Imkersgilde de Vlijtige Bie BV

Imkersgilde de Vlijtige Bie BV Belgie-Belgique P.B. 9200 Dendermonde 1 P708659 Tweemaandelijks: febr-maart 2010 jaargang 13 - nummer 2010-1 Verantwoordelijke uitgever: De Croock Roger St.Onolfsdijk 93 9200 Dendermonde Afgiftekantoor: DENDERMONDE

Bestuur Imkersgilde de Vlijtige Bie Voorzitter: Eeckhout Maurice Wijmenstraat 51, 9340 Lede. tel: 053-804177 e-mail: fb710329@skynet.be Ondervoorzitter: De Leenheer Marcel Heikant 72, 9240 Zele. tel: 052-446818 e-mail: marcel.deleenheer@belgacom.net Secretaris - Penningmeester De Croock Roger St. Onolfsdijk 93, 9200 Dendermonde tel: 052-222718 e-mail: rdcroock@pandora.be Bestuursleden Annick Muyshondt Van Langenhovestraat 249, 9200 Dendermonde tel: 052-210760 e-mail: amuyshondt@skynet.be Quintin Lieven. Oeselgemstraat 11 tel: 09-3385333 e-mail: Lieven.Quintyn@skynet.be Speleman Patrik Burrelstraat 10, 9100 St. Niklaas tel: 03-7776342 e-mail: patrick.speleman@scarlet.be Gezondheidsdienst - Assistent veearts Eeckhout Maurice tel: 053-804177 Selectie moerteelt De Croock Roger tel: 052-222718 Website Roger De Croock tel: 052-222718 Bijenflora en bestuiving Van Den Bossche D Klinckaertstraat 81, 9200 Schoonaarde tel: 052-424960 e-mail: VdBDirk@skynet.be Bankinstelling: ING 393-0101012-27 Website: www.devlijtigebie.be Inhoud: Nieuws en feiten blz. 3 Activiteiten blz. 4, 5 en 6 Voerbakjes blz. 7 Woordje voorzitter blz. 8 Na een geslaagd feest blz. 9 Gewicht van koninginnen blz. 10 Uit de praktijk blz. 17 Activiteitenkalender blz. 19 Cover blz. 20 2

Nieuws en feiten Zoals in het vorig nummer van uw ledenblad al aangekondigd wordt dit het eerste van 2010. Iets later dus. Januari is hét tijdstip waarop wensen uitgesproken worden. Met deze wens ik dat ook te doen in naam van de leden en bestuur van uw vereniging. Die van mij komen vanuit mijn hart en mijn ziel. Zo dat is meteen gedaan. 2010 zal een als een uitzonderlijk druk jaar de geschiedenis ingaan, dat zal je duidelijk worden als je de activiteitenkalender op blz. 19 even overloopt. Maar dat is niet alles. In samenwerking met NEMEC en RKH starten we een cursus selectie en moerteelt op vrijdag 19 februari. Meteen hebben we onze activiteitenkalender ernstig moeten aanpassen. Rekening houdend met de beschikbaarheid van het lokaal, geen simpele opdracht. Zie verder op blz. 6 het programma. Wat volgt moet wel van mijn hart. De meeste onder ons zullen wel weten dat onze voorzitter ook bijenteeltassistent is voor ALLE imkers uit zijn ambtsgebied, ongeacht of ze al dan niet aangesloten zijn bij om het even welke vereniging. Om de imkers op welke manier dan ook te kunnen helpen, waren in 1977 door de KOIV een aantal microscopen, o.a. voor nozemaonderzoek, aangekocht met EEG toelagen. Bijenteeltassistent, Julien Borms kreeg er een ter beschikking die later aan Maurice is overgemaakt. 3 Roger In 2003 zijn er met eurogelden binoculair aangekocht voor varroacontrole waarvan er één, via de KOIV, aan Maurice is ter beschikking was gesteld. De KOIV mag dan wel instaan voor het beheer van die toestellen die HUN eigendom niet zijn maar wel de eigendom van de imkers van de provincie. De kortzichtigheid van de voorzitter en secretaris van de KOIV, tevens ook voorzitter en lid van de raad van bestuur van de KonVIB, kent blijkbaar geen grenzen noch schaamte. Is hun functie niet de belangen van de imkers behartigen? Wel dan schieten ze wel drastisch tekort. En ja de IVB is niet meer aangesloten bij de KOIV, dus moeten de beide toestellen in gebruik bij de bijenteeltassistent maar terug worden opgevorderd. Hetzelfde gebeurde ook bij Hugo Schelfhout, bijenteeltassistent en bestuurslid van Sinaai. Inmiddels zijn de toestellen opgehaald en zullen hier of daar zoals de prachtige vlag van de KOIV doelloos in een duistere kast verdwijnen. De pesterijen hebben het gehaald en het afbraakwerk is verricht. Proficiat aan beide bestuurders. Verder ga ik er geen woorden meer aan vuilmaken noch tijd aan spenderen, maar me verder onledig houden met nuttig en opbouwend werk ten bate van de imkers, de imkerij en onze vereniging in het bijzonder. Dat de tafelspringers daar maar een voorbeeld aan nemen.

