Vokawijzer 09 juni 2010. Hoe en waar energie besparen in het bedrijf? Handleiding voor een lagere energiefactuur

Vokawijzer 09 juni 2010 Hoe en waar energie besparen in het bedrijf? Handleiding voor een lagere energiefactuur

Hoe en waar energie besparen in het bedrijf? Handleiding voor een lagere energiefactuur Besparen op uw energiefactuur, dat lijkt u wel wat. Deze Vokawijzer geeft aan hoe u het energieverbruik in uw onderneming beter kan beheren om uw energiekosten te verlagen.

succesvolle energiezorg < > het verminderen van het energieverbruik is prioriteit > wordt aangemoedigd vanuit het management > de energiecoördinator kan en mag beslissen > er is een geïntegreerde en systematische aanpak

Inleiding Handleiding voor een lagere energiefactuur Waarom zou u energiezorg opnemen in de strategie van uw bedrijf? Om kosten te besparen natuurlijk. Maar ook om de besparing gedurende langere tijd te behouden en, waarom niet, aan een milieuvriendelijke reputatie te bouwen. Het waarom is duidelijk Voor elke ondernemer met zicht op cijfers is de vraag aangeboren: Hoe kan ik mijn kosten beperken en hogere marges realiseren? Hetzelfde of meer doen, met minder, daar gaat het om. Minder betekent in dit geval, minder energieverbruik en minder energiekosten. Kosten besparen kan met eenmalige ingrepen. Dat is op het energievlak niet anders. Eenvoudige voorbeelden: vervang een gloeilamp door een spaarlamp. Of vervang een oudere verwarmingsketel door een nieuwe hogerendementsketel. Maar zelfs spaarlampen die een leeg kantoor verlichten verbruiken nutteloos stroom. Als u niet alleen energie en daarmee kosten wil besparen, maar ze eenmaal gerealiseerd ook wil vasthouden en zelfs verdiepen, en ook product- of proceskwaliteit wil verbeteren, dan zal u systematisch tewerk moeten gaan. In deze Vokawijzer geven we aan hoe u stapsgewijs een systeem kan opzetten om aan succesvolle energiezorg te doen. Dat zorgt ervoor dat de aandacht binnen het bedrijf voor energiezorg permanent wordt en dat de behaalde energiebesparingen doorheen de tijd behouden blijven. U zal ook een overzicht terugvinden van eenvoudige ingrepen die een flinke besparing kunnen opleveren, zonder veel kosten of waarvan de investering snel terugverdiend is. We illustreren het geheel met concrete praktijkvoorbeelden. U zal merken dat u al belangrijke beparingen kan realiseren met eenvoudige ingrepen, die quasi niets kosten of snel terugverdiend worden. Deze mogelijkheden kan u snel ontdekken. Het volstaat om anders naar de realiteit in uw bedrijf te kijken. Maar eerst ontdekken we hoe energie besparen in enkele andere bedrijven werd aangepakt en hoe snel dat winst oplevert. >

bedrijf plaats activiteit Martens beton Mol fabricatie van betonproducten actie investering besparing per jaar terugverdientijd Warmterecuperatie door plaatsing van afsluitdeuren aan de droogkamers voor betonklinkers waardoor de warmte die tijdens het drogen vrijkomt, wordt gerecupereerd en bijverwarmen in de winter niet meer nodig is. Gemiddeld telde Martens beton zo n 40 winterdagen waar bijverwarmd diende te worden 2.400 euro 5.600 euro recurrent 156 dagen De deuren van de droogkamers worden s avonds gesloten en s morgens weer open geschoven. Zo recupereren we de warmte die de drogende betonklinkers s nachts produceren. Per koude winterdag bespaart ons dat 270 liter stookolie. > Wil van der Jagt, teamleider productie Martens beton

bedrijf plaats activiteit Grafische Groep Tuerlinckx Molenstede drukkerij en uitgeverij actie investering besparing per jaar terugverdientijd Centrale bediening van de verlichtingsinstallatie en compressoren vanop één plaats nabij de personeelsuitgang. Aanpassen van drukpersen waardoor persluchtinstallatie die automatische inkttoevoer regelt, kan stilgelegd worden. + 2.000 euro + 30.000 euro recurrent quasi onmiddellijk Als er tien minuten door een hall moet gelopen worden om iets uit te schakelen, vergeet men dat wel eens. Als je dat gemakkelijk maakt, zal het ook sneller gebeuren. > Paul Hendrickx, milieucoördinator en hoofdboekhouder Grafische Groep Tuerlinckx: Vroeger brandde onze sterrenhemel in de hall altijd, ook als het zonnig was. Pure gewoonte. Nu zijn de lichten uit en bij de personeelsuitgang bevindt zich nu één schakelaar voor alle verlichting en één schakelaar voor de perslucht. > Tine Tuerlinckx, afgevaardigd bestuurder Grafische Groep Tuerlinckx:

