Vragen en antwoorden betreffende Overzicht specifieke uitkeringen 2007 Het aantal en de omvang van de specifieke uitkeringen Met waardering hebben de leden van de CDA-fractie kennisgenomen van de afname van het aantal specifieke uitkeringen in de afgelopen jaren. De daling in 2007 is echter gering. Ook is sprake van 51 nieuwe specifieke uitkeringen. De leden van de CDA-fractie vragen hoe zich dit verhoudt met het voornemen van het kabinet om de administratieve lasten voor de overheid te verminderen en meer decentralisatie in te voeren. Bij decentralisatie liggen eigen inkomsten en Gemeente- en Provinciefonds toch meer voor de hand? De leden van de PvdA-fractie hebben met belangstelling kennis genomen van de brief van de staatssecretaris. De stagnatie in de daling baart enige zorg. Het bestuursakkoord Samen aan de slag maakt dat de leden van de PvdA-fractie de regering graag het voordeel van de twijfel gunnen. De stagnatie in de daling illustreert dat de vermindering van het aantal specifieke uitkeringen geen sinecure is. Gezien het belang van decentralisatie en vermindering van administratieve lasten heeft het kabinet gekozen voor de halvering van het aantal specifieke uitkeringen aan het einde van de kabinetsperiode. Met inachtneming van eerder genomen beslissingen houdt dit in dat een aantal van ongeveer 45 resterende specifieke uitkeringen wordt nagestreefd. Het bestuursakkoord dat het Rijk en de VNG zijn overeengekomen speelt bij het bereiken van deze doelstelling een belangrijke rol. Het akkoord bevat een lijst van specifieke uitkeringen. Per specifieke uitkering is daarbij een maatregel aangegeven. Slechts in een minderheid van de gevallen gaat het om de maatregel instandhouding van de specifieke uitkering. Veelal betreft het de stopzetting of de overheveling naar het Gemeentefonds. De vermindering van de administratieve lasten is daarnaast ook het beoogde effect van de vereenvoudiging van de verantwoording en controle van specifieke uitkeringen. In dat verband is met ingang van 2007 als uitgangspunt het principe single information en single audit van kracht. De verantwoording van de specifieke uitkeringen sluit daarmee aan bij de reguliere jaarrekeningcyclus van gemeenten en provincies en bij de ministeriële verantwoordelijkheid voor het beheer van specifieke uitkeringen. Ook de leden van de VVD-fractie hebben met belangstelling kennis genomen van de brief bij het Overzicht specifieke uitkeringen 2007. Deze leden vragen naar de redenen van de sterke stijging van het aantal specifieke uitkeringen bij VROM, VWS en SZW. Deze leden vragen daarnaast hoe het kabinet denkt de beoogde sterke daling van het aantal specifieke uitkeringen te realiseren en naar de fasering er van. De leden van de VVD-fractie vragen ten slotte naar de reden van de sterke stijging van het bedrag aan specifieke uitkeringen bij de provincies. Er zijn meerdere redenen voor de stijging in het algemeen en bij deze departementen in het bijzonder. Het kabinetsbeleid zorgt voor expliciete aandacht voor de specifieke uitkeringen, met als resultaat een completer beeld. Een verdere uitbreiding is het gevolg van de explicitering van de definitie van het begrip specifieke uitkeringen. Ten slotte speelt nieuw beleid aan het einde van de vorige kabinetsperiode een rol. De drie
2 redenen cumuleren bij de drie genoemde departementen. Sommige specifieke uitkeringen ontstaan als gevolg van al dan niet expliciete wensen van de Tweede Kamer. Het kabinet hanteert de volgende instrumenten ter realisatie van de doelstelling om het aantal specifieke uitkeringen sterk te laten dalen: Een consequente beoordeling van nut en noodzaak van nieuwe specifieke uitkeringen. Geprobeerd zal worden zo vroeg en zo nadrukkelijk mogelijk alternatieven voor specifieke uitkeringen in overweging te nemen en ook de administratieve lasten in kaart te brengen; Het ruimer openstellen van het Gemeente- en het Provinciefonds voor de overheveling van specifieke uitkeringen (tijdelijk beleid en beleid met eigen verdeelwijze zonder vastgestelde overgang naar de algemene uitkering); Het bundelen van specifieke uitkeringen met een gering financieel belang tot bureaucratie-arme specifieke uitkeringen. Voor deze nieuwe vorm van specifieke uitkeringen is een wetswijziging nodig. Een voorstel van wet wordt naar verwachting nog in 2007 aan de Tweede Kamer aangeboden, om uiterlijk 1 januari 2009 in te gaan; De uitvoering van het Bestuursakkoord onder toezicht van een task force. Met aandacht voor de vraag of realisatie van de taakstelling volgens plan verloopt. Ten