enriching the future URENCO Nederland B.V. Almelo
URENCO Annual report and accounts 2011 32 Welkom Introductie drs. Huub Rakhorst, Managing Director URENCO Nederland is onderdeel van de internationale URENCO Group, met vestigingen in Nederland, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. Wij zijn een nucleaire onderneming en verrijken uranium voor kerncentrales. Dat doen we met onze unieke ultracentrifugetechnologie. In Almelo produceren we met deze techniek ook diverse isotopen voor industriële, medische en onderzoektoepassingen. URENCO vormt een belangrijke schakel in de productie van betaalbare elektriciteit zonder CO2-uitstoot. Kernenergie is een veilige en efficiënte vorm van energie. Daar dragen wij graag aan bij. Onze klanten zijn elektriciteitsbedrijven met kerncentrales wereldwijd. Met een marktaandeel van 29% is de URENCO Group de grootste aanbieder van lichtverrijkt uranium. En onze verrijkingscapaciteit groeit nog steeds. Deze brochure legt uit hoe we dat doen: veilig, betrouwbaar, met de modernste technologie en met zorg voor onze mensen, onze omgeving en het milieu. drs. Huub Rakhorst Managing Director URENCO Nederland B.V.
URENCO wil een open en vriendelijk bedrijf zijn voor haar omgeving. Bezoekersgroepen zijn dan ook welkom voor een rondleiding. 3 Wie zijn we? URENCO Nederland is gevestigd in Almelo, daar staan onze verrijkingsfabrieken. In de verrijkingsfabrieken SP4 en SP5 vinden onze verrijkingsactiviteiten plaats. Deze twee fabrieken hebben tien keer grotere capaciteit dan de vorige drie (inmiddels afgebroken) fabrieken samen. Dit is te danken aan de voortdurende ontwikkeling van onze ultracentrifugetechnologie. Waarom Almelo? In deze regio is weinig tot geen seismologische activiteit. Een stabiele ondergrond is nodig voor het optimaal verlopen van het proces. Bovendien was er in Twente begin jaren 70 weinig hoogwaardige werkgelegenheid en relatief grote werkloosheid. De lokale overheid stond daarom positief tegenover de vestiging van URENCO in Almelo. Sinds 1973 produceren we ononderbroken lichtverrijkt uranium voor kerncentrales. Onze bijdrage aan de maatschappij Wij zijn een belangrijke werkgever in Twente. URENCO biedt regelmatig stage- en afstudeerplaatsen aan jongeren en er zijn volop carrièremogelijkheden voor goed opgeleide en enthousiaste mensen. Wij vinden het belangrijk om onze aanbestedingen lokaal te doen en zo indirecte werkgelegenheid te stimuleren. Vanwege onze continue bouwactiviteiten, zijn op ons terrein dagelijks veel meer mensen aan de slag dan de 260 medewerkers van URENCO zelf. Voor ons is techniek uiteraard belangrijk en we willen kinderen graag laten ervaren dat techniek leuk en interessant is. In het kader van educatie geeft URENCO een Techniek Workshop op basisscholen in groep 8. Ook bieden we diverse programma s voor het voortgezet onderwijs, ondermeer via de landelijke organisatie JetNet. URENCO ondersteunt veel lokale initiatieven op het gebied van sport, cultuur, onderwijs en milieu. Wij sponsoren jeugdteams van onder andere basketbal-, voetbal- en korfbalclubs. En ook van minder voor de hand liggende sporten als badminton, gymnastiek en waterpolo. Een groot jaarlijks sportevenement dat op onze steun kan rekenen is de Profronde in Almelo. Ook dragen we verschillende organisaties op cultureel gebied, zoals koren en muziekverenigingen een warm hart toe. Grote evenementen als het Almelose Pleinconcert kunnen rekenen op een financiële bijdrage. Op het gebied van milieu bieden we structurele ondersteuning aan onder andere Landschap Overijssel. URENCO onderhoudt goede relaties met de gemeentebesturen in de regio. Zij zijn goed op de hoogte van wat er speelt binnen ons bedrijf. Bezoek ons Wij willen een open en vriendelijk bedrijf zijn voor onze omgeving. Bezoekersgroepen zijn dan ook welkom voor een rondleiding. Zo komen gemeenteraden, studieverenigingen, scholen, serviceclubs en andere lokale en nationale organisaties langs. Ook krijgen we regelmatig bezoek van politieke partijen, ministers en milieuorganisaties die meer willen weten over onze activiteiten. Wij leggen graag uit wat we doen. Al gelden daarbij natuurlijk wel beperkingen vanuit beveiligingsoogpunt.