Aankondigingen activiteiten Statutaire algemene vergadering Vrijdag 12 februari om 19.30 uur Lokaal: vrije basisschool Pachthofstraat 3 te Gijzegem Welkom door de voorzitter Verkiezing van een voorzitter, en drie bestuurslid (*) Financieel verslag door de penningmeester Verslag algemene vergadering van het VBVI Voorstellen activiteiten 2010 Suikerbestelling 2010 Overlarfproject Kreverhille en het BLUP project Aansluitend op de algemene vergadering Studievergadering Thema: varroabestrijding met darrenraat Gastspreker: Eric Bruggeman Eric snijdt al geruime tijd regelmatig darrenbroed als varroabestrijding en -controle. Hij geeft er ook een wetenschappelijke benadering aan met alle voor- en nadelen eraan verbonden. Het hoe en waarom zal hij op zijn geëigende manier brengen. Niet te missen dus. Allen op post En zoals steeds de consumptie(s) worden gratis door de vereniging aangeboden (*) Voorzitter Maurice Eeckhout: ontslagnemend en herkiesbaar Bestuurslid Annick Muyshondt: ontslagnemend en herkiesbaar Bestuurslid Patrik Speleman: ontslagnemend en herkiesbaar Bestuurslid Lieven Quintin is ontslagnemend wegens gezondheidredenen. Zijn opvolging tot einde van zijn mandaat in 2012 Kandidaturen voor bovengenoemde bestuursfuncties in te dienen bij de voorzitter, ten laatste vóór de aanvang van de vergadering. 4

Plantenruildag Het steeds maar verminderen en zelfs verdwijnen van de bijenweide is een actueel gesprekthema. Als imker kunnen en moeten we daar zelf iets aan trachten te doen. Op 6 maart 2010 vanaf 14 uur geven we de oplossing. Iedereen die wat aan planten te bieden heeft of zijn bijenweide wil uitbreiden komt hier aan de bak. Een gezellige babbel onder gelijkdenkende bij een koffie of pintje is mooi meegenomen. Nieuw: verdelen van phaceliazaad tegen 5,15 euro/kg (onder voorbehoud dat het tijdig beschikbaar is) (zie ook blz.16) Ook mee te brengen; uw humor en vooral goed weer. Studievergadering Zondag 21 maart om 9 uur Lokaal: vrije basisschool Pachthofstraat 3 te Gijzegem Thema: Imkeren met broedbeperking Gastspreker: Hugo Schelfhout Hugo promoot deze methode al sinds vele jaren en kent dus alle knepen. In zijn eigen boeiende stijl wil hij zijn ervaring met ons delen. De toepassing van deze methode samen met de zwermverhindering doormiddel van De tussenaflegger vormt de basis voor de biotechnische varroabestrijding (studievergadering van 16 april). Met de huidige verdwijnproblemen is dat geen overdreven luxe; komen dus. Opgelet: De statutaire algemene vergadering voorzien voor 19 februari zal doorgaan op 12 februari, wegens start cursus selectie en moerteelt De studievergadering van 21 maart was in onze activiteitenkalender voorzien voor 19 maart dit wegens onbeschikbaarheid van het lokaal. Tevens zijn er nog een paar kleien foutjes ingeslopen die al zijn aangepast. 1. Vrijdag 1 mei moet zaterdag 1 mei worden (overlarven en moerteelt). 2. Vrijdag 18 juni moet zaterdag 19 juni worden (gieten waswafels) Gelieve dit in uw agenda aan te passen. En uiteraard met mijn excuus. 5

Cursus selectie en moerteelt Zoals al informeel aangekondigd tijden onze algemene vergadering van 23 oktober 2009 heeft deze cursus intussen vorm gekregen. De theoretische lessen gaan door in ons Lokaal: Vrije basisschool, Pachthofstraat 3 te Gijzegem, van 19 tot 22 uur De lessenreeks wordt begeleid met een stevig naslagwerk. Deelnemen kost 45. Maximum 20 deelnemers Wat krijg u voor uw inschrijvingsgeld? Een degelijke cursus die goed wordt gedocumenteerd en gegeven wordt met een educatief hoogstaande presentatie. Twee jonge koninginnen uit het teeltprogramma tijdens de les georganiseerd Gratis deelnemen aan de paring van de koninginnen op Kreverhille, dus één jaar lidmaatschap inbegrepen. De opstellingkosten voor deze twee koninginnen op Kreverhille De voederdeeg voor de EWK s. (ervaring met de vorige reeksen veel slechte deegsoorten die miserie hebben meegebracht). eventueel ERK s tegen kostprijs (beperkt tot 2) Programma: 19-2-2010 Inleiding. Begrippen erfelijkheid, afstamming, teeltstof. 26-2-2010 Selectie, observatie, registratie en het begrip kruisingen 5-3-2010 Teeltconditie in pleegvolken voor het telen van koninginnen 12-3-2010 Teeltconditie voor de teelt van darren 26-3-2010 Teelt van koninginnen in moerechte volken 23-4-2010 Teelt van koninginnen in moerloze volken 30-4-2010 Creëren van kernvolkjes en nazorg 14-5-2010 Natuurlijke paringen 28-5-2010 Kunstmatige inseminatie 5-6-2010-14 uur- Omlarven en opstart teelt. Demonstratie/praktijk 12-6-2010 Invoeren van koninginnen 17-6-2010-17 uur- Inkooien, merken en bevolken van ERK. Demonstratie/praktijk 18-6-2010 cursustest 22-6-2010 plaatsen van ERK op paringsstand 3-7-2010 14 uur- Kunstmatige inseminatie. Demonstratie/praktijk. Demonstratie/praktijk gaan door op de bijenstand van Roger De Croock St. Onolfsdijk 93 te Dendermonde. 6

