ENCI B.V. Pettelaarpark 30 5216 PD s-hertogenbosch Postbus 3233 5203 DE s-hertogenbosch www.enci.nl Een uitgave van ENCI en CBR, onderdelen van de HeidelbergCement Group, nr 44, editie 3 - oktober 2018 elfde jaargang PROJECT Prefab hoogstandje Valkbrug krijgt 4 geïntegreerde bruggen met 18 betonnen prefab elementen Foto s: Spanbeton/Ineke Key Fotografie Consolis Spanbeton combineert een technisch ingewikkelde constructie met een slanke, ingetogen integraalbrug. Een technisch hoogstandje. Dat is een goede omschrijving van de nieuwe Valkbrug, die over de Rijnsburgersingel (de Leidse gracht) wordt aangelegd. De architect bedacht een ontwerp met een wisselend onderaanzicht voor de brug. Maar hoe voer je zo n ontwerp uit? Consolis Spanbeton uit Koudekerk aan den Rijn combineerde telkens twee aparte liggervormen tot één betonnen prefab element. De Valkbrug bestaat uit vier overspanningen met in totaal achttien betonnen prefab elementen. De Valkbrug is een nieuwe brug over de als opdracht mee aan de architecten Rijnsburgersingel, die de Lammermarkt Ney & Partners. De opgave was om de met de oude binnenstad van Leiden brug zo min mogelijk te laten opvallen, verbindt. Ze vervangt een vijftien jaar vertelt Aloys Berendsen, projectleider bij oude tijdelijke brug. aannemer Van Boekel Bouw & Infra B.V. uit Zeeland (Noord-Brabant). Het accent Opdracht: val niet op ligt bij de verschillende gebruikersstromen, De nieuwe brug moet passen binnen niet bij de brug zelf. De Valkbrug is de ruimtelijke ambitie van de groene een integraalbrug met een uitwaaiende Lammermarkt, gaf de gemeente Leiden constructie met aparte gebruiksstromen: twee overspanningen voor voetgangers en fietsers en twee overspanningen voor autoverkeer. De landhoofden zijn een integraal onderdeel van de vorm van de nieuwe brug. Buik- en dalliggers samengevoegd Ney & Partners stelde voor om de brug te bouwen met om en om afwisselende buik- en dalliggers van circa 60 cm breed. Hierdoor krijgt de brug een fraai onderaanzicht met in hoogte vloeiend verlopende afwisselende booglijnen. Op de liggers zou een druklaag worden gestort. Voor de uitvoering paste Consolis Spanbeton het concept aan Lees verder op pagina 2. ANSWERS nr 44 oktober 2018 1
PRODUCT Vervolg van pagina 1. Dankzij de inventieve oplossing krijgt de brug een fraai onderaanzicht met in hoogte vloeiend verlopende afwisselende booglijnen. Op 1 mei 2018 werden de eerste prefab betonnen elementen van De Valkbrug geplaatst. Vlak voor de zomervakantie waren de eerste twee bruggen klaar. Half augustus werd de oude brug gesloopt, waarna de voorbereidingen startten om de laatste twee bruggen te plaatsen. In het tweede kwartaal van 2019 zal de volledige Valkbrug worden opgeleverd. met behoud van het oorspronkelijke beeld. Spanbeton gebruikt buik- en dalliggers (A- en B-liggers genoemd), maar voegt ze samen tot één slank AB-element. Spanbeton produceert deze elementen prefab; ze worden op locatie aangeleverd en gemonteerd. Frank de Gilde, verkoopleider bij Spanbeton: Bij de vier bruggen worden de samengevoegde AB-liggers als één element gemonteerd en met elkaar verbonden door middel van een constructieve voegverbinding. Omdat elke brug aan de zijkant een A-ligger moet hebben, hebben we ook een aantal ABA-elementen prefab geproduceerd. In totaal brengen we achttien prefab liggers naar de bouwplaats. Grotere inklemming, slankere brug Met een grotere inklemming kan een slankere brug gecreëerd worden. De Gilde: We hebben berekend dat een inklemming van 20% voor de mobiele belasting nodig is. De ligger en het landhoofd zijn geïntegreerd in één betonnen element. Spanbeton ontwierp zelf de mallen om deze elementen in de juiste maat te krijgen. De Gilde: De elementen zijn gemaakt van beton met nagerekt staal, om de drukkracht in de brug op te bouwen. Die keuze is vooral bepaald door de slanke vorm van de constructie. De vorm van de ligger is namelijk niet geschikt om voorgerekt