Opleiding Duurzaam Gebouw: Regenwaterbeheer op het perceel Leefmilieu Brussel VAN STROOMGEBIEDSOLIDARITEIT NAAR WATERBEHEER PER VALLEI: DE INBRENG VAN PARTICULIEREN Dominique NALPAS EGEB-SGWB (Staten Generaal van het water in Brussel)
Episode 1 De stad heeft het water teruggedrongen Ferrariskaart 1777 2
Episode 1 De stad heeft het water teruggedrongen Geval van de Maalbeek Economische activiteiten dichtbij de stad Regelende vijvers Overstromingen De actoren die water gebruiken, zijn verenigd, maar niet de slotzusters van Ter Kameren 3
Episode 1 De stad heeft het water teruggedrongen In de loop der jaren breidt de stad zich uit De rivieren verliezen hun economische functie Kaart Van der Maelen 1858 4
Episode 1 De stad heeft het water teruggedrongen Overwelving van de rivieren die riolen worden Het water verdwijnt uit het landschap 5
Episode 1 De stad heeft het water teruggedrongen Er blijven nog waterlopen in de rand 6
Bron: BIM 7
Eigentijdse wandeling Episode 1 De stad heeft het water teruggedrongen 8
Eigentijdse wandeling Episode 1 De stad heeft het water teruggedrongen 9
Eigentijdse wandeling Episode 1 De stad heeft het water teruggedrongen 10
Percentage ondoorlaatbare oppervlakte, 1955 dom BrusSEau 11
Jette et la vallée vivent des inondations Percentage Vorst blijft ondoorlaatbare kampen met oppervlakte, overstromingen 1970 dom BrusSEau 12
Percentage ondoorlaatbare oppervlakte, 1985 dom Le Problème? L'imperméabilisation des sols et le tout à l'égout Het Probleem? De ondoordringbaarheid van de grond en het gebruik van alles in de riool BrusSEau 13
Episode 1 De stad heeft het water teruggedrongen Het water eist zijn plek op 14
De opvangbekkens - crisis 1 Episode 1 De stad heeft het water teruggedrongen De technische oplossing waarbij de kijk dezelfde blijft Een steeds technischer systeem 15
De opvangbekkens - crisis 1 Opvangbekken Episode 1 De stad heeft het water teruggedrongen Totale opslagcapaciteit: 240.000m³ Het water wordt teruggedrongen, zijn woedeuitbarstingen ook ;-) Bron: Vivaqua 16
17
Episode 2 Voor zichtbaar water In 2002 is een burgerbeweging opgestaan Stroomgebiedsolidariteit Ecosysteemvisie 18
OPEN SOURCE - 2008 Episode 2 Voor zichtbaar water Stel u voor: wijken waar water een vriend is Een oproep voor burgerideeën 19
OPEN SOURCE - 2008 Episode 2 Voor zichtbaar water Een proces dat maanden beslaat Een centraal concept: stroomgebiedsolidariteit 20
OPEN SOURCE - 2008 Episode 2 Voor zichtbaar water Kernideeën op het niveau van de wijken op het niveau van het stroomgebied nieuwe stadsrivieren Maalbeek Mon Amour 21
Waterzuiveringsstation Noord - crisis 2 Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Water mag geen verhandelbaar product worden Lokaal gevolg van een wereldwijd probleem 22
Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed 23
24
Uitgaand van het stroomgebied van een wijk Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Brussel Heuvelachtige stad De fietsers weten het maar al te goed 25
26
Uitgaand van het stroomgebied van een wijk Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Een natuurlijke dimensie Een sociale dimensie Een administratieve dimensie Voorstel uitgewerkt door Kevin De Bondt - VUB 27
Uitgaand van de nieuwe stadsrivieren Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Water is geen Wegwerpproduct Veelheid van toepassingen Diversiteit van technieken Document opgesteld door C. Piel Composante urbaine 28 Voor Leefmilieu Brussel
Uitgaand van de nieuwe stadsrivieren Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Verbindingen creëren Voorzieningen in netwerk brengen Infiltratie Evaporatie Temporisatie Veelheid van gebruiken Bron: C. Piel Composante urbaine Voor Leefmilieu Brussel 29
