Andreas Cord-Landwehr Ondrila Gupta Vertaler/Nalezer: Freek de Kruijf
2
Inhoudsopgave 1 Inleiding 5 1.1 Het leerconcept....................................... 5 1.2 De eerste stappen in Artikulate.............................. 5 1.2.1 1. Maak een identiteit van een gebruiker.................... 5 1.2.2 2. Een taal selecteren................................ 6 1.2.3 3. Download een taalles.............................. 7 1.2.4 4. Oefening starten................................. 8 1.2.5 Oefening afsluiten / statistieken......................... 8 2 Schermen 9 2.1 Het oefenscherm...................................... 9 2.1.1 Bediening van geluid................................ 10 2.1.2 Besturing van het leren.............................. 10 2.1.3 Voortgangsbalk................................... 10 3 Editor 12 3.1 Overzicht........................................... 12 3.1.1 Termen in de bewerker............................... 12 3.1.2 Opslagmap/opslagruimte voor lessen...................... 13 3.2 Een les bewerken...................................... 13 3.2.1 Een eenheid bewerken............................... 14 3.2.2 Een frase bewerken................................. 14 3.2.3 Vanaf het prototype van de les bijwerken.................... 15 4 Dankbetuigingen en licentie 16 A Installatie 17 A.1 Hoe Artikulate te verkrijgen................................ 17 A.2 Compilatie en installatie.................................. 17 A.2.1 Specifieke instructies voor Artikulate...................... 17
Samenvatting Artikulate is een oefenprogramma voor uitspraak, die helpt bij het verbeteren en perfectioneren van vaardigheden in uitspraak. Leerlingen oefenen hun uitspraak door het opnemen van hun eigen stem en vergelijken die met opnamen van sprekers in hun eigen taal. Artikulate is een onderdeel van het KDE onderwijsproject.
Hoofdstuk 1 Inleiding Artikulate is oefenprogramma dat helpt bij het verbeteren en perfectioneren van vaardigheden van de leerling in de uitspraak van een vreemde taal. Hiervoor biedt het te downloaden lessen met opnamen van de doeltaal van sprekers in de eigen taal. De leerling download lessen voor de geselecteerde taal, selecteert een groep frasen en zijn/haar eigen stem opnemen bij het uitspreken van de frasen en het resultaat vergelijken met de opnamen van sprekers in hun eigen taal door naar beiden te luisteren. 1.1 Het leerconcept Het leerconcept van dit programma voor leren van taal is als volgt. Door herhaling en vergelijken van eigen opnamen van uitgesproken frasen met de opnamen van (een representatieve set van) sprekers in hun moedertaal, kan een leerling zwaktes in het uitspreken van een vreemde taal identificeren en de uitspraak overnemen door het volgen van de uitspraak van sprekers in hun moedertaal. Om het beste resultaat te boeken, zijn speciaal ontwikkelde lessen nodig voor elke ondersteunde taal. Deze lessen kunnen zich concentreren op het oefenen van speciale scenario s (zoals het bestellen van eten in een restaurant) maar kunnen zich ook focussen op leren van hoe moeilijke uitdrukkingen en woorden van een specifieke taal juist worden uitgesproken. 1.2 De eerste stappen in Artikulate Dit hoofdstuk legt uit hoe u de eerste stappen zet in Artikulate, speciaal hoe u een identiteit van een leerling maakt, hoe een taal te kiezen, hoe de opnamen van de spreker in de eigen taal te verkrijgen en te beginnen met oefenen. 1.2.1 1. Maak een identiteit van een gebruiker Voor elke leerling moet er een identiteit van een leerling zijn die de voortgang van het leren opslaat. Dit maakt het ook mogelijk dat meerdere mensen Artikulate gebruiken op dezelfde computer, elk met de mogelijkheid om zijn/haar eigen doelen te hebben. Om een identiteit van een leerling te maken, klik op de knop Identiteit van leerling maken (als Artikulate voor de eerste keer wordt gestart) of anders op de naam van de nu geselecteerde identiteit van de leerling 5