staal toe te passen, wat meestal wordt gebruikt bij het bouwen van bruggen. Aloys Berendsen is zeer tevreden over het behoud van de slanke vorm van de Valkbrug. Consolis Spanbeton bedacht niet alleen deze passende oplossing het produceerde, transporteerde en monteerde ze bovendien binnen een strakke tijdsplanning. Bron: www.spanbeton.nl ENCI is al jaren key leverancier voor Consolis Spanbeton. MATH PLUIS, R&D Specialist van Spanbeton: ENCI is een partij die meedenkt en dat is van grote waarde voor Spanbeton, dat veel belang hecht aan samenwerken in partnerschappen. Spanbeton maakt gebruik van CEM III/A 52,5 N SR, vanwege de relatief snelle sterkteontwikkeling en weerstand tegen omgevingsinvloeden. 2 ANSWERS nr 44 oktober 2018
ACADEMY ENCI voorloper in Europese normering Nieuwe norm hydratatiewarmte: EN 196-11 Momenteel wordt de laatste hand gelegd aan een nieuwe Europese norm om de hydratatiewarmte van cement te meten met een Isotherme Geleidingscalorimeter (ICC). Deze beproeving wordt bij ENCI toegepast op de CEM III/B cementen omdat deze cementen gecertificeerd zijn als Low-Heat (LH) cement. Cement met een lage hydratatiewarmte wordt toegepast in massieve betonconstructies om de maximale temperatuur tijdens het hydratatieproces niet te hoog te laten oplopen. ENCI past deze methodiek al geruime tijd toe, zegt researchmedewerker Marc de Loo. Dat onze werkwijze nu de Europese norm wordt, dat juich ik volmondig toe. Marc de Loo is lid van de Europese taakgroep die de nieuwe Europese norm heeft ontwikkeld. De taakgroep heeft gewerkt aan een voorschrift voor de methodiek en heeft de methode via diverse ringonderzoeken getoetst en gevalideerd. In deze ringonderzoeken zijn ook ENCI- en CBR-cementen getoetst. Daarin is vastgesteld dat met de nieuwe methode dezelfde waarden worden gemeten; de metingen zijn bovendien nauwkeuriger. De voorbereiding voor de proef volgens de nieuwe methode is echter veel sneller en veiliger dan de oplosmethode volgens de oude norm EN 196-8, waarbij met een agressief zuur wordt gewerkt. We willen een betrouwbaar kwaliteitsproduct leveren gebaseerd op een algemeen geaccepteerde Europese regelgeving. Daar hoort een moderne Europese normering bij. Foto: ENCI ENCI meet de hydratatiewarmte van cement al langer met een Isotherme Geleidingscalorimeter (ICC). Deze methodiek wordt nu ook de Europese norm. De Loo is tevreden dat naast de bestaande oude normen eindelijk de nieuwe norm van kracht wordt. Voor de Low-Heat cementen (CEM III) geldt de eis dat de hydratatiewarmte na 7 dagen niet meer dan 270 J/g mag bedragen. Deze kwaliteitseis wordt bij ENCI bewaakt met de nieuwe methode. We willen als cementindustrie een betrouwbaar kwaliteitsproduct leveren gebaseerd op een geaccepteerde Europese regelgeving. We nemen onze verantwoordelijkheid om daar actief aan bij te dragen. Meten én voorspellen Een geleidingscalorimeter bevat precisiesensoren om de hydratatiewarmte van cement te bepalen. Het instrument meet gedurende 7 dagen de hoeveelheid warmte die tijdens de reactie van cement met water vrijkomt. Op deze manier wordt de warmteontwikkeling tijdens het verharden in beeld gebracht. Dit is weliswaar slechts een van de kwaliteitsparameters van cement, geeft Marc de Loo aan, maar het is absoluut een goede zaak dat wij als ENCI hierin vooroplopen. ANSWERS A N S W E R S nr 44 oktober 2018 3
