JUNI 2015 Zo gebruik je pijnstillers veilig In het buitenland naar de apotheek? HANDIGE TIPS CHECKLIST VOOR OP REIS
Inhoud Geneesmiddelen op reis Pijnstillers Voeding en geneesmiddelen Reizen zonder zorgen De vakantiemaanden staan voor de deur. Wordt het een strandvakantie? Een verre reis? Of kamperen in eigen land? Wat u ook gaat doen, één ding is zeker: u wilt gezond op reis én gezond weer terug. Een goede voorbereiding is daarbij erg belangrijk! Uw Service Apotheek helpt u graag. 8 12 4 Op www.zorgverzekeringsanalyse.nl ziet u in één oogopslag of uw reisvaccinaties en kosten voor geneesmiddelen in het buitenland door uw huidige zorgverzekeraar worden vergoed. Zo komt u achteraf niet voor verrassingen te staan. En wist u dat sommige medicijnen onder de Opiumwet vallen en daardoor streng verboden zijn in het buitenland? Dit geldt bijvoorbeeld voor bepaalde slaapmiddelen en pijnstillers. Vraag tijdig een (medische) verklaring aan bij uw Service Apotheek, zodat u geen problemen krijgt bij de douane. Vam s a la farmacia! In dit Leef! mini-magazine leest u wat Service Apotheek nog meer voor u kan betekenen, komt u erachter dat er grote verschillen bestaan tussen de verkrijgbaarheid van geneesmiddelen in Nederland en het buitenland en krijgt u tips over wat u vooral niet moet toevoegen aan uw zomerse dieet in combinatie met geneesmiddelen. Veel leesplezier! COLOFON Realisatie: SPN bv, Baarn. Hoofdredactie: Marilou Snels. Concept en coördinatie: Susanne de Joode. Art director: Petra Bader. Vormgever: Christel Geense. Apotheker: Renée Wijsmuller. Communicatie: Milou Jansen. Informatie: info@serviceapotheek.nl. Dit magazine is een speciale uitgave van Service Apotheek i.s.m. Plus Magazine. Apotheker
Vam Ziek tijdens vakantie? s a la farmacia! Weet waar u op moet letten in een buitenlandse apotheek Een oorontsteking opgelopen aan de Spaanse kust? De apotheker verkoopt antibiotica. Zonder recept van de huisarts. En zo zijn er meer middelen die u over de grens zomaar kunt kopen. Zes tips voor veilig medicijngebruik in het buitenland. Aan de Spaanse kust kunt u zonder ooit een arts gezien te hebben een doosje antibiotica aanschaffen. Of twee. In Engeland vraagt niemand om een recept bij de aankoop van geneesmiddelen voor een te hoog cholesterol of een prostaataandoening. En in Italië zijn pilletjes met het hormoon melatonine (om beter te slapen) met veel hogere doseringen te koop dan in Nederland. Dit zijn zomaar wat voorbeelden van de verschillen tussen landen als het gaat om vrij verkrijgbare geneesmiddelen. Wie op vakantie ziek wordt, zich bezeert, of uit nieuwsgierigheid een kijkje neemt in de schappen van de plaatselijke apotheek, merkt ze op. STEEDS MINDER VERSCHILLEN Bestaat er een duidelijk overzicht van welke middelen er in welke landen zonder recept te koop zijn? Nee, zegt Annemieke Horikx, apotheker bij de beroepsorganisatie van apothekers KNMP. Vroeger waren er grote verschillen binnen de Europese Unie. Maar die worden steeds kleiner, doordat de registratie-procedures van medicijnen zijn geharmoniseerd, legt zij uit. Je kunt in alle EU-landen ongeveer hetzelfde assortiment aan vrij verkrijgbare geneesmiddelen kopen. Ik schat dat maar 10 tot 15 procent van land tot land verschilt. WIST JE DAT... "Nederland is koploper op het gebied van veilig geneesmiddelengebruik. In geen enkel ander Europees land zijn apotheken zo bewust bezig met uw veiligheid," zegt Renée Wijsmuller, apotheker van de Service Apotheek. 4 5
