Studie 199 Beroepsopleidingsprofiel Meubelmaker

Studie 199 Beroepsopleidingsprofiel Meubelmaker

Studie 199 Beroepsopleidingsprofiel Meubelmaker Studiegebied: Hout Sector: stoffering en houtbewerking Beroep: meubelmaker D/2003/6356/4 De leden van de werkgroep beroepsprofielen zijn inhoudelijk verantwoordelijk voor het beroepsprofiel. De Vlor heeft enkel ingestaan voor een uniforme en toegankelijke lay-out.

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL MEUBELMAKER 1 INLEIDING 1.1 Identificatie van het beroepsopleidingsprofiel 1.1.1 Gegevens beroepsprofiel Sector: Beroep: Beroepsprofiel: stoffering en houtbewerking meubelmaker meubelmaker 1.1.2 Gegevens beroepsopleidingsprofiel Sectorcommissie: BOUW-HOUT-DECORATIE Studiegebied: HOUT Benaming van het profiel: MEUBELMAKER Legitimator: Raad Volwassenenonderwijs Raad Secundair Onderwijs Datum: Raad Secundair Onderwijs: 17 december 2002 Raad Volwassenenonderwijs: 25 juni 2002 1.2 Opdracht 1.2.1 Opdrachtgever Het secretariaat van de Vlaamse Onderwijsraad actualiseerde de samenstelling van de sectorcommissie Bouw-hout-decoratie. De sectorcommissie werd aangevuld met het oog op de ontwikkeling van een beroepsopleidingsprofiel naar aanleiding van het beschikbare beroepsprofiel MEUBELMAKER (SERV, Juli 1998). 1.2.2 Doelstellingen 1 De uitbouw van het onderwijs optimaal verzekeren. 2 De opleiding beter laten aansluiten bij de arbeidsmarkt. 3 De uitstroom van gekwalificeerde meubelmakers verhogen. 1

VLAAMSE ONDERWIJSRAAD 1.3 Ontwikkelingsproces Het beroepsopleidingsprofiel wordt samengesteld op basis van een handleiding voor het schrijven van beroepsopleidingprofielen voor het secundair onderwijs en het volwassenenonderwijs, ontwikkeld door de Dienst voor Onderwijsontwikkeling. Het is afgeleid van het beroepsprofiel Meubelmaker. De werkgroepmethode wordt toegepast. De sectorcommissie vergaderde op volgende dagen: 7 maart 2002 (10 tot 16 uur) 16 mei 2002 (10 tot 16 uur) 6 juni 2002 (10 tot 16 uur) 13 juni 2002 (10 tot 16 uur) 1.4 Legitimatie De Raad Secundair Onderwijs en de Raad Volwassenenonderwijs legitimeren het beroepsopleidingsprofiel. Het BOP wordt als advies aan de overheid voorgelegd. 2

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL MEUBELMAKER 2 SITUERING VAN DE OPLEIDINGEN 2.1 Gegevens uit de beroepenwereld 2.1.1 Beroepenstructuur De beroepenstructuur voor de sector stoffering en houtbewerking - een realisatie van de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) - is sinds januari 2002 te hanteren. 2.1.2 Geraadpleegd beroepsprofiel Het beroepsprofiel Meubelmaker, opgesteld door de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen, in samenwerking met het Opleidingscentrum Hout (juli 1998), is de basis voor het beroepsopleidingsprofiel Meubelmaker. Het beroepsprofiel Meubelmaker omschrijft het beroep van de meubelmaker als volgt (BP blz. 13-14): Een meubelmaker vervaardigt tafels, stoelen, kasten, bureaus, banken, enz. Hij/zij hoeft ze niet zelf te ontwerpen maar brengt iedere opdracht tot een goed einde aan de hand van een werktekening. Eerst wordt het juiste hout of plaatmateriaal gekozen en met het handgereedschap of met de houtbewerkingsmachines wordt het hout op maat gezaagd en geschaafd. Daarna worden de onderdelen gemonteerd. Het afwerken van het hout gebeurt met behulp van beits, lak of was of met bekleding. Voor het werken in de meubelindustrie moet men een uitgebreide kennis hebben van de vele houtsoorten, houtconstructies en bewerkingstechnieken. Om met machines om te gaan en om in te schatten wat er allemaal mee gedaan kan worden, heeft men technisch inzicht nodig. Het beroep meubelmaker kan uitgeoefend worden in een meubelmakerij. In dat geval bepaalt de productieleider of de meestergast wat er moet gebeuren terwijl de meubelmaker (die in veel gevallen een productiearbeider is) die opdracht uitvoert. Een zelfstandig meubelmaker luistert naar de wensen van de opdrachtgever en maakt zelf een begroting van het werk en houdt de bedrijfsadministratie bij. De beroepenstructuur Hout omschrijft het beroep van de meubelmaker als volgt (blz. 15-16): Vervaardigt en repareert tafels, kasten, bureaus, bedden, enz. in massief hout en in 3

