Dyslexie protocol Juni 2012
Inhoudsopgave 1. Inleiding... 1 2. Begripsbepaling en uitgangspunten... 2 3. De procedure... 3 4. De begeleiding van dyslectische leerlingen.... 6 5. Gebruik en voorbeeld faciliteitenkaart... 8 6. Wettelijke mogelijkheden voor dispensatie.... 12 7. Procedure voor dispensatie binnen de school... 15 8. Mogelijkheden en beperkingen bij begeleiding... 17 9. Nuttige websites... 20 Bijlage 1... 22 Bijlage 2... 23 1. Inleiding Het doel van dit dyslexieprotocol is leerlingen, ouders en docenten in te lichten over vastgelegde procedures en afspraken met betrekking tot het specifieke leerprobleem dyslexie. Deze procedures en afspraken gelden voor: -leerlingen -ouders -mentoren -docenten -afdelingsleiders -remedial teachers Dit protocol zorgt ervoor dat leerlingen, ouders, docenten en schoolleiding kunnen zien wat is afgesproken met betrekking tot de bijzondere begeleiding van dyslectische leerlingen. Natuurlijk moet dit protocol steeds geactualiseerd worden. De school geeft duidelijk aan in hoeverre de schoolloopbaan van de dyslectische leerling voorspoedig verloopt. Indien de resultaten structureel onvoldoende zijn, is er overleg tussen de mentor, de ouders en de leerling en eventueel de afdelingsleider. Het is noodzakelijk de grenzen van de hulp aan te geven, omdat de school niet voor elke vorm van leerprobleem voldoende kennis en middelen ter beschikking kan stellen. 1
2. Begripsbepaling en uitgangspunten Het begrip dyslexie Een dyslectische leerling is een leerling, bij wie officieel dyslexie is vastgesteld. Er is over hem/haar een rapport gemaakt waarin door een erkend deskundige (een psycholoog of orthopedagoog met minimaal BIGregistratie) wordt verklaard dat de betreffende leerling in aanmerking komt voor de afspraken betreffende dyslectische leerlingen. Een kopie van dit rapport dient in het leerling-dossier te zijn opgenomen. De volgende definitie van dyslexie is inmiddels algemeen aanvaard: Dyslexie is een stoornis die gekenmerkt wordt door hardnekkige problemen in de automatisering van de woordidentificatie (lezen) en/of schriftbeeldvorming (spelling) Stichting Dyslexie Nederland Dit betekent dat het gaat om een ernstige lees- en/of spellingachterstand die hardnekkig is, ondanks voldoende gelegenheid tot leren. Het automatiseringstekort uit zich in het voortgezet onderwijs vooral bij complexe taken (lange teksten, functionele schrijfopdrachten, talige opdrachten bij zaakvakken en exacte vakken) en moderne vreemde talen. Uitgangspunten De school hanteert de volgende uitgangspunten betreffende leerlingen met een officiële dyslexieverklaring. Er wordt een inspanningsverplichting gevraagd van alle betrokkenen, de school, de leerling en ook de ouders. Docenten, ouders en leerlingen moeten op de hoogte zijn van de afspraken. De docenten moeten zich aan de afspraken (kunnen) houden. De school kan niet aan elke vorm van dyslexie adequaat tegemoet komen. Bij overmatig en te snel gebruik van hulpmiddelen loopt de dyslectische leerling het risico een grotere handicap te ervaren van zijn/haar dyslexie. 2
3. De procedure A. Komt de leerling van de basisschool met dyslexieverklaring> kopie van de verklaring komt in dossier van zorgcoördinator en vermelding in het LeerlingVolgSysteem>zorgcoördinator informeert mentoren>mentoren informeren docenten> leerling krijgt faciliteitenkaart en neemt deel aan dalton-uren dyslexie naar eigen verantwoordelijkheid. B. Screeningsonderzoek brugklas: B1. De aan school verbonden orthopedagoog/remedial teacher stelt de mentor op de hoogte bij opvallende lees-spellingsscores. De zorg coördinator adviseert ouders om extern zo spoedig mogelijk een officieel dyslexie-onderzoek te laten doen en extern te gaan remediëren. B2. Leerling vertoont lichte taalproblemen>orthopedagoog/remedial teacher en mentor monitoren. De mentor informeert de ouders in eerste instantie niet, maar wel bij verergering van leesproblemen en bij achteruitgang van de cijfers. C. Leerling krijgt taalproblemen in 2 e klas of hoger>vakdocent informeert mentor. Mentor adviseert ouders om extern zo spoedig mogelijk een officieel dyslexie-onderzoek te laten maken en extern te gaan remediëren. D. Na elk onderzoek dat wijzigend leergedrag en hulp voor leerling vereist> zorg coördinator informeert mentor>mentor informeert vakdocenten N.B. In het LeerlingVolgSysteem(LVS) wordt dit op de volgende manier door de zorg coördinator genoteerd. Zoals hierboven beschreven: A-dyslect met dyslexieverklaring van basisschool B1-dyslect advies officieel onderzoek dyslexie aan ouders C-dyslect 2 e klas en hoger, bij zware taalproblemen advies officieel onderzoek dyslexie aan ouders 3
