NIEUWSBRIEF OKKN november 2017 Collegiaal Bestuur Onderzoekscommissie Het Collegiaal Bestuur heeft van de relatieve rust tijdens de zomermaanden gebruik gemaakt om zich zo zorgvuldig mogelijk te bezinnen op de correcte vraagstelling van een onderzoek naar de misbruikzaken in onze kerk die sinds het voorjaar zijn gemeld en een commissie in te stellen die deze zaken zo onafhankelijk mogelijk gaat onderzoeken. Over de doelstelling en de vragen van het onderzoek is inmiddels gerapporteerd bij de synodestukken. Het CB kan nu ook melden, dat mr. Wiel Stevens, oud-president van het gerechtshof van Den Bosch, bereid gevonden is om als voorzitter van de commissie te fungeren. Mr. Stevens heeft leiding gegeven aan de klachtencommissie van de Rooms-Katholieke Kerk en hij heeft in die hoedanigheid vele honderden misbruikzaken onderzocht en zo goed mogelijk afgehandeld. Hij zal zelf enkele medecommissieleden benaderen, die vervolgens door het CB worden benoemd. Zo kan de commissie hopelijk nog dit kalenderjaar een start maken met haar onderzoek. Mr. Stevens heeft al aangegeven, dat de commissie een oproep aan kerkleden zal doen om met eventuele klachten of meldingen naar voren te komen. In verband hiermee zal de bestaande procedure van onze kerk om klachten in te dienen voor de zittingsduur van de onderzoekscommissie worden opgeschort. DJS Bisdom Haarlem Werkbezoek Mijdrecht Op 7 oktober bracht de bisschop van Haarlem een bezoek aan de statie van de H. Elia in Mijdrecht. Het bezoek had eigenlijk een formeel werkbezoek moeten zijn, maar omdat er kort geleden nog overleg had plaatsgevonden over de ontwikkelingen ter plaatse, leek dat wat veel van het goede. De bisschop besprak met de leden van het bestuur en rector Henk Schoon het beleidsplan van de gemeenschap. Bij zijn preek tijdens de eucharistieviering kon de bisschop naar aanleiding van de gelijkenis van de onrechtvaardige pachters een bruggetje slaan naar het belangrijkste thema van de aansluitende gemeentvergadering. Daar stond namelijk de vraag centraal of de statie eraan toe was om in januari 2018, vier jaar na de start, de status van parochie aan te vragen. Volgens het Statuut van de OKKN zijn daarvoor ten minste 30 volwassen meelevende leden nodig. Dat aantal heeft de statie niet, maar wel zo n 36 gastleden. Waarom worden die dan geen lid, terwijl ze zich wel met veel energie inzetten voor de statie en haar eredienst? Tijdens de vergadering bleek dat er uiteenlopende redenen waren waarom met name rooms-katholieken die overstap niet wilden of konden maken. Soms had dat te maken met de huwelijkse relatie waarbij de ene partner het de andere niet moeilijk wilde maken; soms had het te maken met het bewustzijn katholiek te zijn, waarbij het lidmaatschap van de een of andere kerk niet doorslaggevend was. Het bestuur beraadt zich nu met de bisschop op de te volgen strategie om voorlopig als statie op de ingeslagen weg voort te gaan en te groeien in geloof, in financiële onafhankelijkheid en in omvang. DJS 1
Werkbezoek Haarlem De beslissing om een bisschoppelijk werkbezoek uit te smeren over verschillende dagen, blijkt een goede te zijn. Het overleg met het kerkbestuur vindt zodoende s avonds op een doordeweekse dag plaats, terwijl de gemeentevergadering na een zondagse kerkdienst wordt gehouden. Zo vond het werkbezoek aan de parochie Haarlem op 2 en 8 oktober plaats. Zowel in dat overleg met pastoor Robert Frede en de overige leden van het kerkbestuur als tijdens de gemeentevergadering stonden kerkopbouw en onderhoud van het kerkcomplex centraal. De parochie is niet groot in omvang, maar manifesteert zich op alle essentiële terreinen van kerkzijn: goed oud-katholiek ligt de nadruk op de goed verzorgde viering van de eucharistie op zondag. Daarnaast worden de zieken en ouderen bezocht, worden nieuwe kerkleden hartelijk ontvangen en wegwijs gemaakt, is er een vormingsaanbod voor jongeren en volwassenen, doet men actief mee met het interkerkelijke diakonale werk in de stad en is men betrokken bij de plaatselijke oecumene. De zorgen betreffen vooral de financiën (ook al had de bazar de vorige