bedrijf plaats activiteit TBP-Electronics Geel assemblage elektronicaproducten actie investering besparing per jaar terugverdientijd Vervanging van een verouderde persluchtcompressor door een gereviseerde tweedehands frequentiegestuurde compressor. Opsporen en dichten van lekken in het persluchtnetwerk. Verlagen van de persluchtdruk van 7 bar naar 6,7 bar. Stopzetten van gewoonte om aantal machines voor het weekend geforceerd te koelen met perslucht. 10.000 euro 16.000 euro recurrent 228 dagen Na een doorlichting door Voka was het advies meteen om de oude installatie te vervangen door een frequentiegestuurde en om de persluchtlekken na te gaan. Die lekken bleken gigantisch. Met alle machines en pompen in het bedrijf stilgelegd, bleken we toch nog 25 procent van het vermogen te gebruiken. > Fred Lemmens, milieucoördinator en energieverantwoordelijke TBP-Electronics

bedrijf plaats activiteit Qualiphar Bornem pharmaceutica actie investering besparing per jaar terugverdientijd actie investering besparing per jaar terugverdientijd Free cooling installatie in magazijnen waarbij ventilatoren gedurende de nacht koude lucht binnenzuigen en warme lucht buitenblazen. 100.000 euro 145.000 recurent 252 dagen herprogrammeren temperatuursturing zodat temperatuur naar 21 C wordt geregeld en met +2 C of -2 C kan afwijken zonder geforceerde koeling of verwarming. enkele dagen programmeren 7.000 euro quasi onmiddellijk De temperatuur in de magazijnen moet altijd tussen 18 en 23 C bedragen. De nieuwe ventilatie bewijst vooral in de zomer haar nut. Zo koelen we onze magazijnen tijdens de nacht met buitenlucht af. Overdag kan die geleidelijk steigen naar 22 C. Pas als de temperatuur hoger wordt, gaan we geforceerd koelen. Dit maakt dat onze koelgroepen veel minder moeten werken en minder zwaar gedimensioneerd moeten zijn. > Jan De Boeck, plant engineer Qualiphar

bedrijf plaats activiteit ODTH Rumst logistiek actie investering besparing per jaar terugverdientijd Relighting van magazijn met nieuwe tl-lampen en armaturen. 25 Lichtklokken van 400 Watt werden vervangen door 50 tl-lampen van 49 Watt. Betere positionering van lampen tegenover de werkvloer en plaatsen van automatische diminstallatie. Is er geen beweging in de hall, dan valt de lichtintensiteit terug naar 10 procent. 18.000 euro helft elektriciteitsfactuur hall minder dan vier jaar De tl-lampen gaan 50.000 uren mee, de oude lampen maar 8.000. De lichtklokken kon je niet dimmen, de nieuwe lampen wel. > Rudy van Den Steen, lichtadviseur De oude verlichtingsinstallatie werd handmatig aan- en uitgezet. Maar dat vergeet men wel eens. Nu loopt dat automatisch > Karel Diedens, milieucoördinator ODTH Het heeft te maken met het bedrijf dat je wil zijn in de toekomst. Als je maximaal wil terugverdienen, moet je eerst kosten maken. > Jos De Wael, Gedelegeerd Bestuurder ODTH

