Accountantsverslag Werkvoorzieningschap Noord-Limburg West 13 april 2018

Accountantsverslag 2017 Werkvoorzieningschap Noord-Limburg West 13 april 2018

Deloitte Accountants B.V. Amerikalaan 110 6199 AE Maastricht Airport Postbus 1864 6201 BW Maastricht Nederland Tel: 088 288 2888 Fax: 088 288 9901 www.deloitte.nl STRIKT VERTROUWELIJK Aan het Algemeen Bestuur van de Werkvoorzieningschap Noord- Limburg West T.a.v. de heer P. Fleuren Postbus 29 5800 AA VENRAY Datum 13 april 2018 Ons kenmerk 3114551090/2018.041791/HV Geachte leden van het algemeen bestuur, Graag bieden wij u hierbij ons accountantsverslag aan met betrekking tot de controle van de jaarrekening 2017 van Werkvoorzieningschap Noord-Limburg West (hierna: NLW). Deze rapportage beschrijft op hoofdlijnen onze controleaanpak en de belangrijkste aangelegenheden die wij tijdens onze controle in overweging hebben genomen. Wij zijn van mening dat de reikwijdte van onze werkzaamheden en de resultaten daarvan een deugdelijke basis vormen voor ons oordeel over de jaarrekening 2017 van de gemeenschappelijke regeling. De jaarrekening 2017 van NLW geeft een getrouw en rechtmatig beeld De jaarrekening 2017 is opgesteld onder verantwoordelijkheid van de directie van NLW. Bij deze jaarrekening hebben wij op 13 april 2018 een goedkeurende controleverklaring verstrekt. Wij hebben de inhoud van dit accountantsverslag afgestemd met de directeur en de controller. Met vriendelijke groet, Deloitte Accountants B.V. drs. P.G.J.M. Jussen RA Op alle opdrachten verricht door Deloitte zijn de Algemene Voorwaarden Dienstverlening Deloitte Nederland, januari 2014 gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel onder nummer 24362837 van toepassing. Deloitte Accountants B.V. is ingeschreven in het handelsregister van de Kamer van Koophandel te Rotterdam onder nummer 24362853. Deloitte Accountants B.V. is a Netherlands affiliate of Deloitte NWE LLP, a member firm of Deloitte Touche Tohmatsu Limited.

Inhoudsopgave Inhoudsopgave Bestuurlijke samenvatting controle 2017 1 De financiële positie van uw organisatie 3 Belangrijkste bevindingen uit onze controle 4 Interne beheersing 9 Overige aangelegenheden 11 Bijlagen 12

Bestuurlijke samenvatting controle 2017 Onze belangrijkste bevindingen Wij verstrekken een goedkeurende controleverklaring bij de jaarrekening 2017 Wij hebben onze controle van de jaarrekening 2017 van NLW uitgevoerd, en verstrekken een goedkeurende controleverklaring voor zowel getrouwheid als rechtmatigheid bij deze jaarrekening. Er zijn geen materiële afwijkingen Wij hebben tijdens onze controle geen niet-gecorrigeerde feitelijke afwijkingen geïdentificeerd groter dan onze rapporteringsdrempel die van invloed zijn op het vermogen of het resultaat van NLW. De wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) is nageleefd Wij hebben vastgesteld dat de bezoldigingen over 2017 niet strijdig zijn met de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT), en dat de jaarrekening 2017 van de gemeenschappelijke regeling voldoet aan de publicatieverplichtingen van de WNT. Onze opdracht is ongewijzigd uitgevoerd Met de opdrachtbevestiging van 27 september 2017 heeft u ons opdracht gegeven tot het controleren van de jaarrekening 2017. Naast de opdrachtbevestiging zijn bepalend voor onze controle: Het Besluit accountantscontrole decentrale overheden (Bado). Het controleprotocol van NLW (op grond van artikel 213 van de Gemeentewet). Het door uw algemeen bestuur vastgestelde normenkader 2017. De reikwijdte van onze controle staat omschreven in de opdrachtbevestiging. Er is gedurende het verloop van de controle op geen enkele wijze sprake geweest van een beperking of wijziging in de reikwijdte van onze controle. Wij achten de reikwijdte van onze controle voor 2017 voldoende voor de doelstelling van onze controle. Belangrijkste risico s De belangrijkste risico s in onze controle 2017 zijn: Waardering van de financiële vaste activa. Risico ten aanzien van management override. Deze onderwerpen worden nader besproken in het hoofdstuk Belangrijkste bevindingen uit onze controle. Wij zijn onafhankelijk van NLW Ons zijn geen relaties bekend tussen Deloitte Accountants B.V. en haar zuster- en/of dochterondernemingen of de memberfirms van Deloitte Touche Tohmatsu Limited en hun respectieve zuster- en/of dochterondernemingen en de gemeenschappelijke regeling, die naar ons professionele oordeel mogelijk van invloed kunnen zijn op onze onafhankelijkheid. Onze volledige onafhankelijkheidsbevestiging is te vinden in bijlage B bij deze rapportage. Wij verstrekken een goedkeurende controleverklaring bij de jaarrekening 2017. Pagina 01