linksboven in het venster. Selecteer daarna in de openingsdialoog Nieuwe identiteit van leerling aanmaken. U kunt uw naam met de knop Bewerken bewerken en als u dat wilt een afbeelding instellen. 1.2.2 2. Een taal selecteren Instellen van de te oefenen ta(a)l(en) van een leerling wordt gedaan in het tabblad Favoriete talen door de talen te activeren (er op klikken). Het ster-symbool overeenkomend met elke taal zal verkleuren nadat het is geselecteerd. Sluit de dialoog voor uw identiteit met Geselecteerde identiteit gebruiken te selecteren. Merk op dat bij het downloaden van lessen, de taal van de les automatisch wordt geactiveerd voor de nu geselecteerde identiteit van de leerling. 6
1.2.3 3. Download een taalles Voor dit handboek nemen we aan dat u Pools wilt leren en dus een les voor Pools wilt downloaden. U kunt lessen downloaden via Bestand Nieuwe taal les downloaden of door te klikken op de oranje ster rechts bovenaan. Een venster voor downloaden met een lijst met beschikbare talen zal verschijnen die geleverd worden door de KDE Community. U kunt er doorheen bladeren met ordenen op functies rechts. We downloaden de Poolse les door op Installeren te klikken. 7
1.2.4 4. Oefening starten Lessen bestaan uit meerdere oefeneenheden. Selecteer een van de oefeneenheden die beschikbaar zijn in het linker paneel en klik dan op Begin met de oefening. 1.2.5 Oefening afsluiten / statistieken Na voltooiing van alle frasen in een oefeneenheid krijgt u het scherm met de statistieken te zien van de voltooide les. U kunt zien hoeveel pogingen het nam voor de verschillende soorten frasen. Het scherm met statistieken wordt gesloten door te klikken op de knop Oefening afsluiten rechtsboven. 8
Hoofdstuk 2 Schermen 2.1 Het oefenscherm Het beeld van de oefening is het meest belangrijke beeld in Artikulate. Bij het beginnen van een oefening wordt dit beeld geopend en zal aanwezig blijven totdat de oefening van de geselecteerde les is beëindigd of de leerling stopt met de oefening. In het centrum van dit scherm bevinden zich knoppen voor het afspelen van een opname van een spreker in de eigen taal, de tekst van de bijbehorende frase en knoppen om de eigen stem van de leerling op te nemen en af te spelen. Wanneer een leerling besluit dat het oefenen van de uitspraak van de huidige fraseklaar is, door te klikken op OK, dan wordt de huidie frase gemarkeerd als gereed en een volgende frase wordt geselecteerd. Bij klikken op Later opnieuw proberen wordt een volgende frase geselecteerd maar de huidige frase zal later opnieuw worden getoond. Voor oefenen van de uitspraak van een huidige frase zal de leerling eerst de opname van de spreker in de eigen taal afspelen door op de knop Afspelen links te drukken. De volgende stap is om op de knop Opnemen te drukken en de gepresenteerde frase hardop uit te spreken. Een volgende druk op de knop Opnemen stopt de opname en de opname kan worden afgespeeld met de bijbehorende knop Afspelen. Door naar beide opnamen te luisteren kan de leerling beoordelen of de frase juist is uitgesproken of niet. Als het juist was uitgesproken markeert het klikken op de knop OK de frase als geleerd en gaat verder met de volgende frase. Indien niet tevreden met de opname, kan de leerling ofwel de opname opnieuw maken door op Opnemen te klikken of de frase voor later oefenen markeren door te klikken op Later opnieuw proberen. Eenheden in Artikulate bestaan uit een lijst met frasen van verschillende lengte (woorden, uitdrukkingen, zinnen en paragrafen). Een leerling kan het huidige voortgang van het oefenen aan de onderkant zien door te kijken naar de voortgangsbalk. De voortgangsbalk biedt ook het schakelen tussen frasen. De leerling kan op elk moment er voor kiezen om te stoppen met een oefening door op de knop Beëindigen te klikken. 9