14 U wil op uw energierekening besparen en dat ook blijven doen? Om uw speurtocht zo goed mogelijk te volbrengen, rekenen we vooraf af met enkele klassieke mythes en denkfouten. Zo stelt u het beeld in uw zoeker meteen scherper. Bij de aankoop van een toestel kiezen we steeds voor de laagste prijs Goedkoop blijkt meer dan eens duurkoop wanneer het energieverbruik meegerekend wordt. Dat staat voor 80 procent van de totale kosten tijdens de levenscyclus van een toestel. Het loont dan ook de moeite om het energieverbruik mee te nemen in de offerteaanvraag. Een computer telkens uitzetten is slecht voor de levensduur Een computer gebruikt gewoonlijk 160 Watt. Het regelmatiger uitschakelen van een computer heeft geen effect op de levensduur ervan. Reeds vele jaren zijn computers berekend op tienduizenden opstartcycli. Een screensaver is een energysaver Ook in screensaverstand blijft het computerverbruik op 160 Watt hangen. De schermbeveiliging op je computer bespaart geen energie. Meer zelfs, bewegende screensavers kosten extra energie. LCD-monitoren verbruiken quasi niks Het elektriciteitsverbruik van een gemiddeld 17-inch scherm bedraagt zo n 25 Watt. Tel je enkele honderden LCD-monitoren op die ongebruikt aanstaan, dan levert dat heel wat sluimerverbruik op. Dat sluipverbruik is er ook bij printers, adaptors en andere randapparatuur. Een computer verbruikt evenveel energie als een televisietoestel Een computer verbruikt gemiddeld vijfmaal zoveel energie als een televisietoestel. Daarvoor zorgen het beeldscherm, de harde schrijf en de ventilator. Ook alle randapparatuur, zoals printers, scanners en losse harde schrijven verbruiken energie, zelfs in stand-by stand.

15 Lucht is gratis, perslucht is dat ook Perslucht vormt één van de grootste kostendrijvers. Vooral wanneer een compressor overgedimensioneerd of slecht onderhouden is, aan een hoger dan nodige belasting draait of wanneer er lekken zijn in het persluchtnetwerk, levert dat snel zware meerkosten op. Perslucht en warmte gaan bovendien niet samen. Lucht is immers gemakkelijker samen te persen in koude dan in warme toestand. Ik ben maar even weg en het is dan beter de verlichting aan te laten dan ze telkens uit en aan te schakelen. Het licht uitschakelen bespaart zeer snel. Bij TL-lampen bespaart u reeds nadat u welgeteld 23 seconden de donkere kamer verlaat. Lampen voor de helft dimmen, scheelt de helft op mijn rekening Een gedimde lamp brandt op een lager vermogen. Maar het besparingseffect is niet rechtlijnig. Een voor 50 procent gedimde lamp, verbruikt nog steeds 75 procent. Dim je een bepaalde lamp altijd, dan is het beter deze te vervangen door een exemplaar met een lager vermogen. We schakelen de verlichting s nachts niet uit, omdat onze kantoren dan beter opvallen De realiteit is dat het niet uitschakelen van verlichting eerder een gewoonte is en geen doelbewuste keuze.

Energiezorg in dertien eenvoudige stappen < Stap 1 > Leg het doel vast Stap 2 > Toon engagement Stap 3 > Stel een team samen Stap 4 > Baken het werkterrein af Stap 5 > Zorg voor duidelijkheid Stap 6 > Verzamel informatie Stap 7 > Stel een energiebalans op Stap 8 > Ontdek mogelijke besparingen Stap 9 > Bespaar snel als goede huisvader Stap 10 > Pluk laaghangend fruit dat snel en veel oplevert Stap 11 > Zorg dat uw besparingen blijven duren Stap 12 > Benut het volle besparingspotentieel Stap 13 > Bouw uw zorgsysteem verder uit

17 Uw energiezaken aanpakken De stappen naar een energiezorgsysteem Voor veel ondernemingen vormen de oplopende energiekosten het argument om in energiezorg te investeren. De aandacht wordt dan toegespitst op de inkoop van energie, het bewaken van het budget, het aftoppen van energieverbruik en het verbeteren van de efficiëntie van systemen, processen en componenten. Maar u kan energiezorg ook opvatten als een onderdeel van de milieuzorg als bedrijf. Uw aandacht zal dan gaan naar het integreren van uw energiezorg in uw aanpak en communicatie rond duurzaam ondernemen. In deze Vokawijzer spitsen we ons vooral toe op het eerste: een zorgsysteem opzetten om uw kosten te verminderen. De positieve gevolgen voor het milieu beschouwen we als een positief neveneffect van de energiezorg. Wanneer er een zorgsysteem wordt opgezet, gaat het besparen van energie deel uitmaken van de bedrijfsstrategie. U zal daarvoor verantwoordelijken moeten aanstellen en middelen moeten vrijmaken. Commitment is cruciaal: u zal de visie zelf mee uitdragen en de acties van het energieteam steunen. Om succesvol en duurzaam te zijn, zal u de zaken systematisch aanpakken. U zal zo nieuwe mogelijkheden ontdekken, plannen, uitvoeren, controleren of de resultaten werden bereikt, terugkoppelen en bijsturen indien nodig. Plan, do, check, act: zo zal het zorgsysteem continu verbeteren en dus meer besparingen opleveren. In dit hoofdstuk zetten we de verschillende stappen naar een eenvoudig energiezorgsysteem uiteen. Elk van deze stappen zal acties inhouden die ingrijpen op de organisatie, op een techniek en/of op een gedrag. Het opzetten van een energiezorgsysteem heeft dan ook te maken met systematisch beheer, verantwoordelijkheden verdelen, medewerkers motiveren en bewust maken, monitoring, rapportering organiseren en natuurlijk ook middelen investeren.