Praktische toepassingen procedure dyslexie-protocol Markenhage Dyslexieverklaring Om in aanmerking te komen voor faciliteiten dient een leerling in het bezit te zijn van een dyslexieverklaring. In de dyslexieverklaring dient het volgende te staan. Verklarende diagnose: uitspraken over de individugebonden cognitieve factoren die in dit geval kennelijk de stoornis oproepen en in stand houden. Uitspraken die gebaseerd zijn op controleerbare, betrouwbare en psychodiagnostische instrumenten en procedures. De stoornis mag niet het gevolg zijn van omgevingsfactoren, zoals een tekort aan onderwijs of van onderwijs op een te hoog niveau. Handelingsgerichte diagnose: informatie op basis van betrouwbare en valide psycho-diagnostische instrumenten en procedures, over concrete onderwijsbeperkingen en de specifiek pedagogische didactische behoeften die daarmee samenhangen. Aangegeven wordt dat de onderwijsbelemmeringen niet zijn op te lossen door verwijzing naar een lager niveau, maar vragen om nader te noemen specifieke maatregelen of faciliteiten. De bevoegdheid om een dyslexieverklaring af te geven kan gegeven de inhoud alleen geschieden door: - professionals die gekwalificeerd zijn voor het uitvoeren van psychodiagnostisch onderzoek; - daartoe is een academische graad in de klinische (kinder- en jeugd- )psychologie of orthopedagogiek vereist; alsmede is vereist een bekwaamheidsregistratie in de psychodiagnostiek, minimaal op het niveau van de BIG-registratie (Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg) Gezondheidszorgspycholoog. Start schooljaar-uitleg aan leerlingen In september en februari/maart organiseert de zorgcoördinator een voorlichtingsbijeenkomst voor dyslectische leerlingen uit klas 1. Tijdens deze bijeenkomst wordt de faciliteitenkaart uitgereikt en door de leerling ondertekend. Dyslexie-begeleiding tijdens daltonuren De school streeft ernaar om aan elke dyslectische leerling de mogelijkheid te bieden tot basisbegeleiding tijdens daltonuren. Dyslectische leerlingen worden extra geremedieerd op leestempo, spelling en/of eventuele individuele vragen voor de Nederlandse taal en de Moderne Vreemde Talen. Uiterlijk in het schooljaar 2012-2013 is dit gerealiseerd. De aan school verbonden Remedial teacher zal docenten begeleiden op adequate wijze steun te verlenen aan groepjes dyslectische leerlingen, die 4
zich in het kader van de dalton-werkwijze op Markenhage uit eigen beweging aanmelden voor deze daltonuren. De inzet van de dyslectische leerling en het doorzettingsvermogen zijn hiervoor een eerste vereiste. De Remedial Teacher verbonden aan Markenhage kan alleen leerlingen helpen, die bekostigd worden uit rugzakgelden of LWOO. Systematische Remedial Teaching voor de dyslectische leerling zelf, dient extern plaats te vinden en door ouders bekostigd te worden. Verklarende diagnoses dienen minimaal 1 maand voor de start van een toetsweek in het bezit van de school te zijn. 5
