Patiënteninformatie Medische Psychologie Informatie over neuropsychologisch onderzoek
Medische Psychologie Informatie over neuropsychologisch onderzoek U bent door een specialist van het ziekenhuis verwezen naar de afdeling Medische Psychologie van Tergooi voor een neuropsychologisch onderzoek. Onze artsen en medewerkers doen er alles aan om u met de beste zorg te omringen en uw bezoek aan het ziekenhuis zo aangenaam mogelijk te maken. Ter voorbereiding op uw onderzoek, informeren we u met deze folder over de wijze waarop dit onderzoek op de afdeling Medische Psychologie wordt uitgevoerd. Daarnaast zetten we een aantal praktische zaken en nuttige informatie voor u op een rij. Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen? Achterop vindt u de contactgegevens van de betreffende afdeling. De medewerkers van de afdeling of uw behandelaar beantwoorden uw vragen graag. Wat is neuropsychologie? Neuropsychologie is het vakgebied dat de relatie bestudeert tussen gedrag (denken, voelen en handelen) en de werking van de hersenen. U krijgt te maken met een psycholoog* die zich heeft gespecialiseerd op het gebied van de neuropsychologie. Soms wordt deze psycholoog ook neuropsycholoog genoemd. Voor het gemak wordt in deze folder gesproken over de psycholoog. * De psychologen op de afdeling Medische Psychologie zijn geregistreerd als gezondheidszorgpsycholoog, sommigen tevens als klinisch psycholoog en/of psychotherapeut. Ook zijn op de afdeling psychologen werkzaam die in opleiding zijn voor de registratie gezondheidszorgpsycholoog of klinisch psycholoog. 3
De psycholoog stelt door middel van neuropsychologisch onderzoek vast welke gevolgen een hersenbeschadiging (bijvoorbeeld door een val op het hoofd) of hersenaandoening (bijvoorbeeld dementie) heeft voor het dagelijks leven. Of andersom: wanneer iemand moeite heeft met bepaalde dingen in het dagelijks leven, dan gaat de psycholoog na of dit verklaarbaar is uit een beschadiging of aandoening in de hersenen. Aan de hand van de resultaten van het neuropsychologisch onderzoek geeft de psycholoog informatie en advies over de aard van eventueel gestoorde functies en hoe men het beste met de beperkingen om kan gaan. De psycholoog kan ook een rol spelen in de verdere behandeling van de patiënt met hersenletsel. Voorbeelden hiervan zijn: leren accepteren van de beperkingen; geheugentraining; omgaan met werkaanpassing of -hervatting. Naast de patiënt kan ook de familie worden geïnformeerd en behandeld in het proces van aanpassing na hersenletsel. Mogelijke gevolgen van een hersenbeschadiging Een hersenbeschadiging kan ontstaan als gevolg van een ongeval (traumatisch hersenletsel), een beroerte (infarct of bloeding), een ziekte (infectie, tumor, vergiftiging), een aangeboren afwijking of andere neurologische ziektebeelden zoals dementie. Ook bij bepaalde psychiatrische ziektebeelden is er sprake van een hersenaandoening. Een hersenbeschadiging kan, naast lichamelijke gevolgen zoals verlammingen, ook gevolgen hebben op het gebied van: het cognitief functioneren: stoornissen in aandacht, geheugen, waarneming, taal, denken, tempo en het uitvoeren van handelingen; gedrag en emoties: stoornissen zoals initiatiefverlies, verminderde sociale vaardigheden, agressiviteit, angst, depressiviteit, prikkelbaarheid en persoonlijkheidsveranderingen. 4
Deze stoornissen kunnen gevolgen hebben voor het dagelijks leven. Bij kinderen kan dit invloed hebben op de ontwikkeling, maar ook op schoolprestaties. Bij volwassenen kan dit invloed hebben op werkprestaties, het uitvoeren van hobby s en ook op sociale relaties (bijvoorbeeld binnen het gezin en met collega s). Als er een vermoeden is van een hersenbeschadiging wordt vaak een neuropsychologisch onderzoek aangevraagd. Wat is een neuropsychologisch onderzoek? In het eerste gesprek brengt de psycholoog de klachten uitgebreid in kaart. Indien mogelijk wordt er tijdens deze afspraak ook een aantal tests en vragenlijsten afgenomen. Zo nodig wordt er een tweede afspraak gepland om aanvullende tests en/of vragenlijsten af te nemen. De tests meten onder andere intelligentie, geheugen, concentratievermogen, werktempo, waarneming, taal en spraak, ruimtelijk inzicht en planning. Welke tests we afnemen, is afhankelijk van de vraagstelling. Soms vullen we dit onderzoek aan met vragenlijsten om de klachten en/of persoonskenmerken beter in kaart te brengen. Ook kan het zijn dat we een persoon uit uw naaste omgeving vragen om achtergrondinformatie te verstrekken. Dit om meer informatie te verkrijgen over veranderingen in uw dagelijks leven. Een neuropsychologisch onderzoek nemen we af aan een tafel of - als dat niet anders kan - naast het bed in het ziekenhuis. Het gaat niet om lichamelijk onderzoek, maar om taken, vragen en opdrachten die we u voorleggen. Wanneer u een leesbril of gehoorapparaat heeft, moet u deze bij het onderzoek meebrengen. Neuropsychologisch onderzoek wordt verricht door de psychodiagnostisch medewerker, een stagiaire psychologie en/of de psycholoog zelf. Na het onderzoek moeten de testresultaten worden uitgewerkt, zodat met u op een later tijdstip de uitslag van het neuropsychologisch onderzoek kan worden besproken. De psycholoog is verplicht u over de inhoud en bevindingen te informeren. 5