18 Stap 1 > Leg het doel vast U wil uw energiefactuur omlaag en wil daarvoor een aantal ingrepen doorvoeren in uw onderneming. Dat is een duidelijk doel. Maar kan u dit ook al concreter maken? Mogelijks beschikt u over kennis en informatie die dat mogelijk maakt. Tracht voor uzelf een zo concreet mogelijk doel af te bakenen. Dat helpt u later bij het richten van de mensen en middelen die u inzet. Stap 2 > Toon engagement Het opzetten van een energiezorgsysteem kan beschouwd worden als een veranderingstraject in uw organisatie. Daar moet u bewust mee omgaan. Er kunnen nieuwe technieken in de plaats komen en/of veranderingen nodig zijn in de gewoontes van de medewerkers. Bepaalde jobs kunnen een nieuwe invulling krijgen. Vernieuwing roept doorgaans weerstand en vragen op. Daarom is het engagement van de bedrijfsleiding essentieel. Alle medewerkers binnen de onderneming moeten van het engagement van de directie op de hoogte zijn. Dat vraagt om heldere communicatie. De directie zal ook middelen moeten vrijmaken om te kunnen investeren en meehelpen om beslissingen door te voeren. Het aangaan van dit engagement vormt een belangrijke voorwaarde naar een succesvolle energiezorg. Stap 3 > Stel een team samen Duid mensen aan die verantwoordelijk zijn voor het opzetten van een energiezorgsysteem. Zorg voor duidelijk gedefinieerde taken en verantwoordelijkheden. Het team kan bijvoorbeeld bestaan uit de milieucoördinator, de kwaliteitsverantwoordelijke, de financieel manager, de human resources manager en de afzonderlijke lijnverantwoordelijken. Binnen het team moet een zeer transparante communicatie kunnen bestaan. Dat is nodig om ervaringen terug te koppelen en beslissingen te kunnen bijsturen. Het topmanagement en het team moeten ook in directe verbinding staan. Stap 4 > Baken het werkterrein af U kan in een eerste fase beslissen om een welbepaald productieproces onder de loep te nemen, bijvoorbeeld omdat u een verspilling vermoedt. Of de audit richten op alle activiteiten binnen een gebouw of zone. De ervaring kan dan in een volgende stap naar andere processen en gebouwen worden overgezet. Zo bouwt u uw systeem gradueel uit. Of u kan meteen alle energieaspecten van een volledige site onder de loep nemen en de invoering van het zorgsysteem ook meteen zo communiceren.

19 Klein beginnen en een eerste succesverhaal zijn nuttig om ervaring op te bouwen binnen het energieteam en in het bedrijf de gewoontes bij te schaven. Het laat toe om gedragsveranderingen langzaam te laten doorsijpelen binnen de organisatie. Besef wel dat blijvende besparingen enkel maar gerealiseerd worden als energiezorg deel gaat uitmaken van de ganse bedrijfsstrategie. En dat lukt dus niet als acties geïsoleerd blijven tot een bepaald proces of een aantal mensen in een welbepaalde ruimte. Stap 5 > Zorg voor duidelijkheid Hoe ruimer de energiezorg verspreid wordt binnen uw onderneming, hoe beter. Om de intenties duidelijk te maken op de werkvloer kan u deze niet alleen mondeling laten meedelen, maar ook zichtbaar maken via een charter, een zogenaamde energiebeleidsverklaring. Deze maakt duidelijk dat energiezorg voortaan deel uitmaakt van de bedrijfsstrategie. Omdat ze duidelijk de ambitie en de doelstellingen opsomt, maakt de energiebeleidsverklaring het ook eenvoudiger om een duidelijke focus aan te houden gedurende de uitvoering van het zorgproces. Ze kan ook ingezet worden in uw communicatie naar externe stakeholders. Voorbeeld van een eenvoudige energiebeleidsverklaring Energiebeleidsverklaring van onderneming Ambitie Onderneming beschouwt het hebben en houden van een energiezorgsysteem als een integraal onderdeel van de bedrijfsvoering. Met dit energiezorgsysteem wil onderneming continu de energieprestaties verbeteren. Om de ambitie en doelen te realiseren zal onderneming jaarlijks maatregelen en projecten opnemen in haar plannen en budgetten. Milieudoelstellingen invoering van een energiezorgsysteem continu streven naar de verbetering van de energieprestaties die op de eigen bedrijfsvoering betrekking hebben. Hiertoe zal onderneming o.a. zorgen door het : - verminderen van het elektriciteitsverbruik met x procent - verminderen van het brandstofverbruik met y procent - treffen van alle energiebesparende maatregelen met terugverdientijd van minder dan z jaar Datum Handtekeningen van directie, energiemanager of leden van het energieteam

