VR 2019 0802 MED.0059/1 DE MINISTER-PRESIDENT VAN DE VLAAMSE REGERING MEDEDELING AAN DE VLAAMSE REGERING Betreft: de Vlaamse overheidscommunicatie tijdens de sperperiode voor de verkiezingen, vanaf 26 januari 2019 In de aanloop naar de verkiezingen op zondag 26 mei 2019 geldt er opnieuw een sperperiode met een aantal bijzondere regels voor het optreden van beleidsverantwoordelijken in overheidscommunicatie. Ook de regeringsleden worden geacht die te respecteren. Vanaf 26 januari is het protocolakkoord van de negen parlementsvoorzitters van toepassing (zie verder), dat bepaalt dat overheidscommunicatie vanaf dan gedepersonaliseerd moet zijn, en er terughoudendheid moet zijn bij het voeren van campagnes. Deze mededeling geeft een overzicht van de regels die gelden voor de Vlaamse overheidscommunicatie. Die staan ook op deze internetpagina: https://overheid.vlaanderen.be/communicatie-tijdens-sperperiode-voor-verkiezingen De bijlage bij deze mededeling bevat een aantal veelgestelde vragen aan het team Communicatie van het Departement Kanselarij en Bestuur, en haar antwoorden hierop. Ze staan op dezelfde internetpagina. OVERZICHT VAN DE REGELGEVING 1. Politieke neutraliteit in het Bestuursdecreet Het Bestuursdecreet van 7 december 2018 geldt uiteraard altijd, ook buiten de sperperiode. Artikel II.13 zegt: De overheidsinstanties die communiceren namens de overheid, communiceren politiek neutraal. Uit de memorie van toelichting blijkt dat dit betekent dat leden van de Vlaamse Regering politiek neutraal communiceren als ze optreden in hun hoedanigheid van minister. Alleen als ze duidelijk maken aan de burgers dat ze niet in die hoedanigheid communiceren, maar als politicus van een bepaalde partij, is de norm van politieke neutraliteit niet van toepassing. In overheidscommunicatie verwijzen naar een naam of partij van een mandataris kan alleen als het discreet gebeurt en een informatieve meerwaarde heeft. Bij het gebruiken van persoonlijke gegevens van politici, het toevoegen van foto's of audiovisuele bijdragen waakt de Vlaamse overheid erover dat de toevoeging in de eerste plaats informatief is en dat er geen publicitaire, eenzijdige of opiniërende indruk rond de persoon wordt gewekt. Pagina 1 van 6
Bij het aanreiken van informatie aan externe media moet de inhoud van het beleid centraal staan, en niet de bewindspersoon of zijn partij. 2. Controlecommissie voor Regeringsmededelingen Volgens het decreet van 19 juli 2002 houdende de controle op de regeringsmededelingen, is het de Controlecommissie voor Regeringsmededelingen die de politieke neutraliteit van de overheidscommunicatie controleert, ook buiten de sperperiode. De Controlecommissie voor Regeringsmededelingen controleert op verzoek van de Vlaamse Regering of een of meer van haar leden, na klacht of ambtshalve, of een regeringsmededeling niet geheel of ten dele tot doel heeft het imago van de regering, een of meer van haar leden, van een politieke partij of een van haar geledingen, te beïnvloeden. Indien bij een klacht of een ambtshalve onderzoek de Controlecommissie oordeelt dat een regeringsmededeling geheel of ten dele tot doel heeft het imago te beïnvloeden van de regering, van een of meer van haar leden, van een politieke partij of een geleding ervan, legt ze de betrokken minister of ministers een gemotiveerde blaam op. De voorzitter van het Vlaams Parlement maakt die gemotiveerde blaam publiek in de eerstvolgende vergadering van het Vlaams Parlement volgend op de kennisgeving door de Controlecommissie. De Vlaamse Regering of een of meer van haar leden die een regeringsmededeling wil verspreiden, kan door het indienen van een synthesenota de Controlecommissie vooraf om een advies verzoeken. De synthesenota geeft de aanleiding en de inhoud van de regeringsmededeling weer, en de wijze waarop de Vlaamse Regering of één of meer van haar leden erin vermeld wordt. Het verzoek tot advies wordt gericht aan de voorzitter van de Controlecommissie, die het onverwijld aan de Controlecommissie voorlegt. De Controlecommissie verleent binnen een termijn van dertig dagen nadat ze het verzoek heeft ontvangen, een advies. Het met redenen omklede advies wordt door de voorzitter van de Controlecommissie onverwijld ter kennis gebracht van de betrokken minister of ministers. Het advies wordt niet openbaar gemaakt. 