4 Wij vervullen een belangrijke rol in de kernenergieketen. Een kijkje achter de schermen De ultracentrifuge is simpel gezegd een verticale rotor die razendsnel draait binnen een aluminium mantel. URENCO gebruikt deze ultracentrifuge om lichtverrijkt uranium te produceren. Van erts naar elektriciteit Uranium is een metaal dat als erts wordt gewonnen door het af te graven of te mijnen. Het erts ondergaat een aantal bewerkingen voordat het als splijtstof in een kerncentrale kan dienen. Nadat het erts gewonnen is, wordt het in een chemische fabriek gebonden aan fluor. Zo ontstaat uraniumhexafluoride: UF6. In die vorm leveren elektriciteitsmaatschappijen wereldwijd hun uranium in ronde stalen cilinders bij ons aan. Dankzij de fluor component wordt het uranium gasvormig bij verhitting. En dat is precies de voorwaarde die het voor ons mogelijk maakt om het uranium te verrijken. Uranium bestaat uit twee verschillende deeltjes ofwel isotopen: U-235 (0,7%) en U-238 (99,3%). Een kerncentrale heeft uranium met ongeveer 4% van de isotoop U-235 nodig om de kernreactie in stand te houden. We noemen dat lichtverrijkt uranium. Verrijken De ingekomen cilinder met de vaste stof UF6 verwarmen we in een hotbox. Zo ontstaat gasvormig UF6 dat we in onderdruk naar de ultracentrifuges sturen. Hiervan draaien er in Almelo meer dan 100.000. In onze sneldraaiende ultracentrifuges wordt het zwaardere U-238 naar de wand van de ultracentrifuge geduwd en daar afgetapt. Dat is verarmd UF6. Het lichtere U-235 blijft meer in het midden en tappen we daar af. Dat is de verrijkte fractie. Beide fracties worden opgevangen in stalen cilinders en gekoeld zodat het UF6 weer een vaste stof wordt.
5 Splijtstofstaven Het lichtverrijkte uranium gaat naar een splijtstofstavenfabrikant. Die scheidt het uranium van de fluor en maakt pellets (pilletjes) van het uranium. De pellets laden ze in splijtstofstaven die gebundeld worden. spotlight... COVRA > Kerncentrale De splijtstofstaven hangen in het reactorvat. Daar brengen operators een gecontroleerde kettingreactie op gang. Kernsplijting van de U-235 isotopen veroorzaakt warmte. Die warmte brengt water aan de kook. De stoom die vervolgens ontstaat, drijft een generator aan en wekt elektriciteit op. Ongeveer 15% van de Nederlandse elektriciteit is nucleair opgewekt, waarvan 5% in Nederland. De rest importeren we uit buurlanden. Het aandeel kernenergie in de electriciteitsproductie van Europa ligt boven de 30%. Wat doet URENCO met haar tails? Het verarmde uranium uit ons proces noemen we tails. Dat bevat nog voldoende U-235 om verder te verrijken. Een deel van de tails slaan we op ons terrein op. We kunnen dat verder verrijken wanneer we daar in de toekomst capaciteit voor hebben. Een deel van onze tails gaat naar Frankrijk. Daar wordt het verarmde UF6 omgezet in uraniumoxide (U3O8). In die vorm wordt het overgedragen aan de Centrale Organisatie Voor Radioactief afval (COVRA) in Vlissingen. Zij slaan dit laag radioactieve materiaal veilig op in stalen boxen zoals op de foto hierboven. Hoe werkt URENCO? De verrijkingsfabrieken draaien continu, daarom werken onze operators in ploegen. Er zijn vijf ploegen van elk zo n veertien operators en hiervan zijn er per ploeg minstens negen aanwezig. Een ploeg werkt acht uur per dag, zes dagen achter elkaar. Ze beginnen met twee ochtenddiensten, dan twee middagdiensten en de laatste twee werkdagen draaien ze nachtdienst. Dan zijn de operators een aantal dagen vrij. Op- en afgaande ploegen overlappen elkaar om werkzaamheden over te dragen. Zo weet de nieuwe ploeg wat de vorige ploeg heeft gedaan. Dat is belangrijk voor de continuïteit van ons proces.
