NT00152_806 Nadere Toegang op inv. nr 806 uit het archief van het Stadsbestuur Rhenen, 1337-1851 (152) H.J. Postema April 2015
Inleiding Dit document bevat regesten op de stukken die betrekking hebben op de in de kerk van Rhenen gefundeerde vicariën. Deze lopen over de periode 1437-1709. 2
Regesten 13-9-1437 [Vrijdag opten Heijligen Cruijsavont Exaltationis] Agniese Siorgen heef gefundeerd en gesticht in de Cunerakerk te Rhenen een vicarie en altaar voor haar en haar ouders zielen, ter ere van Maria en de apostel Mathijs. Zij heeft hiervoor gegeven 312 Arnhemse guldens die men schuldig is van haar huis dat zij heeft opgedragen aan de prior van Vredendaal van het klooster der regulieren bij Utrecht, de rector van st. Cecilien te Utrecht, en de rector der kapel van st. Agniete te Rhenen, om die in te winnen bij raede Geryts Kempen of oudste zoon Gerits Kempen. Hiervan is een schepenbrief. En 12 morgen land, een luttel meer of min, gelegen in de Marsch in het kerspel Rhenen, daar oostwaards Henrick Bor van Plunderen, het gasthuis van Rhenen en Peterskynder van Westrenen, zuidwaards Alart van Lyenden, westwaards Jan van Braeckel en Borrenkynder van Hemerten, noordwaards de kerk van Rhenen en van Lienden en convent van Born. Agniese behoudt lijftocht aan deze 12 morgen, die men te tijns houdt van de abdij van St. Paulus. De priester zal viermaal per week mis doen, en een vigilie lezen en op maandag de hoogmis. etc. [donderdag na zondag Laetare 1447] Johan van Rhenen, richter, Mathijs van Leersem Pouwels,?? Henrick de Wilde en Roelof Bull Godersz, schepenen. Gerrit van Randen, vicaris te Utrecht. Dat in 1440 voor het gerecht van Rhenen gekomen is een mede-burger Lente van Haze, zaliger gedachtenis, en heeft gefundeerd een vicarie in de kerk te Rhenen ter ere Gods en St. Martin. Iedere week vier missen. Hij schonk hiertoe een kamp land van acht morgen te Rhenen. Lente heeft deze vicarie gegeven aan zijn neef Harman Roelofsz. Maar omdat die nog te jong was zo is dat genoemde erve nog niet gemortificeerd. Inmiddels is Herman oud genoeg en wil hij deze vicarie hebben. 23-2-1570 Jan van Mynden, collator van St. Antoniusvicarie, en ook namens van Willem van Amerongen, deken van Oudmunster, en vicaris van deze vicarie, zijn overeengekomen dat zekere prebende van landen gelegen te Achterberg die voor de helft toebehoren aan deze vicarie en voor de andere helft aan Jan de Keijser, zal vrijen en loeten alsvolgt. Eerst een stuk bouland en weiland genaamd Die Geer, en een stuk land breed 10 roeden. En in het andere lot zeven morgen, waarvan één breed is 20 roeden, en een stuk van 8 roeden breed, en een stuk van 2,5 roeden bree, en een stuk van 6 roeden breed, en een stuk van derdehalve roede, en een stuk van 2 roeden breed, en een stuk van 5 roeden 3