Er zijn geen belangrijke wijzigingen in de verslaggevingsregels Significante verslaggevingsgrondslagen en de toepassing hiervan zijn zeer belangrijk voor de presentatie van de financiële positie en de resultaten van de gemeenschappelijke regeling. De belangrijkste verslaggevingsgrondslagen van de gemeenschappelijke regeling zijn uiteengezet in de toelichting in de jaarrekening 2017. In 2017 hebben zich geen wijzigingen van materieel belang voorgedaan in de toegepaste verslaggevingsgrondslagen (BBV) die een aanzienlijke invloed hebben gehad op de financiële resultaten of de positie van de gemeenschappelijke regeling. De basis is op orde ten aanzien van de interne financiële beheersing in het kader van de jaarrekeningcontrole Tijdens de interim-controle 2017 hebben wij de internebeheersingsmaatregelen (key-controls) in de voor de jaarrekening relevante bedrijfsprocessen geëvalueerd. Dit zijn de processen met betrekking tot personeel, inkopen, betalingen en financiële verslaglegging. Onze werkzaamheden dienaangaande hebben niet geleid tot bevindingen die duiden op een risico van een materiële fout in de jaarrekening die niet of in onvoldoende mate door de interne beheersing of door onze controle kan worden afgedekt. Wij hebben de eerder gekozen strategie en gegevensgerichte aanpak voor de jaarrekeningcontrole 2017 gehandhaafd. Het voorgaande laat onverlet dat onze interim-controle adviespunten oplevert die relevant zijn voor de interne beheersing van uw bedrijfsvoering. Deze hebben wij opgenomen in het hoofdstuk Interne beheersing. Algemene verordening gegevensbescherming Per 25 mei 2018 is de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) van toepassing. Dit betekent dat er vanaf die datum dezelfde privacywetgeving geldt in de hele Europese Unie (EU). De Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) geldt dan niet meer. Zorg er daarom voor dat u aan uw verantwoordingsplicht voldoet vanaf 25 mei 2018. Vennootschapsbelasting Met ingang van 1 januari 2016 is de vennootschapsbelastingplicht voor overheidsondernemingen een feit geworden. NLW is van mening dat de gemeenschappelijke regeling NLW niet belastingplichtig is, omdat zij geen fiscale onderneming drijft. Er is hiervoor (nog) geen formeel akkoord verkregen van de Belastingdienst.. Bij onze controle hebben wij een materialiteit van 226.000 gehanteerd. Deze materialiteit is gebaseerd op 1% van de totale lasten. Tijdens onze controle hebben wij geen ongecorrigeerde controleverschillen geconstateerd. Pagina 02

De financiële positie van uw gemeenschappelijke regeling In dit hoofdstuk geven wij op hoofdlijnen een analyse van het vermogen en het resultaat van uw gemeenschappelijke regeling De vermogenspositie van uw gemeenschappelijke regeling neemt af NLW beschikt enkel over een algemene reserve. Dit deel van het eigen vermogen van NLW is bestemd voor het periodiek aanvullen van de risicoreserve, en dient als buffer voor (on)voorziene financiële tegenvallers. Voor een nadere toelichting inzake het weerstandsvermogen verwijzen wij naar hoofdstuk 1.2.4 van uw jaarverslag 2017. De inventarisatie van de risico s, die in de paragraaf Weerstandsvermogen (in het jaarverslag) is opgenomen, geeft een indicatie van de financiële omvang van de belangrijkste (specifieke) risico s, inclusief een inschatting van de kans van het zich voordoen van het geïdentificeerde risico, om zo de benodigde weerstandscapaciteit te bepalen. Daarbij wordt een doorlopend inzicht gegeven in de grootste risico s (qua financiële impact en kans) voor uw organisatie. Eigen vermogen (in 1.000) 2017 2016 Eigen vermogen per 1 januari 125 132 Mutatie bestemmingsreserves 0 0 Gerealiseerd resultaat -12-7 Totaal -12-7 Eigen vermogen per 31 december 113 125 De omvang van het eigen vermogen bedraagt ultimo 2017 2% van het balanstotaal (2016: 2% van het balanstotaal). In het overzicht hierboven hebben wij de ontwikkeling van het eigen vermogen opgenomen. Saldo baten en lasten Het feitelijke saldo van baten en lasten in een jaar wordt weergegeven als het gerealiseerd saldo van baten en lasten. Daarnaast kent de gemeenschappelijke regeling ook het gerealiseerd resultaat. Dit is het gerealiseerde totaalsaldo van baten en lasten, plus of min de mutaties in de bestemmingsreserves (in 2017 nihil). Pagina 03

