet uitvoeren ( met destructief onderzoek) en zij vermoed een normoverschrijdende asbestconcentratie in de lucht in het slooppand/object dient dit onderzoek uitgevoerd te worden in samenwerking met een gecertificeerde asbest-verwijderingbedrijf (paragraaf 7.14.7 SC-540:2011). Zie ook ad2. 1.4 dat wordt geadviseerd Paragraaf 7.16.3.4 van de SC-540:2011 stelt: "Indien tijdens de inventarisatie een ernstige besmetting met niet-hechtgebonden asbesthoudende materialen wordt aangetroffen, die een direct risico opleveren voor bewoners / gebruikers van een gebouw of constructie, dient de opdrachtgever hierover terstond ingelicht te worden. Dit leidt tot een onvolledige rapportage en tot het dringend advies per direct organisatorische (voorzorgs)maatregelen te treffen en een risicobeoordeling conform NEN 2991 te laten uitvoeren." Het laten uitvoeren van een NEN 2991 onderzoek zal altijd een advies van een inventarisatiebureau zijn en kan nooit opgelegd worden. In 70% van de beoordeelde rapporten blijkt dat het NEN 2991 onderzoek wordt opgelegd in plaats van geadviseerd. Voorbeelden: "In verband met de risicovolle toepassingen dient een aanvullend NEN 2991 risicobeoordelingsonderzoek uitgevoerd te worden op diverse locaties". "Een NEN 2991 onderzoek dient uitgevoerd te worden" "Dit Type A inventarisatie is alleen geschikt wanneer deze wordt aangevuld met een risicobeoordeling conform NEN 2991" 1.5 asbestbesmettingen Uit 39% van de onderzochte rapporten blijkt dat het NEN 2991 onderzoek is uitgevoerd nadat bij de asbestinventarisatie is gebleken dat er losse stukjes asbest aanwezig zijn in de onderzochte ruimte. ad. 3: Deze stukjes asbest worden dan ontrecht aangemerkt als een asbestbesmetting. Conform paragraaf 7.16.2 van de SC-540:2011 is de definitie van een asbestbesmetting: asbeststof afkomstig van oude saneringen of erosie (kabelgoten verlaagde plafonds etc.) op materiaal of constructieonderdelen; asbeststof afkomstig uit naastgelegen bouwdelen of emissie-bronnen (via banden, schoeisel of calamiteit) op materiaal of constructieonderdelen. Visueel zichtbaar asbest is geen asbestbesmetting 3
De definitie van 'stof' is: kleine deeltjes van minder dan een halve micrometer. Asbeststof is dus niet visueel zichtbaar. Van Visueel zichtbaar asbest dient conform de SC-540:2011 paragraaf 3.4 een materiaal monster te worden genomen waarop, na analyse, het asbest-inventarisatiebureau een saneringsadvies kan uitbrengen. Het adviseren van een NEN 2991 onderzoek op basis van enkel de waarneming van 'stukjes' asbest is onjuist. Voorbeeld visuele asbestresten: 1.6 asbestbesmettingen aanwezig zijn met niet-hechtgebonden asbesthoudende materialen Paragraaf 7.16.3.4 van de SC-540:2011 stelt: "Indien tijdens de inventarisatie een ernstige besmetting met niet-hechtgebonden asbesthoudende materialen wordt aangetroffen, die een direct risico opleveren voor bewoners / gebruikers van een gebouw of constructie, dient de opdrachtgever hierover terstond ingelicht te worden. Dit leidt tot een onvolledige rapportage en tot het dringend advies per direct organisatorische (voorzorg)maatregelen te treffen en een risicobeoordeling conform NEN 2991 te laten uitvoeren." De NEN 2991 stelt in paragraaf 4.2.2 bij opmerking 3: "Uitvoering aan niet-hechtgebonden producten leidt in alle gevallen tot overschrijding van de in deze regeling gehanteerde kritische concentratiewaarde. Hechtgebonden asbesthoudende materialen daarentegen, mits niet sterk verweerd, doorstaan deze proef wel. Kleine beschadigingen van asbestcement beplating hebben daarbij weinig invloed op de vezelemissie." Bij 20% van de beoordeelde onderzoeken is een NEN 2991 onderzoek uitgevoerd terwijl de bron hechtgeboden asbest betreft welke niet sterk is beschadigd/verweerd