6 Wat doen we nog meer? Stable Isotopes Eind jaren 80 ging URENCO haar ultracentrifugetechnologie inzetten voor het scheiden van stabiele (niet radioactieve) isotopen. Deze isotopen worden wereldwijd gebruikt voor industriële, medische en onderzoekstoepassingen. Industriële toepassingen Onze belangrijkste industriële isotoop is verarmd zink. Kerncentrales voegen dit toe aan het koelwater van de reactor waar het de vorming van radioactieve stoffen vermindert en corrosie tegengaat. Een andere industriële toepassing voor de isotopen is het opsporen van lasfouten en slijtageplekken in staalconstructies. Medische toepassingen In de geneeskunde neemt het gebruik van radioactieve stoffen steeds meer toe. Onze medische isotopen zoals xenon, wolfraam en titanium worden elders bestraald bijvoorbeeld bij NRG in Petten. Daarna zijn ze bruikbaar voor diagnostiek, het opsporen en behandelen van tumoren en het bestrijden van pijn in ziekenhuizen over de hele wereld. Nucleaire diagnostiek Bij nucleaire diagnostiek brengt een arts een bestraalde stof in het lichaam van de patiënt. Deze stof spoort de zieke plek (bijvoorbeeld een tumor) in het lichaam op en maakt haar zichtbaar op een scan. De methode is vooral geschikt voor uiteenlopende kankersoorten, aandoeningen aan het hart, de hersenen, de longen en de nieren. Brachytherapie Om een tumor plaatselijk in het lichaam te bestralen, gebruiken artsen brachytherapie. De arts brengt radioactieve bronnen in het lichaam die de aandoening bestrijden. Daardoor hoeft de patiënt niet geopereerd of volledig bestraald te worden. Brachytherapie is geschikt voor het behandelen van onder andere prostaat- en schildklierkanker. Pijnbestrijding Palliatieve zorg door radioactieve stoffen is volop in ontwikkeling en op termijn een belangrijk alternatief voor traditionele middelen als morfine.
7 Onderzoekstoepassingen URENCO s stabiele isotopen worden veelvudlig gebruikt voor onderzoek. Onderzoek opname voedingselementen Het dieet van kinderen in onderontwikkelde regio s mist vaak voldoende essentiële elementen als zink, ijzer, calcium en magnesium. Met stabiele isotopen onderzoekt men de hoeveelheid die het lichaam van deze elementen opneemt en waar het lichaam het opslaat. Door die kennis kan het dieet -bijvoorbeeld het maismeel van tortilla s-verrijkt worden met bepaalde elementen. Zo krijgen deze kinderen toch voldoende voedingstoffen binnen voor hun ontwikkeling. Materiaalonderzoek Materialen in nucleaire omgevingen staan bloot aan harde omstandigheden waardoor hun levensduur verminderd. Het veranderen van de isotopische samenstelling van deze materialen leidt tot lagere radioactiviteit, minder radioactief afval en een langere levensduur van de materialen. Nucleaire natuurwetenschap Stabiele isotopen spelen een onmisbare rol bij onderzoek naar het bestaan van nog onontdekte zware elementen. Ook bij onderzoek naar neutrino s worden onze verrijkte stabiele isotopen gebruikt. Men zet ze in om specifieke kenmerken van neutrino s te achterhalen. Innovatie URENCO is continu bezig om innovatieve toepassingen van stabiele isotopen te onderzoeken en te ontwikkelen. We stellen de wensen van onze klanten centraal en werken graag met hen samen om tot een optimaal eindproduct te komen. Foto: NRG Foto: Paolo Lombardi INFN-MI In de geneeskunde neemt het gebruik van radioactieve stoffen steeds verder toe.