breed. Hierover zal men loten. Ondertekend door Johan de Keijser de jonge. 23-7-1571 Johan de Roij, schout, Goossen van Lijnden en Jorden van Eck, schepenen. Albert Geurtsz van Ommeren, won. Achterberg te Laar, bekent schuldig te zijn de executeurs van zaliger Johan Beijer, in leven kanunnik ten Dom te Utrecht, in behoef van de possesseur van zeker vicarie gefundeerd ter ere van de heilige Driekoningen in de parochiekerk van Rhenen, 5 gulden per jaar erfrente uit 100 gulden, die Johan Beijer gelegateerd heeft aan deze vicarie. Hij woont op Sulenshofstede, gekomen van zaliger Gerrit van Harn, daar oostwaards de erfgenamen van Dirck de Bruijn, zuidwaards Rutger Valckenaer en Henrick Beijers erfgenamen, westwaards de Herenweg en noordwaards het goed Leefdael. 24-6-1584 Van het vicarie op St. Mathijsaltaar is laatst bezitter geweest Jacob Lijster, die 3-4 jaar gelgen uit het land is geabsenteerd en een tijd onder de vijand en nu laatst te Keulen heeft verbleven, waar hij ook is gestorven. De paters en St. Cecilien te Utrecht en van St. Agnieten te Rhenen en de procurator van de Regulieren tot St. Jan binnen Amersfoort, eertijds van Vredendael buiten Utrecht, zich noemende collators van deze vicarie, hebben onlangs ene Henrick van Wijck, priester te Rhenen, hiermee vergeven. Hij heeft hiertoe brieven van institutie verkregen van de officiaal van de proost van St. Pieter. Dit gaat echter in tegen de resoluties van de Staten. Zijn benoeming krijgt dus geen voortgang. 5-10-1590 Verzoekschrift aan de Staten van Utrecht. Johan Lijster van Rhenen geeft te kennen dat hij voorheen ten faveure van mr. Henrick Lijster, zijn zaliger broer, van de Staten verworven heeft het vicarie op St. Mathijsaltaar te Rhenen, waar laatst possesseur van is geweest Jacob Lijster, binnen Rhenen overleden. Dit betekent dat de pachters hun pacht bij hem moeten betalen. Sommigen hebben dit al gedaan. Maar Aelbert Huijgen Verweij, procureur te Rhenen, laat verluiden dat hem en Cornelis van Eck, zijn zwager, deze vicarie zouden competeren. Johan verzoekt dat dit wordt uitgezocht en bewezen. 27-9-1612 Voorwaarden waarnaar Anthonis Evertsz als possesseur van St. Maertensvicarie verpacht aan Gerrit Hesselsz voor de helft en Adriaen Aertsz voor 2/3 van de andere helft en Willem Budding voor 1/3 van deze helft een stuk weiland van 11 morgen te Achterberg te Laer. Renversaal akte. 1620 Uitzetting door de regering van Rhenen tot betaling van het oorlogsgeld over 1620. 4
1 Venendaal II c gulden de kerck L gulden t Convent L gulden D oude schutterije XIII gulden X stuivers 2 Cunera gilt XXVII gulden Anna gilt II gulden Lieffvrouwen gilt II gulden Gelijkichcruijsgilt V gulden Den cameraar deser stad LIIII gulden De kerck van weegen den commanduer XLII gulden Vicarijen D erffgenamen van Wouter Henricx van Niclaes vicarije VI gulden De koster tot Kesteren van Outgeijn? vicarije X stuivers. Mr. Aert Scharpinck van Luijtgens vicarije I gulden De kerck van weegen St. Meertens vicarije IIII gulden Wouter Henricxsz erfgenamen van St. Annas gilt IIII gulden D erffgenamen van zaliger Huijbert Lijster van Maria Magdaleen vicarije I gulden Walraven Lijster van Helena vicarije X stuivers 3 De soon van Dulcken ende Adriaen van Eck IIII gulden Joffre van Stoutenburch van Bastiaens vicarije I gulden X stuivers Den soon van Verhuet van St. Jans vicarije II gulden De soon van Henrick Claesz vanden vicarije vande Heylige Drievuldicheyt I gulden 1 In margine staat: Noch deur Jasper opten 21 december 1620 24 gulden. Hierop ontfangen opten XI december van Jan Wesselsz vijftich carolus guldens. 2 Voor deze, en de volgende drie posten, staat een accolade waarvoor staat: Hierop ontfangen XXV gulden opten 21 september. 3 In margine staat: Dit gelt van Dulckens soon ontfangen. 5