dag een fraai resultaat). Terwijl de parochie slechts enkele tientallen bijdragenden aan de kerkbalans telt, is niet alleen het kerkcomplex aan de Kinderhuissingel dringend aan groot onderhoud toe, maar bestaan er ook wensen om de benedenverdieping ingrijpend te moderniseren en de kerkruimte zelf aan te passen. De bisschop sprak met het bestuur af om deze aanzienlijke ondernemingen gefaseerd aan te pakken en ter bestrijding van de aanzienlijke kosten fondsen te werven met een goed doortimmerd en enthousiasmerend plan. DJS Personalia In memoriam Femmy Janson-Oosterhagen Op 27 september overleed Femmy Janson-Oosterhagen in het Rudolf Steinerverpleeghuis in Den Haag, 84 jaar oud. In juni was zij al erg ziek geweest en had zij de ziekenzalving ontvangen. Daarna was ze weliswaar weer wat opgekrabbeld, maar zij kon niet meer naar haar huis terug. Bij haar uitvaart op 3 oktober sprak haar dochter Liesbeth Janson een indrukwekkend in memoriam uit, kleindochter Alisa-Jo las een gedicht over de Stormvogel die Femmy was en schoonzoon Adri Duijvesteijn getuigde van zijn hartsverbondenheid met Femmy. Via haar studie Engels en contacten met de anglicanen was Femmy bij de oud-katholieken terecht gekomen en daar vervolgens nooit meer weggegaan. Ze was actief betrokken bij de statie Groningen en later de parochie Amsterdam en via haar ipad zorgde ze er tot op het laatst voor, dat gedenkwaardige gebeurtenissen via beeld en verhaal de wereld ingingen. Altijd stond ze op de bres voor de rechten van vrouwen en achtergestelde groeperingen in de maatschappij, dichtbij en ver weg. Zo was ze actief in vrouwengroepen in onze kerk en nam ze deel aan de internationale oecumenische vrouwensynode. Ze werkte voor Amnesty International en verzorgde jarenlang de website van de Amsterdamse Raad van Kerken. Nog niet lang geleden introduceerde ze in de Amsterdamse parochie het goede gebruik om de mand met goederen voor de voedselbank bij de opdracht van de gaven samen met brood, wijn en de collecte naar het altaar te brengen. Dat zij rusten mag in vrede. DJS 2
Jacob Spaans overleden In de vroege morgen van maandag 23 oktober overleed Jacob Spaans in de leeftijd van 78 jaar in een hospice in Amsterdam. Verschillende kwalen speelden zijn gezondheid de laatste jaren zozeer parten, dat hij rond Pasen moest erkennen dat hij niet meer kon voorgaan. Bijkomende ontwikkelingen leidden ertoe dat de bisschop van Haarlem hem op zijn eigen verzoek ontslag uit de geestelijkheid verleende. Jaap was zeer lange tijd pastoor in onze kerk en heeft ook na zijn emeritaat in vele parochies waargenomen en dienst gedaan. Zijn uitgesproken opvattingen op het gebied van liturgie en priesterschap, kunst en muziek, leverden hem niet alleen vrienden maar ook tegenspraak op. De kerk gedenkt met dankbaarheid zijn trouw en inzet en vraagt God om Jacob genadig te zijn en hem op te nemen in Zijn heerlijkheid. Op vrijdagavond 27 oktober om 19.30 uur werd de avondwake gehouden worden in de kerk van de HH. Petrus en Paulus, Oosteinderweg 392 te Aalsmeer. Daar vond de volgende dag om 11.00 uur ook de uitvaart plaats, waarna de begrafenis op het naastliggende kerkhof volgde. Dirk Jan, bisschop van Haarlem en pastoor van Amsterdam Aartsbisdom Utrecht Personen Helen Gaasbeek heeft eervol ontslag gekregen als assisterend pastor van de parochie Hilversum. Op 31 mei legde Wim van de Berg met goed gevolg het kerkelijk examen af. Op 10 juni werd hij, voormalig priester van het bisdom Roermond, in het Aartsbisdom Utrecht geïncardineerd. De incardinatie vond plaats tijdens de eucharistieviering waarmee de bisdomdag begon. Op 28 juni nam Can. Piet Coemans afscheid als pastoor van de Magdalena-parochie te Eindhoven. Een overvolle kerk dankte de Heer voor wat Piet mocht betekenen voor parochie en parochianen en wenste hem alle zegen toe nu hij helemaal met emeritaat is gegaan. Op 10 september werden Wim van de Berg en Leonie van Straaten officieel aangesteld resp. als pastoor en assisterend pastor voor de parochie te Eindhoven. Jan van der Steen heeft te kennen gegeven per 1 december (helemaal) met emeritaat te willen gaan. Er ontstaat per die datum een vacature van 40% in deze parochie. Geïnteresseerden in deze vacature kunnen zich vóór 1 november a.s. tot de aartsbisschop wenden. JV 3