Cursus voor beginnende imkers Op 6 maart 2010 start Imkersgilde Het Scheldebieke Beveren en Omstreken een cursus Beginnend imker De cursus bevat 8 lessen waarvan 2 in de praktijk Mijn medewerking is gevraagd om enkele lessen te geven waaronder een praktijkles op mijn stand. Heb je interesse of ken je iemand die geïnteresseerd is, laat dan niet na me te contacteren, ik bezorg je alle nodige informatie. 7 Voederbakjes maken Nu het toch winter is en de bijen het liefst met rust gelaten worden is er tijd om na te denken om een en ander in elkaar te knutselen. Een goed idee is volgens mijn ondervinding het maken van voederbakjes. Begin van de lente is er bij sommigen de mening dat er moet aangeprikkeld worden met suikerdeeg, anderen vinden het maar niks. Er is voor beide meningen wat te zeggen afhankelijk van de weersopstandigheden Soms moet er wat bijgevoederd worden. Wel voor beide zijn de voederbakjes ideaal en zijn zeer eenvoudig te maken. Met die bakjes kan je meteen zien hoe de voeding wordt opgenomen. Je neemt daarvoor een stuk glas en snijdt dat op maat van ongeveer 10 bij 20 cm. Om glas gemakkelijk te snijden maak je het eerst proper met whitespirit. Daarop lijm je rondom een latje van ongeveer 1 cm. dik en 2,5 cm. breed. Om de latjes te lijmen gebruik je siliconen, zo bekom je een bakje. Deze bakjes kan je op voorhand vullen met suikerdeeg en gewoon omgekeerd op de voederopening plaatsen. Op die manier moet je de bijen niet storen en je ziet hoe de voeding wordt opgenomen. Suikerdeeg kan je kopen in de handel of in de vereniging maar ook gemakkelijk zelf maken. Ik neem 1 kg. poedersuiker of zelfs kristalsuiker dat ik eerst met een oude moulinex tot poeder maal. Daarin giet ik 300 gr. honing die daarvoor eerst verwarmd wordt. Ook doe ik er een zeer klein scheutje water bij. Dat alles zet ik gedurende 3 minuten in een glazen kom in de microgolfoven en dan is alles zeer vloeibaar en gemakkelijk te mengen met de menghaken van een mixer. Op die manier is het deeg nog goed vloeibaar en kan je het zo in de bakjes gieten om te laten afkoelen. Het deeg wordt net stijf genoeg om door de bijen opgenomen te worden. Je kan ze dan omgekeerd op de voederopening plaatsen. Als je het de eerste keer doet kan je het deeg laten afkoelen in de glazen kom en dan zie je of het de juiste dikte heeft. Is het niet naar wens dan warm je het opnieuw op om suiker of honing bij te voegen en de juiste stijfheid te krijgen. Maar 300 gr. honing en 1 kg. suiker + een bodempje water om je honingpot te spoelen is normaal goed. Succes ermee. Marcel

Woordje van de voorzitter Beste vrienden, Laatste varroaoffensief Sinds de werking van Apistan het liet afweten moeten we, wat vroeger een doodzonde was, de bijen in het najaar of vroege voorjaar nog eens behandeling geven. Voorwaarde: ze moeten (gesloten) broedloos zijn voor het middel dat dan nog kan gebruikt worden. Middelen: Oxaalzuur bedruppelen (B) of verdampen (V). Bedruppelen krijgt mijn voorkeur wegens minst gevaarlijk. Dosis: (B) 50 ml of (V) 2 gr voor grote volken en (B) 20 tot 25 ml of (V) voor kleine volken. Ik heb weet van enkele collega s die 8 Maurice Van harte een gelukkig Nieuwjaar gewenst, een goede gezondheid en veel geluk! Terwijl ik dit schrijf beleven we een ouderwetse winter met sterke vorst en een pak sneeuw. Voor onze bijen is dit geen probleem als er voldoende voedsel is en als er geen vocht in de kast kan komen. Bij kasten die onbeschut staan zorgen we voor een waterdicht deksel. Het laatste broed zal nu wel uitgelopen zijn: onze volken zijn dus broedloos. Wanneer de temperatuur het toelaat (7 à 8 ) kunnen we een varroabestrijding doen met oxaal- ( druppelen tussen de raten). Velen vragen zich af : hoe verwarmen de bijen zich? Als de temperatuur daalt onder de 10 maken de randbijen snelle bewegingen met hun vleugels, dit veroorzaakt een verhoogde lichaamswarmte die overgebracht wordt naar het midden van de tros. De randbijen gebruiken hiervoor voedsel om energie op te doen. Bij kasten die in de zon staan bij vriesweer kunnen de bijen soms naar buiten gelokt worden, dit kunnen we vermijden door een plankje voor het vlieggat te plaatsen zonder het volledig af te sluiten. De winter is ook de geschikte tijd om ons materiaal in orde te stellen:moerroosters reinigen, waswafels vernieuwen, was smelten en waswafels gieten om later in de ramen te plaatsen. Moge het beste van 2009 nog beter worden in 2010! Roger rond half december al behandelden. Volgens mij was er dan nog broed in sommige volken. Ik stelde dat vast bij enkele volken met jonge koninginnen die ondanks de vorstperiode na 12 december nog goed open zaten en zeer warm aanvoelden. Zelf zal ik gezien het huidige bare winterweer in januari 2010 behandelen wanneer de dagtemperatuur rond of boven de 5 C; meteen meer dan 21 dagen na het begin van de vorst. Lees ook nog eens na in ons ledenblad 2009-1 op blz. 13 en 14. Al weggegooid? Terug te vinden in het archief op onze site: www.devlijtigebie.be