VLAAMSE ONDERWIJSRAAD plaatmateriaal, bestemd voor verkoop. Ontvangt een werktekening en brengt aan de hand hiervan iedere opdracht tot een goed einde. Kiest het juiste hout uit. Brengt markeringspunten aan. Zaagt en schaaft het hout op maat. Monteert daarna de onderdelen. Werkt het hout af met behulp van o.a. beits, lak of was. Maakt gebruik van handgereedschap en bedient houtbewerkingsmachines. Dit beroep bestaat uit een bundeling van functies die een opeenvolging van stappen vormen in het productieproces. Een meubelmaker kan polyvalent verschillende machines bedienen om te zagen, schaven, lijmen, schuren, frezen, boren, enz. Het geheel vormt het beroep. Deze houtbewerkingsmachines zijn specifiek voor de subsector. De meubelsector is de laatste twintig jaar geëvolueerd naar industriële productie. Meer en meer zien we productieoperatoren aan het werk, veeleer dan meubelmakers. De meubelmaker wordt meestal ingeschakeld bij het ontwerpen van meubelen, restauratie, kopiëren van antieke meubelen, binnenhuisinrichting, enz. Belangrijke opmerking: Het beroepsprofiel van de meubelmaker bestaat uit drie onderdelen: meubelen van massief hout, meubelen van plaatmateriaal en zitmeubelen. Bij het opstellen van de beroepenstructuur kwam naar voor dat deze beschrijving aan herziening toe is. 1 Het beroep van meubelmaker blijft bestaan, maar daarnaast heeft er zich een nieuw beroep ontwikkeld, nl. de productieoperator. Deze vervaardigt meubelen van plaatmateriaal aan een volautomatische stratenlijn, en voert dus andere taken uit waarvoor specifieke competenties vereist zijn. 2 Het gedeelte zitmeubelen behoort niet meer tot het takenpakket van de meubelmaker. Wat betreft de houtbewerking van zitmeubelen is de karkassenmaker verantwoordelijk. Voor de stoffering van het zitmeubel staat de meubelstoffeerder in, bijgestaan door een stikster en een snijdster. Bij het opstellen van het beroepsopleidingsprofiel heeft de sectorcommissie rekening gehouden met de beschrijving van de meubelmaker zoals omschreven in de beroepenstructuur. Op basis van deze gegevens heeft de sectorcommissie de volgende elementen uit het beroepsprofiel niet opgenomen: het gedeelte zitmeubelen; het gedeelte stofferen; de specifieke handelingen van de productieoperator. 4

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL MEUBELMAKER De sectorcommissie houdt rekening met de in het beroepsprofiel vernoemde competenties. 2.2 Gegevens uit de opleidingenwereld 2.2.1 Opleidingenaanbod Houtopleidingen worden aangeboden in het voltijds secundair technisch en in het voltijds en deeltijds secundair beroepsonderwijs, in het buitengewoon secundair onderwijs, in het volwassenenonderwijs en in het hogeschoolonderwijs. Buiten het onderwijs bieden de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling (VDAB) en het Vlaams Instituut voor het Zelfstandig Ondernemen (VIZO) houtopleidingen aan. 2.2.1.1 Overzicht van het opleidingenaanbod dat met de beroepencluster overeenstemt In de tweede graad biedt het voltijds secundair onderwijs binnen het studiegebied Hout de studierichtingen Houttechnieken TSO2, Hout BSO2 en een vervolmakingsjaar Hout BSO2 aan. In de derde graad worden de studierichtingen Houttechnieken TSO3, Houtbewerkingsnijwerk BSO3 en Houtbewerking BSO3 ingericht. In het derde leerjaar van de derde graad bestaan de volgende specialisaties: Hout constructie- en planningstechnieken TSO, Industriële houtbewerking BSO, Restauratie van meubelen, Interieurinrichting BSO en Stijl- en designmeubelen BSO. Het secundair onderwijs voor sociale promotie biedt in het studiegebied Hout volgende afdelingen aan: Hout TSO2, CNC-gestuurde houtbewerkingsmachines TSO3, Hout TSO3, Meubel- en binnenhuisontwerpen TSO3, Hout BSO2, Houtbewerking BSO2, Houtbewerking meubelmaken BSO2, Meubelmakerij- schrijnwerkerij BSO2, Hout BSO3, Houtbewerking meubelmakerij BSO3, Meubelmakerij- schrijnwerkerij BSO3, Meubelmakerij BSO3 en Stijlmeubelen BSO3. Het secundair onderwijs voor sociale promotie biedt in het studiegebied Meubelrestauratie en houtsnijden volgende afdelingen aan: houtsnijden, Meubelrestauratie BSO3. Hogeschoolonderwijs: basisopleiding van één cyclus Hout, waarvoor de graad van gegradueerde in hout (studiegebied Industriële wetenschappen en technologie) wordt verleend en een voortgezette opleiding Meubelontwerp (studiegebied Architectuur) 5