Diaken Hans Knottnerus Hans Knottnerus is onlangs ter observatie opgenomen in een ziekenhuis in Eindhoven omdat er een tumor in zijn hersenen gevonden is. Er is een biopt genomen om te kunnen bepalen of een behandeling mogelijk is. Uw gebed en steun wordt gevraagd voor hem, zijn vrouw en kinderen. U kunt een kaartje sturen naar zijn huisadres: Frans Halsstraat 15, 5691 EB SON Pastoraat en parochies Met vreugde kan gemeld worden dat het Utrechtse Evensongproject waaraan het kapittel financiële steun verleent en de kathedraal van harte meewerkt, nu ook erkend is als pioniersplek in de PKN. Dat betekent dat er ook vanuit die hoek garanties zijn voor de financiering voor dit stedelijke oecumenische project. In Arnhem hebben de Lutheranen hun kerkgebouw verkocht (c.q. staat nog steeds te koop) en hebben zich gemeld bij onze parochie om - om te beginnen - het kerkgebouw te huren voor hun diensten. Dat is door het kerkbestuur toegestaan. Zij zijn echter ook vragende partij voor een meer intensieve samenwerking en daarover lopen de gesprekken op dit ogenblik. Uitgangspunt daarbij is de eigen confessionele identiteit van beide groepen en de gevolgde lijn is dat samenwerking niet kan betekenen dat er daarop inbreuk gepleegd wordt. Het kan niet zo zijn dat oud-katholieken zich omwille van deze samenwerking in de kou voelen staan in hun eigen parochie. Op deze lijn wordt zowel door de voorzitter van de Lutherse Synode als door de Aartsbisschop toegekeken. De samenwerking is ook regelmatig een gesprekspunt op de gemeentevergadering van onze Arnhemse parochie, die we overigens danken voor haar openheid. Wordt vervolgd! JV De begeleiding van de Nikolaasmis is aan te vragen bij Bernd Wallet! Herbronning nieuwe publicatie in de seminariereeks Onder de titel Herbronning. 40 jaar bijzondere leerstoel Oude katholieke kerkstructuren. Bijdragen van het symposium Herbronning van 9 december 2016 (Amersfoort/Sliedrecht: Oud-Katholiek Boekhuis/Merweboek, 2017), is deel 58 van de publicatieserie van het Oud- Katholiek Seminarie verschenen. Het thema herbronning is een centraal gegeven in oudkatholieke theologie: terug naar de bronnen op zoek naar inspiratie voor de theologie van vandaag. Aanleiding voor de bundel vormde het 40 jarig jubileüm van de oud-katholieke leerstoel aan de Universiteit Utrecht. De vier leerstoelhouders tot dusver, Jan Visser, Jan Hallebeek, Angela Berlis en Peter-Ben Smit bieden ieder een bijdrage vanuit hun vakgebieden. Jan Visser over het heilige als de bron van religie, Jan Hallebeek over kerkrechtelijke herbronning, Angela Berlis over vergeten (vrouwen)stemmen in de (kerk)geschiedenis, en Peter-Ben Smit over de Bijbel als bron voor theologie. Bij iedere bijdrage zijn van vakgenoten uit binnen- en buitenland opgenomen, zodat de bundel ook een discussie bevat. De lezer is uitgenodigd die zelf ook voort te zetten. De bundel is voor EUR 15 te bestellen in de webshop op deze site. Abonneés van de Seminariereeks krijgen de bundel natuurlijk met de gebruikelijke korting vanzelf toegestuurd. Wie zich de moeite van het steeds bestellen wil besparen en ook nog een aantrekkelijke korting wil krijgen op de regelmatige publicaties in deze reeks, kan voor 4
een abonnement contact opnemen met dhr. Emile Verhey, e.verhey@okkn.nl. Via zo n abonnement bouw je vanzelf een bibliotheek oud-katholieke theologie op! Voltooid leven? Op 9 november organiseert het Oud-Katholiek Seminarie een studiedag voor de pastoors en geestelijk verzorgers over het voltooide leven. Traditioneel is het christendom een tegenstander geweest van actieve levensbeëindiging, maar ontwikkelingen in de maatschappij, theologie en medische wetenschap dagen ons uit verder te denken dan stellingen als: Het leven is door God gegeven, dus de mens mag hierin niet ingrijpen. Met o.a. Nienke Nieuwenhuizen en Marieke Ridder willen we onze blik verruimen. Verschillende experts zullen een korte inleiding geven op