Heemkundekring Son en Breugel Mededelingenblad - november 2018 - jaargang 44 nr. 7
2 BESTUUR Voorzitter Dhr. J.C. den Uijl voorzitter@hkksonenbreugel.nl Tel.: 0499-473160 Secretaris Dhr. F. Wilbrink secretaris@hkksonenbreugel.nl Tel.: 0499-473049 Penningmeester Dhr. C. Verdonschot penningmeester@hkksonenbreugel.nl Tel.: 0499-475680 Lezingen en Excursies Dhr. Th. van Dommelen excursies@hkksonenbreugel.nl Tel.: 0499-473310 Webmaster en Publicaties Dhr. D. van Hattum webmaster@hkksonenbreugel.nl Tel.: 0499-471008 Ledenadministratie Dhr. M.P.M. van Rooij ledenadmi@hkksonenbreugel.nl Tel.: 0499-472445 Website www.hkksonenbreugel.nl Social Media Facebook: facebook.com/heemsonenbreugel Twitter: twitter.com/heemsonbreugel Werkgroepen De werkgroepen houden zich bezig met: - Documentatie - Genealogie - Fotografie - Foto s, bidprentjes en familieberichten - Het project Kadastrale Atlas - Monumenten - Archeologie Voor nadere informatie over de werkgroepen: tel. 0499-323359 (op werktijden), of zie onze website. Bezoekadres Heemkamer Oude Raadhuis, Markt 1, 5691 AR Son Tel.: 0499-323359 (op werktijden) Werktijden in het Raadhuisje Maandag: 09.00-16.00 u. en 19.30-21.30 u. Donderdag: 14.00-16.00 u. en 19.30-21.30 u. Openingstijden Heemkamer Maandag: 09.00-16.00 u. Donderdag: 14.00-16.00 u. Maandag- en donderdagavond: 19.30-21.30 u. (alleen op afspraak) Publicaties - HEEM SON EN BREUGEL Dit tijdschrift verschijnt 4x per jaar - Mededelingenblad Het mededelingenblad verschijnt 6 à 7x per jaar Voor overige publicaties zie onze website. Verspreiding publicaties Mw. J. Verdonschot-Brewel Tel.: 0499-475680 Lidmaatschap Contributie 21,- per jaar. Gezinsleden 12,- Hierin zijn begrepen: - Tijdschrift HEEM SON EN BREUGEL - Mededelingenblad - Lezingen en organisatie van excursies Abonnement In Brabant U kunt zich via de kring abonneren op het tijdschrift In Brabant (voorheen Brabants Heem ) tegen een gereduceerd tarief. Rekeningnummer bij de ING bank NL26 INGB 0004 0760 74 ten name van Heemkundekring Son en Breugel Kamer van Koophandel Inschrijvingsnummer 40235677 Het Mededelingenblad verschijnt 6 à 7 keer per jaar ISSN 2405-8777
Lezing Heemkundekring Son en Breugel op woensdag 12 december 2018 om 20.00 uur in de zaal van De Zwaan, Markt 9 te Son en Breugel. De ongeletterde boer over het volksonderwijs in de 17e en 18e eeuw In de bestaande literatuur over het onderwijs op het platteland van oostelijk Noord-Brabant in de 17de en 18de eeuw komen de schoolmeesters van die tijd er in het algemeen niet zo best van af. Zij zouden volgens velen onbekwaam zijn en slecht onderwijs geven, regelmatig dronken voor de klas staan en bovendien, omdat zij protestant waren, door de dorpsgemeenschap worden gemeden. Inderdaad wijzen objectieve onderzoeken uit dat in de eerste helft van de 19de eeuw de Brabantse boerenbevolking het hoogste aantal analfabeten telde van heel Nederland: ca. 50% van de mannen en ca. 65% van de vrouwen konden toen hun naam niet schrijven. Dit percentage zal in de 17de en 18de eeuw niet veel beter zijn geweest. De vraag is echter of deze achterstand in ontwikkelingspeil van de Brabantse bevolking te wijten is geweest aan het slechte onderwijs en de onbekwame schoolmeesters of aan mogelijke andere factoren. Tijdens de lezing zal Henk Roosenboom deze vraag te beantwoorden door allereerst na te gaan of het gangbare beeld over de schoolmeester wel klopt met de historische werkelijkheid. Waren de toenmalige schoolmeesters wel zo onbekwaam en hoe waren de resultaten van hun inspanningen? Waren die trouwens wel zo slecht? Hierbij zal aan de orde komen wat de schoolmeester in die tijd deed in de klas, hoe het onderwijssysteem in elkaar zat en wat de kinderen eigenlijk leerden of geacht werden te leren en hoe de leerstof werd bijgebracht. Ook wordt aandacht besteed aan de vraag Henk Roosenboom wat de mensen in die tijd zelf verwachtten van het onderwijs en hoe de onderwijsgevenden daar aan tegemoet kwamen. Daarbij worden enkele verrassende conclusies getrokken die een nieuw licht werpen op de veronderstelde achterlijkheid van de Brabander en die bovendien van belang kunnen zijn voor het beoordelen van de situatie in het onderwijs van vandaag. De lezing wordt geïllustreerd met een groot aantal dia s, die samen een goed beeld geven van het onderwijs, de manier waarop en de omstandigheden waaronder lesgegeven werd. 3