3. Protocolakkoord van de negen parlementsvoorzitters Omdat elk gewest en elke gemeenschap in België een eigen controleorgaan heeft om politiek misbruik van overheidscommunicatie te voorkomen, sluiten de negen parlementsvoorzitters bij verkiezingen ook een protocolakkoord af. Daarin stellen ze voor om een interpretatie te geven aan de bepaling het persoonlijke imago van een parlementsvoorzitter of een lid van de regering of het imago van een politieke partij te verbeteren. De autonome appreciatiebevoegdheid van elk controleorgaan blijft wel gerespecteerd. De krachtlijnen van het protocolakkoord voor de verkiezingen van 26 mei 2019 zijn: Terughoudend zijn. Bijvoorbeeld: campagnes worden uitgesteld, tenzij ze een weerkerend karakter hebben of aan specifieke of vaste data gebonden zijn. De campagne moet altijd informatief en objectief zijn. Alle overheidscommunicatie moet gedepersonaliseerd zijn: de functie van een minister mag worden vermeld, maar niet zijn of haar naam, afbeelding of handtekening. Op websites van overheidsdiensten mogen geen nieuwe foto's van ministers worden geplaatst. Pagina 2 van 6
Traditioneel mogen persberichten wél de naam of afbeelding van de minister bevatten. Ook persconferenties mogen gewoon doorgaan. 4. Mediadecreet: extra regels voor regeringsmededelingen op de VRT Tijdens de sperperiode gelden er ook specifieke regels voor regeringsmededelingen op de VRT. Twee maanden voor de verkiezingen kan een regeringsmededeling alleen worden uitgezonden in geval van hoogdringendheid. 5. Media leggen zichzelf regels op Media leggen zichzelf tijdens sperperiodes ook vaak extra regels op. Bij de VRT gaat bijvoorbeeld een sperperiode in op 8 april 2019. Vanaf dan kunnen politici alleen nog te gast zijn in programma s van de VRT Nieuwsdienst. Vanaf 11 maart 2019 mogen er geen politici of verkiezingskandidaten meer in spelprogramma's, wel nog in infotainment- en interviewprogramma's. De minister-president van de Vlaamse Regering, Geert BOURGEOIS Pagina 3 van 6
BIJLAGE: VEELGESTELDE VRAGEN AAN HET TEAM COMMUNICATIE VAN HET DEPARTEMENT KANSELARIJ EN BESTUUR De antwoorden op deze vragen zijn gebaseerd op de praktijkervaring van het team Communicatie van het Departement Kanselarij en Bestuur. Enkel de Controlecommissie voor Regeringsmededelingen is bevoegd om te beoordelen of een communicatie-initiatief (partij)politiek neutraal is. Mag een minister het voorwoord schrijven van een publicatie van de Vlaamse overheid of een gesubsidieerde organisatie die verschijnt tijdens een sperperiode? Tijdens een sperperiode mag een minister een publicatie die (mee) betaald wordt door de Vlaamse overheid in elk geval enkel tekenen met zijn titel (Vlaams minister van ). Het is nog beter om tijdens de sperperiode geen voorwoord van een minister in publicaties op te nemen. Buiten de sperperiode mag een voorwoord van een minister volgens het bestuursdecreet als dat informatief relevant is, dus als de publicatie gaat over het beleid van de Vlaamse overheid. Gaat de publicatie eerder over de dienstverlening van de overheid, dan is dat minder evident. Hou ook buiten de sperperiode een eventuele foto bij het voorwoord altijd bescheiden. Mag een minister een voorwoord schrijven voor een boek, brochure, krantenkatern van een organisatie zonder enige financiële band met de Vlaamse overheid? In principe wel, als de Vlaamse overheid op geen enkele manier mee betaalt. Toch is het beter om ook hiermee voorzichtig te zijn tijdens sperperiodes. De minister krijgt die vraag immers niet als privépersoon, maar net omdat hij minister is met een bepaalde bevoegdheid. Zorg er zeker voor dat het voorwoord niet voor verwarring kan zorgen, dat het niet lijkt alsof de inhoud van bijvoorbeeld het hele krantenkatern of de brochure communicatie is van de Vlaamse overheid. Mag een bestaande brochure van de Vlaamse overheid die getekend is door een minister verder verspreid worden tijdens de sperperiode? Ja, dat mag. Het zou niet redelijk zijn dat een al gedrukte oplage van een publicatie waar vraag naar is, moet blijven liggen. Die publicatie mag verspreid worden op vraag van de doelgroep. Als er een herdruk nodig is vlak voor of tijdens de sperperiode, is het wel veiliger om de publicatie te depersonaliseren (enkel tekenen met titel). Mag een minister tijdens de sperperiode vanuit zijn functie brieven of mails sturen naar een beperkt publiek? Ook brieven en mails naar een beperkt publiek (bijvoorbeeld een brief naar alle scholen, een mail naar alle cultuurinstellingen,...) vallen onder de definitie van 'overheidscommunicatie' en kunnen in principe tijdens de sperperiode enkel 'gedepersonaliseerd'. Er is wel een verschil met dossiergebonden brieven, bijvoorbeeld over de toekenning van een subsidie. Zeker als het juridisch nodig is, is de naam en handtekening van de minister daar wel op zijn plaats. Mag een minister als spreker optreden op een studiedag waarop de resultaten worden voorgesteld van een onderzoek dat in zijn opdracht gevoerd werd? Mag hij ook uitnodigen voor die studiedag? Ja, een minister mag tijdens de sperperiode ook deelnemen aan evenementen of studiedagen, en er als spreker optreden. De uitnodigingen gaan tijdens de sperperiode het best uit van de administratie. Pagina 4 van 6
Mag een minister meedoen aan spelprogramma's of human interest-programma's op radio of tv die tijdens de sperperiode worden uitgezonden? De zenders hebben hun eigen deontologie voor het uitnodigen van politici in de periode voor de verkiezingen. Mag een minister tijdens de sperperiode persberichten sturen of een persconferentie geven? Persconferenties of persberichten mogen gewoon doorgaan. De pers beoordeelt immers zelf wat ze schrijft of toont. De persconferenties en persberichten moeten wel gaan over het beleid van de Vlaamse Regering of de minister als Vlaams minister, dus niet over partijstandpunten of het verkiezingsprogramma. Mogen in personeelsbladen, nieuwsbrieven, magazines van de Vlaamse overheid, namen genoemd worden van beleidsverantwoordelijken en interviews met ministers verschijnen? Gebruik ook in magazines, nieuwsbrieven en personeelsbladen tijdens de sperperiode alleen de titel van de minister, geen naam of foto's. Wat zeker niet kan tijdens de sperperiode is een voorwoord of kaderstukje van een mandataris in een nieuwsbrief of magazine van de Vlaamse overheid. Er vindt tijdens de sperperiode een themadag plaats voor het grote publiek, georganiseerd door een vijftal verenigingen samen met de Vlaamse overheid. Er wordt rond die dag ook communicatie gevoerd. De organisatoren kopen onder andere mediaruimte aan in een speciaal katern in een aantal kranten. Mag de bevoegde minister ook geïnterviewd worden? Neen. De Vlaamse overheid koopt (mee) mediaruimte aan: het gaat dus om communicatie van de Vlaamse overheid. Hier is het niet evident dat 'de pers zelf beoordeelt wat ze schrijft of toont' (zie hoger). Moeten namen of foto's van ministers tijdens de sperperiode verwijderd worden van bestaande websites van de Vlaamse overheid? De normen voor de Vlaamse overheidscommunicatie, die ook buiten de sperperiode gelden, sluiten inderdaad niet uit dat en namen of foto's van beleidsverantwoordelijken voorkomen op Vlaamse overheidswebsites, maar dat moet wel informatief relevant zijn en bescheiden gebeuren. Tijdens de sperperiode mag er alleen één portretfoto staan van een minister op de pagina die hem voorstelt, op vlaanderen.be. Andere foto's op andere sites mogen blijven staan. Nieuwe foto's van ministers mogen niet. Mogen er op sites of sociale media van de overheid tweets of facebookposts verschijnen met namen of foto's van ministers? Neen, het depersonaliseren geldt voor alle overheidskanalen, ook voor sociale media. Mag een gesubsidieerde organisatie communiceren met het opschrift: 'Met steun van X, Vlaamse minister van Y'? Neen, gesubsidieerde organisaties maken die steun duidelijk door het logo 'Vlaamse overheid' te gebruiken, volgens de huisstijlregels. Mag een adviseur van een Vlaamse minister die opkomt voor de verkiezingen, in zijn eigen verkiezingscommunicatie vermelden dat hij voor die minister werkt? Pagina 5 van 6
Ja, maar daarbij mag de adviseur in kwestie uiteraard geen overheidsmiddelen of -kanalen gebruiken, zoals bijvoorbeeld briefpapier of omslagen van het kabinet van de minister. Gezien de eigen verkiezingscommunicatie van die adviseur geen overheidscommunicatie is, valt ze verder niet onder de regels voor overheidscommunicatie. Ze valt wel onder de regelgeving voor verkiezingsuitgaven. Pagina 6 van 6