VLAAMSE ONDERWIJSRAAD In het BuSO biedt het onderwijs in O de kwalificatietechniek Houtbewerking aan (huidige situatie) alsook in de opleidingen werkplaatsschrijnwerker en interieurbouwer (besluit Vlaamse regering betreffende opleidingen BuSO O). VDAB biedt de basisopleidingen houtbewerking en hout aan, o.a. bediening houtbewerkingsmachines, CNC-houtbewerkingsmachines, houtbewerking, interieurbouw, enz. VIZO biedt de opleidingen meubelmaker zowel in leertijd als in ondernemersopleiding en restaurateur van antieke meubelen (lt/oo) aan. 2.2.1.2 Overzicht van het met de beroepencluster aanverwante opleidingenaanbod In de tweede en derde graad biedt het voltijds secundair onderwijs de studierichting Bouwen houtkunde aan. In het derde leerjaar van de derde graad bestaan volgende specialisaties: Meubelgarneren BSO, Modelmakerij BSO, Restauratie van schrijnwerk BSO en Bijzondere schrijnwerkconstructies BSO. Het secundair onderwijs voor sociale promotie biedt in het studiegebied Hout volgende afdelingen aan: Schrijnwerkerij TSO2, Houtbewerking schrijnwerkerij BSO2, Schrijnwerkerij BSO2, Hout en bouw BSO3, Houtbewerking schrijnwerkerij BSO3 en Schrijnwerkerij BSO3. Het secundair onderwijs voor sociale promotie biedt in het studiegebied meubelrestauratie en houtsnijden volgende afdelingen aan: Meubelstofferen BSO3, Speciale restauratie BSO3, Speciale restauratietechnieken BSO3 en Houtbewerking-restauratie BSO3. In het BuSO biedt het onderwijs in O en in ontwerp (besluit Vlaamse regering betreffende opleidingen BuSO O) de opleiding Meubelstoffeerder aan. Hogeschoolonderwijs: leraar secundair onderwijs groep I (Hout-Bouw). VDAB biedt de basisopleidingen daktimmeren, meubelstofferen, scheepsbouw, schrijnwerker/houtbewerker en schrijnwerk aan. VIZO biedt volgende opleidingen aan: stoelenmaker (lt/oo), meubelstoffeerder (lt/oo), 6

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL MEUBELMAKER restaurateur van fineer en marqueterie, riet- en wissenvlechter (oo) en verder nog een aantal opleidingen voor keuken- en badkamermeubilair. 2.3 Verantwoording van het te ontwikkelen beroepsopleidingsprofiel De fase waarin het beroepsopleidingsprofiel ontwikkeld wordt, biedt sociale partners en opleidingeninstanties (binnen en buiten onderwijs) een platform om samen af te spreken wat essentieel is zodat voor alle partijen duidelijk wordt wat de beroepsopleiding minimaal moet aanbieden en wat de sociale partners van iemand die de beroepsopleiding gevolgd heeft precies kunnen verwachten. Dit beroepsopleidingsprofiel beantwoordt aan die vraag en maakt het mogelijk dat de beroepsopleiding aansluit bij de vraag van de arbeidswereld. 7

VLAAMSE ONDERWIJSRAAD 3 BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL (BOP) 3.1 Benaming van het beroepsopleidingsprofiel Het beroepsopleidingsprofiel heet Meubelmaker en beschrijft de kwalificatie Meubelmaker. 3.2 Globale omschrijving van het beroepsopleidingsprofiel De toekomstige beginnende meubelmaker leert op basis van een ontwerp zijn/haar eigen werk voor te bereiden, rekening houdend met de welzijns- en onderhoudsvoorschriften. Hij/zij leert massief hout uitsmetten, zagen, schaven, lijmen, schuren, frezen en profileren, boren, monteren en de oppervlakte behandelen. Hij/zij leert plaathout zagen, de kanten lijmen, schuren, frezen en profileren, boren, fineren, monteren en de oppervlakte behandelen. Hij/zij kan voor zowel meubelen van massief hout als voor meubelen van plaathout werken met CNC-gestuurde machines. Hij/zij controleert de kwaliteit en stuurt ze bij. Hij/zij kan werken in team en voert voor de eigen werkzaamheden de administratieve taken uit. 3.3 Concrete vertaalslag 3.3.1 Bijeenbrengen van de relevante beroepsprofielen Het beroepsopleidingsprofiel wordt afgeleid van het beroepsprofiel Meubelmaker (SERV i.s.m. Opleidingscentrum Hout, juli 1998). Er wordt ook rekening gehouden met de beroepenstructuur Hout (SERV, januari 2002). 3.3.2 Evaluatie van de taken uit het beroepsprofiel Het toegeleverde beroepsprofiel kan ondergebracht worden in het type A; dat is een beroepsprofiel dat takenclusters omvat voorzien van kennis, attitudes en contextgegevens. 3.3.3 Selectie van takenclusters en taken De sectorcommissie zette de takenclusters van het beroepsprofiel om in de volgende vaardigheidsclusters: 8

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL MEUBELMAKER Beroepsprofiel 2 MEUBELEN VAN MASSIEF HOUT 2.1 Voorbereidende taken 2.1.1 Planning van de werkzaamheden* 2.2 Uitvoerende taken 2.2.1 Uitsmetten van het hout 2.2.2 Zagen van massief hout 2.2.3 Schaven 2.2.4 Lijmen en persen 2.2.5 Schuren 2.2.6 Frezen en profileren 2.2.7 Boren 2.2.8 Monteren 2.2.9 Oppervlaktebehandeling 2.2.10 Verpakken 2.3 Ondersteunende taken 2.3.1 Kwaliteitscontrole 2.3.2 Naleven van welzijns- en onderhoudsvoorschriften 2.3.3 Contacten en administratie Beroepsopleidingsprofiel MEUBELEN VAN MASSIEF HOUT Vaardigheidscluster 1: de eigen werkzaamheden voorbereiden en organiseren Vaardigheidscluster 2: onderdelen van massieve meubelen vervaardigen, de elementen vergaren en afwerken Vaardigheidscluster 3: naleven van welzijns- en onderhoudsvoorschriften 3 MEUBELEN VAN PLAATHOUT 3.1 Voorbereidende taken 3.1.1 Planning van de werkzaamheden* 3.2 Uitvoerende taken 3.2.1 Zagen van plaatmateriaal 3.2.2 Kanten lijmen 3.2.3 Schuren 3.2.4 Frezen en profileren 3.2.5 Boren 3.2.6 Foliën aanbrengen 3.2.7 Fineren 3.2.8 Monteren 3.2.9 Oppervlaktebehandeling 3.2.10 Verpakken 3.3 Ondersteunende taken 3.3.1 Kwaliteitscontrole 3.3.2 Naleven van welzijns- en onderhoudsvoorschriften 3.3.3 Contacten en administratie MEUBELEN VAN PLAATHOUT Vaardigheidscluster 1: de eigen werkzaamheden voorbereiden en organiseren Vaardigheidscluster 2: onderdelen van meubelen van plaathout vervaardigen, de elementen vergaren en afwerken Vaardigheidscluster 3: naleven van welzijns- en onderhoudsvoorschriften 4 ZITMEUBELEN 4.1 Voorbereidende taken 9