De dorpsschool (Jan Steen) Straffende schoolmeester (Jan Steen) Schoolreglement uit 1655 Henk Roosenboom is historicus en was tot 1 juni 2005 werkzaam als archivaris in s-hertogenbosch, Helmond en Eindhoven. In 1997 promoveerde hij aan de Universiteit van Nijmegen op het proefschrift De dorpsschool in de Meierij van s-hertogenbosch 1648-1795. Daarnaast publiceerde hij een groot aantal artikelen over dit onderwerp. Ook publiceerde hij recent het boek Ontvoerd of gevlucht? Religieuze spanningen en de zaak Sophia Alberts 1700-1710, over het Helmondse protestantse meisje Sophia Alberts, dat ontvoerd zou zijn door de katholieken. De Heemkundekring Son en Breugel nodigt belangstellenden graag uit om op 12 december aanstaande, om 20.00 uur in de zaal van De Zwaan, bij deze lezing aanwezig te zijn. Voor leden van de Heemkundekring is de toegang gratis, van niet-leden wordt een bijdrage van 2 euro gevraagd. 4
Verslag van de lezing: De beeldenstorm en Alva s Raad van Beroerten Dinsdagavond 23 oktober jl. werden we door historicus Sander Wassing meegenomen naar de tijd rondom de beeldenstorm. Sander vertelde ons aan de hand van een serie dia s wat daar aan vooraf ging, welke ontwikkelingen en tegenstellingen uiteindelijk hebben geleid tot de beeldenstorm en wat in de jaren daarna gebeurde. De beeldenstorm was een vernieling op grote schaal van heiligenbeelden en andere objecten van katholieke religieuze plaatsen door protestanten in de Lage Landen die plaatsvond tussen 10 augustus en oktober 1566. In die periode werden vele kerken geschonden en het interieur ervan vernield. Om personen die daaraan hadden deelgenomen of daarmee sympathiseerden te berechten stelde de hertog van Alva in 1567 in de Nederlanden een bijzonder gerechtshof in: de Raad van Beroerten (Conseil des Troubles). Dit gerechtshof kwam al snel bekend te staan als de Bloedraad, omdat er een groot aantal doodvonnissen werd uitgesproken. De hertog van Alva, door Filips II aangesteld als landvoogd, probeerde met de raad zo snel mogelijk orde op zaken te stellen in de opstandige gewesten. Vanwege zijn harde optreden kwam hij bekend te staan als de ijzeren hertog. Alva s Raad van Beroerten veroordeelde tussen de 6.000 en 8.000 protestanten waarvan ongeveer 1.100 de doodstraf kregen opgelegd, andere veroordeelden werden verbannen met verbeurdverklaring van alle bezittingen. De verscherpte tegenstellingen, die mede een gevolg waren van de beeldenstorm, leidden indirect tot het uitbreken van de Tachtigjarige Oorlog en het ontstaan van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Het was een door ongeveer 50 belangstellenden bezochte erg interessante lezing met passie en zonder spiekbriefje gebracht. De inleider mocht dan ook een welverdiend applaus in ontvangst nemen. Thom van Dommelen 5