Na een geslaagd feest. Terwijl buiten de sneeuw met bakken naar beneden valt en het jaar er zo goed als op zit maken we tijd om het bijenjaar te overlopen. Wellicht zal het voor iedereen een geslaagd seizoen geweest zijn. Voor onze bijen is het nieuwe seizoen eigenlijk al begonnen want waar de bijen nu niet in goede conditie zijn is het wellicht al 5 na twaalf voor komende lente. De imkers hebben in elk geval het bijenjaar afgesloten met het bekende en traditionele Ambrosiusfeest. Ik denk dat alle deelnemers het met mij eens zullen zijn dat ik het heb over een meer dan geslaagde samenkomst. Dat we dit in grote mate te danken hebben aan onze vriend en medelid Leonard weten we zeker te waarderen. We staan er elk jaar versteld van wat die man in een mum van tijd uit zijn koksmuts kan toveren. Namens iedereen wil ik hem speciaal bedanken voor al die jaren dat hij zich heeft ingezet om van dit feest een geslaagde dag te maken. Dit jaar heeft hij voor de laatste maal zijn kookkunst laten zien maar er ook voor gezorgd dat er opvolging zal zijn. In alle stilte hopen we dat hij zich in de loop van 2010 toch nog zal bedenken. In elk geval speciale dank aan Leonard en zijn medewerkers voor de jaren van inzet ten bate van alle imkers van de 9 Imkershuis De Wilgentuin Heeremans Norbert Resschebeke 12 9320 erembodegem tel: 053-66 76 52 Alle bijenmaterialen Eigen werkplaats Marcel vereniging. Na een lekker aperitiefje waar de eerste bijenverhalen al naar boven kwamen konden we genieten van een fijn en smakelijk voorgerecht bij een aangepast glaasje wijn. Ook het hoofdgerecht met aangepaste wijn was meer dan voortreffelijk. Ook een nagerecht en koffie mag op het feest van Ambrosius zeker niet ontbreken. Zo een namiddag is een ideale gelegenheid om met vrienden verlopen en komend bijenjaar te overlopen bij een gezellig samenzijn en hoe meer glaasjes wijn er gedronken worden hoe groter de oogst. Een dag als deze gaat altijd te vlug voorbij en werd traditioneel afgesloten met een gratis tombola waarbij vele nuttige prijzen te winnen waren die komende lente bruikbaar zijn. Namens alle deelnemers een speciaal woord van dank voor al degenen die zich voor dit feest op de een of andere manier nuttig gemaakt hebben. Richtprijs voor honing in bokalen van 500 gr. Een eerlijke prijs voor een (h)eerlijk product! Vergeet uw honingetiketten niet te kleven, het is verplicht Als lid krijg je 200 etiketten gratis 5 euro

HET GEWICHT VAN DE BIJENKONINGIN Eric Bruggeman Waarschijnlijk zijn er al lezers die de wenkbrauwen fronsen bij het lezen van de titel. Toegegeven, het is niet evident om de bijenkoningin op de weegschaal te zetten en om daar dan besluiten aan vast te koppelen. Bovendien moet er een microbalans worden ingeschakeld. Alhoewel dergelijke balans geen wereldwonder is, deze staat niet in elke bijenhal opgesteld. Bijkomende reden misschien om verwonderd te zijn over het onderwerp: in onze imkertijdschriften komt dit nooit aan bod, laat staan dat er al een of andere verwijzing naar zou zijn. Het idee waarom ik gedurende twee jaar wegingen heb gedaan is er gekomen naar aanleiding van vaststellingen die het vermoeden deden rijzen dat het gewicht van de koningin richtinggevend zou kunnen zijn voor enkele fenomenen in een bijenvolk. In eerste instantie lijkt bij mij het fenomeen stille moerwisseling veel frequenter voor te komen dan vroeger. Bovendien heb ik ondervonden dat het opzoeken van een koningin met als doel om ze te merken of te verwijderen eveneens verband houdt met haar robuustheid. Eenmaal gestart met de wegingen en na het opsporen van literatuur hieromtrent werden nog enkele vaststellingen gedaan. Vaststellingen die ik vroeger zonder veel aandacht reeds had waargenomen. 10 Als mijn veronderstellingen grond van waarheid hebben, moeten er ongetwijfeld publicaties zijn hieromtrent. Queen weight op Google bracht me o.a. bij Woyke en bij een bruikbare studie, gepubliceerd in Journal of Apicultural Research, een tijdschrift dat verschijnt onder de vleugels van het IBRA in Londen. Het IBRA is de afkorting van Bee Research Association. Deze organisatie is het internationale orgaan achter het wereldwijd netwerk van imkers en wetenschappers. Hun e-bib is raadpleegbaar door het inloggen met een paswoord dat je als lid wordt ter beschikking gesteld. In Vol 22 nr. 4 van 1983 publiceerden Donald, Nelson en Gary van de Universiteit van Californië: Honey Productivity of Honeybee Colonies in relation to Body Weight, Attractiviness and Fecundity of the Queen, vertaald als Honingproductie van bijenvolkeren in relatie tot het lichaamsgewicht, de attractiviteit en de vruchtbaarheid (legcapaciteit) van de koningin. Ook de Poolse onderzoeker Woyke deed zeer uitgebreid onderzoek met het oog op het lichaamsgewicht van jonge koninginnen door weging van het gewicht van werkstereitjes, door de mogelijke voordelen van de dubbele omlarving na te gaan en door de invloed na te gaan van de ouderdom van de larve bij het omlarven Het feit alleen al dat meerdere publicaties hierover handelen is het gevolg van waarne-