het voltooide leven vanuit hun expertise. Daarna zullen we in groepen in discussie gaan om uiteindelijk in een paneldiscussie met de deskundigen onze blik verder te verruimen. Vanwege het onderwerp zijn geestelijk verzorgers van harte uitgenodigd. Plaats: Vergadercentrum Alticollense Tijd: 10.15 uur (inloop vanaf 10.00 uur)-15.15 uur Aanmelden via Remco Robinson: r.robinson@okkn.nl Weggeefeditie Bijbel in Gewone Taal verschenen Het NBG heeft een nieuwe uitgave gepresenteerd: de weggeefeditie van de Bijbel in Gewone Taal. Deze Bijbel is in verschillende kleuren verkrijgbaar, per set van vijf voor 25 euro. Kerken en organisaties hadden de NBG gevraagd om goedkope edities te maken om missionaire bijbelverspreiding mogelijk te maken. Wellicht een idee voor op uw leestafel tijdens Open Kerk? De bijbels kunnen besteld worden via de webshop van de NBG. www.bijbelgenootschap.nl Brexit van Willibrord Ik ben zo vrij u een uitnodiging toekomen voor een bijzondere avond op 6 november, de vooravond van de feestdag van Willibrord. Onder de titel "De Brexit van Willibrord" bieden een lezing en een paneldiscussie een perspectief op Europese samenhang in het verleden en nu. Miriam Jones Adan, kerkhistorica verbonden aan de VU en Anglicaan, gaat in op de Engelse wortels van Willibrord in middeleeuwse herinnering. Vervolgens discussieert een oecumenisch en interdisciplinair panel over de betekenis van Willibrord voor Europa nu. Het panel bestaat uit prof dr. Mechteld Jansen, missioloog en rector van de Protestantse Theologische Universiteit, abt Gerard Mathijsen OSB, van de St. Adelbertabdij (Egmond), en dr. Joris Vercammen, aartsbisschop van Utrecht (OKKN) en wordt voorgezeten door ds Joost Röselaers, algemeen secretaris van de Remonstranten. Lezing en paneldiscussie komen na een avondgebed in de Dom dat om 19.00 aanvangt. Gedetailleerde informatie vindt u op deze poster of op https://vanwieiswillibrord.wordpress.com/ waar u zich ook kunt aanmelden. Een oecumenisch team tekent voor de organisatie. PBS Vraag en aanbod Ben u ook op zoek naar de officiele begeleiding van een lied of biedt u een uitgave met vele officiele begeleidingen aan? Dat kan nu ook via deze nieuwsbrief. Mailt u dan naar pastoor Rudolf Scheltinga nu nog via emailadres rbjjm.scheltinga@kpnmail.nl Wat bij de één op de 5
plank blijft liggen kan bij de ander misschien wel dienst doen op de standaard. RS Landelijke kerk Willibrordprocessie in Echternach Met een mooie groep van om en nabij de 25 personen kon men op tweede en derde Pinksterdag, gezegend door regen én zonneschijn, deelnemen aan de Willibrordprocessie te Echternach. Dank aan de organisatie, door Victor Scheijde en Wietse van der Velde werd een en ander tot een echte pelgrimage waarbij ernst en ontspanning, gebed en genoeglijkheid hand in hand (!) gaan. JV Kampen in de zomer De kampleiding organiseerde opnieuw drie kampen tijdens de zomermaanden: Zeilkamp, landkamp en ZAK-kamp. Niettegenstaande de deelnemersaantallen weer wat naar beneden gaan, blijft deze ploeg enthousiast werken aan de opdrachten die ze zich stellen. In regelmatig overleg met de aartsbisschop doen zij verslag van hoe ze een en ander aanpakken. De samenwerking met beide jeugdpastores verloopt uitstekend. Wel voelen ze zich niet altijd gesteund vanuit de parochies. Het is een punt van aandacht om kinderen en jongeren te wijzen op de mogelijkheid om deel te nemen aan de kampen. Door subsidies is de deelnameprijs heel laag en als dat nog een probleem zou vormen, kan men ook gratis mee. Zeker ook voor gezinnen die minder te besteden hebben, biedt dit een mogelijkheid om hun kinderen toch een mooie vakantieweek aan te bieden. Men moet trouwens niet ingeschreven kerklid zijn om deel te nemen. JV Symposium over waarden en identiteit Maandag 11 september 2017 waren de pastores Jan van der Steen en Harald Münch namens de bisschoppen op een symposium met het thema Values-driven politics in a time of identity crisis. Organisator was een netwerk van hoogleraren, generaals en politici uit de paxbeweging en de geestelijke verzorging binnen het Nederlandse Ministerie