Uitgaand van de nieuwe stadsrivieren Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Groene structuren creëren Belang voor de biodiversiteit Bron: C. Piel Composante urbaine Voor Leefmilieu Brussel 30
Uitgaand van de nieuwe stadsrivieren / blauw netwerk / bespreking van technieken Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Bron: C. Piel Composante urbaine Voor Leefmilieu Brussel 31
Uitgaand van de nieuwe stadsrivieren Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Bron: C. Piel Composante urbaine Voor Leefmilieu Brussel 32
Uitgaand van het recht op water / publiek beheer Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed 33
Grensoverschrijdende benadering Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed 34
Beweging als uitgangspunt / participatie Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed 35
Drie voorbeelden van participatieve stroomgebieden Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed 1 Stroomgebied van Vorst Bestuur 36
Drie pilootstroomgebieden 1 Stroomgebied van Vorst - Bestuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Veel overstromingen Veel buurtcomités of participatieve duurzame wijken buigen zich over het probleem van het water Stroomgebiedsolidariteit Gemeentelijke werkgroep water 37
Drie pilootstroomgebieden 1 Stroomgebied van Vorst - Bestuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Balade des Naufragés 3 Balades des Solidaires Collectieve cartografie 38
Drie pilootstroomgebieden 1 Stroomgebied van Vorst - Bestuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Balade des Naufragés 3 Balades des Solidaires Collectieve cartografie 39
Drie pilootstroomgebieden 1 Stroomgebied van Vorst - Bestuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Balade des Naufragés 3 Balades des Solidaires Collectieve cartografie 40
Drie pilootstroomgebieden 1 Stroomgebied van Vorst - Bestuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Balade des Naufragés 3 Balades des Solidaires Collectieve cartografie 41
42
43
44
45
Drie pilootstroomgebieden 1 Stroomgebied van Vorst - Bestuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Rondetafel georganiseerd met de gemeente Vorst Aanwezigheid van actoren en operatoren van de watersector Dialoog tussen de officiële stelling en de stelling van de burgers Reactie van de ruimtelijke ordening 46
Drie pilootstroomgebieden 1 Stroomgebied van Vorst - Bestuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Gezamenlijke diagnose Doelstellingen over 20 jaar m.b.t. WBP en RP: - minder overstromingen - minder lozing van afvalwater - toename van het gebruik van water Grote projecten Essentiële onderzoeken 47
Drie pilootstroomgebieden 2 - SG Maalbeek - Landschappen en cultuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Een burgervoorstel voor bestuur Te bespreken In verband te brengen met het coördinatiebesluit 48
49
50
Drie pilootstroomgebieden 1 Stroomgebied van Vorst - Bestuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Naar een Masterplan - Neptunus - Vossegatbeek - Sources du Calvaire - Leybeek - Geleytsbeek 51
Drie pilootstroomgebieden 1 Stroomgebied van Vorst - Bestuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Neptunus Duurzame wijk Landscape Design 52
Drie pilootstroomgebieden 1 Stroomgebied van Vorst - Bestuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Calvaire en Leybeek Tal van al dan niet private verkavelingen Zomerepisode Moeilijk Overlegcomité en openbare onderzoeken te beperkt en te laat in het proces 53