Belangrijkste bevindingen uit onze controle Dit hoofdstuk bevat onze bevindingen die, volgens ons professionele oordeel, van belang zijn om te rapporteren De grondslagen van de jaarrekening zijn aanvaardbaar De belangrijkste verslaggevingsgrondslagen van uw gemeenschappelijke regeling zijn uiteengezet in de grondslagen van de jaarrekening 2017. In 2017 zijn er geen wijzigingen geweest in de toegepaste verslaggevingsgrondslagen die een aanzienlijke invloed hebben (gehad) op de baten en lasten of de financiële positie van uw gemeenschappelijke regeling. Significante (beeldbepalende) verslaggevingsgrondslagen en de toepassing hiervan zijn belangrijk voor de presentatie van de financiële positie van uw gemeenschappelijke regeling en voor de baten en lasten in de jaarrekening. Wij hebben het door de directie toegepaste proces met betrekking tot significante verslaggevingsaspecten geëvalueerd, en hebben gegevensgerichte controlewerkzaamheden uitgevoerd. Hierbij hebben wij geen noemenswaardige bevindingen geconstateerd. Het jaarverslag is verenigbaar met de jaarrekening De jaarstukken 2017 van uw gemeenschappelijke regeling bestaan uit: Het jaarverslag 2017 (programmaverantwoording en verplichte paragrafen. De jaarrekening 2017 (balans met toelichting, overzicht van baten en lasten in de jaarrekening). Overige gegevens en bijlagen. In het onderdeel programmaverantwoording van het jaarverslag dient informatie te worden opgenomen over de vragen: wat hebben we gedaan, wat hebben we bereikt, en wat heeft het gekost? De programmaverantwoording vormt samen met de verplicht voorgeschreven paragrafen (o.a. weerstandsvermogen, bedrijfsvoering, etc.) het jaarverslag. Beide onderdelen vallen niet (expliciet) onder de controle van de jaarrekening. Het primaire object van de accountantscontrole (op grond van artikel 213 van de Gemeentewet) is de jaarrekening (de balans met toelichting en het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening met toelichting). Voor wat betreft het jaarverslag hebben wij vastgesteld dat het jaarverslag voldoet aan de wettelijke vereisten en dat het verenigbaar is met de jaarrekening. Bovendien hebben wij onderzoek verricht naar materiële onjuistheden in het verslag. Hierbij is getoetst of het verslag in lijn is met de informatie die het controleteam tijdens de controle van de jaarrekening verkregen heeft. De accountantscontrole omvat daarom geen oordeel over de inhoudelijke juistheid en volledigheid van de informatieverstrekking die is opgenomen in de programmaverantwoording en de verplichte paragrafen. Tijdens onze controle hebben wij geen tegenstrijdigheden tussen het jaarverslag en de jaarrekening geconstateerd. Het jaarverslag, de overige gegevens, de bijlagen en de jaarrekening zijn goed met elkaar verenigbaar. Pagina 04

De Wet Normering topinkomens (WNT) is nageleefd De Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) is met ingang van 2013 van toepassing, en vervangt tegelijkertijd de Wopt (Wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens). Doelstelling van de wet is te verhinderen dat instellingen in de publieke en semipublieke sectoren rechtens in staat zijn bovenmatige bezoldigingen toe te kennen. De algemene bezoldiging voor een topfunctionaris mag voor 2017 niet meer bedragen dan 181.000 per jaar. Daarnaast dienen gemeenschappelijke regelingen de salarissen openbaar te maken van overige medewerkers (inclusief wanneer aan bepaalde voorwaarden is voldaan ingehuurd personeel) die een bezoldiging ontvangen boven deze norm. Ten slotte stelt de WNT een aantal overige eisen, zoals een maximale ontslagvergoeding voor topfunctionarissen van 75.000. Op grond van de uitvoeringsregeling WNT hoeft van een topfunctionaris van wie de bezoldiging 1.700 of minder bedraagt, enkel de naam en de functie in de WNTverantwoording te worden opgenomen. Deze regelgeving is van toepassing op de topfunctionarissen (voorzitter en bestuursleden) van de GR. De secretaris kwalificeert niet als topfunctionaris indien hij geen zeggenschap heeft binnen de GR en enkel voorbereidende werkzaamheden verricht voor de bestuursleden. Wellicht ten overvloede maken wij u erop attent dat met ingang van 1 januari 2018 WNT-instellingen verplicht zijn de WNT-verantwoording openbaar toegankelijk op internet te publiceren voor een periode van ten minste zeven jaar. De beoordeling door de directie van het risico van materiële fouten in de jaarrekening als gevolg van fraude of overtreding van wet- en regelgeving De directie is primair verantwoordelijk voor het voorkomen en ontdekken van fraude en voor de naleving van wet- en regelgeving. Recente ontwikkelingen laten zien dat de handhaving van anticorruptiewetgeving aan globalisering onderhevig is, waardoor ook gemeenschappelijke regelingen in toenemende mate te maken krijgt met anticorruptieregels. Tijdens de gesprekken die wij gedurende onze controle hebben gevoerd, heeft de directie aangegeven zich bewust te zijn van frauderisico s, waaronder het belang van corporate compliance en de analyse van corruptievraagstukken. Hierbij heeft de directie ook voorbeelden gegeven van de manier waarop zij deze beheerst. Als onderdeel van onze controle hebben wij de directie verzocht inzicht te geven in de eigen inschatting van het risico dat de jaarrekening een materiële afwijking zou kunnen bevatten als gevolg van fraude of overtreding van wet- en regelgeving (corporate compliance), inclusief de aard, omvang en frequentie van deze inschattingen, het proces dat de directie daarbij hanteert, alsook de communicatie daarover met het personeel. Tijdens deze gesprekken heeft de directie aangegeven zich bewust te zijn van frauderisico s, waaronder het belang van corporate compliance en de analyse van corruptievraagstukken. Hierbij heeft de directie ook voorbeelden gegeven van de manier waarop zij deze beheerst. Wij hebben vastgesteld dat de bezoldigingen over 2017 niet strijdig zijn met de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT), en dat de jaarrekening 2017 van NLW voldoet aan de publicatieverplichtingen van de WNT. Wij adviseren om de uitkomsten van de fraudeanalyse met de leden van het algemeen bestuur te delen. Pagina 05