Verslag van de excursie naar het Huis van Brabant Op vrijdagmiddag 26 oktober bezochten we, op uitnodiging van de Statenfractie van het CDA, met 14 leden van onze heemkundekring het Provinciehuis in s-hertogenbosch. Het was behoorlijk druk omdat net op die dag de eerste themabijeenkomst over het herindelingsadvies tot samenvoeging van de gemeenten Nuenen c.a. en Eindhoven plaatsvond. Na ontvangst met koffie of thee en een gevulde koek kregen we een presentatie van Huseyin Bahar, die sinds september 2016 voor het CDA lid is van Provinciale Staten. In een half uur kregen we een aardig zicht op de organisatie van de Provinciale Staten, wie de huidige leden daarvan zijn en hoe de taakverdeling is. De presentatie is opgevraagd en zal voor belangstellenden beschikbaar worden gemaakt. Vervolgens werden we rondgeleid door het Provinciehuis dat in 1971 door koningin Juliana werd geopend en gingen we langs de vele kunstobjecten, waarbij de nadruk ligt op textiele kunst, die daar zijn tentoongesteld. 6
We gingen letterlijk van de kelder, oorspronkelijk ingericht als atoomschuilkelder waar 100 Brabanders het besturen van de provincie en het beschermen van de bevolking tijdens een mogelijk nucleair conflict konden coördineren, naar de top op de 22ste etage vanwaar we een, helaas door de weersomstandigheden beperkt, zicht op de Provincie hadden. Natuurlijk ontbrak een bezoek aan de Statenzaal niet. Deze vergaderruimte is vanuit de grote publiekshal van het gebouw via een brede trap bereikbaar en je gaat er binnen door de beroemde en in brons uitgevoerde dikke deur van de beeldhouwer Toon Slegers. Aan de buitenzijde van het gebouw is de Statenzaal herkenbaar door een vleugelvormig dak en lijkt zich haast zwevend vanuit de onderbouw te presenteren. Thom van Dommelen 7
Van HEEMKUNDEKRING naar ERFGOEDVERENIGING Het volgend jaar bestaat Heemkundekring Son en Breugel vijfenveertig jaar. Van oudsher deden heemkundekringen onderzoek naar de eigen leefomgeving. Zo ook onze eigen Heemkundekring. Over de onderzoeksresultaten werd regelmatig gepubliceerd, eerst in Heemschild (samen met de Heemkundekring van Sint-Oedenrode) en later in ons eigen blad Heem Son en Breugel. Jaarlijks werden er lezingen georganiseerd. Bij speciale gelegenheden denk aan het 25- en 40-jarig bestaan van de Heemkundekring in resp. 1999 en 2014) werden tentoonstellingen georganiseerd en konden zelfs speciale boekuitgaven gerealiseerd worden. Met al die activiteiten heeft de Heemkundekring in Son en Breugel veel goodwill in ons dorp gekweekt. Al vele jaren zien we dat het werkveld van de Heemkundekring zich steeds verder uitbreidde. Archeologie en Monumenten worden een steeds belangrijker deel van de werkzaamheden. Er werden collecties aangelegd van foto s, films, bidprentjes en familieberichten. Ook heeft de Heemkundekring zich ingezet voor het behoud van kunstvoorwerpen zoals schilderijen en tegeltableaus. De genealogische gegevens van dorpsbewoners werden verzameld en gekoppeld aan hun bezit aan onroerend goed. Daarnaast zijn er nog vele terreinen waar de Heemkundekring zich wegens gebrek aan mankracht nog niet mee bezig houdt, zoals o.a. immateriële zaken (bijv. dialecten, volkscultuur en tradities). De conclusie moet dan ook zijn dat het begrip Heemkunde allang de lading van onze vereniging niet meer dekt. Een woord als Erfgoed doet dat wel. Bovendien sluit Erfgoed aan bij het taalgebruik van de overheid (gemeente, provincie en landelijke overheid) en internationale instanties zoals de UNESCO. Het Engelse woord Heritage komt een op een overeen met ons begrip Erfgoed. Tot slot mag niet onderschat worden dat Heemkunde veel mensen nog steeds weinig of niets zegt, zeker bij de jeugd is dit het geval. Erfgoed daarentegen is al veel meer ingeburgerd en is ook makkelijker uit te leggen aan jongeren. Kort samengevat zijn de argumenten voor de naamsverandering van Heemkundekring in Erfgoedvereniging: De nieuwe naam beschrijft beter de activiteiten van onze vereniging. De nieuwe naam communiceert beter richting overheden. De nieuwe naam is makkelijker uit te leggen aan de jeugd. Binnen Brabants Heem zijn er inmiddels al enige Heemkundekringen die Heemkunde hebben vervangen door Erfgoed (Best, Breda, Hooge en Lage Zwaluwe, Vught, Waalre). Ook het bestuur van Heemkundekring Son en Breugel is van plan deze trend te volgen. Op de eerstvolgende algemene ledenvergadering (februari 2019) zal het bestuur de leden voorstellen akkoord te gaan met de nieuwe 8