slotte is de sterke stijging van het bedrag bij de provincies het gevolg van een ruimere Brede doeluitkering verkeer en vervoer en van de totstandkoming van het Investeringsbudget landelijk gebied. Definiëring De leden van de CDA-fractie vragen of de staatssecretaris van BZK doorzettingsmacht heeft wanneer het gaat om te bewerkstelligen dat alle departementen op eenzelfde wijze specifieke uitkeringen definiëren en dezelfde regels hanteren met betrekking tot registratie en verantwoording. In het belang van de noodzakelijke eenduidigheid is een wetsvoorstel in voorbereiding om het begrip specifieke uitkeringen te definiëren. Datzelfde wetsvoorstel schrijft de wijze van verantwoording van specifieke uitkeringen dwingend voor. De voorbereiding geschiedt in nauw overleg met alle departementen. Departementen krijgen niet de vrijheid om een eigen definitie te hanteren of een andere verantwoordingswijze te kiezen. De registratie is wel een vrijheid van elk departement. In zijn contacten met de departementen richt BZK zich op het doel: het tijdig verkrijgen van een volledig beeld per departement. De leden van de PvdA-fractie vragen hoe het komt dat een ondubbelzinnige definitie van specifieke uitkeringen ontbreekt en er onvoldoende systematische registratie plaatsvindt. Ook de leden van de VVD-fractie verbazen zich hierover en vragen naar de reden. De leden van de PVV-fractie vinden het schokkend te lezen dat nog geen ondubbelzinnige definitie bestaat, om over het gemis aan systematische registratie, diversiteit van uitgangspunten en voorwaarden maar niet te spreken. Deze leden achten definiëring en
3 registratie een absolute topprioriteit, zonder welke verantwoorden van wat er met geld is gebeurd niet mogelijk is. De praktijk is dat door de constante aandacht in de afgelopen jaren het begrip specifieke uitkeringen werkende weg een zekere invulling heeft verkregen. Op basis van opeenvolgende Overzichten specifieke uitkeringen is een werkbare methode verkregen. Lange tijd heeft dit systeem goed voldaan. Elke geldstroom van enige omvang is zo in kaart gebracht. Uit een oogpunt van helderheid is er nu voor gekozen een expliciete definitie op te nemen. Die toegenomen behoefte aan helderheid wordt enerzijds ingeven door de doelstelling ten aanzien van het aantal specifieke uitkeringen. Die vereist een eenduidige telling. Daarnaast heeft door het nieuwe systeem van verantwoorden de vraag of een geldstroom al dan niet een specifieke uitkering is aan directe betekenis gewonnen. Teneinde de administratieve lasten te verminderen is voor het Rijk en voor de medeoverheden immers de verantwoordingswijze van specifieke uitkeringen veranderd. De leden van de VVD-fractie vragen waarom er thans geen sprake is van uniformering van specifieke uitkeringen en waarom daar niet eerder mee is begonnen. Deze leden vragen ook wat de gevolgen van het ontbreken van uniformering zijn en in welke mate de gemeenten en het Rijk daarvan hinder hebben ondervonden. De leden van de VVDfractie vragen ten slotte naar het tijdspad van het kabinet bij het uniformeren en regelluw maken van specifieke uitkeringen. Het ontbreken van uniformering heeft te maken met een complex aan factoren aangaande de specifieke uitkeringen: beleidsterreinen, doelstellingen, sturingsbehoeften, ontvangers, verstrekkers, enzovoorts lopen sterk uiteen. Tot uniformering is niet overgegaan, omdat het ontbreken ervan tot op heden niet of in onvoldoende mate als een gemis is ervaren. Als gevolg daarvan doen zich vermijdbare administratieve lasten voor. Bijvoorbeeld omdat extracomptabele registraties nodig zijn, dezelfde begrippen afhankelijk van de specifieke uitkering verschillend moeten worden uitgelegd. Deze verschillen zijn naar verwachting grotendeels ongedaan te maken. In het Bestuursakkoord Rijk-gemeenten is afgesproken dat vanaf april 2008 invulling wordt gegeven aan een verdere uniformering van bestedingsvoorwaarden. Ook wordt in dat traject betrokken of de beleidsinformatie per specifieke uitkering kan worden verminderd. Een vermindering overigens met inachtneming van de verantwoordelijkheid van de departementen en de Tweede Kamer. Introductie nieuwe verantwoordings- en controlesystematiek De leden van de CDA-fractie vragen hoe de toekomstige vorm van specifieke uitkeringen met strikte voorwaarden kan bijdrage aan het verminderen van het aantal specifieke uitkeringen met een geringe financiële omvang. De leden van de VVD-fractie vragen om meer inzicht in deze bijzondere vorm, zoals de aard van de voorwaarden en de realisatie van wetgeving.