In onze voorgaande rapportages hebben wij u geattendeerd op het belang van periodieke frauderisicoanalyses, bijvoorbeeld met gebruikmaking van de fraudedriehoek, als vast onderdeel van de interne-beheersingsomgeving. Wij hebben vastgesteld dat NLW een (fraude)risicoanalyse heeft ontwikkeld. Wel merken wij op dat de frauderisicoanalyse niet geactualiseerd is ten tijde van de controle, en dat er nog een verdere verdiepingsslag kan worden gemaakt. Er zijn bijvoorbeeld geen concrete beheersmaatregelen opgenomen in deze frauderisicoanalyse. Wij hebben deze accountantscontrole professioneel-kritisch uitgevoerd en professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controlestandaarden, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Wij hebben op basis van de door ons uitgevoerde werkzaamheden geen aanwijzingen voor gevallen van materiële fraude. Daarnaast wordt de frauderisicoanalyse niet (zichtbaar) periodiek besproken in de vergaderingen van het algemeen bestuur of de raad van advies. Wij adviseren u het fraudebeheersingsproces in te richten en te formaliseren, en de uitkomsten hiervan zichtbaar te evalueren en te borgen in het planning-en-controlsysteem. Geen wijzigingen in onze initiële inschatting van het frauderisico en geen aanwijzingen voor fraude De primaire verantwoordelijkheid voor het voorkomen en detecteren van fraude berust bij de directie, inclusief het invoeren en onderhouden van interne beheersingsmaatregelen met betrekking tot de betrouwbaarheid van de financiële verslaggeving, de werking en de efficiency van de bedrijfsvoering, en de naleving van de van toepassing zijnde wet- en regelgeving. Als accountant verkrijgen wij een redelijke, maar geen absolute, zekerheid dat de jaarrekening als geheel geen afwijkingen van materieel belang bevat, als gevolg van fraude of fouten. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing. Onze controle is uitgevoerd met een hoge maar geen absolute mate van zekerheid, waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle fouten en fraude hebben ontdekt. Pagina 06

Waardering deelneming NLW Groep N.V. De deelneming NLW Groep N.V. is gewaardeerd voor 5.159.000. Daarnaast is een uitgezette lening opgenomen van 681.000 ultimo 2017. De waardering vindt op basis van BBV plaats tegen verkrijgingsprijs, of wordt afgewaardeerd indien er sprake is van een duurzame waardevermindering. Het standpunt van NLW is dat een duurzame waardevermindering niet noodzakelijk is. De historische aanschafwaarde bedraagt 5.159.000 en is conform het BBV de grondslag voor waardering. Op basis van deze waardering is de deelneming gewaardeerd. Het eigen vermogen van NLW Groep N.V. bedraagt ultimo 2017 1.375.000 (geconsolideerd). Op basis van de WOZ waarde is een stille reserve op de panden aanwezig in de NV, van circa 5.000.000. Door de aanwezigheid van deze stille reserve is op dit moment geen sprake van een duurzame waardevermindering van de deelneming in de GR. Wij benadrukken NLW in 2018 de WOZ waarde te toetsen aan de hand van externe taxatie. Tevens benadrukken wij NLW periodiek de waardering te evalueren en hierover te communiceren met het dagelijks en/of het algemeen bestuur. Risico ten aanzien van management override Het (fraude)risico ten aanzien van management override is een verondersteld risico vanuit COS 240, en geldt niet alleen voor NLW. Overeenkomstig COS 240.31 bevindt het management zich in een unieke positie om fraude te plegen, omdat het in staat is de administratieve vastleggingen te manipuleren en frauduleuze financiële overzichten op te stellen door interne-beheersingsmaatregelen te doorbreken die anderszins effectief lijken te werken. Hoewel het risico dat het management interne-beheersingsmaatregelen doorbreekt in sommige entiteiten groter is dan in andere, is het in alle entiteiten aanwezig. Als gevolg van de onvoorspelbaarheid van de wijze waarop het management interne-beheersingsmaatregelen doorbreekt, vormt dit een risico op een afwijking van materieel belang die het gevolg is van fraude, en vormt het om die reden een significant risico. Pagina 07 Om dit risico te mitigeren, hebben wij allereerst inzicht verworven in de relevante interne-beheersingsmaatregelen, en zijn door ons vervolgens diverse gegevensgerichte werkzaamheden, waaronder data-analyses, uitgevoerd. Wij hebben op basis van onze controle geen enkel signaal gekregen dat erop wijst dat het risico van management override zich bij NLW heeft voorgedaan. Wel hebben wij vastgesteld dat ten aanzien van de interne beheersing de inhoudelijke controle op memoriaalboekingen niet in gevallen zichtbaar is. Bovendien stellen wij vast dat er periodieke rapportages worden opgesteld, die vervolgens worden doorgenomen door het algemeen bestuur. Ons advies is de interne-beheersmaatregelen specifieker te maken en te formaliseren. Vennootschapsbelasting Met ingang van 1 januari 2016 is de vennootschapsbelastingplicht voor overheidsondernemingen een feit geworden. Bij de beoordeling van de belastingplicht voor vennootschapsbelasting van een gemeenschappelijke regeling dienen (in lijn met de afbakeningsnotitie van het SLVO) in eerste aanleg de diverse activiteiten van de GR te worden benoemd. Hierna dienen de activiteiten die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, te worden geclusterd. Na de clustering dient beoordeeld te worden in hoeverre de activiteiten (afzonderlijk) een onderneming vormen in materiële zin. Gescheiden beoordeling is niet aan de orde indien naar hun aard verschillende activiteiten sterk met elkaar zijn verweven (Besluit van 23 december 2005, nr. CPP2005/2730M, BNB 2006/91). Het vorenstaande is naar onze mening in casu van toepassing: er is immers sprake van één organisatie, één management, één jaarrekening en één doelgroep, en er wordt onder één naam naar buiten getreden. Gezien het vorenstaande is NLW van mening dat de GR NLW als één geheel bekeken en beoordeeld dient te worden. De GR NLW is belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting indien en voorzover zij een onderneming drijft.