4. De begeleiding van dyslectische leerlingen. De rol van de mentor A. De mentor is het eerste aanspreekpunt voor de ouders en de zorgcoördinator. B. De mentor heeft voor zijn leerlingen direct contact met de zorgcoördinator. C. Extra mentoraandacht naar de dyslectische leerling toe werkt motiverend. D. Het is vanuit de mentor/zorg belangrijk om in de gaten te houden hoe de dyslectische leerling omgaat met zijn/haar dyslexie. Een dyslectische leerling heeft rechten, maar ook plichten. C. De mentor onderhoudt de contacten met de ouders over wat de school kan doen voor een dyslectische leerling en wat de ouders voor hun kind kunnen betekenen in de begeleiding indien nodig in samenspraak met de zorgcoördinator. D. De mentor onderhoudt de contacten met vakdocenten over de voortgang van de dyslectische leerling en over het wederzijds naleven van de gemaakte afspraken binnen het dyslexieprotocol. De rol van de dyslectische leerling zelf Het is noodzakelijk als de dyslectische leerling positief met zijn taalhandicap omgaat. Dat dit niet altijd even makkelijk is, mag duidelijk zijn. De dyslectische leerlingen in het voortgezet onderwijs zijn immers ook gewone pubers die experimenteren met mogelijkheden en grenzen. Naast de rechten, die in het dyslexieprotocol vermeld staan, heeft de dyslectische leerling de volgende plichten: Een goede werkhouding, zowel in de klas, als in het omgaan met huiswerk. Een goede planning van de werkzaamheden. Tijdig overleggen met vakdocenten en mentor over het leerstofaanbod en het maken van repetities en so s. Dit overleg dient vooraf plaats te vinden en niet achteraf. Het initiatief om te overleggen dient uit te gaan van de dyslectische leerling. Het in te leveren werk (repetities, so s, verslagen en werkstukken, enz.) te voorzien van de vermelding D of Dyslexie. Bij toetsen en examens de Faciliteitenkaart zichtbaar op tafel hebben. Het zich zorgvuldig houden aan en actief bezig zijn met alle afspraken op de faciliteitenkaart. 6
De rol van de ouders Op de basisschool is een leerling vaak in staat zijn lees- en spellingproblemen zo te compenseren dat deze problematiek bij de leerling wel opvalt, maar niet sterk genoeg lijkt te zijn voor een dyslexieonderzoek. In het voortgezet onderwijs krijgt de leerling vaak te maken met lange, ingewikkelde teksten en meer talen en wordt van hem een redelijk verwerkingstempo verwacht. Zo kan het voorkomen dat de problematiek pas in het voortgezet onderwijs echt een belemmering wordt. Al onze eersteklassers worden in de eerste schoolweken gescreend op taalproblemen.(zie hierboven, bij procedure screeningsonderzoek). Tijdens de informatie-ouderavonden aan het begin van het schooljaar worden de ouders over deze screening geïnformeerd door de zorgcoördinator. Ouders van dyslectische kinderen weten dat hun kinderen extra inspanningen moeten doen om onze school te doorlopen. Het is van wezenlijk belang dat school en ouders samenwerken in de begeleiding van hun kind. Ouders moeten zichzelf voldoende informeren over het dyslexiebeleid op school en de specifieke begeleiding van hun kind. Dit protocol en de faciliteitenkaart geeft de ouders van de dyslectische leerling de gewenste duidelijkheid. Het begeleiden van de dyslectische leerling heeft ook gevolgen op financieel gebied. Het uitvoeren van verdere dyslexieonderzoeken draagt kosten met zich mee. Deze kosten komen voor rekening van de ouders. Indien hulp op school niet voldoende blijkt te zijn, kan de situatie zich voordoen dat geadviseerd wordt externe Remedial Teaching in te schakelen. In dat geval regelen de ouders dit zelf en zijn ook alle kosten voor hen zelf. Praktische rol ouders 1. Hun zoon/dochter helpen bij het plannen van het huiswerk en daar waar nodig (of mogelijk) ondersteuning verlenen. 2. Het aanbieden van structuur zoals: huiswerk maken op een vaste werkplek, de werkplek netjes en overzichtelijk houden, erop toezien dat de schooltas goed wordt ingepakt, de agenda in de gaten houden, enz. 3. Indien mogelijk thuis goede randvoorwaarden scheppen voor hun dyslectische zoon/dochter ten aanzien van het gebruik van bijv. computermogelijkheden, aansluiten bij de Stichting Dedicon (www.dedicon.nl). Daar kunnen alle leer- en leesboeken, op PDFbestand of CD-roms ingesproken, worden gehuurd. 4. Contacten onderhouden met de mentor over de ontwikkelingen op school. 7