20 Stap 6 > Verzamel informatie Een van de eerste taken van het energieteam is het inventariseren van het energieverbruik in uw bedrijf. Dat zal nadien toelaten om veelverbruik te ontdekken en daarmee ook acties te plannen. Daarom is het van cruciaal belang dat het energieteam gemakkelijk toegang heeft tot de technische informatie, facturen en de boekhouding in het algemeen. Welke informatie moet de inventaris bevatten? In de eerste plaats info over kosten: factuurbedragen, op maand- of jaarbasis. Dat levert een beeld van het totale energieverbruik, onderverdeeld naar brandstoffen en elektriciteit. Daarom moeten facturen en energiecontracten toegankelijk zijn voor het energieteam. Het totaalverbruik zal nadien omgerekend worden naar de verschillende verbruiksstromen binnen uw installaties en gebouwen. Om deze energiebalans te kunnen opstellen, moet het vermogen van de diverse apparaten in gebruik, bekend zijn. Daartoe verzamelt u dus de technische gegevens die u toelaten om het verbruik te berekenen van deze processen die u wil aanpakken. Gaat het over een productielijn, dan worden de toestellen en productieapparaten geïdentificeerd, bijvoorbeeld aan de hand van het type en het bouwjaar. Ook het serienummer, de onderhoudshistoriek en de plaats van opstelling kunnen achteraf nuttig blijken. Er wordt vervolgens nagegaan hoeveel uur elk productieapparaat in bedrijf is, welke dan de nodige vermogens zijn en wat de belasting is. Andere nodige info heeft te maken met onderhoudsduur. Ook kwalitatieve info kan opgenomen worden, over slijtage, defecten, veiligheid, ergonomie enz. Er zijn tal van installaties die energie verbruiken en niet rechtstreeks met productie te maken hebben, bijvoorbeeld verlichting en airco. Ook hier worden gegevens over gebruiksduur, vermogen en belasting verzameld. Indien een verbruik specifiek kan toegewezen worden, wordt dat ook meteen genoteerd. Daarnaast kan technische informatie verzameld worden, over het type verlichting bijvoorbeeld, of de onderhouds- en herstellingshistoriek. Ga ook de algemene toestand van de installatie na. De verlichtingsopbrengst wordt bijvoorbeeld in belangrijke mate bepaald door de staat van de reflector in de armatuur en de positionering ervan ten opzichte van de werkplek. Het energieteam gaat na of apparaten in uw bedrijf van een wachtstand of timer