VLAAMSE ONDERWIJSRAAD 4.1.1 Planning van de werkzaamheden* 4.2 Uitvoerende taken 4.2.1 Uitsmetten van het hout 4.2.2 Zagen van platen en massief hout 4.2.3 Schaven 4.2.4 Lijmen en persen 4.2.5 Schuren 4.2.6 Frezen en profileren 4.2.7 Boren 4.2.8 Monteren 4.2.9 Stofferen 4.2.10 Oppervlaktebehandeling 4.3 Ondersteunende taken 4.3.1 Kwaliteitscontrole 4.3.2 Naleven van welzijns- en onderhoudsvoorschriften 4.3.3 Contacten en administratie Alle taken van het BP werden naar vaardigheden vertaald. Volgende vaardigheden werden toegevoegd: 1 De vaardigheidscluster werken met CNC-gestuurde machines wordt aan de meubelen van massief hout toegevoegd daar het gaat om courant toegepaste vaardigheden. 2 De vaardigheid optimaliseren wordt omwille van zijn specificiteit toegevoegd aan de meubelen van plaathout. Onder optimaliseren wordt verstaan iets in de meest gunstige omstandigheden/verhouding brengen; iets zo goed mogelijk realiseren (in concreto uitsmetten) Volgende vaardigheden werden geschrapt: 1 De vaardigheid folies aanbrengen (= het lijmen van papier- of mélaminefolies op vlakke platen) omdat deze vaardigheid behoort tot het takenpakket van de fabrikant van halffabricaten en niet tot het takenpakket van de meubelmaker. 2 De vaardigheid aanmaken van lijm omdat deze vaardigheid niet meer behoort tot het courante takenpakket van een beginnend beroepsbeoefenaar, maar eerder een specialisatie is en behoort tot het takenpakket van een restaurateur van meubelen. 3 De vaardigheid aanbrengen van speciale effecten door het patineren, ceruseren, enz. omdat deze vaardigheid niet meer behoort tot het courante takenpakket van een beginnend beroepsbeoefenaar, maar eerder een specialisatie is en behoort tot 10

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL MEUBELMAKER het takenpakket van een restaurateur van meubelen. 4 De vaardigheid bedienen van de drooginstallatie volgens de gestelde droogprocedures voor het drogen omdat het drogen van hout niet hoort bij de taken van een meubelmaker. 5 De vaardigheidscluster stofferen omdat de beroepenstructuur hout stelt dat voor de stoffering van het zitmeubel de meubelstoffeerder instaat, bijgestaan door een stikster en een snijdster. De SERV beschrijft de meubelstoffeerder in een apart beroepsprofiel. 6 De vaardigheidscluster zitmeubelen omdat de beroepenstructuur hout stelt dat het gedeelte zitmeubelen niet meer behoort tot het takenpakket van de meubelmaker. 7 De vaardigheidscluster verpakken omdat het effectieve verpakken niet behoort tot de kerntaken van een meubelmaker. Toegevoegde beroepshoudingen: zin voor creativiteit en inventiviteit; zelfstandigheid. Geschrapte beroepshoudingen: geen De beginnende meubelmaker beheerst de 5 vaardigheidsclusters (de vaardigheidscluster 3 is identiek voor meubelen van massief hout en meubelen van plaathout). 3.3.4 Formulering van vaardigheden met de bijbehorende kennis, houdingen en context De mate van beheersing van de vaardigheden en kennis wordt genuanceerd aan de hand van volgende criteria: Vaardigheden: - V1 = oriëntering Een cluster van vaardigheden waarmee de lerende/beginnende beroepsbeoefenaar kennis maakt. Hij/zij neemt deze vaardigheden waar of voert ze kort uit om een beter beeld te krijgen van de beroepsactiviteiten binnen de bedrijfstak. 11