Weer thuis? Vertel uw apotheker welke medicijnen u in het buitenland hebt gekocht. AAN DE SPAANSE KUST MAG MEER Wat bepaalt of een middel in Nederland vrij verkrijgbaar is? Bernard Mauritz is directeur van de Nederlandse Vereniging van fabrikanten van zelfzorggeneesmiddelen en gezondheidsproducten Neprofarm. In Nederland zijn zelfzorgmiddelen alleen vrij verkrijgbaar als ze weinig bijwerkingen hebben en bedoeld zijn voor kortdurende klachten die ook vanzelf over zouden gaan. Daarbij wordt gelet op de werkzame stof, de dosering en de verpakkingsgrootte. Dat ze hier in het buitenland heel anders mee omgaan weet Maarten Vasbinder, huisarts en gepensioneerd medisch directeur van Clínica Asistel in het Spaanse Moraira, aan de Costa Blanca. Ik heb in al die jaren dat ik hier heb gewerkt zoveel Nederlanders gezien die antibiotica mee terug naar huis nemen. Niet slim, maar ik kan er niks tegen doen. Het is vechten tegen de bierkaai. Officieel mogen ook in Spanje antibiotica niet zonder recept worden verkocht. In de grote steden houden apothekers zich daar meestal keurig aan, maar in de praktijk blijkt het aan de kusten vaak anders te gaan. Daar kun je van alles kopen bij de apotheek zonder recept, ontdekte Vasbinder. Tot antidepressiva en zelfs antipsychotica aan toe. Voor erectiemiddelen en slaap middelen heb je wel een recept nodig, soms zelfs je paspoort, vertelt hij. Dat zal wel met de kerkelijke moraal te maken hebben. ZES TIPS VOOR VEILIG MEDICIJN- GEBRUIK IN HET BUITENLAND 1Ga naar de apotheek Zoek niet naar een drogist op vakantie; dat is een uniek Nederlands instituut. In het buitenland zijn er veel meer apotheken dan bij ons. In sommige landen, zoals Engeland, Denemarken en Polen, verkopen ze net als in Nederland bepaalde zelfzorgmiddelen in de supermarkt. 2Vertaal de bijsluiter Spaans, Italiaans, Turks; een onbegrijpelijke bijsluiter? Vraag de apotheker de naam van de werkzame stof op te schrijven. Wie een smartphone bij zich heeft of naar een internetcafé gaat, kan dan met even googlen op die stofnaam al veel informatie vinden over dit medicijn. Op www.zelfzorg.nl staan verpakkingen van de Nederlandse producten afgebeeld (inclusief de originele bijsluiter). Handig om te vergelijken met verpakkingen die in het buitenland te koop zijn. En wie de stofnaam op www.apotheek.nl intypt, kan te weten komen wat voor soort medicijn het is en de bijsluiter lezen. Belangrijk, zeker voor mensen die al andere geneesmiddelen gebruiken. Want gaan die wel goed samen met dit vrij verkrijgbare medicijn? 3 Neem niet te veel mee terug Geneesmiddelen (al dan niet op recept) voor eigen gebruik mogen vanuit het buitenland worden ingevoerd. Daaronder wordt verstaan: Tabletten/capsules/poeders etc. Flacon of pot Druppelflacon Tube Ampullen Zetpillen Deze hoeveelheden gelden per soort en per persoon. Treft de douane meer aan, dan kunnen de geneesmiddelen in beslag worden genomen.* 4Denk niet: dat koop ik daar wel Neem geneesmiddelen die u echt nodig hebt op vakantie, gewoon mee uit Nederland. Voor iets wat bij ons vrij te koop is, kan in andere landen een recept nodig zijn. 5Vergelijk de prijs Veel vrij verkrijgbare middelen kosten in het buitenland een fractie van de Nederlandse prijzen. Dat geldt met name voor merkmiddelen. Zoals Zovirax, tegen een koortslip. Dat kost hier 8,49. In Benidorm is het voor 2,39 te vinden. Maar sommige middelen zijn in Nederland juist goedkoper. Neem paracetamol. In België, 300 stuks (al dan niet in strips) of 300 ml/gr 300 ml of 300 gr niet meer dan 120 ml niet meer dan 90 gr 90 stuks (indien meer, niet meer dan 90 ml) 90 stuks waar pijnstillers alleen bij de apotheek te koop zijn, kosten dertig stuks 3,52. In Nederland is een doosje paracetamol met twintig stuks al te koop voor 0,39. 6Overleg met de huisarts of apotheek Weer thuis? Laat de huisarts of apotheek weten welke geneesmiddelen u in het buitenland hebt gebruikt of daarvandaan hebt meegenomen. Zo kunnen zij in de gaten houden of het gebruik in uw geval veilig is en kijken of de medicijnen nog nodig zijn. *Met medewerking van Gera van Weenum, woordvoerder van het ministerie van Financiën (waar de douane onder valt). Tekst Susanne de Joode. Beeld istock. 6 7