5. Gebruik en voorbeeld faciliteitenkaart De dyslectische leerlingen, waarvan eerder genoemde verklarende diagnose door erkende orthopedagoog door de school is ontvangen, krijgen een faciliteitenkaart, waarmee zij een beroep kunnen doen op bijzondere faciliteiten en/of hulpmiddelen. Dit voorkomt dat de leerlingen voortdurende uitleg moeten geven omtrent hun dyslexie. De kaart is aangepast aan de mate van dyslexie van de leerling en aan wat de dyslectische leerling zelf als zinvol ervaart; niet alle mogelijkheden zijn voor elke leerling nodig of zinvol. Deze kaart blijft de hele schoolloopbaan geldig. Deze faciliteitenkaart dient consequent gebruikt te worden, zo niet, behoudt de school zich het recht voor om niet gebruikte faciliteiten van de kaart af te halen. 8
Faciliteitenkaart Voorkant: Faciliteitenkaart Naam:..Klas:.. Vanaf schooljaar:. Verantwoordelijkheid school Faciliteiten 0 extra tijd bij toetsen. Tijdens toetsweken. Indien mogelijk tijdens lessen. - opgaven van toetsen vergroot - Indien mogelijk mondeling i.p.v. schriftelijk overhoren bij het vak / de vakken - voorleesbeurten zoveel mogelijk beperken - indien mogelijk extra tijd bij luistertoetsen - indien mogelijk gebruik eigen laptop - indien mogelijk een kopie van bij de les gebruikte sheets of aantekeningen -overige opmerkingen:... De school is hier verantwoordelijk voor. Datum, vanaf: Handtekening: Verantwoordelijkheid leerling Tijdens de les 0 ik vraag of ik een leesbeurt mag voorbereiden 0 ik zorg voor goede aantekeningen, eventueel gekopieerd en/of gecontroleerd door de docent 0 ik schrijf huiswerk goed op in je agenda Huiswerk 0 ik plan mijn werk 0 ik maak aantekeningen en/of schema's bij het leren 0 ik vraag om de software of cd.'s behorende bij de methode Bij toetsing 0 ik wens geen vergroting van lettertype bij toetsen te gebruiken 0 ik vraag om alternatieve toetsmogelijkheden 0 ik let goed op mijn zwakke punten Algemeen 0 ik probeer met vakken en opdrachten die ik goed kan eventuele onvoldoendes te compenseren Ik ben hier zelf verantwoordelijk voor. Datum vanaf: Handtekening: 9
Achterkant: Tips voor de leerling Tijdens de les * Ga in de klas vooraan zitten Huiswerk * Houd er rekening mee dat je meer tijd nodig hebt dan je klasgenoten * Werk niet te lang aan een stuk door * Werk iedere dag * Werk vooruit * Lees, spreek uit, luister naar jezelf, schrijf op * Herhaal: na een paar dagen begrijp je het vanzelf * Maak extra oefeningen * Lees iedere dag voor jezelf serieus een half uur hardop * maak gebruik van gesproken boek Tips voor de ouder(s)/verzorger(s) *Wees goed op de hoogte van dit dyslexie-protocol *Help uw zoon/dochter bij het plannen van huiswerk *Overhoor uw zoon/dochter veel en vaak. *Lees uw zoon/dochter vaak hardop voor en laat hem/haar ook vaak hardop voorlezen *Geef uw zoon/dochter structuur zoals: huiswerk maken op een vaste werkplek, de werkplek netjes en overzichtelijk houden, erop toezien dat de schooltas goed wordt ingepakt, de agenda in de gaten houden, enz. *Schep indien mogelijk thuis goede randvoorwaarden, zoals: het gebruik van bijv. computermogelijkheden, aansluiten bij de Stichting Dedicon (www.dedicon.nl). Daar kunnen alle leer- en leesboeken, op PDF-bestand of CD-roms ingesproken, worden gehuurd, die betrekking hebben op dyslexie. *Werk positief en opbouwend samen met de school, de docenten en uw zoon/dochter 10
Aanbevelingen voor de docent voor algemeen klassikaal gebruik 1. Maak duidelijk aan klasgenoten dat extra faciliteiten geen voorrecht maar noodzaak zijn. 2. Bied toetsen duidelijk en goed leesbaar aan. 3. Geef voor een toets meer tijd of maak proefwerken van een half uur, zodat het tijdens de les nog afgemaakt kan worden. 4. Geef ruim de tijd voor het lezen van boeken. 5. Controleer met regelmaat agenda, werkboeken en schriften om te zien of de aantekeningen leesbaar zijn overgenomen; geef anders goede (gecorrigeerde) kopieën. 6. Heb positieve verwachtingen: benadruk waar de leerling goed in is en stel reële eisen aan werk en werkhouding. 7. Zorg voor succeservaringen en bespreek waaraan het succes te danken is. 8. Adviseer leerlingen te werken met CD s, CD-ROM S en websites die bij de methodes horen (en check dit ook, meld het aan ouders) Geef de dyslectische leerling ook regelmatig verdiepingsopdrachten (door een lager tempo komt hij hier anders vaak niet aan toe). 9. Geef de dyslectische leerling de mogelijkheid de repetities in een gesloten envelop mee te nemen om de fouten bij RT-begeleiding en/of huiswerkbegeleiding te bespreken. 10.Beoordeel de leerling op zijn vakinhoudelijke kennis en niet op de spelling. 11