VLAAMSE ONDERWIJSRAAD - V2 = onder begeleiding uitvoeren De lerende/beginnende beroepsbeoefenaar voert deze vaardigheden uit in situaties waarin het voordoen/nadoen een rol spelen of waarin de verantwoordelijkheid voor de uitvoering bij derden ligt. - = zelfstandig uitvoeren De lerende/beginnende beroepsbeoefenaar voert deze vaardigheden uit in situaties waarin hij/zij op eigen initiatief handelt of waarin de verantwoordelijkheid bij de lerende zelf ligt. - V4 = begeleidend uitvoeren De lerende/beginnende beroepsbeoefenaar voert deze vaardigheden uit in situaties waarin hij/zij de verantwoordelijkheid voor de uitvoering door derden op zich neemt. Ondersteunende kennis - K1 = feitelijke kennis Deze kennis is op herkenning terug te voeren. (Dit niveau kan omschreven worden met werkwoorden als: reproduceren, bewust zijn, herinneren, herkennen, registreren, opnoemen, aanduiden, benoemen, opsommen, enz.) - = begripsmatige kennis Deze kennis is op inzicht terug te voeren. (begrijpen, verstaan, aantal aangeven, verband uitdrukken, bewijzen, voorbeelden geven, typeren, de essentie aangeven, omschrijven, met eigen woorden zeggen, enz.) - K3 = kennistoepassing Deze kennis past de feitelijke en begripsmatige kennis toe. (gevarieerd aanwenden, uitwerken, beoordelen, evalueren, produceren, vergelijken met, structureren, enz.) - K4 = integrerende kennis De kennis in nieuwe situaties toepassen en zoeken naar innovaties. 12

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL MEUBELMAKER 3.3.5 Concrete uitwerking van de vertaalslag Cluster van vaardigheden Mate van Ondersteunende kennis (K) en Mate van De leerling/cursist kan: beheer- vaardigheden (V) beheer- sing sing MEUBELEN VAN MASSIEF HOUT CLUSTER 1: De eigen werkzaamheden voorbereiden en organiseren 1.1 Het ontwerp lezen 1.2 Uitvoeringstekeningen maken 1.3 Opmeten 1.4 De materiaalstaat maken 1.5 Mallen maken 1.6 In functie van de opdracht de bewerkingen bepalen, de werkvolgorde opstellen en de werkzaamheden plannen Ruimtelijk inzicht en ruimtelijk voorstellingsvermogen Lezen van een werktekening Schetsen Technische fiches en veiligheidsfiches raadplegen in functie van de opdracht Ruimtelijk inzicht en ruimtelijk voorstellingsvermogen Materiaalkennis Maken van een uitvoeringstekening V2 Op een correcte wijze meetgereedschap hanteren Kunnen meten Kunnen registreren Materiaalsoorten Noteren van de afmetingen De hoeveelheden afleiden V2 Eenvoudige geometrie uitzetten Meetkundig tekenen V2 Mogelijkheden van de machines en gereedschappen kennen Inzicht in het productieproces Activiteiten plannen, rekening V2 houdend met de beschikbare tijd, machines en gereedschap 13

VLAAMSE ONDERWIJSRAAD 1.7 Klaarzetten van het Gereedschapskennis materiaal en het Stapeltechnieken gereedschap volgens het Bedienen van de productieplan transportmiddelen Materiaal herkennen Het productieplan lezen 1.8 Bijhouden van eigen prestaties, verbruiks- en verliesgegevens Registreren van tijd en hoeveelheid Inzicht in min- of meerwerken 1.9 De eigen voorraad bijhouden CLUSTER 2: de onderdelen van massieve meubelen vervaardigen, de elementen vergaren en afwerken 2.1 In functie van de De verzaagvorm en kwaliteitseisen het hout uitsmetten: het hout uitkiezen, de verschillende houtsoorten herkennen De verzaagvorm kiezen in houtgebreken aanduiden en de onderdelen functie van de toepassing Houtgebreken herkennen uittekenen Beoordelen van houtgebreken 2.2 Instellen en bedienen van De werking, de instelling en de de zaagmachine en het hout volgens het productieplan of de order zagen bediening van de zaagmachines Verspaningstechnologie toepassen Inzicht hebben in het zaagplan 2.3 De onderdelen coderen De paartekens Stapelen, identificeren en registreren van onderdelen 14

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL MEUBELMAKER 2.4 Instellen en bedienen van de schaafmachine en het hout schaven 2.5 Het lijmproces voorbereiden 2.6 Het manueel en/of machinaal aanbrengen van lijm en de onderdelen persen en/of opspannen 2.7 Manueel en machinaal schuren De werking, de instelling en de bediening van de schaafmachines De verspaningstechnologie toepassen Het hout op correcte wijze inbrengen Lijmsoorten Lijmtechniek De gepaste lijmsoort kiezen Gereedschap voor het opspannen klaarzetten en/of pers instellen Rangschikken van onderdelen volgens groeipatroon van het hout of volgens de vereiste houtverbinding of volgens gewenste decoratieve doeleinden Spantechniek De werking, de instelling en de bediening van de persen De werking, de instelling en de bediening van de schuurmachines Schuurmateriaal en schuurwijze kiezen Herkennen van de schuurafwerking en de schuurinrichting 15

VLAAMSE ONDERWIJSRAAD 2.8 Instellen en bedienen van De werking, de instelling en de de freesmachine en het bediening van de freesmachines hout frezen en profileren De verspaningstechnologie toepassen Snijgereedschap kiezen in functie van de opdracht Het werkstuk met behulp van het aanvoerapparaat correct aanvoeren 2.9 Boormachine instellen en De werking, de instelling en de gaten boren bediening van de boormachines De verschillende types van boren en hun toepassingen Het principe van het 32 mm- systeem De boren kiezen en monteren in functie van de opdracht De verspaningstechnologie toepassen 2.10 Volgens de richtlijn de V2 De wering en de bediening van CNC-gestuurde machine de CNC-gestuurde machines bedienen 2.11 Manueel en machinaal De werking, de instelling en de monteren van de bediening van de opsluitbank onderdelen De werking, de instelling en de bediening van de pers volgens de productie- en technische richtlijnen De houtverbindingen en de mechanische verbindingsmiddelen Het nawerken van het hout Lijmsoorten Lijmtechnieken toepassen Het montageplan Opslag- en stapeltechnieken 16