21 voorzien zijn en of deze al dan niet volledig uitgeschakeld worden wanneer ze niet in bedrijf zijn (bijvoorbeeld computerschermen in het weekend). U gaat na of daar al dan niet een goede reden voor is. Toestellen op stand-by veroorzaken vaak een belangrijk sluimerverbruik. Daarom is het nuttig het verbruikte vermogen in standby stand te kennen. Wordt de energiehuishouding van een gebouw bekeken, dan worden gegevens over de oppervlakte van muren, het volume, gebruikte materialen, draagkracht, enz. verzameld. Er wordt onderzocht waar en hoe er geïsoleerd wordt en waar niet. Verder gaat het team na wanneer er verwarmd wordt en of dat zo hoort en of de ingestelde temperaturen al dan niet vereist zijn en waarom. Hetzelfde gebeurt voor gekoelde omgevingen. Als het op informatie aankomt en het ontdekken van besparingen, is het zeer nuttig om oog te hebben voor bepaalde gedragingen van medewerkers en gewoonten binnen het bedrijf. Een poort die in de winter open blijft staan kan een reden hebben. Maar wat als er die niet is en u enkele meters verder moet verwarmen? De reikwijdte van de informatie die verzameld wordt, hangt natuurlijk samen met de scope van de besparingsoefening. U kan er bijvoorbeeld voor kiezen om eerst de binnenverlichting aan te pakken, of een afgebakend productieproces. Wanneer u uw aandacht focust op een welbepaald bedrijfsaspect of proces, dient u er wel over te waken dat u alle verbruiksgegevens zal moeten kunnen afzonderen die daarop van toepassing zijn. Dat kan bijvoorbeeld aan de hand van tussenmeters of via datacollectiesystemen op basis van telemetrie. Stap 7 > Stel een energiebalans op Zodra uw energiekosten berekend zijn en u ook de energiesituatie van uw productie en gebouw kent, kan het aandeel van de verschillende installaties in de totale energiekosten berekend worden. Het totaalverbruik wordt opgesplitst en toegewezen aan de afzonderlijke processen en de toestellen. Daarvoor zullen afzonderlijke verbruiken moeten berekend worden. Bijvoorbeeld voor de verlichting. Splits op per type lamp, armatuur enz. En per bedrijfsruimte als dat mogelijk is. Zo kunnen onverwachte verschillen aan het licht komen, waarvan de oorzaak dan kan worden nagegaan. Verbruiken berekenen is eenvoudig...

22 Om het energieverbruik voor verlichting in te schatten, wordt het aantal lampen vermenigvuldigd met het aantal bedrijfsuren en het vermogen. Het verbruik van machines en koelapparatuur kan u berekenen door de vermogens van deze installaties te vermenigvuldigen met het aantal bedrijfsuren. Daarbij houdt u ook rekening met de mate waarin deze machines en apparatuur belast worden. Is dat altijd voor de volle 100 procent, of wordt dat tijdens bepaalde periodes afgezwakt, tot bijvoorbeeld 80 procent? Mogelijks zal u deze belasting moeten inschatten, omdat meetgegevens ontbreken. Het resultaat van deze oefening is een spreadsheet die weergeeft waar energie verbruikt wordt, waar dit nodig en niet nodig is, en welk verbruik daar jaarlijks tegenover staat. Dat is de zogenaamde energiebalans. Zij levert u een volledig energieprofiel van uw bedrijf (of van een bepaald proces, indien de scope daartoe beperkt is). Wanneer u alle deelverbruiken oplijst, moet dit weer het totaalverbruik opleveren. De kwaliteit van uw energiebalans is goed wanneer het door u berekend verbruik per jaar niet meer dan 5 tot 10 procent afwijkt van het verbruik volgens uw factuur. Voorbeeld berekening verbruik elektrisch aangedreven machine Een elektrisch aangedreven machine heeft een vermogen van 10kW. Het apparaat draait continu 7 dagen op 7, gedurende 24 uur op vollast. Het vermogen wordt dus 100 procent opgenomen. Tweemaal per jaar wordt de machine onderhouden, gedurende telkens een volle week. Tijdens deze periode draait het apparaat op stand-by en neemt het 30 procent van het vermogen op. berekening verbruik > vermogen 10kW > draaiuren = 365 x 24 = 8.760 > belasting = [ (351dagen x 100%) + (14dagen x 30%) ] / 365 dagen = 97,32% Het jaarlijks verbruikt vermogen is dan: (10 kw x 8.760) x 97,32% = 85.252,32 kwh

23 Voorbeeld van de energiebalans voor een KMO verbruiker aandrijving vermogen (kw) draaiuren (h) belasting (%) jaarlijks verbruik (kwh) machine machines 10 8.760 97,32 85.252,32 koelmachine koeling 38 8.760 65,00 216.372,00 transportband andere 8 3.000 45,00 10.800,00 compressoren perslucht 22 8.760 100,00 192.720,00 afzuiging ventilatoren 15 4.000 75,00 45.000,00 kantoorverlichting verlichting 20 2.500 100,00 50.000,00 verlichting werkplaats verlichting 32 4.000 100,00 128.000,00 batterijladers andere 5 4.000 20,00 4.000,00 kantoorapparatuur andere 2 2.500 100.00 5.000,00 diverse klein andere 9 4.000 20.00 7.200,00 verlichting buiten verlichting 4 4.000 100,00 16.000,00 inpakmachine andere 8 4.000 45,00 14.400,00 berekend jaarlijks verbruik 798.504,32 jaarlijks verbruik volgens factuur 840.000,00 afwijking 5%