6. Wettelijke mogelijkheden voor dispensatie. Binnen het voortgezet onderwijs zijn er voor leerlingen die niet in staat zijn het volledige onderwijsprogramma te volgen, mogelijkheden tot aanpassingen. Hieronder zetten wij op een rijtje welke regelingen gelden voor dyslectische leerlingen. (Bronvermelding: www.masterplandyslexie.nl /goedgekeurd door ministerie van OCW. www.steunpuntdyslexie.nl) Vrijstellingen in de onderbouw Onderbouw mavo Op de mavo is in de eerste twee leerjaren Frans of Duits als tweede moderne vreemde taal verplicht. Via de afdeling kan de school voor dyslectische leerlingen in de onderbouw mavo klas 1 t/m 3 verlichting bieden voor Frans of Duits. Dat geldt voor dyslectische leerlingen die bij Frans en/of Duits dusdanig scoren dat daarmee de bevordering en/of de mogelijkheid tot het behalen van een diploma in gevaar komt. De overige vakken moeten op voldoende niveau zijn. - Na overleg met de ouders, de remedial teacher en de lesgevende docent(en) meldt de school (afdeling) de verleende dispensatie aan bij de inspectie. -Dispensatie houdt in dat de leerling de lessen van Frans of Duits niet langer volgt. De vrijgekomen uren dient de leerling te besteden aan die vakken, die door de dyslexie extra tijd en energie vragen. Vrijstelling voor Frans én Duits is niet mogelijk voor dyslectische leerlingen. Alleen in een aantal specifieke gevallen - en dan gaat het niet alleen om leerlingen met dyslexie - zijn er wel mogelijkheden om ontheffing te krijgen voor Frans én Duits. Dit geldt voor: Leerlingen die buiten Nederland vergelijkbaar onderwijs hebben gevolgd, en daarbij geen of te weinig onderwijs in Frans of Duits hebben gekregen. Leerlingen kunnen via deze regel alleen ontheffing krijgen van de tweede moderne vreemde taal wanneer zij voor de eerste maal tot een school mavo zijn toegelaten en zijn geplaatst in een hoger leerjaar dan het eerste. Onderbouw havo/vwo In de eerste drie leerjaren van havo en vwo zijn zowel Frans als Duits verplicht. Er kan geen ontheffing worden verleend aan dyslectische leerlingen. Alleen in een aantal specifieke gevallen en dan gaat het niet alleen om leerlingen met dyslexie - is er een aantal mogelijkheden voor ontheffingen: 12
Leerlingen die buiten Nederland vergelijkbaar onderwijs hebben gevolgd en daarbij geen of te weinig onderwijs in Frans of Duits hebben gekregen kunnen ontheffing krijgen voor Frans, Duits of beide talen; Leerlingen kunnen via deze regel alleen ontheffing krijgen wanneer zij voor de eerste maal tot een school voor havo of vwo zijn toegelaten en zijn geplaatst in een hoger leerjaar dan het eerste. In uitzonderlijke gevallen kan de schoolleiding ertoe besluiten, het programma voor Frans of Duits in havo of vwo 3, in overleg met de docent en de ouders van de leerling aan te passen. Dit is alleen van toepassing als er sprake is van een ernstige en/of complexe dyslexie, onderbouwd met een officiële dyslexieverklaring, waarbij de leerling dreigt af te stromen naar een andere vorm van onderwijs die niet passend is bij de capaciteiten van de leerling. De aanpassing is slechts mogelijk, ofwel voor Duits, ofwel voor Frans. De andere taal moet op niveau gevolgd worden. Een gemotiveerde aanvraag hiertoe dient door de ouders te worden ingediend bij de zorgcoördinator. De uiteindelijke beslissing wordt genomen door de schoolleiding. Vrijstellingen in de bovenbouw Bovenbouw mavo (Inrichtingsbesluit WVO, artikel 26n) In de bovenbouw van de mavo zijn er weinig mogelijkheden tot ontheffingen geregeld, omdat er in de verschillende sectoren veel keuzevrijheid is; het probleem kan meestal worden omzeild door een vak eenvoudigweg niet te kiezen. De ontheffingsmogelijkheden concentreren zich daarom op de sector economie. Leerlingen die in de eerste twee leerjaren ontheffing hebben gehad voor Frans of Duits kunnen in die sector ontheffing krijgen voor Frans of Duits, en in plaats daarvan kiezen voor maatschappijleer II, geschiedenis en staatsinrichting of