van Defensie. Alle deelnemers aan het symposium hadden een duidelijke affiniteit met het christendom: oosters-orthodox, rooms-katholiek en protestants. De toon werd gezet door een diplomaat uit Bulgarije. De NATO bestaat er om de waarden van de liberale democratie te verdedigen. En deze liberaal democratische orde komt voort uit het christendom. Maar juist op dit punt komt vanuit de samenleving van sommige NATO landen veel kritiek, vooral in de Oost-Europese landen. Er wordt een verschil gemaakt tussen democratie en een liberaal waardenpatroon. De samenleving is instabiel en dat wordt door een liberale orde nog bevorderd. De meerderheid van de bevolking voelt zich bedreigd en kiest daarom langs democratische wegen voor autoritaire politici. Want alleen deze lijken in staat de samenleving bijeen te kunnen houden. Vervolgens gingen de lezingen en het panelgesprek op het einde om deze vraag: Hoe kunnen wij de waarden waarvoor de NATO staat aan de mensen binnen de lidstaten overbrengen en aan de omringende landen overtuigend presenteren? Consensus namelijk was: de NATO en het militaire apparaat bestaan om juist te verhinderen dat er gebruik van moet worden gemaakt. Er bestaat een verband tussen een buitenlandse politiek die de eigen nationale belangen voorop stelt en humane en sociale veiligheid in de landen binnen en 6
buiten de NATO. Dat is de basis voor een sterk narratief van een idealistisch buitenlands beleid met realistische doelen. Uiteindelijk is er voor geen enkel probleem een militaire oplossing. Een voormalige hoge Amerikaanse diplomaat, en nu hoogleraar, vertelde dat al een aantal decennia in de VS een destabilisering van de administratieve structuren gaande is en dat de enige stabiele factor het militaire complex is. Dat toont zich daarin dat de verschillende commanding generals van de strijdkrachten in de verschillende wereldregio s hun eigen netwerk met de plaatselijke regeringen onderhouden en langs de officiële diplomatie heen werken. De invloed van het militaire complex komt ook voort uit het feit dat er bijna geen kiesdistrict in de VS is waar niet bedrijven zijn die niet voor het militaire apparaat produceren. Daarom kan geen enkele afgevaardigde het wagen iets tegen de macht van het militaire apparaat te zeggen. Hij vertelde ook dat actieve militairen, ook in burger, in de VS een aantal privileges hebben. Zo worden zij op binnenlandse reizen met voorrang behandeld. Tenslotte wees hij erop, en dat werd door een aantal deelnemers bevestigd, dat wij op dit moment blij moeten zijn met de sterkte van het militaire apparaat, want dat is het meest onideologische deel van de samenleving in de VS en waarop Trump het minste invloed heeft. Harald Münch vond het een indrukwekkende bijeenkomst. Hij was onder de indruk van de integriteit, de oprechtheid en het committment voor veiligheid en vrede in de wereld, juist van de kant van mensen uit de militaire context. (Website OKKN) SILA Stichting Interkerkelijke Leden Administratie Kerken die aangesloten zijn bij SILA (Stichting Interkerkelijke Leden Administratie) mogen volgens het nieuwe regeerakkoord blijven rekenen op gegevens uit de Gemeentelijke Basis Administratie. Dat betekent dat wijzigingen door overlijden of verhuizen van kerkleden door een slim systeem worden doorgegeven aan de lokale kerken. Vorig jaar besloot minister Ronald Plasterk (Binnenlandse Zaken) op verzoek van VVD, PvdA en D66 hier een eind aan te maken. In het nieuwe regeringsakkoord is nu afgesproken dat kerken gegevens kunnen blijven ontvangen. In de toekomst zal dit mogelijk via mijnoverheid.nl gaan, waarin burgers dan zelf hun gegevens kunnen bijhouden en tot die tijd blijft alles nog bij het oude. Danielle Woestenberg, secretaris van het Interkerkelijke Contact in Overheidszaken (CIO), is blij met deze uitkomst. Achter de schermen is zij namens het CIO voortdurend in gesprek gebleven met de overheid over dit onderwerp. Toen er vanuit de overheid een internetconsultatie werd gehouden, reageerden er meer dan 17.000 mensen, voornamelijk om te laten weten dat ze de koppeling tussen de Gemeentelijke Basis Administratie en de kerken wilden behouden. Het betreft het hoogste aantal reacties op een internetconsultatie van de overheid ooit. Dit geeft de kerken perspectief, zo houden we zicht op bijvoorbeeld oudere kerkleden die niet zelf meer kunnen melden dat ze verhuisd zijn naar een verpleeghuis. En juist deze leden stellen het blijvende contact met de kerk zeer op prijs. Verder is het mooi dat we met het CIO en de kerkgenootschappen die daarbij aangesloten zijn (waaronder de Oud-Katholieke Kerk), nadrukkelijk hebben laten weten hoe belangrijk dit voor ons is en dat daar gehoor aan 7