Voorbeelden van neuropsychologisch onderzoek Iemand heeft een herseninfarct gehad en kan niet meer goed uit zijn woorden komen. De psycholoog kan onderzoeken wat de aard is van de taal- en/of spraakproblemen. Ook kunnen we onderzoeken of er nog andere cognitieve stoornissen voorkomen, zoals geheugenstoornissen. Tenslotte kan de psycholoog de patiënt en zijn naaste omgeving adviseren hoe men het beste kan omgaan met de beperkingen en een behandeling aanvragen bij logopedie. Iemand heeft een jaar geleden een auto-ongeluk gehad met als gevolg een zware hersenschudding. Nu kan hij zijn werk niet meer aan. De psycholoog kan onderzoeken of dit een gevolg is van het ongeluk of dat er (ook) andere factoren een rol spelen, zoals bijvoorbeeld overspannenheid door een te grote werkdruk. Ook kan de psycholoog advies geven over werkaanpassing of hervatting. Iemand heeft al lange tijd taal-, geheugen- en concentratiestoornissen. De psycholoog kan nagaan of cognitieve training (bijvoorbeeld geheugen- of concentratietraining of logopedie) zinvol is. Ook kan na de training het effect van deze therapie worden vastgesteld. Een ouder iemand die zich altijd prima zelfstandig kon redden begint langzamerhand van alles te vergeten. Met neuropsychologisch onderzoek kan worden onderzocht of dit beeld zou kunnen passen bij een beginnende dementie en hoe de patiënt en zijn naaste omgeving daar het beste mee kunnen omgaan. Een patiënt die herhaaldelijk met ernstige depressieve klachten wordt opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis klaagt dat zijn geheugen en concentratie steeds slechter worden. De psycholoog brengt dit in kaart met behulp van geheugen- en aandachtstests. Met de arts probeert de psycholoog vervolgens uit te zoeken of de geheugen- en concentratieklachten het directe gevolg zijn van de depressies of mogelijk bijwerkingen zijn van de vele medicijnen die worden gebruikt door de patiënt. 6
Een kind dat zich altijd normaal heeft ontwikkeld, gaat op school plots achteruit in zijn prestaties. De psycholoog kan vaststellen welke cognitieve moeilijkheden het kind precies heeft en of er aanwijzingen zijn voor een ziekteproces in de hersenen. De bevindingen uit het neuropsychologisch onderzoek leiden ook tot begeleidingsadviezen voor de ouders en de docenten van het kind. Hoe worden de onderzoeksbevindingen gebruikt? Hoe de bevindingen van het neuropsychologisch onderzoek worden gebruikt, hangt af van de vraagstelling van het onderzoek. De bevindingen kunnen bijvoorbeeld een diagnose bevestigen of ondersteunen. De onderzoeksresultaten geven gewoonlijk een profiel van de sterke en zwakkere kanten. Dit profiel is nodig voor het plannen van de behandeling of begeleiding of bijvoorbeeld voor het vinden van een geschikte school, revalidatie- of woonsetting. Met behulp van de sterke kanten kan worden gekeken welke compensatiemogelijkheden er zijn en wat de meest geschikte aanpak is in het dagelijks leven. De bevindingen van het neuropsychologisch onderzoek zijn vaak ook belangrijk voor therapieën zoals fysio- en ergotherapie. Soms herhalen we een neuropsychologisch onderzoek na enige tijd om te zien of er een verandering in het functioneren is opgetreden (bijvoorbeeld een verbetering door een behandeling). De verkregen informatie wordt gerapporteerd aan de verwijzend specialist en eventueel aan andere direct bij de behandeling betrokken ziekenhuismedewerkers (voor zover dit van belang is voor de directe hulpverlening). Met uw toestemming kan ook uw huisarts geïnformeerd worden. Wanneer u daarmee akkoord gaat wordt een samenvatting van de bevindingen in het patiënteninformatiesysteem van het ziekenhuis opgenomen, zodat alle specialisten in Tergooi snel toegang tot uw gegevens hebben. 7
Praktische zaken Als u een (lees)bril of gehoorapparaat heeft, verzoeken we u deze bij het onderzoek mee te nemen. We raden u aan dat u zich bij het eerste gesprek laat vergezellen door een familielid of goede bekende waar u geregeld contact mee heeft. Deze kan de psycholoog desgewenst aanvullende informatie verschaffen over beperkingen en veranderingen in het dagelijks leven. Wanneer het testonderzoek apart gepland staat duurt de eerste afspraak ongeveer één uur. Indien mogelijk vinden kennismaking en testonderzoek in de eerste afspraak plaats, die dan anderhalf tot twee uur kan duren. Hierover wordt u bij het maken van de afspraak geïnformeerd. 8
Ruimte voor aantekeningen 9
Tot slot Zie voor meer informatie over neuropsychologie www.neuropsycholoog.nl en www.nvneuropsy.nl. Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, neemt u dan telefonisch contact op met de afdeling Medische Psychologie, T 088 753 1230, of per e-mail: ppsycho@tergooi.nl Tergooi 000334475 17062014 10
11
T 088 753 1 753 www.tergooi.nl Locatie Blaricum Rijksstraatweg 1 1261 AN Blaricum Locatie Hilversum Van Riebeeckweg 212 1213 XZ Hilversum Locatie Weesp C.J. van Houtenlaan 1b 1381 CN Weesp