PRODUCT PROJECT Foto s: ENCI Eerste beton met Ternocem in Nederland Op 24 en 25 oktober 2017 heeft het eerste betonblok met Ternocem als cement het levenslicht gezien in Nederland. Op de locatie van Betonfabriek BouwOort in Lithoijen zijn de eerste betonblokken en -platen met dit nieuwe, in ontwikkeling zijnde, cement vervaardigd. Het allereerste betonblok met Ternocem als cement. Wilt u meer te weten komen over de ontwikkeling van Ternocem? Tijdens de Betondag die dit jaar op donderdag 15 november zal plaatsvinden vertellen onze collega s Marcel Bruin en Jan Theulen u er alles over. Om 14.30 uur vindt in Arena Wit een lezing plaats waar naast het thema Ternocem ook de potentie van CCUS (Carbon Capture, Utilisation and Storage) nader wordt toegelicht. Ternocem, wat is dat? Ternocem is een nieuw cement dat wordt gemaakt van BCT-klinker en niet van de gebruikelijke portlandklinker. In BCT-klinker zitten drie basismineralen: Belite (B), CSA (C) en Ternesite (T), die elk voor een bepaalde eigenschap van het beton zorgen. Ternocem voor deze betonproef is gemaakt van BCT-klinker die bij HeidelbergCement Zweden is gemaakt in een speciaal daarvoor ingerichte cementoven, en bij ENCI Maastricht is gemalen tot Ternocem. B = Belite = C2S - Eindsterkte Ternocem (BCT-Cement) HeidelbergCement patent C = CSA - Beginsterkte T = Ternesite - Eindsterkte 4 ANSWERS nr 44 oktober 2018
Eerste praktijkbeton met Ternocem Op de productielocatie van de firma BouwOort in Lithoijen zijn betonblokken en -platen vervaardigd om ervaring op te doen met de verwerkbaarheid, open tijd en natuurlijk de druksterkteontwikkeling. In rechttoe rechtaan samenstellingen met water-cementfactor van 0,40 en 0,50 bleek het vrij eenvoudig om de juiste verwerkbaarheid en open tijd te bereiken. De druksterkteontwikkeling stemde positief met rond de 20 N/mm 2 na 24 uur. Er is in totaal 20 ton Ternocem verwerkt in de centrale zonder aanpassingen van het productieproces. 50 Druksterkte Ternocem blokken Druksterkte N/mm 2 40 30 20 10 Op de productielocatie van BouwOort in Lithoijen bleek 0 1 dag 7 dagen 28 dagen het vrij eenvoudig om de juiste verwerkbaarheid en wcf 0,50 wcf 0,40 opentijd te bereiken. Waarom ontwikkelt HeidelbergCement Ternocem? HeidelbergCement ontwikkelt Ternocem als duurzame vervanger van het pure Portlandcement. Door de lagere temperaturen waarbij de BCT-klinker wordt vervaardigd en een minder gebruik van kalksteen als grondstof, wordt er ongeveer 30% minder CO 2 uitgestoten. Dat is toch al snel 250 kg minder CO 2 per ton cement. BCT-klinker wordt vervaardigd bij lagere temperaturen en met minder kalksteen als grondstof. Daardoor wordt er tijdens de productie ongeveer 30% minder CO 2 uitgestoten. Van research naar marktintroductie De resultaten van alle beproevingen tot nu toe zijn positief. Veel onderzoek is nodig om dit nieuwe beton, met heel andere eigenschappen en lijmverbindingsstructuren dan we gewend zijn, te begrijpen. Zo worden de betonblokken van deze praktijkproef op het terrein van ENCI Rotterdam aan een langeduurtest onderworpen. In de spatzone van het vrachtverkeer worden ze lootgesteld aan zon, regen, vorst en natuurlijk chloridebelasting. De betonplaten vormen een onderdeel van de parkeerplaats van het kantoor. HeidelbergCement heeft op basis van alle praktijkproeven die in Europa hebben plaatsgevonden, besloten om Ternocem in productie te nemen in Zweden. Uitdaging hierbij is de geldende regelgeving bij de verschillende toepassingsgebieden. Als deze marktintroductie goed verloopt, komt het product mogelijk ook naar Nederland. Het resultaat? Dat staat er. We maken en testen beton met Ternocem en volgen het in de tijd. ANSWERS nr 44 oktober 2018 5
KLANT Foto s: Constar Constar kiest voor ENCI Constante kwaliteit biedt zekerheid voor grootste producent van betonplaten Constar Betonwaren produceert per jaar zo n 350.000 betonplaten en is daarmee een van de grootste producenten in Nederland. Om een consistente kwaliteit te garanderen, ging het bedrijf een exclusieve samenwerking met ENCI aan. Constar Betonwaren bestaat sinds 1985. In vijf vestigingen in ons land worden betonplaten (voornamelijk 2x2 m) gemaakt. Naargelang het gebruik variëren die in dikte, sterkte en oppervlakte. Daarnaast heeft Constar eigen mortelcentrales en een tak voor constructieve elementen, Constar Prefab. Voor verhardingen De betonplaten worden overal toegepast waar een (tijdelijke) verharding nodig is bijvoorbeeld voor evenementen, fietspaden en laad- en losterreinen. Ook de agrarische sector is een grote afnemer van de platen. Omdat de belasting per gebruiker verschilt, biedt Constar verschillende types platen aan, met enkele of dubbele wapening. Ook de 6 ANSWERS nr 44 oktober 2018