Bredelrode van St. Loye vicarije I gulden Roeloff Verweij vande vicarije int clooster I gulden Den secretaris van Amerongen vanden misch van Adriaen van Thoorn X stuivers Rijck Willemsz van Cista IIII gulden Summa IIII c LXXVII gulden X stuivers z.j. Verzoekschrift aan de Staten van Utrecht door de regering van Rhenen dat de steden Utrecht, Amersfoort en Wijk is toegestaan de tertie van de vicarie in de respectivelijke kerken aldaar gefundeerd. De betaling van ds. Hector, schoolmeester en dergelijke valt hier de remonstranten zeer zwaar. Daarom verzoekt de regering van Rhenen dat de tertie van de vicariën van Rhenen tot subventie van hen mag worden toegestaan. 15-8-1660 Gedrukte akte van de Staten van Utrecht. De stad Amersfoort krijgt de tertiën of het derdedeel van al de vicariën binnen de stad tot onderhoud van de predikanten. 5-7-1670 Gedrukte en geschreven publicatie van de Staten van Utrecht, waarin de regering van Rhenen is toegestaan de tertiën van alle vicariën te gebruiken tot subsidie van de predikanten. 20-8-1681 Kerkmeester Verweij, als gemachtigde van de magistraat tot de ontvangst van de tertiën van de vicariën in de kerk van Rhenen, heeft geaccordeerd met Johan Quint te Amerongen nopens zekere vicarie in de Marsch, te weten dat de kerk zal ontvangen van 1670-1681 een jaarpacht van deze vicarie ter somme van 100 gulden, en dat uit handen van de pachter Cornelis Woutersz, won. Marsch, en zal voorts aan de kerk genieten 1/3 van het inkomen uit deze vicarie. 1682-1683 Accoord tussen de stad Rhenen en Willem de Quade, secretaris van de stad Maastricht, als possesseur van St. Nicolaasvicarie, nopende de tertiën. Met overzicht van betalingen. Het gaat om 6 morgen in de Nude, 1 morgen hooiland van Teus Bos, 2 morgen hooiland van Boonzaaier, 2 morgen van Gerrit en Willem Hermsz. En het Vereestenhuis. 10-11-1683 Burgemeester Bercheijck heeft voorgesteld dat door secretaris Quint was verzocht te willen onderzoeken welke goederen behoren tot de vicarie toebehorende de pater van Sicilië en gefundeerd in de Kloosterkerk alhier, wegens de tertie. In de omslag zitten twee specificaties van de vicariegoederen van de vicarie St. Spiritus, 6
waarvan possesseur is geweest jonker Cornelis van Stoutenburgh. Cornelis Ponsen heeft voorheen gebruikt 4 morgen land in de Marsch en een weinig land. Een zekere Jan Marens? heeft voorheen 8 morgen hooi- en weiland gebruikt, genaamd???? gelegen omtrent Rhenen. En 8 morgen hooiland omtrent Rhenen en een huis met een hofstede En 3,5 morgen bergland, voorheen gebruikt om de derde garf. En 1 morgen mede gebruikt om de derde garf. En 4 percelen bergland omtrent Rhenen, mede gebruikt voor de derde garf. 1680 Specificatie van de vicarie gefundeerd op St. Loijenaltaar, possesseur en collator dhr. Wolphert van Brederode. Er komt 40 gulden uit rentpacht van een huis, hofstede en 6 morgen land in de Dijk Achterberg. En diverse renteposten uit huizen en landerijen, nl. het gasthuisland, het huis van wijlen secretaris Harn, het huis van Steenbeeck, nu