PIJNSTILLERS: HOE GEBRUIK IK ZE ZO GEZOND MOGELIJK? Een zorgeloze zomer zonder pijn? Gelukkig zijn er pijnstillers. Maar hoeveel mag u er per dag en hebt u er altijd een maagbeschermer bij nodig? Antwoorden op deze en drie andere vragen van gebruikers. 1 HOEVEEL PARACETAMOL PER DAG? Door artrose heb ik pijn aan bijna al mijn gewrichten. Ik gebruik daarom paracetamol. Daarvan mag je hooguit zes tabletten verspreid over de dag. Maar daarmee red ik het s nachts niet. Ik word wakker van de pijn aan mijn benen, armen en handen. Ik heb nog nooit een ander middel voorgeschreven gekregen. Zou dat een idee zijn? Bij langdurig gebruik mag u 2,5 tot 3 gram paracetamol per dag nemen. Dat komt overeen met 5 tot 6 tabletten paracetamol van 500 mg. Om het niveau van de werkzame stof in uw bloed zo constant mogelijk te houden, is het advies om de hoeveelheid paracetamol te verdelen over drie tot vier slikmomenten per dag. Als u s nachts last hebt, kunt u het beste voordat u gaat slapen twee tabletten (= 1 gram paracetamol) innemen. Als u pijn blijft houden s nachts, overleg dan met uw huisarts. Hij kan u eventueel een pijnstiller uit de groep NSAID s adviseren. Voorbeelden zijn ibuprofen, diclofenac of naproxen. Die werken anders en kunnen de pijn s nachts misschien wél verlichten. Bij deze middelen moet u soms een maagbeschermer gebruiken (zie ook antwoord vraag 5). 2BLIJVEND HOOFDPIJN Kun je hoofdpijn krijgen van het gebruik 3 van pijnstillers? Ja, dat kan. Dit noemen we medicijnafhankelijke hoofdpijn. Het ontstaat door het dagelijks gebruik van pijnstillers tegen hoofdpijn. U kunt medicijnafhankelijke hoofdpijn herkennen aan de pijn die vrijwel dagelijks aanwezig is ondanks de pijnstillers. Vaak wordt de hoofdpijn erger als u even geen pijnstillers slikt. Stoppen met het gebruik van pijnstillers is het enige dat helpt tegen medicijnafhankelijke hoofdpijn. Uw huisarts of apotheker kan u hierbij helpen. 4 5 BENAUWD VAN NAPROXEN Laatst kreeg ik naproxen voorgeschreven en toen kreeg ik het erg benauwd. Ik heb astma. Van de arts moest ik toen stoppen met dit middel. Komt deze benauwdheid van de pijnstiller en kan ik een andere soort gebruiken? Waarschijnlijk wel. Sommige mensen met astma worden benauwd van NSAID s, zoals naproxen. De kans is aanwezig dat u ook benauwd wordt van andere pijnstillers uit de groep van NSAID s. Het gebruik van paracetamol is veilig in dit geval. MET OF ZONDER VITAMINE C? Is het verstandig om voor een pijnstiller met vitamine C te kiezen? Nee, maar kwaad kan het ook niet. Paracetamol werkt pijnstillend en koortsverlagend. Vitamine C wordt hieraan toegevoegd met het idee dat een verkoudheid sneller overgaat als men voldoende vitamine C krijgt. Het is echter nooit bewezen dat paracetamol met vitamine C beter werkt dan paracetamol alleen. WEL OF GEEN MAAGBESCHERMER? Als ik een pijnstiller slik, moet ik dan altijd een maagbeschermer gebruiken? Nee. Paracetamol heeft nauwelijks bijwerkingen op de maag. Daarom hoeft u bij dit middel geen maagbeschermer te gebruiken. Alleen bij pijnstillers uit de groep NSAID s (zoals ibuprofen, diclofenac of naproxen) is soms een maagbeschermer nodig. Bijvoorbeeld als u eerder een maagzweer hebt gehad of als u ouder bent dan 70 jaar. Ook als u aan twee of meer van onderstaande voorwaarden voldoet, hebt u een maagbeschermer nodig: U gebruikt een hoge dosering NSAID. U gebruikt ook andere medicijnen die invloed kunnen hebben op de snelheid van bloedstolling, zoals antistollingsmiddelen, sommige antidepressiva (Prozac), corticosteroïden (Prednisolon) en clopidogrel (Plavix). U bent tussen de 60 en 70 jaar. U lijdt aan een andere ziekte, zoals suikerziekte, hartfalen of reumatoïde artritis. Met medewerking van apotheker Annemieke Horikx Tekst Susanne de Joode. Beeld istock. 8 9
&Een hap, slok een pil een SOMS BIJTEN ZE ELKAAR Met een frambozen-yoghurtsmoothie uw antibioticumpil wegslikken is misschien niet zo gezond als het klinkt. Wat u eet en drinkt kan invloed hebben op de werking van uw medicijnen. Wat zijn die positieve en negatieve effecten? 12 13