24 Stap 8 > Ontdek mogelijke besparingen U heeft alle technische gegevens verzameld en berekend waar de kosten zitten. Nu gaat u op zoek naar mogelijkheden om te besparen. Daarvoor wordt de energiebalans geanalyseerd. Afhankelijk van de hoeveelheid kennis die aanwezig is binnen uw energieteam zal u zelf besparingsmogelijkheden kunnen ontdekken of zal u een beroep moeten doen op een energieconsulent. Een energieconsulent kan de patronen in uw data doorzien en heeft ervaring met het ontdekken van besparingen. Hij kan uw data ook vergelijken met referentiewaarden, wanneer deze beschikbaar zijn tenminste. Er bestaan bijvoorbeeld kengetallen op gebouwniveau voor aardgas en elektriciteit. Voor verwarming, koeling en energiegebruik op de werkplek bestaan die echter niet. Het energieteam dient dan zelf een eigen richtbenchmark op te stellen. Maar ook zonder referentiewaarden kunnen er snel besparingen gevonden worden. Het komt er vooral op aan slimme vragen te stellen en het evidente van bestaande situaties of gedragingen in vraag te stellen. Let u bij een nieuwe aankoop van een toestel bijvoorbeeld ook op het energieverbruik en het rendement? Laat u dat opnemen in de offerte? Is dat dan een bewuste keuze of gebeurt het eerder toevallig? En op wiens aangeven? Van uzelf? Van een verkoper? Stap 9 > Bespaar snel als goede huisvader Zoek eerst naar mogelijkheden om gratis te besparen. Dat kan op talrijke manieren. Een voorbeeld: verlichting doven wanneer je een ruimte verlaat. Besparen kan dan door verbeterd gedrag. Misschien moet u wat investeren in beter onderhoud, in sensibilisering of anders afregelen, maar de opbrengst is er snel. energiekosten + 5% kostenverloop 0-5% - 10% - 15% BETER ONDERHOUD BETERE REGELINGEN SENSIBILISERING AANGEPAST GEDRAG - 20% - 25% tijd JAAR 1 JAAR 2 JAAR 3

25 Besparingstips > Installaties > Zorg voor preventief en regelmatig onderhoud van de installaties. > Controleer op lekkages en vervang filters. Apparaten > Let bij de aanschaf van nieuwe apparaten ook op het energieverbruik. > Heel wat computers en randapparatuur blijven s nachts en gedurende het weekend gewoon aanstaan, omdat niemand eraan denkt ze uit te schakelen. > Ook al staat een computer uit, met de stekker in het stopcontact verbruiken de transformatoren nog steeds enkele Watt. Dat sluipverbruik is er ook bij printers, adaptors en andere randapparatuur. Stop dat onnodig energieverbruik. > Zorg ervoor dat apparatuur buiten gebruikstijd (volledig) uitgeschakeld wordt. Verwarming > Ga de verwarmingstijden van de verwarmingsinstallatie na en probeer deze eventueel beter in te stellen. > Ga de temperatuurinstellingen na en ga om met te veeleisende gebruikers. > Vermijd te grote verschillen in temperatuurinstelling binnen één ruimte > Stel een temperatuurverlaging in voor nacht- en weekend. > Zet verwarming uit in ongebruikte ruimten. > Minimaliseer tochtverliezen door het automatisch sluiten van poorten en deuren. > Vermijd dozen en kasten voor radiatoren. > Leg de optimale instellingen van de verwarmingsinstallatie vast en controleer ze. > Stem de keteltemperatuur af op de buitentemperatuur. > Laat de instelling van de stooklijn controleren. Koeling > Schakel koelsystemen in ongebruikte ruimtes uit. > Vermijd extremen. De aangenaamste temperatuur in een kantooromgeving ligt op warme zomerdagen maximaal 5 à 6 C lager dan de buitentemperatuur. > Voorkom gelijktijdig koelen en verwarmen. Stel een dode zone in. > Hanteer en controleer de juiste bewaartemperaturen van uw koelapparatuur. > Maak regelmatig de condensor van koelapparaten schoon. > Stel de optimale ontdooitijd van koelapparatuur in. > Stel bij onderhoud de verdamper- en de condensatortemperatuur goed in.

