Convenant Aanpak Huiselijk Geweld van de ketenpartners in de provincie Utrecht augustus 2012
2 Convenant Aanpak Huiselijk Geweld regio Utrecht 1. Inleiding Huiselijk geweld is geweld gepleegd door iemand in de huiselijke kring: (ex)partners, ouders, kinderen, andere familieleden en huisvrienden. Bij huiselijk geweld is er altijd sprake van een afhankelijkheidsrelatie tussen betrokkenen. Huiselijk geweld is een van de meest voorkomende vormen van geweld in onze samenleving. Iedereen kan ermee te maken krijgen, als pleger, slachtoffer of getuige. Bij deze vorm van geweld maken zij deel uit van elkaars directe leefomgeving. Dit maakt de problematiek ingewikkeld en moeilijk te beïnvloeden. De persoonlijke en maatschappelijke consequenties zijn groot. Huiselijk geweld vraagt om een gezamenlijke aanpak en een actieve opstelling van gemeenten, politie, Openbaar Ministerie en hulpverlenende en toezichthoudende organisaties. In de provincie Utrecht werken alle betrokken partijen samen aan het voorkomen en stoppen van huiselijk geweld, en het beperken van de gevolgen van het geweld. Dit convenant legt de samenwerkingsafspraken vast. Eergerelateerd geweld en stalking zijn vaak gerelateerd aan huiselijk geweld. Bij de aanpak zijn veelal dezelfde partijen nodig. De samenwerkingsafspraken in dit convenant betreffen daarom ook deze typen problematiek. Huwelijksdwang, genitale verminking en loverboyproblematiek hebben een nauwe samenhang met de aanpak van huiselijk geweld. In de aanpak zijn naast de convenantpartijen ook andere partijen actief. 2. Begripsbepaling a. huiselijk geweld Lichamelijk, geestelijk of seksueel geweld of bedreiging daarmee door iemand uit de huiselijke kring. Het kan hierbij gaan om onder andere (ex-)partners, gezinsleden, familieleden en huisvrienden. Huiselijk geweld kent meerdere vormen. Het kan onder andere gaan om (ex- )partnergeweld (waaronder stalking), ouderenmishandeling, mishandeling van ouders door hun kinderen, kindermishandeling, eergerelateerd geweld, en genitale verminking. De gevolgen van het als kind getuige zijn van huiselijk geweld in de eigen huiselijke kring zijn doorgaans even ernstig als van het zelf mishandeld worden. b. kindermishandeling Kindermishandeling als bedoeld in artikel 1 van de Wet op de jeugdzorg: elke vorm van voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten opzichte van wie de minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of van onvrijheid staat, actief of passief opdringen, waardoor ernstige schade wordt berokkend of dreigt te worden berokkend aan de minderjarige in de vorm van fysiek of psychisch letsel.
3 c. ouderenmishandeling Al het handelen, of het nalaten van handelen ten opzichte van een oudere persoon, door degenen die in een persoonlijke en/of professionele relatie met die oudere staan, waarbij sprake is van gedeeltelijke of volledige afhankelijkheid, waardoor de oudere (herhaaldelijk) lichamelijke, psychische schade lijdt en/of opzettelijk materiële wordt toegebracht. Naast lichamelijke, psychische of seksuele mishandeling kan het ook gaan om financiële uitbuiting, verwaarlozing of schending van grondrechten. d. eergerelateerd geweld Eergerelateerd geweld is elke vorm van geestelijk, lichamelijk of seksueel geweld of bedreiging daarmee gepleegd vanuit een collectieve mentaliteit in een reactie op een (dreiging van) schending van de eer van een man of vrouw en daarmee van zijn of haar familie waarvan de buitenwereld op de hoogte is of dreigt te raken'. Eergerelateerd geweld heeft geen religieuze basis, maar heeft te maken met culturele en sociale regels binnen gemeenschappen. e. stalking Belaging: wederrechtelijk stelselmatig opzettelijk inbreuk maken op de persoonlijke levenssfeer van een ander, met het oogmerk die ander te dwingen iets te doen, niet te doen of te dulden, dan wel vrees aan te jagen. f. steunpunt huiselijk geweld: Een steunpunt huiselijk geweld is een voor iedere burger toegankelijke voorziening, waar slachtoffers, plegers en getuigen van huiselijk en seksueel geweld en professionals terecht kunnen voor ondersteuning, informatie, advies, doorverwijzing en melding. Voor de wettelijke functie van het steunpunt als meldpunt wordt verwezen naar artikel XII a. van de Wet meldcode en Huiselijk geweld. g. advies- en meldpunt kindermishandeling: Stichting als bedoeld in artikel 1, eerste lid, van de Wet op de jeugdzorg bij de uitvoering van de taak, bedoeld in artikel 10, eerste lid, onder e, van die wet.