mingen te velde en niet omgekeerd. Het kan niet anders dat bij vele wetenschappers het onderzoek een rechtstreeks gevolg is van zichtbare verschillen in de robuustheid van de koningin. Ik gebruik met opzet robuust, omdat deze term in Oostenrijkse kweekprogramma s wordt gehanteerd voor selectie van carnica. Het onderzoek toonde een duidelijk verband aan tussen het gewicht van de koningin, de broedoppervlakte en de honingproductie. Bij statistische verwerking van gegevens wordt dit een positieve correlatie genoemd. De honingproductie steeg met 40% door selectie van koninginnen op het lichaamsgewicht. De onderzoekers adviseren om de selectie van koninginnen op gewicht reeds door te voeren vooraleer ze in productievolkeren wordt ingevoerd. 20 tot 40% van de gekweekte koninginnen voldoen niet. weken. Amerikaanse resultaten: Het gemiddelde gewicht van de bevruchte koninginnen uit de bevruchtingskastjes was 214 mg. Dit gewicht daalde naar 208 mg, na het vertoeven van 8 dagen in een transportinvoerkooitje. Eenmaal de honingproductie op volle toeren en de koningin haar maximale legcapaciteit bereikte, steeg het gemiddelde lichaamsgewicht naar 293 mg (na 7 weken). De zwaarste koninginnen bij de geboorte halen gewichten tot 235 mg. De lichtgewichten blijven onder de De koninginnen uit het Amerikaanse onderzoek werden gekweekt zoals dat als een standaardprocedure wereldwijd gebeurt: omlarven, pleegvolk, kweekvolk, enz. De doppen (invoer van koninginnen als dop!) werden in drieramers Dadanthoogselramen gebracht met 0.9 kg bijen (ongeveer 9000 bijen). De koninginnen werden gewogen enkele dagen na hun geboorte. Na 18 dagen werden ze in productievolkeren gebracht. Daarop volgende wegingen na 7 en 10 weken. Ook de broedoppervlakte werd opgemeten. De honingproductie werd nagegaan na 15 11 Alu De Croock nv Alle aluminium schrijnwerk Nieuwbouw Verbouwing met volledige binnenafwerking in hout Veranda s Rolluiken Garagepoorten Alle glaswerken Waterstraat 22 9308 Gijzegem-Aalst Tel: 053-70 09 27 E-mail: info@aludecroock.be html: www.aludecroock.be

190 mg. Koninginnen in volle leg tijdens perioden van grote aanvoer van voedsel, haalden een gemiddeld gewicht van 292 mg met uitschieters van 325 mg en 225 mg. De honingproductie was gemiddeld 63 kg per kast, maar de onderlinge schommelingen waren zeer groot. Een duidelijke correlatie was er tussen het gewicht van de koningin bij de geboorte en de honingopbrengst. De zwaarste koninginnen produceerden meer dan 80 kg. De gemiddelde broedoppervlakte 10 weken na de geboorte en na 7 weken in de productiekasten was 5300 cm 2. De schommelingen hier bedroegen 50%. Hun besluiten: De betere koninginnen die voor honingproductie in aanmerking komen wegen hun eerste week 214 mg en meer. De onderzoekers adviseren om de lichtere koninginnen in bevruchtingskastjes reeds de eerste week te elimineren. De verschillen in aantrekkingskracht van jonge bevruchte koninginnen op de werksters kon niet in verband worden gebracht met hun gewicht. M;a.w., op de vraag of zwaardere koninginnen ook een aantrekkelijker feromonencocktail konden presenteren kon niet positief worden geantwoord. 12 Het onderzoek van J.Woyke De Poolse onderzoeker Woyke heeft het complete programma van de koninginnenkweek onder de loupe genomen. Geen enkel detail werd daarbij over het hoofd gezien. Uit de lange reeks publicaties hieromtrent valt het op dat het gewicht van de koningin vaak hét uitgangspunt is geweest om alle parameters te bestuderen. Hij onderzocht de omlarving en de dubbele omlarving, het gewicht van werkstereitjes, de ouderdom van de larve op het moment van omlarven, de invloed van werksters bij het openbijten van de cel, het aantal noodzakelijke bijen in een bevruchtingskastje, de evolutie van het gewicht van de koningin gedurende de eerste maand, de invloed van het weer en de dracht op het hele gebeuren, de geheimen van de bruidsvlucht op gebied van aantal bruidsvluchten, het aantal paringen en de invloed op het aantal ovariolen, het gewicht van de eierstokken, enz. Zijn onderzoek leerde ons dat alleen zeer jonge larven (<1d) kwalitatieve koninginnen opleveren, dat de dubbele omlarving geen voordelen heeft, dat koninginnen moeten geboren worden in aanwezigheid van voedsterbijen, dat eenraamskastjes 1500 bijeen moeten bevatten en dat drieraamskastjes met 4500 bijen nodig zijn om ook de kwaliteit van het broednest te beoordelen. Alleen koninginnen die zijn geteeld volgens de regels van de kunst geven uitzicht op zware koninginnen die een hoge secretie van feromonen garanderen en garant staan voor hogere honingopbrengsten. De feromonencocktail is verantwoordelijk voor de harmonie in een bijenvolk.