4 De introductie van deze nieuwe vorm van specifieke uitkering is bedoeld om kleine specifieke uitkeringen, van bijvoorbeeld maximaal 10 miljoen euro per jaar, in één specifieke uitkering per departement te laten opgaan. Dat zou enkele tientallen specifieke uitkeringen schelen. Ook moet aan deze nieuwe soort specifieke uitkering het geld worden toegevoegd dat anders in de vorm van een nieuwe kleine specifieke uitkering aan de medeoverheden zou worden verstrekt. De introductie beperkt dus ook de toekomstige groei. De aard van de voorwaarden staat in het teken van sturen op hoofdlijnen en vermindering van bureaucratielasten. Daarom is er niet meer dan één bestedingsdoel met één verantwoordingsindicator of element. Om het instrument voldoende gewicht te geven is gekozen voor wijziging van de Financiëleverhoudingswet. Zoals hiervoor is aangegeven zal het wetsvoorstel de Tweede Kamer naar verwachting in oktober/november 2007 bereiken. De leden van de VVD-fractie maken uit het overzicht op dat het in de toekomst mogelijk wordt om in de algemene fondsen tijdelijk beleid op te nemen. Deze leden vragen of daarvoor wetswijziging nodig is en op welke termijn de Tweede Kamer daartoe een wetvoorstel tegemoet kan zien. Te onderscheiden zijn tijdelijk beleid in de zin van tijdelijke middelen, en tijdelijk beleid in de zin van structurele middelen waarvoor nog geen afgeronde verdeelwijze is vastgesteld. Voor beide wordt de bruikbaarheid van de algemene fondsen verruimd. Voor de eerste gebeurt dit door naast de verdeelsystematiek van de algemene uitkering ook een eigen op het dossier toegesneden verdeelsystematiek toe te staan. Voor de tweede gebeurt dit door de bestaande mogelijkheid dat een afwijkende verdeling wordt toegepast, niet tot een vooraf bepaalde periode te beperken. Wel zal jaarlijks de mogelijke inpassing in de reguliere verdeelsystematiek moeten worden getoetst. De beide verruimingen zullen in het bovengenoemde wetsvoorstel worden vastgelegd. De leden van de PVV-fractie zijn zeer kritisch over de wijze waarop gemeenten en provincies met hun geld om gaan. Gelden worden te vaak gebruikt voor doelen die niet specifiek onder een gemeentelijke of provinciale taak vallen, of die zelfs regelrecht in strijd met landelijk beleid zijn. Deze leden doen dit vanuit hun voorkeur voor een effectieve kleine overheid, die zijn taken goed en integer, transparant en gelijk uitvoert, en die klaar staat voor zijn burgers en ze niet onnodig hindert. De leden van de PVVfractie twijfelen naar aanleiding van het onderzoek van de Amsterdamse Rekenkamer naar de stadsdeelraad Amsterdam-Zuidoost aan de verantwoording door de gekozen gemeenteraden en provinciale staten. Corruptie beperkt zich niet tot Amsterdam- Zuidoost, aldus deze leden. Het is in ieder geval niet het voorbeeld van vertrouwen in een goed functionerende samenleving, waar de minister van BZK het in haar voorwoord bij het Bestuursakkoord van Rijk en gemeenten over heeft. Deze leden stellen dat het de minister van BZK zou sieren een onderzoek te gelasten naar alle gemeentelijke en provinciale besturen en raden. De leden van de PVV-fractie bepleiten directe etikettering van specifieke uitkeringen, en specifieke uitkeringen die zo specifiek mogelijk zijn. Per specifieke uitkering moeten specifieke doelen worden afgesproken, in plaats van te streven naar afspraken, uit te gaan van vertrouwen en de verantwoordelijkheid bij de gemeenten neer te leggen. Deze leden spreken zich uit tegen de introductie van de
nieuwe verantwoordingswijze single information en single audit en tegen het overhevelen van specifieke uitkeringen naar de algemene fondsen. 5 Het kabinet heeft een totaal ander beeld van de situatie bij gemeenten en provincies en komt zo ook tot een tegengestelde ontwikkelingsrichting van de bestuurlijke en de financiële verhoudingen met het Rijk. De afspraken in het Bestuursakkoord van Rijk en gemeenten leggen daarvoor een goede basis. Van belang blijft de vrijheid van gemeenten en provincies om, dicht bij de burger, maatschappelijke vraagstukken aan te pakken. Het openbaar worden van de feiten in Amsterdam Zuidoost en de discussie die daarover is ontstaan zie ik eerder als een uitdrukking van de vitaliteit van de gemeentelijke democratie met zijn checks en balances, dan dat zij aanleiding moeten zijn voor de maatregelen waarvoor de leden van de PVV-fractie pleiten.