Radiochirurgie informatie voor patiënten
2 INLEIDING 3 WAT HOUDT DE BEHANDELING IN? 4 WAAROM WORDT ER GESPROKEN VAN RADIOCHIRURGIE? 4 WIE IS BIJ DE BEHANDELING BETROKKEN? 5 HOE VERLOOPT RADIOCHIRURGIE? 5 Voorbereiding Bestraling Ontslag VOORBEELDEN VAN RADIOCHIRURGIE 11 CONTACTGEGEVENS 13
Binnenkort ondergaat u een behandeling met radiochirurgie. Deze brochure geeft u meer informatie over wat radiochirurgie inhoudt en hoe de behandeling precies verloopt. Inleiding Als u na het lezen van deze brochure nog vragen hebt, kunt u ze altijd stellen aan de verpleegkundigen of de behandelende arts van de bestralingsafdeling. Achteraan vindt u de nodige contactgegevens. Radiochirurgie 3
WAT HOUDT DE BEHANDELING IN? Radiochirurgie is een vorm van eenmalige precisiebehandeling. Met grote nauwkeurigheid wordt met een heel hoge dosis bestraald, zonder daarbij omliggende weefsels te beschadigen zoals bijvoorbeeld hersenzenuwen, hersenweefsel of de hersenstam. WAAROM WORDT ER GESPROKEN VAN RADIOCHIRURGIE? De eenmalige behandeling heeft op termijn het effect van een chirurgische behandeling. In tegenstelling tot chirurgie gebeurt het echter op een niet-ingrijpende wijze (geen algemene verdoving, zonder snijden). Als startvoorwaarde moet de patiënt zich in een goede algemene gezondheidstoestand bevinden. De patiënt moet de procedure begrijpen en ermee instemmen. Het te bestralen volume mag (afhankelijk van de ligging) maximum drie cm in diameter zijn en er kunnen maximum drie verschillende plaatsen tegelijk bestraald worden. 4
WIE IS BIJ DE INGREEP BETROKKEN? De indicatiestelling en behandeling gebeuren multidisciplinair, wat wil zeggen dat de neurochirurg, radiotherapeut, fysicus, bestralingsverpleegkundige en radioloog nauw samenwerken. HOE VERLOOPT RADIOCHIRURGIE? VOORBEREIDING Radiochirurgie 5
➊ Voorbereidend gesprek met radiotherapeut op de bestralingsafdeling, E 606 (beige pijl niveau 0) ➋ MR van de hersenen op woensdagnamiddag U hoeft hier niet nuchter voor te zijn. ➌ Veldaflijning op donderdagvoormiddag U parkeert op de bezoekersparking en komt het ziekenhuis binnen via de hoofdingang. Nadien meldt u zich aan op de receptie van eenheid 606 (bestralingsafdeling, beige pijl niveau 0). U bent nuchter. 6
Eerst wordt een masker van uw hoofd gemaakt, zodat het hoofd niet kan bewegen tijdens het nemen van de CT-scan en het uitvoeren van de bestraling. Deze onbeweeglijkheid is de absolute voorwaarde voor een nauwkeurige bestraling. Als het masker hard geworden is, wordt een CT-scan gemaakt. Indien u allergisch bent aan contraststof, meldt u dit vooraf aan de arts of verpleegkundige. Voor deze CT-scan wordt over het hoofd een box bevestigd. Ondertussen wordt een infuus geprikt voor het toedienen van de contrastvloeistof. Dit infuus wordt na het maken van de CT-scan verwijderd. De hele procedure duurt ongeveer 45 minuten. Nadien mag u naar huis vertrekken. Na de CT-scan worden uw CT- en MR-beelden verwerkt en door de radiotherapeut en zo nodig de neurochirurg en neuroradioloog geïnterpreteerd. Het volume dat men wil bestralen en de risico-organen worden nauwkeurig ingetekend. De fysicus berekent de dosis en maakt behandelingsvoorstellen, waaruit de radiotherapeut en neurochirurg de beste behandeling kiezen. Deze opeenvolgende stappen nemen meerdere dagen in beslag. Radiochirurgie 7
8 Voor het starten van de eigenlijke bestraling worden de laatste belangrijke kwaliteitscontroles gedaan op het bestralingstoestel.