In figuur 1 is de verdeling van het gewicht van de koningin bij hun geboorte weergegeven. De grafische weergave is uiteraard een Gausscurve. We zien dat de goede koninginnen bij de geboorte 218 mg en meer wegen en dat er zelfs recordgewichten boven de 250 mg gaan. Het Amerikaans onderzoek wordt dus bevestigd door de resultaten van Woyke. frequentie Figuur 2 geeft het gewichtsverloop weer van de jonge koningin in haar eerste maand. De beste koninginnen met een gemiddeld gewicht van 210 mg, wegen na enkele dagen nog 170 mg en nemen na de bevruchting toe in gewicht tot 230 mg. gewicht in mg 13 40 30 20 10 0 230 210 190 170 150 182200218227245263 gewicht in mg 1 2 3 4 5 6 groepen Het lijkt dus alleen zinvol om koninginnen te wegen één maand na de geboorte uit oogpunt van selectie voor honingproductie. Eén maand na de geboorte moeten de goede koninginnen 230 mg en meer wegen. Eigen onderzoek Raszuivere carnicamoeren leveren de eendagse larven voor omlarving. De verdere kweek en verzorging gebeurt op de klassieke manier. De 14 de of 15 de dag breng ik de gesloten doppen over in moerloos gemaakte volkeren, 9 dagen na het afvangen van de koningin en na het breken van aantal de doppen. Ook afleggers of een moerloos gemaakte zwerm krijgen een rijpe dop. Deze Fig 1 methode heeft voor- en nadelen. De voordelen halen het voor mij op de nadelen. groep 1 Fig 2 Bij de nadelen noteren we dat niet alle doppen een levensvatbare moer bevatten. Daarom wordt er samen met de dop ook een strook carnicaeitjes mee ingebracht. Door standbevruchting hebben mijn productievolkeren dus F1 moeren, die raszuivere darren opleveren. Af en toe een steeklustig en rumoerig volk is niet uit te sluiten. Bij de voordelen noteer ik dat het tijdrovende werk met bevruchtingskastjes vervalt (ik heb niet de tijd om via Kreverhille moeren te kweken en te laten bevruchten). Ook de koningin moet niet ingevoerd

worden, want ze loopt uit in het volk en ze ontvangt reeds direct voedsel vanaf het doorbijten van de dop. Ook volgens een Duits artikel is er kwaliteitsverlies van de koningin wanneer ze uitloopt in een kooitje in afwezigheid van werksterbijen. Door het invoeren met een dop is er een broedstop, die de voortplanting van de varroamijten onderbreekt. Om mislukkingen met moerloos gemaakte volkeren te voorkomen, kan de dopmethode ook gebeuren in een aflegger die boven een separator wordt gezet, bovenop het bijenvolk waar de moer moet vervangen worden. Bij een mislukking met de jonge moer is het volk niet reddeloos. volle leg op mijn stand. Enkele zijn geel gemerkt en dus geboren in 2007. Deze zijn nu nog steeds aanwezig op de kasten zonder zwermverhinderende ingrepen. De methode met het beperkt broednest is wel standaard en werkt mogelijk zwermverhinderend. De weging gebeurde in juni, juli of augustus, wat ik als volle legperiode beschouw. Gecorrigeerd gewicht (-2mg): 272 mg, 282 mg, 308 mg, 307 mg, 283 mg, 292 mg, 282 mg, 291 mg, 286 mg; het gemiddelde van 289 mg stemt overeen met de Amerikaanse bevindingen, die 292 mg aangeeft. Ook Woyke bevestigd dit. Voor het wegen van koninginnen maakte ik gebruik van een Mettler microbalans. Gemerkte moeren wegen 2 mg meer door het opalithplaatje en lijm; bij de weging wordt dus 2 mg afgetrokken. De eenvoudigste manier om te wegen is door gebruik te maken van een wasvinger die ik met een vormstok van Ø 9 mm heb gemaakt. De tarra van een wasvinger is ongeveer 2 gram. Iedere wasvinger wordt gewogen. Deze wasdop wordt gebruikt voor het manipuleren van de moer bij het afvangen, wegen en het terugzetten in het volk (een gaatje geprikt onderaan voor nauw contact tussen moer en volk). Na een uur is de dop doorgebeten. Ik geef de gewichten op van uitstekende koninginnen F1 carnica in 14

Koninginnen in volle leg, maar met te weinig en niet aaneengesloten broed (en doodgeknepen) wogen 249 mg, 250 mg, 257 mg, 236 mg, 210 mg, 188 mg, 258 mg. Gemiddeld dus te licht en ver weg van de zwaardere zusters. In het Amerikaanse onderzoek wordt aangegeven dat jonge koninginnen de eerste week na hun geboorte minimum 214 mg moeten wegen. Woyke zocht dit uit en geeft aan dat goede moeren bij het begin van de eileg 220 mg moeten wegen. De beste wegen 230 mg. Waarnemingen en veronderstellingen: De slechte carnicakoninginnen uit mijn onderzoek zijn zonder uitzondering donker tot gitzwart, zijn op het zicht kleiner, lopen onrustig op het raam en zijn moeilijker op te zoeken, sommige vluchten en kruipen in een cel zoals ook sommige werksters dat doen om zich vol te zuigen bij storing, het broed is van mindere kwaliteit. Uitstekende koninginnen zijn robuust, ze zijn allen bleker, gaande van brons tot geelbruin (soms zoals Buckfast) en lopen rustig en statig op het broed, ze vluchten niet en ze zijn gemakkelijk te vinden, ze hebben mooi aaneengesloten broed en leveren de meeste honing op. Ik had al sterke vermoedens dat koninginnen die niet als robuust kunnen gecatalogeerd worden en die pas in juli of augustus worden ingevoerd en niet meer kunnen beoordeeld worden op honingopbrengst, grote kanshebbers zijn om door stille moerwisseling te verdwijnen nog voor ze 1 jaar oud zijn. Het gewicht in volle leg kan ik niet meer nagaan, maar met de kennis van nu had ik de kwaliteit van het broednest wel nog kunnen nagaan. 15 Ik heb 5 koninginnen van 2008 gewogen uit EWK-kastjes die al gesloten broed hadden, maar nog ver verwijderd waren van hun volle leg. De gewichten waren 225 mg, 218 mg, 207 mg, 200 mg en 213 mg. De koninginnen werden alle 5 ingevoerd en aangenomen op productiekasten. Van deze 5 koninginnen is er één koningin overgebleven (deze van 218 mg) in 2009. In volle leg was haar gewicht 279 mg. De andere koninginnen zijn door stille moerwisseling verdwenen, waarvan 2 nog voor de winter. Eind maart 2009, bij het opstarten van de broedbeperking, werden 2 doppen aangetroffen en vernietigd in de kast met de moer van 207 mg. Half april stonden er opnieuw 2 doppen, maar de moer was al afgevoerd. Ik lees in enkele artikelen uit imkertijdschriften dat er analoge waarnemingen worden gedaan, die waarschijnlijk als stille moerwisseling moeten beoordeeld worden. Koninginnen als keunemoeren De betere opvolging van de moeren naar zachtaardigheid toe heeft zijn gevolgen gehad. Met een bijenstand in de Ardennen, met onwillige weersomstandigheden enz evolueer