aardrijkskunde. Bovenbouw havo (Inrichtingsbesluit WVO, artikel 26e) Per 1 augustus 2007 is een tweede moderne vreemde taal in de bovenbouw van het havo in drie van de vier profielen niet verplicht. Havo-leerlingen kunnen de tweede moderne vreemde taal vermijden door een ander profiel te kiezen dan cultuur en maatschappij. Bovenbouw vwo (Inrichtingsbesluit WVO, artikel 26e) Leerlingen in de bovenbouw van het atheneum moeten naast Engels een tweede moderne vreemde taal volgen. Hiervoor worden Frans en Duits aangeboden. Leerlingen kunnen hiervan ontheffing krijgen als zij: Een stoornis hebben die specifiek betrekking heeft op taal of een zintuiglijke stoornis hebben die effect heeft op taal; 13
en/of een andere moedertaal hebben dan Nederlands of Fries; en/of onderwijs volgen in het profiel natuur en techniek of natuur en gezondheid, en het onderwijs in de taal naar verwachting een succesvolle afronding van de opleiding verhindert. Het is de verantwoordelijkheid van de school dit per geval te bekijken. Hiervoor is geen toestemming vooraf van de inspectie nodig. De leerling moet in plaats van de taal een vervangend vak kiezen met een normatieve studielast van ten minste 440 uren. De keuze is afhankelijk van het aanbod van de school. Het eindexamen Artikel 55 van het Eindexamenbesluit geeft de directeur de vrijheid de examencondities aan te passen aan de mogelijkheden van een gehandicapte kandidaat. Als het alleen gaat om een verlenging van de examentijd met maximaal 30 minuten, dan volstaat de diagnose uit de deskundigenverklaring. Indien andere faciliteiten noodzakelijk zijn, dan dient de deskundigenverklaring aan te geven waaruit deze zouden kunnen bestaan. Als die adviezen al eerder zijn vermeld in een deskundigenverklaring, dan hoeft er geen nieuwe verklaring te worden afgegeven. Men gaat er dan wel vanuit, dat de diagnose al eerder is gesteld en de leerling ook begeleid is op basis van die adviezen. Alle eindexamenkandidaten, dus ook leerlingen zonder dyslexie, mogen met toestemming van de directie een laptop met tekstverwerkingsprogramma en spellingcorrector gebruiken bij het examen. Voor de voorwaarden zie www.steunpuntdyslexie.nl. Er zijn vier officiële toegestane maatregelen voor eindexamenkandidaten met een dyslexieverklaring. Welke maatregelen toegepast worden is afhankelijk van de mate, de ernst en het soort dyslexie. Deze aanpassingen betreffen zowel het schoolexamen als het centraal schriftelijk examen. De vier officiële maatregelen zijn: verlenging van de examentijd met maximaal 30 minuten vergroting van de opgaven: het examen kan in een grotere letter worden gekopieerd. Als de leerling het examen op de computer maakt kan een digitale pdf worden aangeboden, die de kandidaat zelf kan vergroten auditieve ondersteuning: een daisy-cd met ingesproken tekst of een pdf (tekstbestand) die middels spraaksynthese kan worden voorgelezen ICT-ondersteuning: bijvoorbeeld spellingcontrole of het gebruik van andere programma's 14
Bij het centraal schriftelijk examen Nederlands mag officieel geen aangepaste cijfers gegeven worden. 7. Procedure voor dispensatie binnen de school Ouders van leerlingen op Markenhage uit klas mavo 1 t/m 3 kunnen een verzoek tot dispensatie indienen voor een moderne vreemde taal indien: de leerling een officiële dyslexieverklaring heeft afgegeven door een daartoe bevoegde deskundige de leerling op grond van lage cijfers bij de vreemde talen zou blijven zitten de ouders van de leerling een officieel verzoek om dispensatie indienen door middel van het dispensatieformulier (bijlage 1) voor de eerstvolgende leerlingenbespreking de aan school verbonden orthopedagoog en de zorgcoördinator een positief advies uitbrengen voor dispensatie aan de docentenvergadering de docentenvergadering het verzoek om dispensatie in meerderheid tijdens de leerlingenbespreking goedkeurt Als de leerling van mavo 1 t/m 3 een vrijstelling krijgt: Zal dit voor het vak Frans of Duits zijn Zal de leerling tijdens de lessen Frans of Duits in de mediatheek moeten studeren. Een vervangend studietraject zou ideaal zijn. Mogelijkheden worden onderzocht. Zal de leerling voor het vak Frans of Duits geen punt meer op het rapport krijgen 15