4 3. Partijen De bij dit convenant betrokken partijen zijn: Gemeente Utrecht (Centrumgemeente) Gemeente Amersfoort (Centrumgemeente) Gemeente Baarn Gemeente De Bilt Gemeente Bunnik Gemeente Bunschoten Gemeente Eemnes Gemeente Houten Gemeente Leusden Gemeente Lopik Gemeente Montfoort Gemeente Nieuwegein Gemeente Oudewater Gemeente Renswoude Gemeente Rhenen Gemeente De Ronde Venen Gemeente Stichtse Vecht Gemeente Soest Gemeente Utrechtse Heuvelrug Gemeente Veenendaal Gemeente Vianen Gemeente Woerden Gemeente Woudenberg Gemeente Wijk bij Duurstede Gemeente IJsselstein Gemeente Zeist Politie Utrecht Openbaar Ministerie arrondissement Utrecht Actium Nederland Altrecht Beweging 3.0, Algemeen Maatschappelijk Werk Bureau Jeugdzorg Utrecht Centrum Maliebaan Careyn, Maatschappelijke Dienstverlening. Cumulus Doenja Dienstverlening Eleos GGD Midden Nederland De Gelders Roos GGZ Centraal Iriszorg Kwintes Lokaal Diakonaal Platform MEE Utrecht Gooi&Vecht Pastores Convent Veenendaal Portes Raad voor de Kinderbescherming Reclassering Nederland Rivas Zorggroep Riagg Amersfoort e.o. Slachtofferhulp Nederland Regio MiddenWest De Boei Sovee SPD Utrecht Stade-profiel Stadsring 51 Stichting Ravelijn Vieja Utrecht Vitras/ CMD, Algemeen Maatschappelijk Werk De Waag
5 4. De partijen overwegen: dat huiselijk geweld een groot maatschappelijk probleem is en wordt aangemerkt als een zwaarwegend algemeen belang; dat voor een effectieve aanpak van huiselijk geweld een systeemgerichte aanpak nodig is waabij nadrukkelijk ook de kinderen in beeld zijn; dat voor een effectieve aanpak van huiselijk geweld zo vroeg mogelijk ondersteuning moet worden geboden aan betrokkenen, om escalatie en (intergenerationele) overdracht van geweld zo veel mogelijk te voorkomen en de effecten ervan te beperken; dat voor een effectieve aanpak van huiselijk geweld aandacht besteed moet worden aan de gehele keten van preventie, signalering, melding, onderzoek, toeleiding naar een interventie, interventie (bescherming, ondersteuning, bestuursrechtelijke, strafrechtelijke maatregelen of een combinatie daarvan) en nazorg; dat hiervoor afstemming en samenwerking nodig is op zowel beleidsmatig als op uitvoerend niveau; dat de gemeente op grond van artikel 1 lid 1 onder g sub 7 en de aanhef van de Wet maatschappelijke ondersteuning beleid dient te voeren ter bestrijding van huiselijk geweld, waarin de gemeente een regierol heeft; dat de Wet tijdelijk huisverbod burgemeesters de bevoegdheid biedt om een huisverbod op te leggen aan meerderjarige personen die meer dan incidenteel op een adres verbljiven, als hun aanwezigheid in de woning ernstig en onmiddellijk gevaar oplevert voor de veiligheid van één of meer huisgenoten, of daar een ernstig vermoeden van bestaat. dat de aanpak van meldingen en aangiften van huiselijk geweld beschreven staat in het Regionaal handboek Aanpak Huiselijk Geweld regio Utrecht. Dat in de Wet meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling is vastgelegd dat professionals in de gezondheidszorg, ouderenzorg, gehandicaptenzorg, jeugdzorg, maatschappelijke ondersteuning, onderwijs, kinderopvang en justitie verplicht zijn om met een meldcode te werken, als zij te maken hebben met een signaal van huiselijk geweld en/of kindermishandeling. Dat het Advies en Meldpunt Kindermishandeling op grond van de wet jeugdzorg een meldpuntfunctie heeft voor kindermishandeling. Dat de Steunpunten huiselijk geweld op grond van de Wet meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling een meldpuntfunctie hebben voor huiselijk geweld.