je snel naar F2 koninginnen die spottend F16 worden genoemd. Bij mijn vader zaliger waren de enige criteria voor het behoud van een productiemoer: het uitzicht van het gesloten broed en de honingopbrengst. Voor haar eventueel F16 gedrag volstond de beroker en een kapruin. Als we jaren terug zachtaardigheid op de eerste plaats gingen zetten, raakte mijn pa steeds in ademnood. Een prachtige moer doodknijpen met een prachtig broednest en een volle honigzolder, maar met een agressieve bevolking was een doodzonde die steeds kracht werd bijgezet door de uitspraak: het is nochtans zonde, want t is gelijk een klein konijn. Algemeen besluit Het wegen van koninginnen is alleen een middel om te bevestigen wat je met het blote oog ook kunt zien. Goede carnicamoeren zijn robuust bij de geboorte en hebben overwegend een bleke kleur. In volle leg worden de verschillen opvallend, want dan wegen de betere moeren 20 tot 25% meer dan deze die je best elimineert. Dit is heel duidelijk zichtbaar. Bestellen van phaceliazaad Door een gezamenlijke aankoop is de prijs onvoorstelbaar laag. 5,15 euro per kg. Je kan me uw bestelling telefonisch 052-222718 of per e-mail rdcroock@pandora.be doorgeven. We trachten het te verdelen op onze plantenruildag van 6 maart Dat er al eens een lichtgewicht op de stand vertoeft zou niet zo erg zijn moest ook de honingopbrengst daar niet zo sterk onder lijden. Als we weten dat zeker één derde van de koninginnen niet voldoet, is uitkijken naar robuustheid een aan te raden gewoonte. Het onderzoek van Woyke toont aan dat we slechts in het allerbeste geval koninginnen kunnen kweken die voldoen. Te belangrijk om niet nog eens op te sommen: absoluut jonge larven worden omgelarfd, starter en teeltvolk moeten aan alle regels voldoen, jonge moeren moeten geboren worden in aanwezigheid van werksterbijen en de beste moeren zijn opvallend robuust. M.a.w. koninginnenkweek kan niet ernstig genoeg gebeuren en moet zo dicht mogelijk aansluiten bij het natuurlijke zwermgebeuren. Met dank aan: Albert Mettler voor het ter beschikking stellen van de microbalans Professor Van Laere voor de toegang in de e-bib van het IBRA Roger voor de grafieken, het nalezen van de tekst en de kritische opmerkingen. Bijenhof Bvba MORAVIE 30 8501 BISSEGEM www.bijenhof.com Bijenteelt benodigdheden tegen de voordeligste prijzen 16

Uit de praktijk Waarom en hoe honing kristalliseert. Elke Imker weet dat honing, wanneer hij uit de slinger komt, volledig vloeibaar is. Deze toestand behoudt hij echter niet lang. In vele gevallen wordt de honing, na een paar weken, troebel en verandert dan snel in een, min of meer harde, gekristalliseerde massa. Soms gebeurt deze kristallisatie reeds na enkele dagen in andere gevallen na maanden(bv acaciahoning). Omdat de imker perfecte honing wil aanbieden aan zijn klanten dient de kristallisatie perfect te verlopen. Honing is een mengeling van verschillende suikers met verschillende eigenschappen, die dan ook nog in verschillende verhoudingen in honing voorkomen. Gemiddeld bevat honing 35% glucose(druivensuiker) 35% fructose (vruchtensuiker) 5% sacharose, 20% water (vocht) en 5% andere producten (stuifmeel,propolis). De snelheid van kristallisatie hangt voor een groot deel af van de verhoudingen onderling. Zo bevat koolzaadhoning zeer veel glucose en kristalliseert dus zeer snel. Fruithoning en lindehoning kristalliseren langzaam omdat fructose in een grote verhouding aanwezig is. Ook bladhoning kristalliseert zeer langzaam. Vocht en andere natuurlijke producten zijn factoren die eveneens het kristallisatieproces bepalen. Ook het grof of fijn kristalliseren wordt door deze producten bepaald. De 17 Maurice Eeckhout temperatuur heeft invloed op het kristallisatieproces: bij 5 à 7 worden er vlug kristallen gevormd, bij 15 gaat het snelst. Dit verklaart waarom bij een snelle daling van de temperatuur (bij verandering van weer) de honing snel kristalliseert. De vochtigheid van de lucht speelt ook een grote rol. De kristallisatie van de honing zou men een kettingreactie kunnen noemen: er ontstaan kernen die zich vermenigvuldiging in gans de massa van de honing. Deze kernen zijn niets anders dan zeer kleine glucose kristallen of soms bij gebrek aan glucose, stofdeeltjes die de kristallisatie in gang zetten. Wanneer honing snel kristalliseert bekomt men kleine kristallen, bij langzame kristallisatie krijgen we grove kristallen. Om grove kristallen te voorkomen enten we onze geslingerde honing met een gekristalliseerde, fijne honing: de kristalisatiekernen gaan zich snel vermenigvuldigen. Door goed en dikwijls te roeren mengen de fijne kristallen zich over gans de massa en werken zo een snelle kristallisatie in de hand. Het witte laagje dat zich vormt op de ingepotte honing is samengesteld uit bijna zuivere glucose. De oorzaak is: de luchtbellen stijgen en de reeds aanwezige glucose kristallen worden naar boven gebracht. Wasdeeltjes die niet goed verwijderd werden komen zo ook naar boven. Witte strepen die ontstaan langs de wanden van de bokalen kunnen op dezelfde