De GR NLW is een organisatie van arbeid en kapitaal, en neemt deel aan het economisch verkeer, doch aan het winstoogmerk wordt niet voldaan (de activiteiten zijn structureel verlieslatend). De GR NLW drijft derhalve dus geen fiscale onderneming. Wij achten deze zienswijze plausibel, ondanks dat er (nog) geen formeel akkoord is verkregen van de Belastingdienst. Begrotingsrechtmatigheid Naast de controle op de rechtmatige totstandkoming van de baten, lasten en balansmutaties in de jaarrekening 2017, hebben wij de begrotingsrechtmatigheid gecontroleerd. De toe te passen normen voor dit begrotingscriterium zijn gebaseerd op de artikelen 189, 190 en 191 van de Gemeentewet en moeten door het algemeen bestuur zelf nader worden ingevuld en geconcretiseerd. Dit gebeurt door middel van de begroting en via de verordening op het financieel beheer ex artikel 212 van de Gemeentewet. Het systeem van budgetbeheer en -bewaking moet waarborgen dat de baten en lasten binnen de begroting blijven en dat belangrijke wijzigingen of dreigende overschrijdingen tijdig worden gemeld aan het algemeen bestuur, zodat deze tijdig (binnen het begrotingsjaar) een besluit kan nemen. Een systeem met onvoldoende waarborgen voor tijdige melding aan het algemeen bestuur van budgetoverschrijdingen heeft het risico in zich dat inbreuk wordt gemaakt op het budgetrecht van het bestuur. Het begrotingscriterium is verder verfijnd en uitgewerkt in de Kadernota 2017 van de Commissie BBV. De belangrijkste inhoudelijke aanpassing betreft de vaststelling dat het overschrijden van de begroting altijd onrechtmatig is, maar niet in alle gevallen hoeft te worden meegewogen in het accountantsoordeel. Deze kostenoverschrijdingen moeten dan wel goed herkenbaar in de jaarrekening zijn opgenomen. In het kader van de begrotingsrechtmatigheid moet gekeken worden naar de lastenoverschrijdingen per programma. Pagina 08 In totaal heeft NLW 22.744.000 aan lasten begroot, tegenover 22.651.000 werkelijke lasten. Hiermee is de realisatie lager dan de begroting. In het kader van de begrotingsrechtmatigheid moet de accountant kijken naar de lastenoverschrijdingen per programma. Bij NLW is er sprake van één programma. Omdat geen sprake is van een overschrijding, constateren wij geen begrotingsonrechtmatigheid die meetelt in het oordeel van de accountant. Wij verwijzen voor een inhoudelijke en meer specifieke analyse van deze overschrijding naar de toelichting op het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening, waarin de gerealiseerde baten en lasten zijn afgezet tegen de begrote baten en lasten. Dit is opgenomen in paragraaf 1.2.5 van de jaarstukken 2017. Algemene verordening gegevensbescherming Per 25 mei 2018 is de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) van toepassing. Dit betekent dat er vanaf die datum dezelfde privacywetgeving geldt in de hele Europese Unie (EU). De Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) geldt dan niet meer. De AVG zorgt onder meer voor: Versterking en uitbreiding van privacyrechten. Meer verantwoordelijkheden voor organisaties. Dezelfde, stevige bevoegdheden voor alle Europese privacytoezichthouders, zoals de bevoegdheid om boetes tot 20 miljoen op te leggen. In dit kader is er ook sprake van een verantwoordingsplicht, waarbij u verplicht bent verantwoording af te leggen over uw gegevensverwerkingen, wanneer de Autoriteit Persoonsgegevens daar om vraagt. Wij hebben begrepen dat binnen NLW diverse stappen zijn gezet, waaronder het aanstellen van een proceseigenaar die tevens relevante cursussen heeft gevolgd. U verwacht hiermee aan uw verantwoordingsplicht te kunnen voldoen vanaf 25 mei 2018. Er is geen sprake van een begrotingsonrechtmatigheid. NLW heeft acties ondernomen om te voldoen aan de verantwoordingsplicht ten aanzien van de AVG.