van Ant. de Vrindt, de Sleutels, nu Van Laer, het huis van schepen van Houten, het huis van Gijsbert van Noort, het huis van Hendrick vanden Waell, en dat van Lucas van Beeck en Cornelis Jansz de Cuijper aan de Heerstraat en de schuur van Hubert Hendricksz, het huis van Aeltje van Thiel in de Visserstraat, het huis van Peter van Noort aan de Markt, van Gijsbert Jansz van Manen, van Cornelis van Wijck in de Neerstraat en het huis van Joost Arisz Vastrick, nu Gijsbert van Noort. 24-5-1683 Twee fragmenten van specificaties van de vicarie van dhr. van Immickhuijsen. Plus een kwitantie. 4-9-1687 Rekening tussen secretaris Cornelis Klerck, als administrerende het kantoor van de cameraar Roll, en Cornelis Woutersz, won. in de Marsch. Plus een kwitantie. 1684-1685 Twee kwitanties. 22-4-1709 Extract uit de politieke resoluties van Rhenen. De magistraat resolveert om cameraar Van Deventer te machtigen het derdedeel van de vicarie van Quint te verpachten. 13-5-1709 Extract uit de politieke resoluties van Rhenen. Gelezen een missive van advocaat Willem van Cleeff rakende de tertie van de vicarie, waarvan tegenwoordig possesseur is drossaard Quint te Hagestein. Burgemeester Kupius zal met een rechtsgeleerde wegens de tertie de charters daartoe specterende opzoeken. z.j. Verzoekschrift aan zijne Prinselijke Exelentie door Gijsbert van Reede, majoor te Rhenen, dat hij heeft venromen dat wijlen N. Stoutenburch, uit krachte van collatie van wijlen de broer van de prins gepossideerd 7
heeft een vicarie in het hospitaal te Rhenen op het altaar van St. Spiritus. Dhr. Stoutenburg is enkele jaren geleden overleden. Momenteel ontvangt de kerk de inkomsten hieruit. Maar de kerk heeft genoeg inkomsten. Gijsbert echter heeft een huis vol kinderen en zou graag hier gebruik van maken en wil graag dat deze vicarie komt op zijn zoon Frederick van Reede. z.j. Overzicht van de goederen behorende aan de vicarie gesticht ter ere van God en Maria, des Heiligen Kruis, St. Anna en St. Loij confessoir, waarvan collator of gifter is de oudste zoon van Philips van Leeffdael, heer van Gurle etc. Andries den Hoochduijtschen gebruikt een huis met het land daartoe behorende in de Dijk Achterberg bij de Horst met nog 3 morgen hooiland waarvan 1 gelegen is in de Horstbrand en 2 niet ver daarvandaan. Dirckje van Wijcks weduwe heeft in huur een huis binnen Wijk tegenover de school vooraan de stadsmuur. Cornelis Tignagel heef een huisje daaraan gelegen. Geurt de wever heeft een huisje daarnaast gelegen. Verder komen er huisrenten van de wed. mr. Rutger de Bruijn van een huis aan de Westpoort, Pelgrum Cornelisz van zijn huis tegenover de Sleutel, mr. Wouter Suermont uit zijn huis de Sleutel, de erfgenamen van Jan Coenraedsz van hun huis boven aan de Kruisstraat, Jan Gerritsz, schipper, van zijn huis op de hoek in de Kruisstraat, genaamd De Engel, Bavier de smid uit zijn huis, Aert Sandersz uit zijn huis naast Jan Mom, de smid, Jan Noesten uit zijn huis naast Jan Tol of Molenaar, de erfgenamen van Beligten Blox uit haar huis, Dirck Jansz de wever uit zijn huis naast het vorige huis, Frans Verweij uit zijn huis aan de Markt, weduwe of erfgenamen van Michiel de wever uit hun huis in de