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL MEUBELMAKER 2.12 De oppervlakten behandelen: beitsen of kleuren, tussenschuren en de afwerklagen aanbrengen 2.13 Meubelen volgens richtlijnen opslaan, beschermen en toepassen Montagetechnieken Meubelbeslag Beits-, kleur- en schuurtechnieken toepassen Beits-, kleur- en schuurproducten Afwerkingsproducten Afwerkingstechnieken Spuittechnieken toepassen Stapeltechnieken toepassen Verpakkings- en beschermingsmaterialen klaarmaken Veiligheidsrichtlijnen naleven 2.14 De kwaliteit procesmatig Productie- en kwaliteitsnormen controleren, verwijderen Visueel herkennen van en/of bijwerken van beschadigde stukken en uitvoeren van kleine afwijkingen en oppervlaktegebreken De relatie product-ondergrond eenvoudige herstellingen Herstelproducten Hersteltechnieken Handelen volgens mondelingen en/of schriftelijke instructies en/of procedures 2.15 In functie van het te Verspaningstechnologie bereiken resultaat het snijgereedschap aanpassen 2.16 Toezicht houden op het vlot verloop van de bewerkingen en de Adequaat interveniëren bij storingen Zelf oplossen van eenvoudige V2 machine bijregelen problemen 2.17 Rapporteren van technische problemen en oplossingen voorstellen 17

VLAAMSE ONDERWIJSRAAD CLUSTER 3: Naleven van welzijns- en onderhoudsvoorschriften 3.1 Naleven van Voorschriften raadplegen inzake welzijnsvoorschriften welzijn op het werk 3.2 De werkruimte Onderhoudsvoorschriften van de onderhouden werkruimte 3.3 Onderhouden van V2 Onderhoudsvoorschriften van gereedschappen, gereedschappen, machines en machines en installaties installaties MEUBELEN VAN PLAATHOUT CLUSTER 1: De eigen werkzaamheden voorbereiden en organiseren 1.1 Het ontwerp lezen 1.2 Uitvoeringstekeningen maken 1.3 Opmeten 1.4 De materiaalstaat maken 1.5 Optimaal uitsmetten, rekening houdend met de Ruimtelijk inzicht en ruimtelijk voorstellingsvermogen Lezen van een werktekening Schetsen Technische fiches en veiligheidsfiches raadplegen in functie van de opdracht. Ruimtelijk inzicht en ruimtelijk voorstellingsvermogen Materiaalkennis Maken van uitvoeringstekeningen V2 Op een correcte wijze meetgereedschap hanteren Kunnen meten Kunnen registreren Materiaalsoorten Noteren van de afmetingen De hoeveelheden afleiden V2 Zaagplan, afmetingen, materiaalkennis en 18

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL MEUBELMAKER materiaalkenmerken optimalisatiemethodes (optimaliseren) 1.6 Mallen maken V2 Eenvoudige geometrie uitzetten Meetkundig tekenen 1.7 In functie van de V2 Mogelijkheden van de machines werkopdracht de bewerkingen bepalen, de en gereedschappen kennen Inzicht in het productieproces werkvolgorde opstellen en de werkzaamheden plannen 1.8 Klaarzetten van het materiaal en het gereedschap volgens het productieplan 1.9 Bijhouden van eigen prestaties, verbruiks- en Activiteiten plannen rekening V2 houdend met de beschikbare tijd, machines en gereedschap Gereedschapskennis Stapeltechnieken Bedienen van de transportmiddelen Materiaal herkennen Het productieplan lezen Registreren van tijd en hoeveelheid verliesgegevens Inzicht in min- of meerwerken 1.10 De eigen voorraad bijhouden CLUSTER 2 : de onderdelen van meubelen van plaathout vervaardigen, de elementen vergaren en afwerken 2.1 Instellen en bedienen van De werking, instelling en de de zaagmachine en het plaatmateriaal volgens het productieplan of order zagen bediening van de zaagmachines Verspaningstechnologie toepassen Inzicht hebben in het zaagplan 2.2 De onderdelen coderen Stapelen, identificeren en registreren van onderdelen 19

VLAAMSE ONDERWIJSRAAD 2.3 Het kantenlijmproces Lijmsoorten voorbereiden De gepaste lijmsoort kiezen en klaarzetten De verschillende types kantenmateriaal 2.4 Instellen en bedienen van de kantenlijmmachine en het manueel en/of machinaal kantenlijmen De werking, de instelling en de bediening van de kantenlijmmachines Lijmtechniek 2.5 Manueel en machinaal De werking, de instelling en de schuren bediening van de schuurmachines Schuurmateriaal en schuurwijze kiezen Herkennen van de schuurafwerking en de schuurrichting 2.6 Instellen en bedienen van De werking, de instelling en de de freesmachine en het plaatmateriaal frezen en bediening van de freesmachines De verspaningstechnologie profileren toepassen Snijgereedschap kiezen in functie van de opdracht Het werkstuk met behulp van het aanvoerapparaat correct aanvoeren 20