2.1.1 Bediening van geluid Opnemen: neem uw uitspraak op met uw microfoon. Klik opnieuw om het opnemen te stoppen. Afspelen: speel een geluidsbestand af. Indien actief, klik opnieuw om te stoppen. 2.1.2 Besturing van het leren OK: markeer de huidige frase als geleerd en ga verder met de volgende frase. Probeer later: ga door met het oefenen van de volgende frase, maar probeer deze frase later opnieuw. Stop: stopt de oefening en gaat door naar de weergave van de statistieken. De huidige oefenresultaten worden opgeslagen in de statistieken van de oefening. 2.1.3 Voortgangsbalk De voortgangsbalk toont de voortgang van het leren in de huidige eenheid. Het bestaat uit blokken die de frasen in de huidige eenheid representeren, terwijl de kleur van een blok de lengte van 10
de frase laat zien. U kunt boven deze blokken zweven om de frasen te zien en op ze klikken om er naar over te schakelen. Donkere elementen zijn al geoefend, lichtere zijn nog niet geoefend. Boven de voortgangsbalk ziet u welk type frasen u nu aan het oefenen bent. De beschikbare types zijn: woord: een enkel woord, letter of getal uitdrukking: een uitdrukking met een aantal woorden die geen volledige zin vormen zin: een volledige zin alinea: een aantal zinnen (gewoonlijk 2-3) 11
Hoofdstuk 3 Editor De geïntegreerde bewerker van lessen is een geavanceerd hulpmiddel voor hen die bijdragen aan taallessen. Het stelt hen in staat om samen te werken aan taallessen voor Artikulate. Aan de ene kant stelt het ze in staat om taallessen te maken en opnamen voor geluidsbestanden te maken van de spreker in de eigen taal. Aan de andere kant stelt het hen in staat om te werken aan zogenoemde raamwerk, die prototypen zijn van taallessen waarmee ze gemakkelijk en snel nieuwe lessen afgeleid van een prototype kunnen maken. De bewerker bewerkt alleen bestanden buiten de set oefeningen, d.w.z. de set lessen gedownload in Artikulate. 3.1 Overzicht 3.1.1 Termen in de bewerker Voor de bewerker van lessen gebruiken we een specifieke set termen, die ook gebruikt worden voor de volgende beschrijvingen. Taal: Talen in Artikulate zijn alleen beschikbaar als ze zijn gedefinieerd door taalspecificaties. Les: Een les is met één taal verbonden en bevat een lijst met eenheden. Eenheid: Een eenheid bestaat uit frasen die enigszins homogeen zijn. Bijv. frasen die uitgesproken kunnen worden in een restaurant of frasen uitgesproken in een gesprek op straat door een tourist die de weg zoekt. Raamwerken van lessen: Een raamwerk voor een les vormt het prototype van een les. Raamwerken geven hulp bij het gemakkelijk maken van lessen in verschillende talen omdat ze een set eenheden en frasen aangeven (in het Engels) die daarna gebruikt kunnen worden als een blauwdruk voor het maken van een les in een nieuwe taal. Bijgewerkte raamwerken van lessen kunnen ook geïmporteerd worden in lessen die zijn gemaakt met een raamwerk. Frasen: Frasen worden gegeven door een tekenreeks en een opname van een spreker in de eigen taal. We onderscheiden frasen op hun lengtes. De volgende lengtes van frasen bestaan woord: een enkel woord, letter of getal 12
uitdrukking: een uitdrukking met een aantal woorden die geen volledige zin vormen zin: een volledige zin alinea: een aantal zinnen (gewoonlijk 2-3) Een les is verbonden met een specifieke taal, bestaat uit verschillende eenheden en elke eenheid is gegeven door opeenvolgende frasen met verschillende lengtes. 3.1.2 Opslagmap/opslagruimte voor lessen De bewerker werkt in een separate map (in het vervolg opslagruimte genoemd, omdat het is aanbevolen onder een versiebeheerssysteem te staan). In die map zoekt de bewerker naar bewerkbare lessen en raamwerkbestanden en slaat daar ook nieuwe bestanden op. De opslagruimte voor lessen kan ingesteld worden in de instellingendialoog. Deze is te vinden via Instellingen Artikulate instellen en de instellingen voor de lessen zijn in de menu-optie Hulpbronnen voor lessen. Opslagruimte voor bijgedragen lessen instellen voor de editor 3.2 Een les bewerken De bewerker kan gestart worden vanuit het hoofdmenu met Modus Modus bewerken van les. Daar hebt u de opties om te werken aan bestaande raamwerkbestanden of om nieuwe lessen te maken of bestaande te bewerken. Na het selecteren van een taal kunt u een bestaande les openen 13