oppervlakte van de platen verschilt: gladde platen worden onder meer gebruikt voor parkeerplaatsen en stroeve platen voor de agrarische sector. De stroefheid vermindert het risico op uitglijden, zowel voor mens als dier. De platen behouden hun waarde, ook na jaren gebruik, aldus directeur Gerrit Jan Boers. Ze verzakken niet en gaan niet kapot. Wanneer ze op de ene plek niet meer nodig zijn, kunnen ze makkelijk opgepakt worden om elders te gebruiken. De agrarische sector is een grote afnemer van Constar-betonplaten. Constante kwaliteit, wederzijds vertrouwen Om de grootste producent te blijven, investeert het bedrijf voortdurend in kwaliteit en innovatie. Gerrit Jan Boers: We kijken kritisch naar onze productiemethoden om na te gaan of we ze verder kunnen verbeteren. Daarnaast zijn we met heel Constar een samenwerking met ENCI aangegaan. In het verleden hebben we verschillende soorten cementen geprobeerd en kochten we bij verschillende partijen in. Daardoor krijg je schommelingen in kwaliteit. Dat komt nu niet meer voor. Dankzij de samenwerking krijgen we de kans om een cement volledig uit te nutten. Bij ENCI hebben we bovendien een vast aanspreekpunt, iemand die alles voor ons regelt. Dat werkt het prettigst. Uiteindelijk gaat het toch om de relatie die je met elkaar opbouwt en om wederzijds vertrouwen. Constar is trots op de samenwerking met ENCI. Directeur Gerrit Jan Boers: Net als het Intel Inside -label bij computers hebben we onze eigen ENCI-sticker op onze mortelwagens. Met de gladde betonplaten worden parkeerterreinen aangelegd. ANSWERS nr 44 oktober 2018 7
BEDRIJF ENCI Maastricht zet mergelwinning stop maar blijft cement produceren en leveren In de ENCI-groeve in Maastricht wordt sinds juli geen mergel meer gewonnen. Foto: Airphoto Netten In juli 2018 is onze ENCI-fabriek in Maastricht gestopt met de commerciële mergelwinning in de Maastrichtse groeve. Maar ons brede assortiment, de capaciteit van onze fabriek en kwaliteit van onze cementen blijven ongewijzigd voor u als klant. In 2010 kwam ENCI met de overheden, Natuurmonumenten en de omgeving overeen om de groeve die bij de fabriek hoort terug te geven aan de provincie. Die draagt de groeve meteen over aan Natuurmonumenten, de toekomstige eigenaar. Als gevolg hiervan hebben wij de commerciële winning van kalksteen uit de groeve in juli stopgezet. Nu focussen wij op het afwerken en inrichten van de groeve volgens het eindplan. De kalksteen die hierbij vrijkomt mogen we nog maximaal 90 dagen inzetten voor de klinkerproductie. Wij verwachten dat we eind eerste kwartaal 2019 ook onze klinkeroven uit bedrijf zullen nemen. Zelfde kwaliteit, zelfde capaciteit Na de stopzetting van de mergelwinning importeren wij het halffabricaat klinker van bij onze HeidelbergCement-partners om het met andere grondstoffen tot cement te vermalen. U kunt erop vertrouwen: de capaciteit van onze fabriek en de kwaliteit van het bulk- en verpakt cement blijven absoluut gegarandeerd. Heeft u nog vragen? Neem gerust contact op met uw accountmanager. DAVY VAN LIENDEN Accountmanager 06 29091211 ROB AARTS Accountmanager 06 29091338 CARLO NEVE Technische voorlichter binnendienst 073 6401220 ROBERT TE DORSTHORST Technische voorlichter 06 29091270 GERT HENDRIKS Accountmanager 06 20430027 RICHARD BROUWER Accountmanager 06 29091212 HARRY CORPORAAL Technische voorlichter 06 29091260 THEO DE VEER Technische voorlichter 06 29091259 ENCI VERKOOP Pettelaarpark 30 5216 PD s-hertogenbosch Postbus 3233 5203 DE s-hertogenbosch Tel. 073-6401180 E-mail: verkoop@enci.nl ORDERONTVANGST EN TRANSPORTPLANNING Tel. 073-2066060 Fax 0251-268558 E-mail: bestellingen@enci.nl Vragen, opmerkingen, suggesties? Mail de redactie marketing@enci.nl 8 ANSWERS nr 44 oktober 2018