Zal de leerling op het vakkenkeuze- formulier (decaan) in februari moeten aangeven het vak Frans of Duits in klas mavo 3 te laten vallen. Ouders van leerlingen op Markenhage uit klas vwo 4 en 5 kunnen een verzoek tot dispensatie indienen voor een moderne vreemde taal indien: de leerling een officiële dyslexieverklaring heeft afgegeven door een daartoe bevoegde deskundige de leerling op grond van lage cijfers bij de vreemde talen zou blijven zitten de ouders van de leerling een officieel verzoek om dispensatie indienen door middel van het dispensatieformulier (bijlage 1) voor de eerstvolgende leerlingenbespreking de aan school verbonden orthopedagoog en de zorgcoördinator een positief advies uitbrengen voor dispensatie aan de docentenvergadering de docentenvergadering het verzoek om dispensatie in meerderheid tijdens de leerlingenbespreking goedkeurt Als de leerling van 4 of 5 vwo een vrijstelling krijgt: Zal dit voor het vak Frans of Duits zijn Zal de leerling voor het vak Frans of Duits (in overleg met de decaan) een vervangend vak moeten kiezen met een studielast van tenminste 440 uur Zal de leerling op het vakkenkeuzeformulier moeten aangeven het vak Frans of Duits in klas vwo 4 dan wel vwo 5 te laten vallen. 16
8. Mogelijkheden en beperkingen bij begeleiding Aanmelding a. Bij de aanmelding van een dyslectische leerling worden de normale plaatsingscriteria gehanteerd. b. Bij het aanmeldingsgesprek met de leerling en de ouders/verzorgers worden de (on)mogelijkheden van het Markenhage College toegelicht, waarbij ook de rechten en plichten van dyslectische leerlingen ter sprake komen. c. Een leerling wordt alleen als dyslectisch aangemerkt wanneer dit wordt aangegeven in een rapport van een orthopedagoog/psycholoog met een erkende bekwaamheidsregistratie. Voor het verkrijgen van examenfaciliteiten is een dyslexieverklaring vereist. d. De school voor BO levert het dossier met de in het BO-VO afstemmingsdocument (2006) omschreven documenten: * het onderwijskundig rapport met de uitslag van de test en/of de Citoeindtoets * indien aanwezig een dyslexieverklaring, met vermelding van datum van afgifte * indien mogelijk de bij de dyslexieverklaring behorende onderzoeksverslagen * een overzicht van de lees- en spellingontwikkeling en interventies daarin: - de meest recente leervorderingen en resultaten, - de geboden ondersteuning, interventies en effecten, - de lees- en spellingontwikkeling door de jaren heen, - de effecten van de ervaren lees- en/of spellingproblemen op andere leer- en ontwikkelingsgebieden - adviezen vanuit het BO voor verder begeleiding in het VO - schriftelijke toestemming van ouders voor het verstrekken van de gegevens. Mogelijkheden en beperkingen bij begeleiding 17
a. Als een dyslectische leerling de capaciteit mist om een bepaald onderwijsniveau te kunnen halen, zal dat net als bij elke andere leerlingen in de onderbouw moeten blijken, zodat hij/zij niet in een bovenbouwfuik terecht komt. Uiteraard houdt dit niet in dat een succesvolle afsluiting van de schoolloopbaan gegarandeerd wordt. Deze garantie kan geen enkele leerling gegeven worden. b. Aan dyslectische leerlingen worden alleen faciliteiten verleend als dat echt noodzakelijk blijkt. Om een goede werkdiscipline te bevorderen, moet een leerling eerst, net als de reguliere leerlingen, meegedraaid hebben om te kunnen bepalen in hoeverre extra faciliteiten nodig zijn. c. Het gebruik van eigen computer/laptop tijdens de lessen (bijv. voor het programma Kurzweil) is toegestaan voor het maken van aantekeningen. Dit dient dan wel consequent gebruikt te worden. De eigen verantwoordelijkheid voor spullen en aantekeningen is hier van groot belang. Bij toetsen en toetsweken is dit niet toegestaan. Uitzonderingen voor gehandicapte leerlingen zijn terug te vinden in het Zorgplan 2009-2010. Dit betreft veelal Rugzakleerlingen. d. Meestal zijn dyslectische leerlingen zo te helpen, dat ze verder normaal kunnen meedoen of alleen aan wat extra tijd al voldoende hebben. e. Uit dyslexie volgt vaak (niet altijd) faalangst. Erkenning en begeleiding van de handicap leidt meestal tot reductie van de faalangst 18