6 5. De partijen komen het volgende overeen: 5.1 Doelstellingen Het uiteindelijke doel van de aanpak van huiselijk geweld is het bewerkstellingen van een veilig thuis voor kinderen en volwassenen, door middel van de zogeheten ketenaanpak: 1. Voorkomen van huiselijk geweld; 2. Signaleren van huiselijk geweld; 3. Stoppen van huiselijk geweld (inclusief opvang); 4. Schade beperken (inclusief nazorg): voorkomen van herhaling van huiselijk geweld voorkomen van problemen als gevolg van huiselijk geweld, nadat het geweld is gestopt, waaronder het voorkomen van intergenerationele overdracht De gehele aanpak van huiselijk geweld behelst alle genoemde doelen. Naast de convenant partners zijn hierbij ook andere partijen betrokken. Dit convenant betreft met name de afspraken tussen partijen gericht op de doelstellngen onder 2, 3 en 4: de aanpak vanaf het moment dat er signalen zijn van huiselijk geweld. Uiteraard hebben de convenantpartners waar mogelijk ook een rol in het voorkomen van huiselijk geweld, de eerste doelstelling. 5.2 Structuur De regionale samenwerking bij de aanpak van huiselijk geweld is als volgt vormgegeven: Bestuurlijk overleg HG Eemland /Heuvelrug Regionaal college Arondissemen taal justitieel beraad Regionale adviesgroep huiselijk geweld Begeleidingsgroep Eemland/ Heuvelrug Veiligheidshuizen Klankbordgroep regio Utrecht Districtsoverleggen huiselijk geweld Eemland/ Heuvelrug Justitiële casusoverleggen huiselijk geweld Districtsoverleggen huiselijk geweld Utrecht stad en regio
7 Niet in dit schema opgenomen zijn de steunpunten huiselijk geweld, die naast andere taken fungeren als algemene laagdrempelige toegang tot de gehele ketenaanpak. Steunpunt Huiselijk Geweld: Er zijn twee Steunpunten Huiselijk geweld in de provincie Utrecht: voor Utrecht en de bijbehorende regio en voor Amersfoort en Eemland Heuvelrug. Deze Steunpunten hebben als taak voor hun werkgebied: informatie en advies, doorverwijzing, laagdrempelige toegang tot hulp voor iedereen die te maken heeft met huiselijk geweld: slachtoffers, getuigen, plegers en professionals. meldpunt voor meldingen op grond van de Wet meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling coördinator en voorzitter van de districtoverleggen huiselijk geweld (DOHG) 1 schakelfunctie tussen het districtsoverleg huiselijk geweld en het justitieel casusoverleg huiselijk geweld 1 procescoördinatie/procesregie en advies over verlening bij tijdelijke huisverboden coördinatie inzet Aware systeem registratiepunt voor cases van eergerelateerd geweld voor zover bekend bij ketenpartners voorlichting en preventie deskundigheidsbevordering van beroepsgroepen Casusoverleggen: In het Justitieel casusoverleg huiselijk geweld (JCHG) worden cases besproken die binnenkomen via een melding of aangifte bij de politie. Het JCHG richt zich op de afdoening van strafrechtzaken rond de pleger. In het Districtsoverleg huiselijk geweld (DOHG) worden cases besproken die binnenkomen via een melding of aangifte bij de politie, voor zover nodig voor effectieve toeleiding naar een gezinsgericht aanpak van het geweld. Ook meldingen op grond van de Wet meldcode kunnen hier worden besproken, voor zover nodig voor effectieve toeleiding. De voorzitter van het DOHG zorgt als schakelfunctionaris voor afstemming tussen het JCHG en het DOHG. De werkwijze, frequentie en samenstelling van de casusoverleggen kunnen in overleg met de partijen worden aangepast, als dat de effectiviteit en regionale afstemming ten goede komt. Begeleidingsgroep en klankbordgroep: In deze overleggen wordt afgestemd op managementniveau tussen politie, justitie en partijen gericht op hulpverlening. Deze overleggen worden voorgezeten door centrumgemeenten Utrecht en Amersfoort. De centrumgemeenten stemmen naast dit overleg regelmatig op ambtelijk niveau af met de regiogemeenten. Regionale adviesgroep Dit overleg wordt voorgezeten door het Openbaar Ministerie. Begeleidingsgroep en klankbordgroep kunnen onderwerpen agenderen in de regionale adviesgroep, andersom kunnen provinciale ontwikkelingen via de klankbordgroep en begeleidingsgroep worden besproken met de ketenpartners in de twee centrumgemeentegebieden. De Regionale adviesgroep adviseert aan zowel het Regionaal college als het Arrondissementaal Justitieel Beraad (AJB). 1 In Heuvelrug wordt deze functie ingevuld door Vitras/CMD