naam Erfgoedvereniging Son en Breugel. Natuurlijk begrijpt het bestuur dat voor sommige leden het moeilijk is om afscheid te nemen van de oude, vertrouwde naam. Maar het bestuur meent dat de naamsverandering in het belang is van de toekomst van onze vereniging. Graag stelt het bestuur de leden in de gelegenheid om vooraf inhoudelijk, zowel positief als negatief, op dit voorstel te reageren zodat hun argumentatie in de overweging kan worden meegenomen. Deze reacties ontvangen wij graag uiterlijk 31 december aanstaande op het e-mail adres secretaris@hkksonenbreugel.nl Namens het bestuur, Frans Wilbrink, secretaris Schenkingen en aanwinsten Dhr. C van Rooij: bidprentjesverzameling van vader Frans van Rooij, voormalig koster in Breugel, en een foto van een toneelgroep Dhr. M. Swinkels: schilderij van boerderij t Eigen, foto, oude kerkboekjes, bidprentjes Mw. Steinweg: twee ingelijste luchtfoto s van het oude Zonhove Dhr. G. Jaspers: oude kranten van Dagblad Oost-Brabant Nieuwe leden Dhr. K. van de Kreeke Mw. H. Vaarten Mw. S. den Uijl Rectificatie In Mededelingenblad 2018-6 zijn enkele storende fouten geslopen: Dhr. Swinkels moet zijn: Mw. H.J.M.J.G. Swinkels-van Maasakkers Dhr. en Mw. P. Tinteren moet zijn: Dhr. en Mw. P. van Tinteren Onze excuses hiervoor. 9
Privacyverklaring HEEMKUNDEKRING SON EN BREUGEL Beschrijving van privacy en dataverwerking conform de richtlijn AVG van 25 mei 2018 Indien u lid bent of wordt van HEEMKUNDEKRING SON EN BREUGEL, een donatie doet of om een andere reden persoonsgegevens aan de organisatie verstrekt, geeft u uitdrukkelijk toestemming om uw persoonsgegevens in lijn met deze Privacyverklaring te verwerken. Wij adviseren u om deze Privacyverklaring goed door te lezen en een kopie daarvan te bewaren voor uw eigen administratie. Persoonsgegevens die wij verwerken HEEMKUNDEKRING SON EN BREUGEL verwerkt persoonsgegevens over u doordat u gebruik maakt van onze diensten en/of omdat u deze gegevens zelf aan ons verstrekt. Daarnaast verwerken we persoonsgegevens uit hoofde van historisch onderzoek. Deze gegevens verzamelen wij waar mogelijk met toestemming van de betrokkene. Als dit niet mogelijk is maken wij een zorgvuldige afweging tussen het belang van ons onderzoek en de belangen van de personen van wie we persoonsgegevens verwerken. Ook treffen wij hierbij eventueel maatregelen om ervoor te zorgen dat de rechten en vrijheden van deze personen niet zwaarder wegen dan ons (gerechtvaardigd) belang. Hieronder een overzicht van de persoonsgegevens die wij verwerken: Voor- en achternaam Adresgegevens Telefoonnummer E-mailadres Bankrekeningnummer Overige persoonsgegevens die u actief in correspondentie en telefonisch verstrekt Gegevens over uw activiteiten bij HEEMKUNDEKRING SON EN BREUGEL Foto s en ander beeldmateriaal Bijzondere en/of gevoelige persoonsgegevens die wij verwerken Onze organisatie heeft niet de intentie bijzondere en/of gevoelige gegevens te verzamelen. Mochten bijzondere gegevens noodzakelijk zijn voor onze diensten, zoals bijvoorbeeld gezondheidsgegevens of dieetwensen bij activiteiten, dan verwerken wij die alleen op basis van uw eigen uitdrukkelijke verzoek. 10
