1/6 Plastische Chirurgie Basaalcelcarcinoom (huidkanker) Inleiding Het basaalcelcarcinoom is de meest voorkomende vorm van (huid)kanker. De kwaadaardige veranderingen ontstaan in bepaalde (de basale) cellen van de opperhuid. Andere benamingen zijn basocellulair carcinoom of basalioom. Per jaar wordt in Nederland bij meer dan 20.000 mensen een basaalcelcarcinoom vastgesteld en dit aantal neemt de laatste jaren nog verder toe. Basaalcelcarcinomen zijn goed te behandelen, maar om redenen die hieronder worden uitgelegd, blijft men vaak nog enkele jaren en soms levenslang onder controle van de dermatoloog. Hoe ontstaat een basaalcelcarcinoom? Blootstelling aan zonlicht blijkt een belangrijke rol te spelen bij het ontstaan van huidkanker. De cellen van de opperhuid zijn uitgerust met een speciaal reparatiesysteem om schade aan genetisch materiaal in de celkern (DNA), ontstaan door zonlicht (ultraviolet licht [UV]), te herstellen. Het hele leven lang is het dagelijks nodig dat beschadigd DNA wordt hersteld, waarbij er na uitgebreid zonnebaden meer schade hersteld moet worden dan na geringe zonblootstelling. Af en toe wordt een DNA beschadiging op een belangrijk punt in het erfelijke materiaal niet of onvoldoende gerepareerd en ontstaat er een kankercel, die ongecontroleerd begint te groeien, waarna in de loop der tijd huidkanker ontstaat. Het is duidelijk dat voor het ontstaan van basaalcelcarcinomen een zonverbranding in de vakantie (=intermitterende blootstelling) waarschijnlijk een belangrijkere rol speelt dan bijvoorbeeld continue zonblootstelling zonder te verbranden (=cumulatieve blootstelling). Bovendien blijkt zonnebeschadiging vooral in de kinderjaren meer gevolgen te hebben dan later in het leven. Overigens zijn er nog andere factoren dan blootstelling aan UV-licht die een rol spelen bij het ontstaan van basaalcelcarcinomen. We weten dit omdat basaalcelcarcinomen soms ontstaan op plaatsen die niet of nauwelijks in de zon zijn geweest, of ontstaan in een litteken na röntgenbestraling. Ook erfelijke factoren spelen een rol, onder andere het huidtype. Wat zijn de verschijnselen? Er zijn verschillende vormen van het basaalcelcarcinoom. Ze hebben met elkaar gemeen dat op de huid een langzaam groeiend roze, huidkleurig of lichtbruin knobbeltje ontstaat, dat geleidelijk groter wordt. Vaak ontstaat in het midden een donker korstje, dat al bloedt bij lichte aanraking. Meestal zijn er geen klachten van jeuk of pijn. Het weefsel van het knobbeltje is wat glazig, glanzend en toont soms kleine bloedvaatjes. Bij verdere groei kunnen niet-genezende wondjes ontstaan.
2/6 Er zijn verschillende typen basaalcelcarcinoom te onderscheiden: Nodulair basaalcelcarcinoom (meest algemeen) Glazig huidkleurig pareltje, vaak met kleine bloedvaatjes erin zichtbaar. Bij grotere exemplaren vaak met een kratertje centraal. Groeit over het algemeen langzaam. Sprieterig groeiend basaalcelcarcinoom Uiterlijk lijkend op het nodulair groeiend type. Vaak is de grens tussen het tumortje en de normale huid niet goed te onderscheiden. Het type wordt sprieterig genoemd omdat het in de huid kleine uitlopertjes vormt. Oppervlakkig groeiend basaalcelcarcinoom Dit type groeit zeer oppervlakkig in de huid. Het kan erg lijken op een eczeemplekje Romphuidcarcinoom Dit is ook een oppervlakkig groeiend basaalcelcarcinoom dat vooral op de borst en de rug gezien wordt. Deze vorm lijkt sterk op een eczeem plek echter zonder de voor eczeem kenmerkende intense jeuk en zonder dat het plekje reageert op zalf voor eczeem. De relatie met zonlichtblootstelling is minder duidelijk dan bij andere typen basaalcelcarcinoom. Ciccatriserend en morphea-type basaalcelcarcinoom. Basaalcelcarcinomen ontstaan op een zonbeschadigde huid vooral in het gezicht, op en om de neus, de slapen en de oren. Hoe wordt de diagnose gesteld? Hoewel de verschijnselen van een basaalcelcarcinoom erg kenmerkend zijn, zal toch vaak onder plaatselijke verdoving een stukje weefsel (een biopt) worden weggenomen voor microscopisch onderzoek. Indien het gezwelletje nog erg klein is, kan worden besloten het direct definitief (chirurgisch) te verwijderen. Het weefsel wordt vervolgens opgestuurd om achteraf de diagnose alsnog te bevestigen en om te zien of het helemaal verwijderd is. Wat is de behandeling? Er zijn verschillende behandelmogelijkheden. De keuze voor de behandelvorm is afhankelijk van het type basaalcelcarcinoom, de grootte ervan alsmede de plaats op het lichaam. Het is in deze folder niet mogelijk de exacte redenen voor de bovengenoemde en andere technieken te noemen, doch uw dermatoloog of plastisch chirurg kan u uitleggen waarom hij of zij in uw geval een bepaalde methode adviseert. Leidraad hierbij zijn twee uitgangspunten: 1. Het gezwel dient in z n geheel (radicaal) te worden verwijderd 2. Het mooiste cosmetische eindresultaat zal worden nagestreefd. Chirurgie Dit is de gouden standaard behandeling. De voordelen van chirurgie zijn: Het verwijderde gezwel kan worden onderzocht door de patholoog, zodat bekend is of het gezwel geheel verwijderd is. De genezing van het litteken is doorgaans snel Het is een relatief weinig belastende behandeling.