8 Bestuurlijk overleg Eemland/Heuvelrug Dit overleg is bedoeld om naast de burgemeesters in het Regionaal college en partners uit de veiligheidsketen in het AJB ook de hulpverlenende ketenpartners op bestuurlijk niveau een plaats te geven in de regionale structuur. Dit overleg komt eenmaal per jaar bij elkaar. Arrondissementaal Justitieel Beraad (AJB) 2 Het AJB is een overleg waar de justitiële organisaties en de politie afspraken op strategisch niveau maken. Regionaal college In het Regionaal college maken burgemeesters van alle gemeenten in de provincie Utrecht 3, de korpschef van de politie.en de hoofdofficier van justitie afspraken op strategisch niveau. 5.3 Bijdrage van de partijen Algemeen a. De partijen spannen zich in om naar vermogen een bijdrage te leveren aan het realiseren van de doelstellingen van het convenant en de actiepunten die daar uit voortkomen, zowel op beleidsmatig als op uitvoerend niveau. b. De partijen werken ieder vanuit de eigen deskundigheid samen op het gebied van huiselijk geweld. c. De partijen dragen gezamenlijk verantwoordelijkheid voor de ketenaanpak van huiselijk geweld. d. De partijen werken vanuit een systeemgerichte aanpak wat betreft analyse en aanpak van problematiek en samenwerking met andere partijen. e. Meldingsbevoegde partijen 4 gebruiken zoveel mogelijk de verwijsindex risicojongeren als hulpmiddel om vroegtijdig vermoedens c.q. signalen van huiselijk geweld en kindermishandeling intersectoraal te delen, om tijdig, effectief en gezamenlijk te kunnen interveniëren indien bij meer instellingen of beroepskrachten het redelijk vermoeden ontstaat dat een jeugdige 5 het risico loopt in zijn fysieke, psychische, sociale of cognitieve ontwikkeling naar volwassenheid te worden belemmerd. f. De partijen dragen zorg voor de borging van deskundigheid op het gebied van huiselijk 2 Deelnemers zijn Politie Utrecht, het OM, Rechtbank Utrecht, Dienst Justitiële Inrichtingen de Heuvelrug, P.I. Nieuwersluis, Slachtofferhulp Nederland, Raad van de Kinderbescherming, Bureau Halt, Reclassering Nederland, Leger des Heils Regio Utrecht, Centrum Maliebaan, Bureau Jeugdzorg, gemeenten Utrecht, Amersfoort, Houten en Zeist 3 Deelnemers zijn de burgemeesters van de volgende gemeenten: De Bilt, Bunnik, Renswoude, Rhenen, Utrechtse Heuvelrug, Veenendaal, Wijk bij Duurstede, Zeist, Amersfoort, Baarn, Bunschoten, Eemnes, Leusden, Soest, Woudenberg, Houten, IJsselstein, Lopik, De Stichtse Vecht, Montfoort, Nieuwegein, Oudewater, De Ronde Venen, Vianen, Woerden en Utrecht. 4 Geldt alleen voor meldingsbevoegde organisaties. Het besluit van 13 juli 2010 tot wijziging van het Uitvoeringsbesluit Wet op de jeugdzorg in verband met de invoering van de verwijsindex risicojongeren benoemt de meldingsbevoegde instanties. In de toekomstige wet Zorg voor de Jeugd zal naar verwachting een verruiming van categorieën plaats vinden. De politie is een meldingsbevoegde partij, maar meldt indirect. 5 Zoals gedefinieerd in artikel 1 Wet op de jeugdzorg