is gegeven. Dat we daarbij meer dan 17.000 burgers achter ons kregen in de internetconsultatie, was een enorme steun in de rug, aldus Woestenberg. (Website RKK) Seminarie Er kan opnieuw worden teruggekeken op een succesvolle uitgave van de Summerschool oldcatholic theology waaraan de docenten van het seminarie meewerkten en die kon rekenen op 18 deelnemers van over heel de wereld (3 Filippino s!). Dank aan Peter Ben Smit voor de coördinatie en de organisatie. Eind augustus begeleidde de aartsbisschop van Utrecht, in zijn hoedanigheid van docent, een werkweekend over oud-katholieke spiritualiteit met als thema Christus als hart van ons geloof. Het vond plaats in de St. Willibrordabdij te Doetinchem. 15 deelnemers uit Oostenrijk, Duitsland, Zwitserland en Nederland maakten er samen met de vijfkoppige stuurgroep een intens gebeuren van. De opening van het academisch jaar van het Oud-Katholiek Seminarie, de seminariedag, liet op 30 september zien dat oud-katholieke theologie in Nederland vitaal is en verbindt over de grenzen van kerken heen. Begroet door de voorzitter van het curatorium van de Stichting Oud-Katholiek Seminarie, mr. drs. Klaas-Jan Visser, hoorden ruim 75 bezoekers, waaronder veel gasten uit de oecumene, over de hoogtepunten uit het afgelopen academische jaar van rector dr. Mattijs Ploeger. Opvallend gegeven: de uitstroom (twee kerkelijke examens) is net zo groot als de instroom (twee nieuwe studenten). Tegelijkertijd is het studentenaantal weer op een niveau, met een overzichtelijke groep (acht). Student Loes Berkhout reflecteerde hierop in haar bijdrage vanuit het perspectief van een student en herinnerde eraan dat dit aantal tien jaar gelden inderdaad ook zo was, met een leeftijdsopbouw die soortgelijk was (een gemiddelde leeftijd van ca. 40, met uitschieters naar boven en beneden). Hoogtepunt van de dag was de uitreiking van de Andreas Rinkelprijs aan ds Hans Uytenbogaardt vanwege zijn verdiensten op liturgiewetenschappelijk gebied die voor zijn kerk, de Protestantse Kerk in Nederland (PKN), en de bredere oecumene van groot belang zijn. In zijn laudatio noemde jurylid Mattijs Ploeger onder meer Uytenbogaardts betrokkenheid bij de publicatie van het Dienstboek van de PKN en bij de (her)inrichting van maar liefst vier oud-katholieke kerken. Het Oud-Katholiek Seminarie wordt door het Elisabethfonds in staat gesteld de prijs uit te reiken. De laureaat hield ook het openingscollege, waarin de benadering van Allerheiligen door Willem Barnard (die zelf op soortgelijke wijze geëerd werd in 1996) centraal stond. Barnard was vanaf de jaren 50 in de Hervormde Kerk en vanaf het midden van de jaren 80 in de Oud-Katholieke Kerk een drijvende kracht achter liturgische vernieuwing en de doordenking van de liturgie. Zijn stem is in een tijd waarin het gedenken van overledenen steeds meer aandacht krijgt van belang: want wat doet de kerk nu eigenlijk als ze overledenen gedenkt? Barnard probeerde tot antwoorden te komen in theologische reflectie én door het schrijven van liedteksten en gebeden. Deze samenhang werd ook recht gedaan: de lezing van Uytenbogaardt was doorspekt met liedvoorbeelden, gezongen door Bart Klijnsmit (orgel) en Gertjan Arentsen (bariton) en alle aanwezigen. Klijnsmit en Arentsen verzorgden ook 8