Visscherstraat, Dirck Vonck uit de schuur naast het vorige huis. En van het gasthuisland in de Marsch. Overzicht van de goederen behorende tot de vicarie van St. Helena binnen Rhenen, waarvan possesseur is Hendrick van Wijck, vicarius te Rhenen. Boorten de With, won. Marsch, geeft uit Kleijn Griet in de Mommenhofstad. Michiel de mandenmaker uit zijn huis op het kerkhof. De erfgenamen van Roelof Adriaensz met Adriaen Helmertsz uit Helmerts hooiland. Oitjen, wed. Huijbert Lijster. De erfgenamen van Bernt Lijster, nl. Johanna Lijsters, Anna Keijsers, nu haar man Jan de Keijser de oude, Cunera Lijsters en Oetjen Keijsers, uit het huis van zaliger Beernt Lijster, staande op het kerkhof. De erfgenamen van Louff Jansen uit diens huis in de Kruisstraat. Dirck Gijsbertsz uit zijn huis in de Visserstraat. Jan Petersz wever uit zijn huis in dezelfde straat. Geert Coppens, nu Werner Chricken uit zijn huis. Everwijns huis, nu Jan Soet. 8
Wemmer Gijsbertsz uit zijn huis. Mechtelt Jeuriphaes uit haar huis. Dirck Jansz wever uit zijn huis in de Visserstraat. De goederen van de vicarie in de Kloosterkerk, waarvan patronen zijn de paters an St. Cecilien te Utrecht van Mariahoef en St. Jansconvent te Amersfoort. De possesseur is Henrick van Wijck. Henrick Cosijnsz gebruikt 4 morgen hooiland in het kerspel van Rhenen. Johanna Lijsters uit haar weide buiten de Westpoort onder de berg. De goederen van de St. Maartensvicarie. De collateurs zijn commandeur, burgemeesters en kerkmeesters. Possesseur is Anthonis Evertsz. Adriaen Helmertsz, won. Achterberg ter Laer, bruikt 10 morgen bouwen broekweiland te Achterberg in Laar daar oostwaards het land van de kerk, westwaards het gasthuis, zuidwaards een gemene weg en noordwaards tot aan de Grift. Goederen behorende aan het vicarie op het St. Nicolaasaltaar: Franck Verbruckt bruikt 7 morgen land. Jan Stevensz 6 morgen in de Neude. Cornelis van Tuijl 5 morgen hooiland. Wouter Hendricksz 1,5 kamp aan de Friesesteeg. De erfgenamen van Gerder van Eck huren een huis. Mr. Rutger de Bruijn uit zijn schuur. Gaude Gadders uit zijn huis. Geert snijders aan de Bergpoort uit zijn huis. Goederen behorende aan de vicarie op St. Sebastiaansaltaar, waarvan collateur is Albert van Bemmel in voor-betuwe, en possesseur Cornelis van Stoutenburch. Twee morgen hooiland met een hof in de Dijk bij het Heck. Een huis. De Blauwe. Een stuk land, genaamd de Geerlichsteech, wordt betaald door Lijs van Armen en Jan van Mijnen. Drie morgen in de Marsch, toebehorende wed. Willem Adriaensz. En van Hendrick van Ecks huis. Dirck Voncken huis. Roelof Schutten huis. Jan Voncken huis. De drie Pieckhuisjes. Cornelis Thonisz schuur. Twee morgen land op Heijmenberch. De goederen van de vicarie in het gasthuis, waarvan collator is de stadhouder van het Sticht van Utrecht en possesseur Cornelis van Stoutenburch. Cornelis Ponse bruikt 2 morgen land in de Marsche en een weinig houdt hij voor de helft. Jan Maertensz gebruikt 8 morgen hooiland en 9