Als u ervan overtuigd bent dat wij zonder toestemming persoonlijke gegevens hebben verzameld, neem dan contact met ons op via secretaris@hkksonenbreugel.nl Waarom we gegevens nodig hebben HEEMKUNDEKRING SON EN BREUGEL verwerkt uw persoonsgegevens, voor de volgende doelen: uw naam, adres, telefoonnummer en e-mailadres worden gebruikt voor contact over het lidmaatschap en de eventuele opzegging daarvan, voor de verstrekking van de door u aangevraagde informatie of het afhandelen daarvan; uw naam en e-mailadres worden gebruikt voor het versturen van uitnodigingen en informatie over de in het kader van het lidmaatschap door de organisatie georganiseerde diensten, activiteiten, nieuwsbrieven en enquêtes, tenzij u hebt aangegeven deze e-mails niet te willen ontvangen. Afmelding voor deze mailingen is te allen tijde mogelijk via secretaris@hkksonenbreugel.nl uw naam en bankrekeningnummer worden gebruikt om betalingen, bijvoorbeeld van het lidmaatschapsgeld af te wikkelen; uw naam, adres, telefoonnummer en e-mailadres en eventuele overige persoonsgegevens worden gebruikt voor onze ledenlijst. Deze ledenlijst is niet openbaar; uw naam en telefoonnummer worden gebruikt om u telefonisch te informeren over diensten en activiteiten van de organisatie; uw naam en telefoonnummer worden tot uiterlijk een jaar na afloop van uw lidmaatschap gebruikt om u te vragen naar uw ervaringen met de organisatie en u te informeren over de voordelen van het lidmaatschap van de organisatie; foto s en ander beeldmateriaal gebruiken wij voor publicatie op de openbare website alleen na toestemming van de betrokkene; uw naam als donateur wordt alleen gebruikt in nieuwsbrieven of andere media (zoals de website) na uitdrukkelijke toestemming van u; persoonsgegevens die voor historisch onderzoek worden verzameld, worden enkel verwerkt vanwege hun historische waarde. Hoe lang we gegevens bewaren HEEMKUNDEKRING SON EN BREUGEL zal uw persoonsgegevens niet langer bewaren dan strikt nodig is om de doelen te realiseren waarvoor uw gegevens worden verzameld. De organisatie verwerkt en bewaart uw persoonsgegevens gedurende de duur van uw lidmaatschap en tot maximaal een jaar na afloop van dit lidmaatschap. Direct na 11
afloop van de hiervoor genoemde bewaartermijn zal de organisatie de persoonsgegevens vernietigen en/of anonimiseren, tenzij zij op grond van de wet (bijvoorbeeld op grond van de belastingwetgeving) verplicht is om bepaalde persoonsgegevens langer te bewaren. In dat laatste geval zullen uitsluitend deze specifieke persoonsgegevens gedurende de wettelijke bewaartermijn bewaard blijven. Delen met anderen HEEMKUNDEKRING SON EN BREUGEL verstrekt alleen gegevens aan derden als dit nodig is voor de uitvoering van onze overeenkomst met u, voor onze doelstellingen in het kader van historisch onderzoek of om te voldoen aan een wettelijke verplichting. Gegevens inzien, aanpassen of verwijderen U hebt het recht om uw persoonsgegevens in te zien, te corrigeren of te verwijderen. U kunt een verzoek tot inzage, correctie of verwijdering sturen naar secretaris@hkksonenbreugel.nl Om er zeker van te zijn dat het verzoek tot inzage door u is gedaan, vragen wij u een kopie van uw identiteitsbewijs bij het verzoek mee te sturen. Hierbij vragen we u om in deze kopie uw pasfoto, MRZ (machine readable zone, de strook met nummers onderaan het paspoort), Paspoortnummer en Burgerservicenummer (BSN) zwart te maken. Dit ter bescherming van uw privacy. HEEMKUNDEKRING SON EN BREUGEL zal zo snel mogelijk, maar binnen vier weken, op uw verzoek reageren. Beveiliging HEEMKUNDEKRING SON EN BREUGEL neemt passende maatregelen om misbruik, verlies, onbevoegde toegang, ongewenste openbaarmaking en ongeoorloofde wijziging tegen te gaan. Als u het idee hebt dat uw gegevens toch niet goed beveiligd zijn, of er aanwijzingen zijn van misbruik, neem dan contact op met ons via telefoon (zie website https://www.hkksonenbreugel.nl) of via secretaris@hkksonenbreugel.nl Wijzigingen Dit Privacybeleid kan worden gewijzigd. De wijzigingen worden via de Website bekend gemaakt. Wij adviseren u om regelmatig het Privacybeleid te bekijken. Heemkundekring Son en Breugel, p/a Zeelandlaan 1, 5691 KM Son en Breugel Versie 11-11- 18 12