verdere muzikale intermezzi, waarmee de laatstgenoemde zich ook kon presenteren als de nieuwe zangdocent van de seminaristen. Tenslotte was er ook een afscheid: drs. Lidwien van Buuren nam na zo n tien jaar en dertien uitgaves afscheid als eindredacteur van de Publicatieserie van het Oud-Katholiek Seminarie. Met enthousiasme en grote nauwkeurigheid heeft ze haar kennis, kunde en tijd aan dit vaak onzichtbare werk besteed. Redactievoorzitter Peter-Ben Smit sprak haar toe, en kon haar ook het jongste deel uit de reeks overhandigen, getiteld Herbronning. Het bevat de lezingen die op 9 december 2016 gehouden werden om te vieren dat de bijzondere leerstoel vanwege het Oud-Katholiek Seminarie 40 jaar aan de Universiteit Utrecht gevestigd was. Het zal via de webshop op www.okkn.nl te verkrijgen zijn. De gastvrijheid van de Haarlemse parochie zorgde ervoor dat de dag met een informeel samenzijn kon worden afgesloten. (Website OKKN) Oecumene Het Oecumenisch Forum voor Katholiciteit heeft een reactie geschreven op het Faith-andorder-document The Church: toward a common vision. De tekst zal binnenkort in brochurevorm verschijnen en aangeboden worden aan de deelnemers van de volgende forumdag die plaats vindt op 25 november. Thema: de katholieke Luther en spreker is prof. Dr. Thönissen van het Möhlerinstitut te Paderborn. JV Unie van Utrecht Met enthousiasme heeft de IBC kennis genomen van de publicatie van de resultaten van de tweede fase van de rooms-katholieke - oud-katholieke dialoog. Alle teksten van deze dialoog die in 2001 van start gegaan is, werden nu verzameld in één boek: Kirche und Kirchengemeinschaft. De nieuwe teksten betreffen het primaatschap van de paus, de relatie tussen de universele en lokale kerk en de Maria-dogma s. Verder zijn er ook nog twee teksten toegevoegd waarin oud-katholieken resp. hun standpunt ten aanzien van de openstelling van het ambt voor vrouwen uiteenzetten en hun visie op het samengaan van kerk- en eucharistiegemeenschap, uiteenzetten. Er is overleg gaande met de voorzitter van de Nederlandse RK-bisschoppenconferentie om de nieuwe teksten ook in het Nederlands te vertalen en uit te geven. JV Internationale oecumenische dialooggroepen De oud-katholieke afgevaardigden in de verschillende oecumenische dialogen die door de Unie van Utrecht gevoerd worden, troffen elkaar voor overleg, voorafgaande aan de internationale theologenconferentie. Door hen werden de teksten uit de RK-OK-dialoog in een eerste lezing besproken. JV Internationale oud-katholieke theologenconferentie De internationale theologenconferentie vond begin september plaats in Neudietendorf, Duitsland. In het kader van het thema dat zich focuste op de ander als uitdaging werd door theologen uit de anglicaanse, orthodoxe en rooms-katholieke hoek verteld hoe zij het oudkatholieke fenomeen zagen. En er werd ook ingegaan op de discussie over de sacramentaliteit van het homo-huwelijk. Dr Mattijs Ploeger gaf daarover een uitstekend 9
referaat. JV IBC De Internationale Oud-Katholieke Bisschoppenconferentie (IBC) vergaderde van 18 tot en met 22 juni in Wenen. Naast de gebruikelijke onderwerpen werd dit jaar speciaal aandacht besteed aan de stand van zaken rond de zegening van huwelijken van mensen van gelijk geslacht. Prof.dr. Urs von Arx en rector dr. Mattijs Ploeger hielden inleidingen en ook uit de gedachtewisseling onder de bisschoppen bleek, dat er geen overeenstemming geconstateerd kon worden met betrekking tot de vraag of er in deze gevallen van huwelijk gesproken kon worden en of, als dat wel het geval was, zoals in Nederland, de zegening als de bediening van het sacrament van de huwelijkszegening kon worden gezien. De bisschop van de Oostenrijkse kerk, dr. Heinz Lederleitner, gaf een update over de voorbereiding van het komende Oud-Katholieken Congres, dat van 20-23 september 2018 in Wenen zal plaatsvinden. In het overleg met de anglicaanse bisschoppen op het Europese vasteland Robert Innes, David Hamid en Pierre Whalon, en Carlos Lopez en Jorge Cabral, dat gewoontegetrouw aansluitend aan de IBC gekoppeld is, werd onder andere van gedachten gewisseld over de situatie van de anglicanen na de Brexit. Naar aanleiding van de misbruikgevallen in de Nederlandse kerk werden ervaringen uitgewisseld over de wijze waarop men met dergelijke gevallen omgaat en die probeert te voorkomen. Op 