weiland genaamd de Halve Houve. En 8 morgen onland dat lange jaren ledich ende ongebruijct gelegen heeft ende alsnoch niet gebruijckt en wordt. Het huis met de hof wordt niet betaald vermits die armoede. En 1 morgen wordt gebouwd om de derde garf. En vierdehalve morgen idem. En vier perceeltjes bergland idem. Goederen behorende aan de fabriek of vanouds genaamd de Cista van de vicariën, koster, schoolmeester, hen door verschillende goede lieden gegeven om op zekere dagen memoriën te houden, waarvan zij geen andere collateurs hebben. Een bouwing te Laer Achterberg, waaronder 8 morgen weiland waar oostwaards het gasthuis, zuidwaards de gemene Groeneweg, westwaards de erfgenamen van Rutger Valckenaer en noordwaards de Grift. En 6 morgen hooiland tussen s Conincx en Levendaelsche hooiweilanden. En 18 morgen bergland, waarin begrepen huis en hof met verschillende percelen over de berg, gebruikt door Joachim Ottens. En aan huisrenten. Gerrit Loodt uit zijn beide huizen naast elkaar staande. Mr. Jacob uit zijn huis aan de markt. Albert Tonisz uit zijn huis in de Kruisstraat. Mr. Adriaen van Stoutenburch en de erfgenamen van mr. Rutger de Bruijn uit zeker land. Jan van Oorts erfgenamen uit het huis op het kerkhof. Cornelis Stip uit zeker land. Frans Claesz weduwe uit haar huis aan de Westpoort. Jacob Roelofsz uit zeker land. Joris Jorisz uit zeker land. Evert Nijs erfgenamen uit zeker land. Evert Lijsters erfgenamen uit zeker land. Goederen behorende aan St. Cuneragilde: Geurt Aelbertsz gebruikt de weikamp in de Neernude. Jan Lambertsz gebruikt een hofstedeke met een stukje land. Willem Vastrick gebruikt een kampje voor de Bergpoort. Tonis Pelgrumsz gebruikt een kampje voor de Westpoort. Aelbert Eelgisz gebruikt een geer tussen beide wegen buiten de Bergpoort. Wouter Gerritsz gebruikt een hof in de Bantuin. Gerrit Vastrick een hof in de Bantuin. Wouter Gerritsz voorschreven nog een hof in de Bantuin gekomen van de erfgenamen van Zweer Verhuet. Noch een hofje in de stad onder de Molenwerf gebruikt door de erfgenamen van Zweer Verhuet. Willem Vastrick heeft in pacht een stukje hooiland bij de Pijsel. Het convent van Rhenen gebruikt een stuk land buiten de Westpoort bij hun hof. Peter Herbertsz uit zijn huis aan de Kruisstraat. Jan Herbertsz daarnaast gelegen. Steven Stoffels uit zijn huis. Uit Hagenbeecxhuis, nu Aelbert van Begbargen aan Jan de smitsschuur. Joachim Stevensz schuur. Het conventsbouwhuis binnen Rhenen. Eerst de wever uit zijn huis. Uit de hofstede in de Grebbe, gekomen van Gerrit Voorslandt, nu 10
toekomende Jan Tonisz schipper. Mr. Adriaen van Stoutenburch een hof in de Duistersteeg. De erfgenamen van Aert Tonisz uit hun land in de Neernude. Henrick van Eck uit zijn schuur aan de Steegstraat. Aert Sandersz uit zijn hof bij zijn bouwhuis. Het convent uit die oude kerk. De koster uit zijn schuur gekomen van Jan Thonisz. Lijs Raijmaeckers uit haar huis. Joriphaes van Trist uit zijn huis. Heer Bernt Rijcken uit het huis waar Jasper de timmerman in woont. Lambert de mandenmaker uit zijn huis. Noch een hof in de Bantuin, gebruikt door Paulus Taets en Tonis Struijck. Jan de Guilicker uit zijn huis. Mr. Adriaen uit het kampje voor de Bergpoort. Geurt Aelbertsz. Gerrit Vastrick uit zijn huis. Adriaen Verhuet uit zijn huis. Griet Schalcken uit haar huis. Willem Huijbertsz uit zijn huis in de Doodstraat. Henrick Jacobsz uit zijn huis in de Kruisstraat. 11