was en waardoor er geen normoverschrijdende concentraties asbest in de lucht te verwachten was. Voorbeeld onterechte aanbevelingen: Toepassing:Plaatmateriaal Locatie: Tegen wanden en plafonds Asbestconcentratie: 2-5% CHR (wit asbest) Gebondenheid: hechtgebonden Afmeting: 400 m2 totaal Consequenties van de aanwezigheid van asbest: - Niet betreden van de ruimten behalve met persoonlijke beschermingsmiddelen NEN 2991 risicobeoordelingsonderzoek Wordt sterk aanbevolen. Toelichting op consequenties: - Tweede tot en met vijfde etage: Een aantal douches/toiletten mogen niet betreden worden. NEN 2991 onderzoek aanbevolen. In 13% van de beoordeelde onderzoeken is een NEN 2991 onderzoek uitgevoerd terwijl er geen bron/product aanwezig was of in het verleden was geweest die mogelijk een normoverschrijdende concentratie aan asbestvezels in de lucht zouden kunnen veroorzaken. Bij navraag bij de eigenaar van het asbest is gebleken dat het NEN 2991 op advies van de inventariseerder om "het zekere voor het onzekere" te nemen. 4
1.7 tot een directe normoverschrijdende blootstelling aan asbestvezels in de lucht Bijlage A, tabel A. 2 geeft een overzicht van voorbeelden van producten waarin asbest in een niet-hechtgebonden vorm voorkomt die mits beschadigd, verweerd of niet duurzaam zijn afgeschermd of zijn geïmpregneerd welke een normoverschrijdende blootstelling aan asbestvezels in de lucht kunnen veroorzaken. Voorbeelden van producten zijn afdichtkoord, isolatiemateriaal, asbesthoudend stucwerk, asbesthoudend brandwerend board, asbestkarton, vlamverdelers, wonderplug, hittevaste elektrische isolatie, spuitasbest. Voorbeeld: Toepassing: asbestboard Locatie: tegen wand Conditie: beschadigd Asbestconcentratie: 30 % 60 % amosiet Gebondenheid: niet-hechtgebonden Deskresearch: - 10 jaar geleden is scheur ontstaan bij plaatsing van het raam. - wekelijks wordt de ruimte schoongemaakt en gezogen. Bij het deskresearch is aantoonbaar gemaakt dat de scheur in het asbesthoudende board 10 jaar geleden is ontstaan. De ruimte is in de 10 jaar regelmatig schoongemaakt. De kans dat door/via de scheur een normoverschrijdende concentratie asbest in de lucht aanwezig is, is niet te verwachten. Een NEN 2991 onderzoek is wordt niet aanbevolen. Als laatste voorbeeld willen wij deze passage van een inventariseerder niet onthouden. Voorbeeld onjuiste uitleg op website: "Een NEN 2991 risicobeoordeling wordt aanbevolen in alle situaties waar asbesthoudende materialen aanwezig zijn in een gebouw." De Inventariseerder suggereert dus in deze passage dat altijd een NEN 2991 onderzoek nodig is ongeacht of het aanwezige asbest wel of niet hechtgebonden is, ongeacht het asbest wel of niet beschadigd, verweerd of bouwkundig afgeschermd is. Volgende publicatie In een volgende publicatie zullen wij ingaan op de uitkomsten van de beoordeelde NEN 2991 rapporten en de (financiële) gevolgen van de resultaten van de NEN 2991 onderzoeken. Een goed voorbeeld van een situatie waarbij geen NEN 2991 onderzoek nodig is terwijl er wel een niet-hechtgebonden bron aanwezig is. LITERATUURLIJST Disclaimer: alle voorbeelden in dit artikel komen werkelijk uit beoordeelde inventarisatierapporten echter is de lay-out aangepast om zodoende de identiteit van de inventarisatiebureaus te anonimiseren. alle uitspraken in deze publicatie zijn middels onomstotelijk bewijs aantoonbaar echter zullen deze alleen bij sommatie van een rechter worden vrijgegeven. Ministerie van Sociale zaken en Werkgelegenheid, Arbeidsomstandighedenbesluit,1998 (Versie 01-2008). Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, Asbestverwijderingsbesluit 2005; 1 maart 2006 NEN 2991:2005/C1:2012 nl; 01-03-2012 Bijlage XIIIa behorend bij Artikel 4.27 Arbeidsomstandighedenregeling; SC540:2011 5