3/6 Nadelen Grote gezwellen vereisen soms grote en ingewikkelde operaties. Welke vormen van chirurgie zijn er? In de meeste gevallen zal een basaalcelcarcinoom onder plaatselijke verdoving chirurgisch worden verwijderd (excisie), waarbij rekening wordt gehouden met het beste cosmetische resultaat. Als het niet mogelijk is de wondranden direct te sluiten, zal gebruik worden gemaakt van een plastiek: een techniek waarbij huid van elders wordt verschoven om de wond toch mooi te kunnen sluiten. Ovaalvormige excisie Het basaalcelcarcinoom wordt verwijderd onder plaatselijke verdoving. Om de huid na het verwijderen van het gezwel weer goed te kunnen sluiten wordt het gezwel met een ovaalvormig stukje huid verwijderd. Er wordt altijd enkele millimeters extra huid aan de randen genomen om er zeker van te zijn dat het gezwel geheel verwijderd wordt. De randen van de operatiewond worden vervolgens naar elkaar toe gebracht en gehecht. Transposities Wanneer een ovaalvormige excisie niet mogelijk is (bijvoorbeeld omdat er te weinig ruimte of rek in de huid is om de wondranden naar elkaar toe te brengen) kan soms een huidtranspositie uikomst brengen. Hierbij wordt het defect in de huid (waar het gezwel gezeten heeft) gesloten door van nabij gelegen huid een stukje in het defect te schuiven of te draaien. Er zijn vele soorten transposities mogelijk, afhankelijk van de plaats en grootte van het gezwel. Transplantaties Bij sommige zeer grote basaalcelcarcinomen is het niet meer mogelijk de huid op een normale manier te sluiten en volgt er een huidtransplantatie. Voor transplantaties in het gezicht wordt als donorhuid vaak de huid achter het oor gebruikt, omdat deze qua structuur nog het meest op dat van de gezichtshuid lijkt. Wat houdt de chirurgische behandeling in? Nadat u plaats heeft genomen op de behandeltafel, wordt het te behandelen gebied schoongemaakt met een desinfecterend middel. Dan volgt er een plaatselijke verdoving door middel van een injectie. Het inspuiten van de vloeistof voelt wat branderig aan. Na de verdoving voelt u geen pijn meer, wel voelt u dat de plastisch chirurg bezig is. Het te opereren gebied wordt afgedekt met een steriele doek die u niet aan mag raken. Als u in het gezicht bent geopereerd worden de hechtingen na een week of soms tien dagen verwijderd. Elders op het lichaam worden de hechtingen na twee weken verwijderd. U krijgt daarvoor een afspraak op de poli Plastische chirurgie, maar het is ook mogelijk het bij uw huisarts te laten doen. De hierboven beschreven behandelingen nemen ongeveer tien tot twintig, bij wat grotere ingrepen soms 50 minuten in beslag. Wat zijn de resultaten van de chirurgische behandeling? Vaak is de afwijking in één behandeling verwijderd. Soms komt het voor dat er meer dan één behandeling nodig is. De behandeling gaat bijna altijd gepaard met littekenvorming, bij de ene persoon wordt het litteken mooier dan bij de andere. Dit heeft vooral te maken met uw huidtype.