Interne beheersing De belangrijkste bevindingen uit onze interim-controle 2017 De interne (financiële) beheersing is adequaat in het kader van onze jaarrekeningcontrole Tijdens de interim-controle 2017 hebben wij de internebeheersingsmaatregelen (key-controls) in de voor de jaarrekening relevante bedrijfsprocessen geëvalueerd. Dit zijn de processen met betrekking tot personeel, inkopen, betalingen en financiële verslaglegging. Onze werkzaamheden dienaangaande hebben niet geleid tot bevindingen die duiden op een risico van een materiële fout in de jaarrekening die niet of in onvoldoende mate door de interne beheersing of door onze controle kan worden afgedekt. Derhalve hebben wij de eerder gekozen strategie en gegevensgerichte aanpak voor de jaarrekeningcontrole 2017 gehandhaafd. Het voorgaande laat onverlet dat onze interim-controle enkele bevindingen oplevert die relevant zijn voor de interne beheersing van uw bedrijfsvoering. Dit zijn de volgende bevindingen: - Geen zichtbare controle op memoriaalboekingen - Beperkte interne analyses - Periodiek actualiseren frauderisicoanalyse - Ontbreken actueel en overkoepelend handboek AO/IC - Handmatige facturatie is foutgevoelig - Geen beheersmaatregel facturatie WOL - Ontbreken contractenregister - Geen periodieke controle op bevoegdheden in Navision - Formaliseren van General IT controls (wijzigings- en toegangsbeheer). Pagina 09 De aanbevelingen uit 2016 zijn gedeeltelijk opgevolgd. De betrouwbaarheid en continuïteit van de automatiseringsomgeving verdient de nodige aandacht Onze jaarrekeningcontrole is gericht op het geven van een oordeel over de jaarrekening zelf en is niet primair gericht op het doen van uitspraken over de betrouwbaarheid en de continuïteit van de geautomatiseerde gegevensverwerking als geheel of van onderdelen daarvan. Onze bevindingen hebben betrekking op de onderdelen die wij onderzocht hebben in het kader van de jaarrekening, wat wil zeggen dat wij geen volledigheid pretenderen. De IT-omgeving en een adequate opzet en werking daarvan nemen een steeds dominantere plaats in binnen uw organisatie, met het oog op een betrouwbare geautomatiseerde gegevensverwerking. Daarmee krijgt de IT ook een dominantere positie in onze controleaanpak en -uitvoering. Wij hebben met uw IT-medewerkers gesproken over uw general computer controls. Op basis hiervan hebben wij geconcludeerd dat wij nog niet kunnen steunen op de opzet van de IT-controls binnen NLW. De interne (financiële) beheersing is adequaat in het kader van onze jaarrekeningcontrole. Hierbij is er geen sprake van onvervangbare interne-beheersmaatregelen binnen uw gemeenschappelijke regeling.

De bevindingen op het gebied van de opzet van de informatiebeveiliging en het wijzigingsbeheer resulteren erin dat wij voor onze jaarrekeningcontrole 2017 géén gebruik (hebben) kunnen maken van de door uw gemeenschappelijke regeling getroffen geautomatiseerde beheersingsmaatregelen in applicaties, omdat die direct afhankelijk zijn van de betrouwbare en continue werking van de IT-omgeving. Om alsnog voldoende zekerheid te krijgen over het ontvangen lijstwerk gedurende de controle, hebben wij aanvullende gegevensgerichte controlewerkzaamheden uitgevoerd. Uit deze controlewerkzaamheden volgen geen bijzonderheden. Verder hebben wij geen zaken gesignaleerd betreffende de betrouwbaarheid en continuïteit van de geautomatiseerde gegevensverwerking die in het kader van onze jaarrekeningcontrole voor rapportering in aanmerking komen. Wij merken op dat NLW in 2017 een nieuwe versie van Navision heeft geïmplementeerd. Hierin is onder andere een digitale goedkeuringsworkflow ten aanzien van het inkoopproces geïntegreerd. De adequate opzet en werking van de IT-omgeving zal daarom een belangrijk aandachtspunt zijn voor de controle 2018. Pagina 10