manier ontstaan. Bij het vullen van de potten zorg ervoor om zo weinig mogelijk lucht in de honing te brengen. Om de witte korstvorming te voorkomen is het aan te raden, de ingepotte honing één tot twee dagen op een warme plaats te zetten (25 à 30 ), zo stijgen de luchtbellen in de kortst mogelijke tijd. Honing die slecht gekristalliseerd is kan men terug vloeibaar maken op 35 à 38 ( nooit op hogere temperatuur: honing verliest dan zeer veel van zijn goede eigenschappen). Dan kan men de honing terug enten en goed roeren om een betere kristallisatie te verkrijgen. 18 Wordt lid. Inlichtingen: Verdonck Leonard Tel: 053-80 32 79 Familiebericht. We melden het overlijden van Leona De Grave op 13 november 2009. Leona was de echtgenote van Frans Francet, secretaris van onze zustervereniging Sinaai. Leden en bestuur betuigen hun oprecht medeleven aan Frans en zijn familie.

Activiteitenkalender 2010 Datum Lokaal Activiteit Spreker Vrijdag 12 febr. 19.30 u Zaterdag 6 maart 14 uur Zondag 21 maart 9 u Vrijdag 16 april 19.30 u Zaterdag 1 mei 14 uur Zondag 2 mei 10.30 u Zaterdag 15 mei 14 uur Zaterdag 22 mei 14 uur Donderdag 3 juni 18 uur Zaterdag 19 juni 14 uur Maandag 21 juni 18 uur Zondag Vrije basisschool Gijzegem Hof Maurice Wijmenstraat 51 Lede Vrije basisschool Gijzegem Vrije basisschool Gijzegem Stand De Croock St. Onolfsdijk 93 Dendermonde Stand De Croock St. Onolfsdijk 93 Dendermonde Stand De Croock St. Onolfsdijk 93 Dendermonde Stand De Croock St. Onolfsdijk 93 Dendermonde Kreverhille Stand De Croock St. Onolfsdijk 93 Dendermonde Kreverhille Statutaire algemene vergadering. Aansluitend studievergadering Varroabestrijding - darrenbroed Plantenruildag Studievergadering Broedbeperking Studievergadering Zwermbeheersing en verzorging Praktijkvergadering Moerteelt en overlarven Afhalen: aangeblazen moerdoppen Praktijkvergadering Moerteelt voor Kreverhille (14 mei overlarven) Praktijkvergadering Oogsten en verzorgen van honing Wegvoeren Kreverhille Georganiseerd Praktijkvergadering Winnen en verwerken van was. Gieten van waswafels Afhalen Kreverhille Georganiseerd Namiddag van de vrije tijd Eric Bruggeman Maurice Hugo Schelfhout Roger Roger Roger Roger Roger Marcel Roger Vrijdag 22 okt. 19.30 u Zondag 28 nov. 12 uur 19 Vrije basisschool Gijzegem Ontmoetingscentr. Essestraat 1 Impe Statutaire algemene vergadering. Aansluitend studievergadering???????? Ambrosiusfeest.

Koninginnen als keunemoeren Op 16 juni 2003 had ik het genoegen om een bevalling van een jonge koningin voor eeuwig vast te leggen. Met deze wil ik Eric van harte danken voor de exclusiviteit voor dit artikel. In alle eerlijkheid, ik heb er nog een en ander bij opgestoken, o.a. het optimaal aantal bijen voor het vullen van ERK s. Het volgend bijenseizoen zal ik daarvoor zeker de weegschaal gebruiken. Met de cursus selectie en moerteelt in het vooruitzicht kan dit artikel zeker een bijdrage leveren om de meeste zorg te besteden aan het telen en verzorgen van koninginnen. Enkele minuten na haar geboorte. In het imkersjargon, na het uitlopen. Naar aanleiding van het artikel van Eric ben ik op zoek gegaan naar een mooie foto van een bijenkoningin en vond deze beide foto s. Mits de contouren weg te werken leek dit me een mooi voorbeeld van een robuuste koningin. Gewogen heb ik ze niet en daar ze uit een zwermdop ontstaan is zal ze ook geen lang leven beschoren zijn geweest; zonde?????