4/6 Wat zijn de bijwerkingen of nadelen van deze behandeling? Bij eventuele napijn mag u een pijnstiller nemen (bij voorkeur Paracetamol, volg de gebruiksaanwijzing op de bijsluiter). Gebruik geen aspirine in verband met de kans op nabloedingen. Een mogelijke complicatie is een bloeduitstorting, vooral bij een ingreep in het gezicht, waarbij ook meestal een zwelling optreedt. Een andere complicatie is een infectie, die zich uit door pijn, zwelling, roodheid en soms pus uit de wond. Welke voorzorgsmaatregelen moet u nemen? Als u bloedverdunnende middelen gebruikt zoals Sintromitis, Acenocoumarol, Ascal, Aspirine of Carbasalaatcalcium moet u dit vooraf aan de arts melden, zelfs bij voorkeur bij het maken van de afspraak. Sommige patiënten hebben bij operaties antibiotica nodig in verband met een bepaalde hartafwijking. Als u een hartafwijking heeft wilt u dit aan de arts melden voordat de afspraak voor behandeling is gemaakt? De arts vraagt ook of u een allergie heeft (bijvoorbeeld voor jodium, rode pleister, antibioticum) Wanneer dient u uw arts te waarschuwen? Neem bij problemen (zoals een nabloeding, hevige pijn, infectie) contact op met de polikliniek Plastische chirurgie. Wij zijn van maandag tot en met vrijdag van 08.30-16.30 uur bereikbaar op telefoonnummer 0543 54 46 00. Buiten deze tijden kunt u contact opnemen met de afdeling Spoedeisende Hulp of met de huisarts. Andere technieken die af en toe gebruikt worden zijn: Cryochirurgie, waarbij het weefsel van het gezwel gecontroleerd bevroren wordt met vloeibare stikstof, waarna de wond vanzelf geneest Radiotherapie (bestraling) Een celdodende zalf (fluorouracil) Curettage en coagulatie waarbij het weefsel wordt afgeschraapt met en scherp instrument (curettage) en vervolgens weggebrand, gevolgd door afschrapen van het verkoolde weefsel. Wat te doen als het gezwel terug komt (recidief tumor)? Ook bij een recidief, dit wil zeggen dat het gezwel op dezelfde plaats terug komt, is de behandeling bij voorkeur chirurgisch. Wat kunt u zelf nog doen? Uiteraard is het van belang overmatige zonblootstelling voortaan te vermijden. Het is van belang om te zorgen dat kinderen niet verbranden in de zon. De Nederlandse Kanker bestrijding/koningin Wilhelmina Fonds heeft hieromtrent goede voorlichtingsfolders, die gratis kunnen worden aangevraagd via telefoon 0800-0226622. Kort samengevat zijn hier 3 richtlijnen om ervoor te zorgen dat u niet te veel in de zon komt. Blijf tussen elf en drie uur in de schaduw Draag een pet of hoed in de zon Gebruik een antizonnebrandcrème met beschermingsfactor boven de 10 op huiddelen die niet worden bedekt door kleding. Vergeet vooral niet op en om neus en oren te smeren.
5/6 Voor alle duidelijkheid: Antizonnebrandmiddelen dienen om de huid te beschermen en dus niet, zoals zeer vaak wordt gedacht, om de tijd dat men in de zon kan blijven te verlengen en zeker niet om mooier bruin te worden. Wat zijn de vooruitzichten? Van groot belang is te weten dat basaalcelcarcinomen niet uitzaaien en dat niemand aan deze vorm van huidkanker overlijdt. Het is wel belangrijk om basaalcelcarcinomen te behandelen, omdat deze gezwellen niet vanzelf genezen en langzaam groter worden. In ongeveer 4-10% van de gevallen komt het gezwel na de eerste behandeling op dezelfde plek op de huid weer terug. Verder is het van belang opmerkzaam te blijven op nieuwe basaalcelcarcinomen, omdat bij ongeveer 25% van de mensen ergens anders op de huid opnieuw een basaalcelcarcinoom ontstaat. Bij de controlebezoeken aan uw dermatoloog wordt niet alleen gelet op een recidief maar ook op eventuele nieuwe huidtumoren. Afhankelijk van de omstandigheden, zoals bijvoorbeeld het aanwezig zijn van meerdere basaalcelcarcinomen, de plaats van het basaalcelcarcinoom of een recidief, zult u 5 jaar onder controle blijven. Voor aanvullende informatie over huidaandoeningen en patiëntenverenigingen, kunt u zich wenden (dagelijks tijdens kantooruren) tot de Huidfederatie/Nationaal Huidfonds, via de huidinfolijn: tel. 026 351 41 60. Ook kunt u de website: Huidkanker.nl raadplegen. Vragen Hebt u na het lezen van deze folder nog vragen of wilt u meer informatie? Belt u dan gerust naar de polikliniek Plastische Chirurgie in Winterswijk. Wij zijn van maandag tot en met vrijdag van 08.30-16.30 uur bereikbaar op telefoonnummer 0543 54 46 00. Geheimhouding en recht op privacy Alle medewerkers van ons ziekenhuis, dus ook artsen en verpleegkundigen, hebben een geheimhoudingsplicht. Alleen als u toestemming geeft, mogen zij gegevens aan derden verstrekken. Degenen die bij uw behandeling betrokken zijn, mogen alleen onderling gegevens opvragen en uitwisselen als dat voor uw behandeling nodig is. Het recht op privacy houdt nog meer in. Alle (para)medische, verpleegkundige en verzorgende handelingen moeten worden uitgevoerd zonder dat anderen dat kunnen zien. Een vertrouwelijk gesprek met een zorgverlener dient in een aparte ruimte gevoerd te worden. Wij doen ons best om deze afspraken na te komen. Meer informatie staat in de folder De rechten en plichten van de patiënt, verkrijgbaar op de afdeling.
6/6 Adresgegevens SKB Streekziekenhuis Koningin Beatrix Bezoekadres: Beatrixpark 1 7101 BN Winterswijk Postadres: Postbus 9005 7100 GG Winterswijk T 0543 54 44 44 F 0543 52 23 95 E-mail info@skbwinterswijk.nl Website www.skbwinterswijk.nl foldernummer : plc 167 versie : mei 2012