19
9. Nuttige websites Productinfo www.lexima.nl : Informatie over programma's als: Kurzweil 3000, Klankie, readingpen, Sprint, Apha Smart, daisyspelers, spraakprogramma Dragon, Woordenhaai etc. www.letop.be : Informatie over hulpmiddelen (incl. gratis programma's) www.kanteffspeech.nl : Informatie over spraakherkenningprogramma's en vele scan/converteerprogramma's (naar word), dicteerhulpen etc. Ondersteuning www.dedicon.nl www.steunpuntdyslexie.nl www.oppu.nl www.programmamatrix.nl www.kennisnet.nl www.makkelijklezen.nl www.balansdigitaal.nl www.woortblind.nl www.minocw.nl : Informatie voor mensen met een leeshandicap, o.a. aanvragen van daisy cd's : Algemene informatiepagina over dyslexie met overzicht van alle bekende links : Website van de Orthopedagogen Psychologen Praktijk Utrecht met veel nuttige informatie en links : Overzicht van educatieve software : Internetorganisatie over onderwijs voor alle nieuwe ontwikkelingen : Veel informatie over boeken voor kinderen : De site van de oudervereniging Balans met veel nuttige informatie : De site voor ouders en volwassenen die met dyslexie hebben te maken : De site van het ministerie van onderwijs met veel informatie over dyslexie en v.o. Software www.digischool.nl www.cambiumned.nl www.teach2000.nl www.wrts.nl : Gratis download overhoorprogramma's voor b.o. en v.o. : Site voor leerlingen v.o. vol met grammatica, uitleg, taalspelletjes enz. : Gratis download overhoorprogramma's v.o. (eigen invoer woorden) Spreekbeurten / werkstukken www.spreekbeurt.pagina.nl www.dwk.nl 20
Daisyspeler www.anderslezen.nl www.daisy.org : Gratis download softwareprogramma om daisycd's in te lezen via de computer (www.daisy.org/tpbreader) : Veel informatie over de daisyspeler Overige www.ezelsbrug.nl www.clevy.nl www.davindi.nl www.brainstudio.nl : Veel handige ezelsbruggetjes voor school : Overzichtelijk toetsenbord voor kinderen, met usb-aansluiting : Zoekmachine voor het onderwijs : Informatie over mindmappen en anders studeren 21
Bijlage 1 AANVRAAGFORMULIER DISPENSATIE VOOR HET VAK FRANS of DUITS voor MAVO Ondergetekende, Geboren op: Wonende te: vraagt dispensatie aan voor het vak Frans/Duits in klas 1 / klas 2/ klas 3 voor. wetende dat deze dispensatie alleen verleend wordt als leerlingen in de mavo stroming zitten. Er is door de aanvrager een kopie van de officiële dyslexieverklaring aan de school afgegeven. De aanvrager is op de hoogte van het feit dat, gedurende de uren die vrijkomen, hun zoon / dochter zelfstandig vervangende taalopdrachten moet doen in de mediatheek. De aanvrager is op de hoogte dat hun zoon / dochter geen cijfer meer voor het vak Frans/Duits op het rapport zal krijgen. Wanneer de zoon / dochter van de aanvrager in klas 2 zit zal de betreffende leerling op het vakkenkeuze- formulier (decaan) in februari moeten aangeven het vak Frans/Duits in klas mavo 3 te laten vallen. De aanvrager accepteert de bindende uitspraak van de docentenvergadering over het al dan niet verlenen van de dispensatie. Breda Datum: Naam:.Handtekening: 22
Bijlage 2 AANVRAAGFORMULIER DISPENSATIE VOOR HET VAK FRANS of DUITS voor VWO Ondergetekende, Geboren op: Wonende te: vraagt dispensatie aan voor het vak Frans/Duits in klas Ath 4 / klas Ath 5 voor. Er is door de aanvrager een kopie van de officiële dyslexieverklaring aan de school afgegeven. De aanvrager is op de hoogte van het feit dat, gedurende de uren die vrijkomen, hun zoon / dochter een ander vak moet kiezen met een studielast van minimaal 440 uur. De aanvrager is op de hoogte dat hun zoon / dochter geen cijfer meer voor het vak Frans/Duits op het rapport zal krijgen. Wanneer de zoon / dochter van de aanvrager in klas 3 zit zal de betreffende leerling op het vakkenkeuze- formulier (decaan) in februari moeten aangeven het vak Frans/Duits in klas vwo 4 te laten vallen. De aanvrager accepteert de bindende uitspraak van de docentenvergadering over het al dan niet verlenen van de dispensatie. Breda Datum: Naam:.Handtekening: 23