Drie pilootstroomgebieden 1 Stroomgebied van Vorst - Bestuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Op voorstel bewoners - comités Van Tro Del en Bervoets Ontmoeting met projectontwikkelaars + wateroperatoren Vivaqua - LB + Gemeente verschillende diensten + Infrabel + Bewonerscomités Tekening Piotr Kowalski Comité Van Tro Del + 54 SGWB
Tekening Piotr Kowalski Comité Van Tro Del 55
Tekening Piotr Kowalski Comité Van Tro Del 56
Watereilandjes Problemen aanduiden 57
Watereilandjes Samen oplossingen uitwerken 58
Drie voorbeelden van participatieve stroomgebieden Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed 2 SG van de Maalbeek Landschappen Cultuur 59
2 - SG Maalbeek Landschappen, cultuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Tal van actoren zijn betrokken bij de problematiek van het water Maar vijf gemeenten Expo eindejaarsrondetafel? 60
2 - SG Maalbeek Landschappen, cultuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed catherine.blin@ecoconseil.be Al ruim 6 jaar doorlopend acties 61
Trois Bassins versants Pilotes 2 - SG Maalbeek Landschappen, cultuur cultuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelij k goed intégrée d'une Des actions eau bien commun Continuent depuis Plus de six ans Een expo van 300 meter lang 150 panelen gemaakt door tientallen personen 4 videofilms 62
2 - SG Maalbeek Landschappen, cultuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed 63
2 - SG Maalbeek Landschappen, cultuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Maalbeek Mon Amour De loop van de verdwenen rivier wordt aangegeven door creatieve riooldeksels 64
2 - SG Maalbeek Landschappen, cultuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed 65
2 - SG Maalbeek Landschappen, cultuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Feest van het water in de vallei 66
2 - SG Maalbeek Landschappen, cultuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Water- en biodiversiteitsparcours in het Leopoldpark met het KBIN 67
2 - SG Maalbeek Landschappen, cultuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Participatieve actie Eggevoort WasteLand Actie Water en biodiversiteit met het KBIN Afbeelding: P. Bernard Arkipel voor PUM - SGWB 68
2 - SG Maalbeek Landschappen, cultuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Afbeelding: P. Bernard Arkipel voor PUM - SGWB 69
Afbeelding: P. Bernard Arkipel voor PUM - SGWB 70
Diagnose van de toestand In het Leopoldpark Voor een pilootproject Map-it 71
Diagnose van het water In het Leopoldpark Voor een pilootproject Labo ID 4 december 2014 Georganiseerd samen met de stad Brussel KBIN 50 personen om een nieuw beheer van het Park te bepalen 72
Drie voorbeelden van participatieve stroomgebieden Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed 3 SG Molenbeek Economische kwesties 73
Vallei van de Molenbeek Joseph-Johann-Franz, Comte de FERRARIS (1726-1814) tekent van 1771 tot 1777 een kaart van de Oostenrijkse Nederlanden http://www.kbr.be/fr/la-carte-de-ferraris 74
Eind XIXe eeuw de vallei /Kaart van het militair cartografisch instituut eind 19e eeuw http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b8440448c.r=bruxelles%20institut%20cartographique%20militaire?rk=450646 75
76
77
Perimeter van de studie Brussels stroomgebied van de Molenbeek 13,5 km² Studie Aquatopia 161,4 km² Stroomgebied Molenbeek Perimeter stormbekken Architectuur en Klimaat 78 SGWB