9 geweld in hun organisatie, op beleids- en uitvoerend niveau. g. De partijen dragen zorg voor borging van de afspraken met ketenpartners op het gebied van huiselijk geweld, op beleids- en uitvoerend niveau. h. De partijen vaardigen een functionaris vanuit de instelling af om deel te nemen aan het bestuurlijk overleg, en in overleg ook deelname aan de klankbordgroep/begeleidingsgroep, de casusoverleggen en/of werkgroepen. i. De partijen informeren elkaar over de eigen activiteiten en initiatieven die van belang (kunnen) zijn voor het functioneren van de keten voor de aanpak van huiselijk geweld. Centrumgemeenten en regiogemeenten Alle gemeenten hebben op grond van de Wet maatschappelijke ondersteuning de taak om beleid te voeren ter bestrijding van huiselijk geweld. Centrumgemeenten Amersfoort en Utrecht hebben op grond van de Wet maatschappelijke ondersteuning de taak om vrouwenopvang voor hun centrumgemeentegebied te organiseren. Beide centrumgemeenten bekostigen daarnaast de procescoördinatie en crisisinterventie bij huisverboden. De regiogemeenten en centrumgemeenten bekostigen de coördinatie van het DOHG in hun district en de schakelfunctie met het JCHG in hun district. Over andere uitvoeringstaken zijn of worden per centrumgemeentegebied afspraken gemaakt wat betreft cofinanciering. Regie lokaal Regie regionaal : alle gemeenten : centrumgemeenten In het bovenstaande schema is te zien hoe de inzet van centrumgemeenten en regiogemeenten zich tot elkaar verhoudt. Voorkomen, signaleren en toeleiden zijn taken van alle gemeenten. De interventies zijn gedeeltelijk op lokaal niveau georganiseerd en gedeeltelijk via de centrumgemeente. Dit geldt ook voor het aanbod gericht op uitstroom en nazorg. Iedere gemeente heeft bijvoorbeeld algemene maatschappelijk werk, onderdelen van de verslavingszorg zijn een taak van centrumgemeenten. De werkwijze bij de aanpak is beschreven in diverse procesbeschrijvingen, die op basis van nieuwe ontwikkelingen en evaluatie kunnen worden aangepast.
10 5.4 Bescherming persoonsgegevens Om tot een effectieve aanpak van huiselijk geweld te komen, is uitwisseling van persoonsgegevens tussen meerdere partijen soms noodzakelijk. Partijen nemen de hiervoor geldende wettelijke voorschriften en richtlijnen in acht. Meer informatie hierover is te vinden op www.huiselijkgeweld.nl/cgi-bin/beroepsgeheim.cgi. Op basis van de wettelijke voorschriften is het Reglement uitwisseling persoonsgegevens aanpak huiselijk geweld veiligheidsregio Utrecht ondertekend door alle samenwerkingspartners in de provincie Utrecht. 5.5 Netwerkpartners Naast de convenantpartners zijn ook andere partijen belangrijk voor de aanpak van huiselijk geweld. Bijvoorbeeld de eerstelijns gezondheidszorg, thuiszorgorganisaties, woonzorgcentra, kinderopvangorganisaties, het onderwijs, ziekenhuizen, welzijnswerk, jongerenwerk, arbeidsintegratie, zelforganisaties, etc. Deze partijen kunnen een belangrijke rol hebben als signaleerder en als toeleider naar hulp en maken onderdeel uit van de gehele aanpak van huiselijk geweld. 5.6 Uitbreiding convenantpartners Tussentijds kunnen nieuwe partijen toetreden tot dit convenant. Een schriftelijk verzoek hiertoe wordt beoordeeld door de Regionale adviesgroep en indien nodig ter besluitvorming voorgelegd aan het Regionaal college. Nieuwe partijen kunnen zich middels een te ondertekenen bijlage aansluiten bij het convenant. 5.7 Opzeggen Elke partij kan dit samenwerkingsconvenant opzeggen. Voor opzegging is een redelijke opzegtermijn van kracht van minimaal zes maanden. Opzeggen gebeurt schriftelijk, met opgaaf van redenen, bij de Regionale adviesgroep. De adviesgroep informeert het samenwerkingsverband over de opzegging en de redenen hiervoor. 5.8 Evaluatie Het convenant wordt geëvalueerd als de Regionale adviesgroep daartoe aanleiding ziet, bijvoorbeeld naar aanleiding van een signaal van een van de partijen. De regionale adviesgroep brengt in elk geval 2-jaarlijks een gemotiveerd advies uit aan het Regionaal college of en zo ja welke punten het convenant geëvalueerd dient te worden. 5.9 Wijziging Het convenant kan in overleg met de partijen worden gewijzigd op basis van een evaluatie of als daartoe noodzaak is vanwege bijvoorbeeld gewijzigde wettelijke kaders.
11 5.10 Duur van het convenant De overeenkomst gaat in op de datum van de ondertekening en is voor onbepaalde termijn van kracht.