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL MEUBELMAKER 2.7 Boormachine instellen en gaten boren 2.8 Volgens richtlijn de CNCgestuurde machine bedienen 2.9 Nazien en sorteren van het fineer naargelang tekening, uitzicht, kwaliteit en de verschillende fineerstroken samenvoegen 2.10 Instellen en bedienen van de fineersnijmachine, de voegmachine en de pers en het fineer verfijnen De werking, de instelling en de bediening van de boormachines De verschillende types van boren en hun toepassingen Het principe van het 32-mmsysteem De boren kiezen en monteren in functie van de opdracht De verspaningstechnologie toepassen V2 De werking en de bediening van de CNC-gestuurde machines V2 Fineersoorten en -kwaliteit Visueel herkennen van gebreken en fouten van fineer De werking, de instelling en de bediening van de snijmachines en de voegmachines Lijmen Persen 21

VLAAMSE ONDERWIJSRAAD 2.11 Manueel en/of machinaal, De werking, de instelling en de volledig of gedeeltelijk monteren van een meubel bediening van de opsluitbank De houtverbindingen en mechanische verbindingsmiddelen Lijmsoorten Lijmtechnieken toepassen Het montageplan De werking, de instelling en de bediening van de pers volgens de productie- en technische richtlijnen Opslag- en stapeltechnieken toepassen Meubelbeslag 2.12 De oppervlakken behandelen: kleuren, tussenschuren en klaarmaken voor transport 2.13 Meubelen volgens richtlijnen opslaan en beschermen en Kleur- en schuurtechnieken toepassen Kleur- en schuurtechnieken Spuittechnieken toepassen Afwerkingsproducten Afwerkingstechnieken Stapeltechnieken toepassen Verpakkings- en beschermingsmaterialen klaarmaken voor transport Veiligheidsrichtlijnen naleven 2.14 De kwaliteit procesmatig Productie- en kwaliteitsnormen controleren, verwijderen Visueel herkennen van en/of bijwerken van beschadigde stukken en uitvoeren van kleine afwijkingen en oppervlaktegebreken De relatie product-ondergrond eenvoudige herstellingen Herstelproducten Hersteltechnieken Handelen volgens mondelinge en/of schriftelijke instructies en/of procedures 22

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL MEUBELMAKER 2.15 In functie van het te bereiken resultaat het snijgereedschap aanpassen 2.16 Toezicht houden op het vlot verloop van de bewerkingen en de machine bijregelen 2.17 Rapporteren van technische problemen en oplossingen voorstellen Verspaningstechnologie Adequaat interveniëren bij storingen V2 Zelf oplossen van eenvoudige problemen CLUSTER 3: Naleven van welzijns- en onderhoudsvoorschriften 3.1 Naleven van Voorschriften raadplegen inzake welzijnsvoorschriften welzijn op het werk 3.2 De werkruimte Onderhoudsvoorschriften van de onderhouden werkruimte 3.3 Onderhouden van V2 Onderhoudsvoorschriften van gereedschappen, gereedschappen, machines en machines en installaties installaties 3.3.6 Beroepshoudingen Beroepshoudingen zijn niet rechtstreeks af te leiden uit de te verrichten taken. Toch kunnen een aantal houdingen als noodzakelijk beschouwd worden voor het uitoefenen van het beroep. Beroepsfierheid is voor het beroep van meubelmaker van bijzonder belang. Deze beroepsfierheid vinden we terug doorheen al de hieronder opgesomde beroepshoudingen. Kostenbewustzijn Rationeel omspringen met materieel en materiaal, efficiënt werken, erop gericht zijn om binnen de normale tijd een taak uit te voeren. Kwaliteitszorg Erop gericht zijn alle productonderdelen met de vereiste precisie uit te voeren om een kwaliteitsvol resultaat te kunnen bereiken. 23

VLAAMSE ONDERWIJSRAAD Ordelijkheid Erop gericht zijn de werkomgeving ordelijk te houden zodat het werk in de meest optimale omstandigheden kan worden uitgevoerd. Veiligheid - milieubewustzijn Actief en pro-actief gericht zijn op veiligheid, op het voorkomen van situaties die personen en milieu kunnen schaden. Zin voor samenwerking Bereid zijn collega s waar nodig bij te staan en met elkaar te overleggen om een kwaliteitsvol resultaat te kunnen bereiken; duidelijk communiceren met collega s en hiërarchische oversten. Kritische ingesteldheid Aandacht hebben voor fouten en onvolkomenheden bij zichzelf en in de omgeving. Zin voor creativiteit en initiatief Op een creatieve manier voorstellen en oplossingen zoeken in onvoorziene omstandigheden. Flexibiliteit Bereid zijn om zich aan te passen aan wijzigende omstandigheden o.m. middelen, doelen, mensen en procedures. Leergierigheid Actief zoeken naar situaties om zijn competentie te verbreden en te verdiepen. Zelfstandigheid Bereid zijn zelfstandig de opgedragen taak uit te voeren met het oog op integrale kwaliteitszorg. 3.3.7 Contextgegevens Met bijzondere arbeidsomstandigheden worden die arbeidsomstandigheden bedoeld die typisch zijn voor de meubelmakerij. Deze omstandigheden worden doorgaans ingedeeld volgens de soort risico s waartoe ze aanleiding kunnen geven: veiligheidsrisico s, gezondheidsrisico s en welzijnsrisico s. 24