Indicatoren van decentraal beheer op schaal van de weg Vegetalisatie Lijnboom Gevegetaliseerde knooppunten Hiërarchie (profiel) Primair (9%) Secundair (20%) Tertiair (71%) Parkeren (profiel) Unilateraal (23%) Bilateraal (65%) Afwezig (12%) Centraal huizenblok (vrije ruimte) Aanwezig (12%) Afwezig (88%) Architectuur en Klimaat 79 SGWB
Indicatoren van decentraal beheer op schaal van de huizenblokken en percelen Graad van openheid van het huizenblok Bebouwd huizenblok > 50% Huizenblok of maas Niet-bebouwd huizenblok Vrije ruimte van de percelen Achteruitbouwstrook + Zone voor- en achtertuin Zone voor- en achtertuin Achteruitbouwstrook + voortuin Voortuin Groen netwerk Architectuur en Klimaat 80 SGWB
Samenvatting van de bestudeerde typologieën Famille Voirie Voirie Voirie Voirie Voirie Voirie Voirie Ilot/Parcelle/ Ilot/Parcelle/ Ilot/Parcelle/ Ilot/Parcelle/ Batiment Batiment Batiment Batiment Parking Parking Typologie 5 9 14 16 18 19 34 3 6 18 30 1 2 Couverture famille 1.0% 5.2% 14.9% 33.9% 6.7% 0.1% 11.4% 16.3% 25.3% 16.7% 9.2% 62.0% 38.0% Couverture territoriale 0.3% 1.4% 4.1% 9.3% 1.8% 0.0% 3.1% 8.9% 13.8% 9.1% 5.0% 1.8% 1.1% Scénario projeté F A B B C K H CDD ADD+ ADD+ ADD Efficacité hydrologique * 79% 84% 45% 70% 76% 67% 94% 100% 81% 76% 83% 71% 100% Noues drainantenoue drainante Tranchée Tranchées Tranchées Noue infiltrante Tranchées Noue drainante Toit stockant Toit stockant Noue infiltrantenoue drainantenoue infiltrante Techniques projetées Dalle gazon Dalle gazon Dalle gazon Noue drainantenoue drainante Noue drainante Revêtement Coût Direct Construction 427,649 980,334 2,354,756 6,001,424 1,824,463 22,520 2,987,224 1,784,079 1,164,362 973,299 1,402,307 665,724 499,175 Coût Maitenance 25,709 /an 39,620 /an 188,092 /an 417,562 /an 118,676 /an 1,216 /an 137,553 /an 90,418 /an 72,419 /an 62,841 /an 71,783 /an 36,700 /an 22,635 /an Coût Main Œuvre 316,510 706,247 647,554 1,578,124 950,265 19,006 334,207 1,445,030 546,868 515,003 1,273,238 266,503 362,074 Coût Egouttage 1,596,836 1,163,677 883,182 1,785,553 560,219 1,265,038 3,131,536 7,919,342 2,399,255 29,365 3,871,583 3,917,352 2,691,549 2,162,647 3,610,219 868,855 646,603 Coût Total 451 /m³ 241 /m³ 519 /m³ 517 /m³ 554 /m³ 302 /m³ 704 /m³ 429 /m³ 352 /m³ 358 /m³ 283 /m³ 238 /m³ 221 /m³ 360 /m 221 /m 103 /m 168 /m 198 /m 165 /m 301 /m Emploi net annuel 1-11 ETP/an 1-19 ETP/an 1-9 ETP/an 6-36 ETP/an 3-34 ETP/an 0-1 ETP/an 2-7 ETP/an 3-36 ETP/an 1-14 ETP/an 1-13 ETP/an 3-32 ETP/an 1-8 ETP/an 1-8 ETP/an * Pour une pluie de projet décennale renforcée et un débit de fuite maximal autorisé à l'exutoire de 2 l/s.ha Territoriale dekking 59,7 % Zonder groen netwerk 1. Operationeel potentieel 77 % Gemiddelde hydrologische efficiëntie 2. Economisch potentieel 483/m³ Gemiddelde soortelijke totale kosten 3. Banenpotentieel 24 228 VTE/jaar Totale netto creatie van werkgelegenheid 81
Périmètre de l étude Bassin versant bruxellois du Molenbeek 13,5 km² Etude Aquatopia 161,4 km² B.V. Molenbeek Périmètre B.O. Architecture et Climat EGEB 82
Indicateurs de gestion décentralisée à l échelle de la voirie Végétalisation Arbre d alignement Nœuds végétalisés Hiérarchie (profil) Primaire (9%) Secondaire (20%) Tertiaire (71%) Stationnement (profil) Unilatéral (23%) Bilatéral (65%) Absent (12%) Ilot central (espace libre) Présent (12%) Absent (88%) Architecture et Climat 83 EGEB
Indicateurs de gestion décentralisée à l échelle des ilots et parcelles Degré d ouverture d ilot Ilot bâti > 50% Ilot ou Maille Ilot non bâti Espaces libres des parcelles Zone Recul + Zone Cours Jardin Zone Cours Jardin Zone Recul + Zone Cours Zone Cours Maillage vert Architecture et Climat EGEB 84