Te hoge of te lage dosis dankzij grapefruit(sap) en sint-janskruid Grapefruit en medicijnen vormen vaak geen goede combinatie. Bij de choles terolverlagers simvastatine en atorvas tatine verandert de werking, ook als u ze niet gelijktijdig inneemt met grapefruit(sap). Dit is namelijk van invloed op de opname. Neem bisfosfonaten of antibiotica altijd met water in Bepaalde soorten antibiotica (zoals tetracycline) en bisfosfonaten tegen osteoporose (zoals alendroninezuur) moeten op de nuchtere maag, met alleen wat water, worden ingenomen. Andere antibiotica (zoals doxycycline en minocycline) dienen tijdens of vlak na de maaltijd te worden ingenomen om de kans op maagklachten te minimaliseren. Tetracycline (en overigens ook bisfosfonaten) mag niet tegelijk ingenomen worden met zuivelproducten, zoals melk. Calcium kan namelijk in de darmen binden aan dit medicijn, waardoor het minder goed wordt opgenomen. Als er ten minste twee uur tussen zit, is er geen probleem. Plaspillen 1: Slikt u lisdiuretica? Snack paranoten! Lisdiuretica verhogen vooral de uitscheiding van vitamine B1 en magnesium, wat kan leiden tot tekorten. Een tekort aan vitamine B1 uit zich in depressies en problemen met het geheugen en de concentratie. Andere verschijnselen: sneller geïrriteerd En dat geldt ook voor het milde antidepressivum sint-janskruid. Maar terwijl grapefruit de afbraak van simvastatine en atorvastatine in het lichaam vertraagt (waardoor de spiegel in het lichaam te hoog kan worden en het risico op bijwerkingen wordt vergroot), stimuleert sint-janskruid de afbraak juist. Daardoor kan de werking van het geneesmiddel verminderd zijn. Vitamine B1- tekort? Paranoten zijn rijk aan zowel vitamine B1 als magnesium raken, minder eetlust hebben en gewicht verliezen. Een tekort aan magnesium kan leiden tot vermoeidheid, maagkrampen, hartritmestoornissen en spierklachten. Varkensvlees en brood bevatten veel vitamine B1, terwijl magnesium vooral in noten, zaden en sojaproducten zit. Paranoten zijn rijk aan zowel vitamine B1 als magnesium. Niet elke dag spinazie eten als u antistollingsmedicijnen slikt De meeste antistollingsmedicijnen danken hun werking aan het feit dat ze vitamine K tegenwerken. Deze medicijnen worden ook wel vitamine K- antagonisten genoemd. Maar u hebt wel vitamine K nodig voor de bloedstolling. Voor een goede werking van de antistollingsmedicijnen is het belangrijk dat de hoeveelheid medicijnen in balans is met de hoeveelheid vitamine K die u binnenkrijgt. Sommige groenten bevatten veel Plaspillen 2: Gebruikt u thiazidediuretica? Zuinig met zout! Diuretica worden ook wel plaspillen genoemd, omdat ze de uitscheiding van water via de urine bevorderen. Dit is gunstig bij hoge bloeddruk en hartfalen, maar heeft als nadeel dat er ook meer mineralen worden uitgescheiden. Bij zogenoemde thiazidediuretica gaat het vooral om kalium. Uit onderzoek blijkt dat de helft van de gebruikers van deze plaspillen een kaliumtekort heeft. Dit kan leiden tot spierzwakte, een verstoorde hartfunctie, depressiviteit en verwardheid. Kalium zit veel in aardappelen en gedroogd fruit. Minder ook uw zoutconsumptie, want natrium verhoogt de uitscheiding van kalium. Dus pas op met pizza, kant-en-klaarmaaltijden, soepen, jus en sauzen en voeg weinig keukenzout toe aan uw eten. vitamine K, zoals spinazie en broccoli. Als u hier veel van eet dan gaat het niet om een of twee keer per week een portie maar om vaker een grote dosis, zoals bijvoorbeeld in een smoothie kan het de werking van het antistollingsmedicijn verminderen. Hebt u veel vitamine K-rijke groenten ingenomen, meld dat dan aan de trombosedienst als uw bloed wordt gecontroleerd. Oppassen met zoutvervangers bij ACE-remmers of kaliumsparende plaspillen Bij ACE-remmers en kaliumsparende plaspillen is er kans op een teveel aan kalium in het lichaam. Dat komt doordat het wordt vastgehouden door de nieren. In extreme gevallen kan dat leiden tot een hartstilstand. Neem daarom geen kaliumzouten (Jozo Bewust, LoSalt) en kaliumsupplementen. Ook in producten met minder zout worden vaak kaliumzouten gebruikt ter vervanging van natriumzout (keukenzout), zoals bij brood met het keurmerk van De bewuste bakker. Check dus altijd de ingrediëntenlijst van zoutarme of zoutverlaagde voedingsmiddelen op zoutvervangers. Tekst Angela Severs. Beeld istock. 14 15