Voor research & development beschikken we over moderne technieken als gaschromatografie in combinatie met massaspectrometrie. 8 Straling en URENCO Straling heeft als lastige eigenschap dat je het niet kunt zien, proeven, voelen of ruiken. Je kunt het wel uitstekend meten waardoor we toch op een veilige manier met straling kunnen werken. Op het URENCO terrein in Almelo werken we uitsluitend met licht radioactief materiaal. Omdat tijdens ons proces bijna geen straling vrijkomt, is straling als gevolg van onze bedrijfsactiviteiten nihil. Straling is een natuurlijk fenomeen dat altijd en overal aanwezig is. Het wordt gemeten in een bepaalde eenheid: Sievert. Gemiddeld krijgt elke Nederlander 2,5 millisievert (msv) per jaar aan straling. Ongeveer 20% van onze jaarlijkse dosis is afkomstig van medische toepassingen (bijvoorbeeld röntgenonderzoek of een CT-scan). 0,35 msv per jaar krijgen we binnen met voedsel en water. Ook de lucht om ons heen zorgt voor straling, zo n 0,8 msv per jaar. Europese regelgeving verdeelt mensen die met straling werken in twee catergorieën. A-medewerkers mogen maximaal 20 msv straling extra oplopen als gevolg van hun werkzaamheden. Voor B-medewerkers geldt een maximum van 6 msv. Een URENCO medewerker die dagelijks met UF6 werkt, valt onder categorie B. Als gevolg van die werkzaamheden loopt hij gemiddeld 0,5 millisievert per jaar extra aan straling op. Voor onze andere medewerkers is de extra straling vrijwel nul.
9 Chemische dienstverlening URENCO s laboratorium in Almelo verzorgt uitgebreide chemische en materiaalanalyses. We controleren UF6 monsters om te garanderen dat ze voldoen aan de internationaal overeengekomen standaarden en aan de specifieke wensen van onze klanten. Daarvoor gebruiken we de meest moderne analytische technieken en apparatuur. De verrijkingsgraad van ons product meten we met de grootste nauwkeurigheid. Hierbij maken we gebruik van geavanceerde massaspectrometers. Voor research & development beschikken we over moderne technieken als gaschromatografie in combinatie met massaspectrometrie. Ons lab controleert continu of we voldoen aan de strenge milieuwetgeving. IAEA (International Atomic Energy Agency, onderdeel van de VN) en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) inspecteren regelmatig de werkzaamheden van ons laboratorium. Reiniging en onderhoud Bij al onze werkzaamheden ligt de nadruk op veilig en milieuvriendelijk werken. Alle systemen in onze verrijkingsfabrieken die met UF6 in contact komen, zijn gemaakt van hoogwaardige materialen. Vóór reparatie en recycling van onderdelen maken we ze schoon (decontaminatie) zodat ze geen uraniumverontreiniging meer bevatten. Na een grondige inspectie stellen we vast of het materiaal opnieuw gebruikt kan worden en als dat mogelijk is, doen we dat. Recycling Centre Deze werkzaamheden vinden plaats in een speciaal daarvoor ingerichte faciliteit, ons Recycling Centre. Vloeibaar en vast restmateriaal dat voor ons niet meer bruikbaar is, wordt door externe partners milieuverantwoord verwerkt en/of opgeslagen. Zo dragen we bij aan duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen.
10 Ons Continu Verbeterplan is gebaseerd op de Plan-Do-Check-Act cyclus en garandeert de voortdurende controle op en verbetering van onze bedrijfsprocessen. Commitment aan kwaliteit URENCO zet zich in om de hoogste kwaliteit te leveren bij al haar activiteiten. Dat doen we met behulp van een eenduidig en helder kwaliteitsmanagementsysteem. De kwaliteit van ons product waarborgen wij ook via ons kwaliteitsmanagementsysteem. Wij zijn ISO 9001 gecertificeerd op het gebied van kwaliteit. URENCO biedt haar medewerkers ruime mogelijkheden voor opleidingen en andere manieren voor verdere ontwikkeling. Zo (onder-)houden we een kwalitatief hoogwaardig personeelsbestand. We streven ernaar het potentieel van onze medewerkers optimaal te benutten. Een en ander gebeurt in goede samenspraak en samenwerking met de ondernemingsraad van URENCO. Gezondheid, veiligheid en het milieu URENCO Nederland zorgt ervoor dat ze wat betreft gezondheid, veiligheid en milieu ruim binnen de gestelde overheidsnormen en eisen blijft. Onze ISO 14001 certificering geeft aan dat we onze milieugerelateerde processen beheersen en continu verbeteren. Gezondheid De afdeling Compliance bestaat uit vakspecialisten die er aan bijdragen dat alle activiteiten op ons terrein veilig worden uitgevoerd. Zij zorgen voor naleving van de kernenergiewet, de arbo wetgeving, wettelijke verplichtingen betreffende gevaarlijke stoffen en specifieke bescherming tegen radioactiviteit. URENCO ontwikkelt overigens veel van de veiligheidsproducten voor haar bedrijfsactiviteiten zelf. Dit gebeurt in nauw overleg met de betrokken externe toezichthouders. Veiligheid Om ons bewust te blijven van het belang van veilig werken, houden we nauwkeurig bij hoeveel dagen er zijn gewerkt zonder bedrijfsongeval. Wanneer we een mijlpaal bereiken, vieren we dat met een donatie aan een goed doel. Onze medewerkers dragen elke 150 ongevalsvrije dagen een aantal goede doelen aan, waarvan er één een geldbedrag ontvangt. Milieu De grond waar onze eerste verrijkingsfabriek SP1 stond, is na uit bedrijfname van SP1 teruggebracht tot groene weide - conform vergunningsvoorschrift. SP2 is deels teruggebracht tot groene weide en deels staan daar nu hallen van onze nieuwste verrijkingsfabriek. Onze eerste commerciële fabriek, SP3, is in 2007 uit bedrijf genomen en afgebroken. Ook hier is een deel van de vrijgekomen grond teruggebracht tot groene weide. Het andere deel is gebruikt om SP5 uit te breiden. Ons terrein is een prettig en zorgvuldig aangelegd gebied waar diverse flora en fauna zich thuis voelen.