om het te bewerken of anders Nieuwe les om een nieuwe les voor deze taal aan te maken. In beide gevallen zult u de lijst met eenheden van de les te zien krijgen, waar u nieuwe eenheden kunt aanmaken of bestaande openen voor bewerken. 3.2.1 Een eenheid bewerken Bij het openen van een eenheid voor bewerken zult u de lijst met zijn frasen te zien krijgen (zie onderstaand). Één regel van deze lijst bevat de volgende informatie: 1. bewerkingsknop: open deze frase voor bewerken 2. type frase: pictogram dat het type van deze frase aangeeft (bijv., woord, uitdrukking) 3. bewerkingsstatus: een gekleurd blokje dat de bewerkingsstatus van deze frase aangeeft (rood: onbekend/geen status ingesteld; oranje: vertaalde status; groen: status gereed) 4. de frase 5. uitsluitknop: als de les wordt afgeleid van een raamwerk van een les dan maakt deze knop het mogelijk de frase uit de eenheid uit te sluiten Editorweergave: lijst met frasen in een eenheid. 3.2.2 Een frase bewerken Bij het openen van een frase voor bewerking ziet u de bewerker van frasen zoals onderstaand getoond. Dit interface van de bewerker bevat de volgende elementen: de tekst van de frase zoals het getoond wordt in het oefenprogramma de originele frase, bij gebruik van een raamwerk voor een les de status van bewerking van de frase 14
het type/de lengte van de frase opname knoppen voor opnemen van de spreker in de eigen taal knoppen om interessante fonemen van de frase (wordt nu niet gebruikt in oefenmodus) U kunt het interface voor het bewerken van een frase sluiten met om de wijzigingen die zijn gemaakt te accepteren of met weg te gooien. Editorweergave: beeld van bewerking voor een frase. 3.2.3 Vanaf het prototype van de les bijwerken Als de de nu bewerkte les is afgeleid uit een raamwerk, dan kan de cursus worden bijgewerkt uit de laatste versie van het raamwerk door de knop Vanaf het prototype van de les bijwerken linksboven op het scherm. Deze knop is gedeactiveerd als de les niet is afgeleid van een raamwerk van een les. 15
Hoofdstuk 4 Dankbetuigingen en licentie Artikulate Copyright van het programma: Copyright 2013-2014 Andreas Cord-Landwehr Copyright 2013 Oindrila Gupta Copyright 2013 Magdalena Konkiewitz Copyright 2013-2014 Samikshan Bairagya Copyright van de documentatie: Copyright 2014 Andreas Cord-Landwehr Op- of aanmerkingen over de vertalingen van de toepassing en haar documentatie kunt u melden op http://www.kde.nl/bugs. Dit document is vertaald in het Nederlands door Freek de Kruijf freekdekruijf@kde.nl. Deze documentatie valt onder de bepalingen van de GNU vrije-documentatie-licentie. Deze toepassing valt onder de bepalingen van de GNU General Public License. 16
Bijlage A Installatie A.1 Hoe Artikulate te verkrijgen Artikulate is een onderdeel van het KDE-project http://www.kde.org/. Artikulate is een onderdeel van de module artikulate. Deze module kunt u vinden op de FTP-site van het KDE-project: ftp://ftp.kde.org/pub/kde/. A.2 Compilatie en installatie Er zijn een aantal stappen nodig om Artikulate op uw systeem te compileren en te installeren. Voer de volgende commando s uit in de hoofdmap van de broncode van Artikulate: %./ configure % make % make install Aangezien Artikulate autoconf en automake gebruikt, zouden er bij de compilatie geen problemen mogen voorkomen. Indien u toch problemen tegenkomt, meldt u ze dan in de betreffende KDE-mailinglists. A.2.1 Specifieke instructies voor Artikulate Verdere richtlijnen over hoe Artikulate te compileren zijn beschikbaar in Technische documentatie van Artikulate in de KDE TechBase. 17