Overige aangelegenheden In dit onderdeel geven wij een samenvatting van overige aangelegenheden en bepaalde vereiste communicaties. Naleving van wet- en regelgeving Wij hebben geen kennis van het niet naleven van wet- en regelgeving waarover gerapporteerd zou moeten worden. Onze communicatie met het management Bevestigingen van de directie Wij hebben ter confirmatie een schriftelijk bevestiging gevraagd aangaande de verantwoordelijkheden van de directie inzake financiële verslaggeving. Wij hebben van de directie een ondertekende schriftelijke bevestiging bij de jaarrekening ontvangen. Geen meningsverschil met het management en de directie of beperking in reikwijdte van de controle Er zijn geen meningsverschillen met het management en de directie geweest en er waren geen beperkingen bij de uitvoering van onze controle. Naar onze mening is ons bij de uitvoering van onze controleopdracht door het management en de medewerkers van de gemeenschappelijke regeling de volledige medewerking verleend en hebben wij volledige toegang tot de benodigde informatie gehad. Verenigbaarheid jaarverslag en jaarrekening Op basis van Nederlandse wetgeving en de Nadere Voorschriften Controle- en Overige Standaarden (NV COS) 720 is de accountant verplicht bepaalde werkzaamheden uit te voeren met betrekking tot het jaarverslag van de gemeenschappelijke regeling. Wij hebben, voor zover wij kunnen beoordelen, vastgesteld dat verklaringen van de directie, zoals opgenomen in het jaarverslag, verenigbaar zijn met de beweringen en verklaringen die in de jaarrekening zijn opgenomen. Pagina 11

Samenleving Bijlagen 12 Terug naar de inhoudsopgave

Bijlagen Bijlage A1 Niet-gecorrigeerde controleverschillen In de onderstaande tabel is een overzicht opgenomen van niet-gecorrigeerde controleverschillen boven de rapportagedrempel van 50.000. Aard van de controleverschillen Rechtmatigheid Getrouwheid Effect niet-gecorrigeerde controleverschillen voorgaande periode N.v.t. N.v.t. Effect niet-gecorrigeerde controleverschillen huidige periode inzake LIV N.v.t. N.v.t. Rechtmatigheidsfout is tevens getrouwheidsfout N.v.t. N.v.t. Rechtmatigheidsfout is per saldo ook een getrouwheidsfout N.v.t. N.v.t. (Sub)totaal getrouwheidsfouten N.v.t. N.v.t. Extra absolute waarde rechtmatigheidsfouten Extra foutieve financiële beheershandelingen zonder direct financieel effect vanuit externe regels (EU-aanbesteding/Fido/etc.) Extra foutieve financiële beheershandelingen zonder direct financieel effect vanuit interne regels (gedoogbeleid) Overige rechtmatigheidsfouten Totaal rechtmatigheidsfouten N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. Pagina 13

Bijlage A2 Onzekerheden in de controle In de onderstaande tabel is een overzicht opgenomen van onzekerheden in de controle boven de rapportagedrempel van 50.000. Aard van de onzekerheden Rechtmatigheid Getrouwheid Niet van toepassing - - Pagina 14

Bijlage A3 Tekortkomingen in de toelichtingen Onze controlestandaarden vereisen dat wij afwijkingen van materieel belang in de toelichting signaleren, om het algemeen bestuur in staat te stellen een inschatting te maken van de gevolgen daarvan voor de jaarrekening. De tabel hierna bevat een weergave van die onderwerpen uit de toelichting waarvan wij denken dat het algemeen bestuur deze nader dient te beoordelen. Toelichting Bron van de toelichtingsvereiste Kwantitatieve of kwalitatieve overwegingen Niet van toepassing Pagina 15