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL MEUBELMAKER In kleine bedrijven werkt de meubelmaker rechtstreeks onder de bedrijfsleider. Hij is polyvalent en staat in voor alle aspecten van het werk, vanaf het zagen, schaven van het hout en het plaatmateriaal tot het monteren ervan tot een meubel. In grotere bedrijven wordt meer in afdelingen gewerkt. Vaak is er dan een meestergast verantwoordelijk voor de afdelingen. In dit geval heeft men meer mensen die gespecialiseerd zijn in één of enkele specifieke taken. Er wordt in dergelijke bedrijven vaak een onderscheid gemaakt tussen mensen die de machines kunnen instellen, zij die de machines bedienen en handlangers of helpers die de bewerkte stukken verzamelen en stapelen. Maar ook hier kan men polyvalente vakbekwame mensen aantreffen die meerdere aspecten van het beroep beheersen. Wat de productinnovatie betreft stellen we vast dat er zich snelle evoluties voordoen inzake beslagmateriaal. Tevens doen een aantal nieuwe houtproducten en plaatmaterialen hun intrede. Bovendien is de meubelindustrie erg gevoelig aan modetrends. Wat de procesinnovatie betreft zien we dat de computer steeds meer zijn intrede doet. Steeds meer machines werken computergestuurd. Enig inzicht in het programmeren en het bedienen van een computer is in dat geval een pluspunt. Maar we kunnen besluiten dat het traditionele vakmanschap toch belangrijk blijft. 3.4 Niveau van de kwalificatie In de regel zijn meubelmakers enkel verantwoordelijk voor de uitvoering van het opgedragen werk met name de goede afwerking van de meubels. Hij/zij heeft binnen de opgedragen taak autonomie in de uitvoering en in het nemen van beslissingen. Hij/zij rapporteert aan de verantwoordelijke. Het takenpakket bestaat voornamelijk uit het toepassen van beroepsgebonden vaardigheden en kennis. Gezien de mate van verantwoordelijkheid, complexiteit en transfer stelt de uitgebreide sectorcommissie voor de kwalificatie Meubelmaker op niveau 2 te plaatsen. De handleiding van de Dienst voor Onderwijsontwikkeling voor het schrijven van beroepsopleidingprofielen omschrijft dat niveau als volgt: Een kwalificatie die vooral praktisch werk omvat, dat zelfstandig kan worden uitgevoerd binnen de grenzen van de aangeleerde technieken. 25

VLAAMSE ONDERWIJSRAAD 4 BIBLIOGRAFIE Handleiding voor het schrijven van beroepsopleidingsprofielen voor secundair en volwassenenonderwijs, Brussel, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Dienst voor Onderwijsontwikkeling, 1998. De beroepenstructuur Hout (SERV, januari 2002). Het beroepsprofiel meubelmaker (SERV, juli 1998). 26

BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL MEUBELMAKER 5 LIJST VAN DE MEDEWERKERS Bekker Ria, Febelhout Coppens Wim, pedagogisch adviseur Gemeenschapsonderwijs Colman Gilbert, GITO Sint-Amandsberg Deceukeleire Edwin, Dienst Beroepsopleiding De Coene Luc, technisch adviseur PTI Eeklo De Potter André, Federatie van Vlaamse Schrijnwerkers Deurinck Danny, pedagogisch adviseur Gemeenschapsonderwijs Doom Jeroen, Opleidingscentrum Hout Dubois Riet, Vlaamse Onderwijsraad Godu Roland, Stedelijk Onderwijs Gent Naert Luc, VDKVO Nevejant Hendrik, technisch adviseur VTI Roeselare Tanghe Rik, pedagogisch begeleider VVKSO (voorzitter) 27

VLAAMSE ONDERWIJSRAAD INHOUDSTAFEL 1 Inleiding...1 1.1 Identificatie van het beroepsopleidingsprofiel...1 1.1.1 Gegevens beroepsprofiel...1 1.1.2 Gegevens beroepsopleidingsprofiel...1 1.2 Opdracht...1 1.2.1 Opdrachtgever...1 1.2.2 Doelstellingen...1 1.3 Ontwikkelingsproces...2 1.4 Legitimatie...2 2 Situering van de opleidingen...3 2.1 Gegevens uit de beroepenwereld...3 2.1.1 Beroepenstructuur...3 2.1.2 Geraadpleegd beroepsprofiel...3 2.2 Gegevens uit de opleidingenwereld...5 2.2.1 Opleidingenaanbod...5 2.3 Verantwoording van het te ontwikkelen beroepsopleidingsprofiel...7 3 BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL (BOP)...8 3.1 Benaming van het beroepsopleidingsprofiel...8 3.2 Globale omschrijving van het beroepsopleidingsprofiel...8 3.3 Concrete vertaalslag...8 3.3.1 Bijeenbrengen van de relevante beroepsprofielen...8 3.3.2 Evaluatie van de taken uit het beroepsprofiel...8 3.3.3 Selectie van takenclusters en taken...8 3.3.4 Formulering van vaardigheden met de bijbehorende kennis, houdingen en context...11 3.3.5 Concrete uitwerking van de vertaalslag...13 3.3.6 Beroepshoudingen...23 3.3.7 Contextgegevens...24 3.4 Niveau van de kwalificatie...25 4 BIBLIOGRAFIE...26 5 LIJST VAN DE MEDEWERKERS...27 Inhoudstafel...28 28