BESTRALING De bestralingsbehandeling wordt meestal op een donderdag rond 16.30 uur uitgevoerd. Ze duurt ongeveer 40 minuten per bestraald doelvolume. Daarna kunt u onmiddellijk naar huis gaan. Net voor de eigenlijke behandeling kunt u best nog eens naar het toilet gaan, zodat de behandeling daarvoor niet onderbroken hoeft te worden. De verpleegkundige brengt u naar het bestralingstoestel, waar de radiotherapeut en verpleegkundige u op de bestralingstafel installeren en het masker aanbrengen. Hierbij worden uw schouders en knieën goed ondersteund, zodat u comfortabel ligt. Vervolgens wordt een lokalisatieframe met infraroodmarkers op de tafel bevestigd. Radiochirurgie is een behandeling die bestaat uit een serie boogvormige bestralingen, waarbij tijdens de bestraling de bestralingsmachine rond uw hoofd draait (= bestralingsboog). Meestal zijn er een vier- of vijftal bestralingsbogen nodig. Vóór het toedienen van elke bestralingsboog worden RX-foto s genomen om zeker te zijn dat u exact juist ligt. Aan de hand van de informatie van deze RX-foto s kan de positie van de tafel aangepast worden in verschillende richtingen. Radiochirurgie 9
Tijdens de bestralingen zelf gaan de verpleegkundige en de radiotherapeut naar de aanpalende bedieningsruimte waar ze u via een camerasysteem kunnen horen en zien. De bestraling doet geen pijn, de machine maakt alleen een zoemend geluid en draait om u heen. Tussen de verschillende bogen in komen de verpleegkundige en de radiotherapeut binnen om de tafel in een nieuwe positie te brengen voor het toedienen van de volgende boog. ONTSLAG Na afloop van de bestraling wordt het masker losgemaakt. U kunt onmiddellijk daarna rechtop gaan zitten. Tot slot krijgt u een voorlopige brief voor de huisarts mee, wordt er een afspraak gemaakt voor controle bij uw behandelende arts en kunnen eventuele vragen beantwoord worden. De dag zelf en enkele dagen later kunt u wat vermoeid zijn, of lichte hoofdpijn voelen waarvoor u zo nodig Dafalgan mag gebruiken. U rijdt die avond best niet zelf met de wagen. Vraag aan uw arts wanneer u opnieuw zelf mag rijden. Als u om medische redenen voordien niet mocht rijden, dan blijft dat waarschijnlijk zo. Als u toen wel mocht rijden, dan is deze radiochirurgiebehandeling geen beletsel om de volgende dag een wagen te besturen. 10
VOORBEELDEN VAN RADIOCHIRURGIE GEHOORZENUWTUMOR (ACOUSTICUS NEURINOMA) Met chirurgie blijft de patiënt dikwijls doof, met radiochirurgie behoudt 50 tot 70 procent van de patiënten een functioneel gehoor. Radiochirurgie Controle 6 maanden later: minder contrastopname en licht opzwellen van het neurinoma Controle 18 maanden later: afname van de tumor EÉN ENKELE UITZAAIING IN DE HERSENEN (KLEINER DAN DRIE CM) VAN EEN LONGKANKER Radiochirurgie op één dag uitgevoerd is een alternatief voor een operatie. Radiochirurgie Controle 4 maanden later: duidelijke afname in volume Controle 15 maanden later: de tumor is verdwenen Radiochirurgie 11
ARTERIO-VENEUZE AFWIJKING (OF AVM) Een abnormaal bloedvatkluwen (vier procent bloedingsrisico/jaar) wordt dichtgestraald met radiochirurgie. Dit bloedvatkluwen sluit zich heel langzaam over een periode van een à twee jaar na de bestraling. Radiochirurgie Controle 16 maanden later: contrast aankleuring daalt Controle 28 maanden later: geen aankleuring meer, dus ook geen bloedingsgevaar meer 12
CONTACTGEGEVENS Als u achteraf thuis nog vragen hebt, kunt u contact opnemen met uw huisarts of met de bestralingsafdeling van UZ Leuven via onderstaand telefoonnummer: secretariaat bestralingsafdeling: tel. 016 34 76 00 Radiotherapeuten prof. dr. Johan Menten dr. Karen Van Beek Verpleegkundigen Ingrid Degroodt Cindy Vanfroyenhoven Sylvie Martens An Gevers Fysici An Nulens Kenneth Poels Neurochirurg prof. dr. De Vleeschouwer Radiochirurgie 13
NOTITIES 14
Radiochirurgie 15
juli 2017 UZ Leuven Overname van deze tekst en illustraties is enkel mogelijk na toestemming van de dienst communicatie UZ Leuven. Ontwerp en realisatie Deze tekst werd opgesteld door het radiochirurgieteam in samenwerking met de dienst communicatie. U vindt deze brochure ook op www.uzleuven.be/brochure/700058. Opmerkingen of suggesties bij deze brochure kunt u bezorgen via communicatie@uzleuven.be. Verantwoordelijke uitgever UZ Leuven Herestraat 49 3000 Leuven tel. 016 33 22 11 www.uzleuven.be mynexuzhealth Raadpleeg uw medisch dossier via www.mynexuzhealth.be of 700058_v072017_radiochirurgie