Bijlage B Onafhankelijkheidsbevestiging Wij zijn onafhankelijk van Werkvoorzieningschap Noord-Limburg West Bevestiging onafhankelijkheid De voorschriften in het kader van onafhankelijkheid zijn binnen de Koninklijke Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (de NBA) opgenomen in de Verordening inzake Onafhankelijkheid (ViO), en vormen een belangrijk onderdeel van het normenkader waaraan een accountant moet voldoen. De naleving van de ViO is binnen de organisatie van Deloitte ingebed. Wij bevestigen dat onze onafhankelijke positie ten opzichte van de gemeenschappelijke regeling in overeenstemming met de Nederlandse wettelijke en beroepsvoorschriften is gewaarborgd. Wij zijn van mening dat onze objectiviteit gedurende het afgelopen jaar niet is aangetast. Stelsel van waarborgen om onze onafhankelijke positie te waarborgen Deloitte beschikt over een stelsel van maatregelen om haar onafhankelijke positie bij controlecliënten te waarborgen. Dit stelsel van maatregelen is een integraal onderdeel van de bestuurlijke organisatie en van het voor de gehele organisatie van toepassing zijnde stelsel van kwaliteitsbeheersingsmaatregelen. Bijgaande niet-limitatieve opsomming geeft u een indruk van de maatregelen die bijdragen aan het waarborgen van onze onafhankelijke positie: Schriftelijke onafhankelijkheidsbepalingen waarin alle bestaande onafhankelijkheidsvereisten en de risico s ten aanzien van de bedreiging van de onafhankelijkheid en de daaraan gerelateerde waarborgen zijn verwerkt. Procedures voor tijdige bekendmaking van de voorschriften en de daarin aangebrachte wijzigingen aan alle gevolmachtigden en werknemers bij Deloitte. Procedures voor de organisatie van periodieke trainingen inzake de toepassing van de onafhankelijkheidsvoorschriften. Procedures die erop gericht zijn dat onze gevolmachtigden en werknemers in specifieke casussen en omstandigheden de onafhankelijkheidsvoorschriften naleven. De benoeming van professionals op seniorniveau die verantwoordelijk zijn voor het continu actualiseren van de procedures en voorschriften, de tijdige bekendmaking ervan, en het adequaat functioneren van het gehele stelsel van waarborgen. Procedures voor een schriftelijke rapportage per controlecliënt waarin is vastgelegd of sprake is van omstandigheden die de onafhankelijkheid van de accountant die de controleopdracht uitvoert bedreigen, op welke wijze met potentiële bedreigingen is omgegaan en, indien er bedreigingen zijn gesignaleerd, welke maatregelen dan zijn genomen om deze bedreigingen voor de onafhankelijkheid weg te nemen. De vastlegging van deze beoordeling, inclusief een gemotiveerde conclusie (de zogenoemde onafhankelijkheidsevaluatie ), wordt in het dossier opgenomen. Procedures die vereisen dat een daartoe geëigende afdeling binnen Deloitte wordt geconsulteerd, als sprake is van een mogelijke aantasting van de onafhankelijkheid in relatie tot een specifieke cliënt. Indien de bestuursstructuur van de controlecliënt voorziet in een raad van toezicht overwegen wij ook deze te raadplegen. Procedures voor het interne toezicht in relatie tot de toetsing en bewaking van de naleving van de onafhankelijkheidsvoorschriften. De opzet en werking van ons stelsel van maatregelen worden periodiek door de externe toezichthouder getoetst. Pagina 16

Interne roulatie Een te grote mate van vertrouwdheid of vertrouwen kan een bedreiging vormen voor de onafhankelijkheid van de accountant wanneer bepaalde leden van het controleteam geregeld en voor lange tijd aan de wettelijke controle van een controlecliënt meewerken. Wij beoordelen de bedreiging voor de onafhankelijkheid die kan voortvloeien uit de langdurige betrokkenheid van andere leden van het controleteam bij de controleopdracht. Waar nodig nemen wij maatregelen om deze bedreiging weg te nemen. Persoonlijke, zakelijke of financiële relaties met Werkvoorzieningschap Noord-Limburg West Wij hebben een evaluatie gemaakt van persoonlijke, zakelijke en financiële relaties tussen Deloitte, haar gevolmachtigden en haar medewerkers en de gemeenschappelijke regeling die van invloed kunnen zijn op onze onafhankelijkheid. Bij deze evaluatie zijn ons geen zaken gebleken die aan u gerapporteerd dienen te worden. Geschenken en persoonlijke uitingen van gastvrijheid De Nederlandse onafhankelijkheidsregels vereisen dat de eindverantwoordelijke accountant de met governance belaste organen informeert over geschenken en persoonlijke uitingen van gastvrijheid die Deloitte, een bestuurder of interne toezichthouder van Deloitte of een lid van het controleteam heeft ontvangen van of verstrekt aan de gemeenschappelijke regeling of een bij de gemeenschappelijke regeling betrokken persoon. Hierbij is een drempel van 100 opgenomen in de regels. Wij hebben geen geschenken en persoonlijke uitingen van gastvrijheid die een (geschatte) waarde van meer dan 100 hebben ontvangen of verstrekt, en zijn daarom van mening dat er geen sprake is van een bedreiging voor de onafhankelijke uitvoering van de controleopdracht. Pagina 17

Deloitte refers to one or more of Deloitte Touche Tohmatsu Limited, a UK private company limited by guarantee ( DTTL ), its network of member firms, and their related entities. DTTL and each of its member firms are legally separate and independent entities. DTTL (also referred to as Deloitte Global ) does not provide services to clients. Please see www.deloitte.nl/about to learn more about our global network of member firms. Deloitte provides audit, consulting, financial advisory, risk advisory, tax and related services to public and private clients spanning multiple industries. Deloitte serves four out of five Fortune Global 500 companies through a globally connected network of member firms in more than 150 countries and territories bringing world-class capabilities, insights, and high-quality service to address clients most complex business challenges. To learn more about how Deloitte s approximately 245,000 professionals make an impact that matters, please connect with us on Facebook, LinkedIn, or Twitter. This communication contains general information only, and none of Deloitte Touche Tohmatsu Limited, its member firms, or their related entities (collectively, the Deloitte Network ) is, by means of this communication, rendering professional advice or services. Before making any decision or taking any action that may affect your finances or your business, you should consult a qualified professional adviser. No entity in the Deloitte Network shall be responsible for any loss whatsoever sustained by any person who relies on this communication. 2018 Pagina Deloitte 18 Accountants B.V.