Résumé des typologies étudiées Famille Voirie Voirie Voirie Voirie Voirie Voirie Voirie Ilot/Parcelle/ Ilot/Parcelle/ Ilot/Parcelle/ Ilot/Parcelle/ Batiment Batiment Batiment Batiment Parking Parking Typologie 5 9 14 16 18 19 34 3 6 18 30 1 2 Couverture famille 1.0% 5.2% 14.9% 33.9% 6.7% 0.1% 11.4% 16.3% 25.3% 16.7% 9.2% 62.0% 38.0% Couverture territoriale 0.3% 1.4% 4.1% 9.3% 1.8% 0.0% 3.1% 8.9% 13.8% 9.1% 5.0% 1.8% 1.1% Scénario projeté F A B B C K H CDD ADD+ ADD+ ADD Efficacité hydrologique * 79% 84% 45% 70% 76% 67% 94% 100% 81% 76% 83% 71% 100% Noues drainantenoue drainante Tranchée Tranchées Tranchées Noue infiltrante Tranchées Noue drainante Toit stockant Toit stockant Noue infiltrantenoue drainantenoue infiltrante Techniques projetées Dalle gazon Dalle gazon Dalle gazon Noue drainantenoue drainante Noue drainante Revêtement Coût Direct Construction 427,649 980,334 2,354,756 6,001,424 1,824,463 22,520 2,987,224 1,784,079 1,164,362 973,299 1,402,307 665,724 499,175 Coût Maitenance 25,709 /an 39,620 /an 188,092 /an 417,562 /an 118,676 /an 1,216 /an 137,553 /an 90,418 /an 72,419 /an 62,841 /an 71,783 /an 36,700 /an 22,635 /an Coût Main Œuvre 316,510 706,247 647,554 1,578,124 950,265 19,006 334,207 1,445,030 546,868 515,003 1,273,238 266,503 362,074 Coût Egouttage 1,596,836 1,163,677 883,182 1,785,553 560,219 1,265,038 3,131,536 7,919,342 2,399,255 29,365 3,871,583 3,917,352 2,691,549 2,162,647 3,610,219 868,855 646,603 Coût Total 451 /m³ 241 /m³ 519 /m³ 517 /m³ 554 /m³ 302 /m³ 704 /m³ 429 /m³ 352 /m³ 358 /m³ 283 /m³ 238 /m³ 221 /m³ 360 /m 221 /m 103 /m 168 /m 198 /m 165 /m 301 /m Emploi net annuel 1-11 ETP/an 1-19 ETP/an 1-9 ETP/an 6-36 ETP/an 3-34 ETP/an 0-1 ETP/an 2-7 ETP/an 3-36 ETP/an 1-14 ETP/an 1-13 ETP/an 3-32 ETP/an 1-8 ETP/an 1-8 ETP/an * Pour une pluie de projet décennale renforcée et un débit de fuite maximal autorisé à l'exutoire de 2 l/s.ha Couverture territoriale 59,7 % sans maillage vert 1. Potentiel opérationnel 77 % efficacité hydrologique moyenne 2. Potentiel économique 483 /m³ coût total volumique moyen 3. Potentiel d'emploi 24 228 ETP/an création annuelle totale nette d emploi 85
86
Episode 4 Naar hydrologische gemeenschappen 87
De projectoproep «Co-create, Living Labs» Stedelijke resilience Sociale innovatie Participatief onderzoek / Levende Laboratoria Belangrijk is dat we de dingen anders kunnen aanpakken Nieuw legitimiteiten BrusSEau 88
BruSEau, de belangrijkste hypotheses Het territorium resilient maken t.a.v. water Het beheerssysteem van water resilient maken BrusSEau 89
BruSEau, de belangrijkste hypotheses De creatie van 4 hydrologische gemeenschappen = Living Labs In 2 gemeenten en 2 verschillende stroombekkens: - Vorst in het stroombekken van Vorst - Jette in het stroombekken van Molenbeek 3 hydro-technische elementen en delen van kennis BrusSEau 90
BruSEau, doelstellingen Samen een diagnose uitwerken en voorstellen van herinrichting ontwikkelen Tonen dat gedeelde expertise oplossingen kan opleveren en tot een collectiever en efficiënter bestuur kan leiden Druk uitoefenen opdat de voorstellen gerealiseerd zouden worden BrusSEau 91
De HG, het kloppend hart van cocreatie en collaboratief beheer CH 92
Conclusie Voor het waterbeheer is de geografie bepalend Het water trekt zich niets aan van gemeente- of perceelsgrenzen 93
Conclusie De problemen zijn : - technisch - sociaal - ecologisch van aard 94
Conclusie Een mens kan in zijn eentje weinig veranderen De overheid / technische specialisten zijn onvoldoende slagvast 95
Contact Dominique NALPAS Coördinatie van de Staten Generaal van het Water in Brussel Molenstraat 98-1210 Sint-Joost-ten-Node : 0498 59 15 50 E-mail: coordegeb@gmail.com 96