23 november 2016 vond in Uppsala (Zweden) de ondertekening plaats van de overeenkomst van volledige kerkelijke gemeenschap tussen de Kerk van Zweden en de kerken van de Unie van Utrecht. Van 19 tot 21 januari 2018 zal Aartsbisschop Antje Jackelèn een tegenbezoek brengen aan Utrecht. Bij die gelegenheid worden ook alle IBC-bisschoppen uitgenodigd. Bovendien zal aartsbisschop Antje op 19 januari de Oecumenelezing houden. Op 5 augustus 2017 vond het zgn. Requiem voor Bisschop Joachim Vobbe plaats, die de week ervoor op zijn naamdag overleden was. De waarnemend deken van Haarlem, pastoor Erna Peijnenburg, en de aartsbisschop van Utrecht mgr. dr Joris Vercammen waren daarbij aanwezig, Laatstgenoemde heeft er kort gesproken. Op 28 juni 2017 vierde emeritus-bisschop Hans Gerny in Bern zijn tachtigste verjaardag. Bij die gelegenheid kon zijn jongste publicatie gepresenteerd worden! Glaube ist kein Leistungssport. Gerny was een bisschop die zijn kerk met veel oecumenisch engagement leidde en ook het proces op weg naar de vrouw in het ambt gestalte gaf. Helemaal in zijn lijn vierde hij dat liturgisch en aansluitend met een boekpresentatie in de kathedrale kerk in Bern. JV De publicatie Glaube ist kein Leistungssport bevat een veertigtal preken en een aantal lezingen en artikelen uit de afgelopen decennia. Dit is ook voor Nederlandse lezers relevant: Bisschop Gerny is een theoloog met een heldere stijl die de kunst verstaat op het snijvlak van kerk en maatschappij zijn geloof te doordenken. In zijn preken neemt hij de kerk net zo zeer als de samenleving onder de loep en dit steeds op een uitdagende manier. 10
Zijn boek werd op 25 juni 2017 in Bern gepresenteerd, met zowel reacties uit de wetenschappelijke theologie (Angela Berlis), de oud-katholieke jeugd (Aisha Amrhein) en het bestuur van de kerk (Urs Stolz). Gerny s manier van theologiseren is oud-katholieke theologie op zijn best voor wie wat Duits leest (of dat wil oefenen): van harte aanbevolen. Voor het boek, zie: https://www.staempfliverlag.com/detail/isbn-9783727279324/gerny- Hans/Glaube-ist-kein-Leistungssport, voor een verslag van de presentatie, zie: https://www.christkath-bern.ch/unsere-kirchgemeinde/medienbildgalerie/festgottesdienst-bischof-em-hans-gerny/ Dat Bisschop Gerny ook op deze leeftijd met een nieuw boek, gericht op een breed publiek komt, kenmerkt hem. Ook na zijn emeritaat is hij zeer betrokken en actief gebleven. Zo was hij een drijvende kracht achter het in 2009 geïnitieerde project 'Berner Spurensuche' (http://www.bernerspurensuche.ch/) dat bekende Zwitsers uitnodigt een 'preek van de leek' te houden in middagpauzediensten in de kathedraal. Het zette en zet oud-katholieke theologie in de Zwiterse hoofdstad nadrukkelijk op de kaart. PBS AOCICC Deze Anglican Old Catholic International Co-ordinating Council, oftewel het internationale overlegorgaan van anglicanen en oud-katholieken, publiceerde in juni de brochure Anglicans and Old Catholic together in Europe. De brochure is bedoeld als samenvatting van het rapport dat de raad in 2011 onder de titel Belonging together in Europe publiceerde. Omdat dit rapport te omvangrijk was om er in parochies mee aan de slag te gaan, werd de brochure gemaakt. Hij is bedoeld om over en weer informatie te geven en om vervolgens mogelijkheden voor verdergaande samenwerking van anglicanen en oudkatholieke ter plaatse te onderzoeken en gestalte te geven. De brochure is tegen verzendkosten verkrijgbaar bij het Bisschoppelijk Buro. DJS Directorium 2018 Zondag 3 december 2017 viert de kerk de Eerste Zondag van de Advent. Het begin van een nieuw kerkelijk jaar, waarin de lezingen het zogenoemde B-jaar volgen. Er is een nieuw directorium beschikbaar, waarin de aanwijzingen voor de te vieren dagen zijn te vinden. Het is alleen digitaal beschikbaar via www.okkn.nl 11
Internationaal Oud-Katholieken Congres 2018 20 23 september via de website https://kongress2018.altkatholiken.at/ is reeds veel informatie te vinden. U kunt zich zelfs meteen aanmelden! DJS = Dirk Jan Schoon JV = Joris Vercammen PBS = Peter-Ben Smit RS = Rudolf Scheltinga 12