11 Wet - en regelgeving URENCO is een nucleair bedrijf dat onder de kernenergiewet (KEW) valt. Al onze activiteiten zijn vergund in een door het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I) afgegeven KEW-vergunning. URENCO houdt zich strikt aan de voorwaarden in die vergunning. Wij leggen daarover verantwoording af aan het Ministerie van Infrastructuur en Milieu (I&M). Zij controleert of URENCO de KEW-vergunning naleeft en of onze veiligheidsmaatregelen daarmee in overeenstemming zijn. Internationale wet- en regelgeving Om onze verrijkingsfabrieken te bedrijven voldoen we behalve aan de eisen van de KEW ook aan richtlijnen van Euratom (een Europese inspectiedienst) en IAEA. In dat kader worden we regelmatig geïnspecteerd door beide organisaties. De inspecties bestaan uit aangekondigde en onaangekondigde bezoeken van inspecteurs. Alle activiteiten die URENCO onderneemt, vallen binnen de internationale eisen zoals die in de nucleaire industrie gelden. Veilig transporteren UF6 wordt vanuit Almelo over de hele wereld getransporteerd. Alle transporten binnen de Nederlandse grenzen worden namens URENCO begeleid. In de nucleaire industrie gelden hoge eisen voor het voorbereiden en controleren van UF6-verzendingen voor transport. Al onze transporten worden met de grootste zorgvuldigheid uitgevoerd en vallen ruim binnen de eisen van IAEA. URENCO wordt daarnaast regelmatig geïnspecteerd door I&M. De stalen cilinders die we gebruiken voor UF6-transport zijn ontworpen en geproduceerd volgens strikte internationale regelgeving. Deze regelgeving stelt zeer hoge eisen aan het materiaal wat betreft bots- en brandveiligheid om te garanderen dat de cilinders extreme transportsituaties kunnen doorstaan. Zo worden de cilinders voor transport verpakt in een brandwerende omhulling. UF6 is niet brandbaar en verkeert in onderdruk in de cilinder. De cilinder zelf is zo ontworpen dat, in het onwaarschijnlijke scenario van een ernstig ongeval waarbij UF6 vrijkomt, het risico op externe straling of besmetting zeer klein is. Het vervoer en de afvoer van laag radioactief restmateriaal naar de Centrale Organisatie Voor Radioactief Afval (COVRA) in Borssele vindt plaats met toestemming van de Nederlandse overheid. Beveiliging en non-proliferatie De Nederlandse regering heeft de taak op zich genomen om nucleair materiaal en de ultracentrifugetechnologie te beschermen. Dat is vastgelegd in internationale verdragen. Onze informatiebeveiliging voldoet aan de hoogste eisen. Dat blijkt uit onze ISO 27001 certificering voor informatiebeveiliging. De beveiliging van het URENCO terrein in Almelo is in handen van externe specialisten die daarvoor specifiek getraind en opgeleid zijn. Zij bewaken nauwlettend de toegang tot ons terrein en houden het continu via camera s in de gaten. Zij controleren mensen en transportmiddelen voor ze het terrein op en af gaan.
www.urenco.com URENCO Nederland B.V. Drienemansweg 1 Postbus 158 7600 AD Almelo Telefoon: +31 (0)546 54 54 54 Email: almelo@urenco.com