26 > Voorbeeld: lekken opsporen en lagere druk bij perslucht Door de kosten van perslucht te verminderen kan u de productiekosten aanzienlijk verminderen, want perslucht is een bijzonder dure vorm van energie. In een gemiddeld productiebedrijf met perslucht lopen de kosten van het opwekken en conditioneren van perslucht op tot ongeveer 10 à 15 procent van de totale energiekosten. Oudere installaties kunnen een behoorlijk sluikverbruik meebrengen, tot soms 25 procent. En in de meeste van deze bedrijven gaat gemiddeld zo n 20 à 25 procent van het geïnstalleerde vermogen verloren via lekken in het persluchtnetwerk van buizen, slangen en fittingen. Een persluchtlek met een diameter van 1 mm zorgt bij een werkdruk van 7 bar al voor een extra energiekost van zo n 450 euro per jaar. Bij een lek van 3 mm loopt de energierekening al op met 4.400 euro en bij 5 mm gaat het 12.600 euro per jaar. Reden te over om lekkages te vermijden. Bovendien is de persluchtdruk in de meeste bedrijven uit gewoonte veel hoger ingesteld dan nodig is voor het goed functioneren van de installaties. Door de druk in de persluchtinstallatie te verlagen met 1 bar kan u een besparing van 7 procent realiseren.

27 > Belaad koelmeubels optimaal en schakel de koeling uit bij het leeghalen van vitrines en koelmeubelen. > Schakel verlichting in koelcellen zoveel mogelijk uit: verlichtingsapparatuur produceert immers warmte. Perslucht > Controleer persluchtleidingen regelmatig op lekkage. > Ga na of compressoren aan hun huidige belasting moeten werken. > Stel de juiste druk en hoeveelheid in. > Gebruik een kleinere compressor, bijvoorbeeld tijdens het weekend. > Zorg ervoor dat de aanzuiglucht van uw compressor koud is. Koude lucht neemt minder volume in dan warme lucht en kan je met minder energie samendrukken. > Vermijd koelen en vegen met perslucht. Verlichting > Schakel verlichting in ongebruikte ruimten uit. > Ga na of de stroom bij defecte TL-lampen of leeggehaalde TL-armaturen onderbroken is. TL-voorschakelapparatuur blijft immers stroom verbruiken, ook als de lamp defect of de armatuur leeggehaald is. > Stel het verlichtingsniveau s nachts lager in. > Verhoog het rendement van uw verlichting door armaturen en lichtsensoren regelmatig schoon te maken.

> Voorbeeld: vervangen van TL-verlichting TL-verlichting maakt gebruik van voorschakelapparatuur, die op zich ook stroom verbruikt. Oudere ferromagnetische ballasten bij TL-verlichting verbruiken meer stroom dan nieuwere elektronische voorschakelingen. De ferromagnetische ballasten (CVA) verbruiken gemiddeld 14 Watt. Nieuwere elektronische voorschakelapparatuur (EVSA) verbruikt gemiddeld zo n 5 Watt. Minder bekend is het sluikverbruik van defecte TL-lampen. De voorschakelapparatuur blijft stroom verbruiken, ook al is de lamp stuk of is ze uitgedraaid. Bij een oudere balast is dat dus 14 Watt. Bij een nieuwere elektronische schakeling zo n 5 Watt. Een ferromagnetische balast herkent u aan het flikkerende effect bij het aanschakelen van de lamp. Stel dat in uw kantoren in totaal zo n 300 TL-lampen aanwezig zijn. Deze verbruiken 58 Watt. De lampen zijn gemiddeld 60 uur per week aangeschakeld. Uw kantoren zijn vier weken per jaar gesloten. Ze zijn uitgerust met conventionele voorschakelapparatuur, die zo n 14 Watt verbruikt. Door deze lampen te vervangen met nieuwe energiezuinige lampen van 50 Watt en de armaturen uit te rusten met elektronische ballasten die zo n 5 Watt verbruiken, bespaart u per lamp 17 Wh of in totaal naar schatting 14.688 kwh per jaar. Aan een gemiddelde prijs van 0.15 euro/kwh is de ingreep goed voor zo n 2.200 euro. U kan eventueel overwegen en bestuderen om de verlichting beter te positioneren tegenover het werkvlak en meteen energie-efficiëntere armaturen en lampen te gebruiken, waardoor u het totaal vermogen mogelijks kan terugbrengen tot ongeveer 50 procent van het bestaande vermogen. Dat zou tegenover de oude situatie (lampen 58 Watt, balast 14 Watt) een minderverbruik opleveren van 31.104 kwh. Tegen de gemiddelde prijs van 0.15 euro/kwh vertegenwoordigt dit een jaarlijkse besparing van 4.665 euro.