LED-Pilot Industrieterrein Moerdijk Beknopte eindrapportage en advies Opdrachtgever Havenschap Moerdijk Ing. R. Fernhout Plaza 3, Havennummer 001 Postbus 17, 4780 AA Moerdijk Tel. +31(0)168 38 88 88 Fax +31 (0)168 38 88 99 Email: portoffice@havenschapmoerdijk.nl Uitgevoerd in opdracht van het Havenschap Moerdijk door: Bedrijf Van Terwisga Projectmanagement HS-Engineering Naam Gerrit van Terwisga Gerard Hermans Adres Koningstraat 90 Batavenweg 13 Woonplaats 4941 GX Raamsdonksveer 5349 BC Oss Email gerrit@terwisga.eu g.hermans@hs-engineering.nl Telefoon 06 2737 8017 06 2349 7397 1 7
Inhoudsopgave 0. Inhoudsopgave... 2 Voorbehoud... 2 1. Inleiding... 3 1. Projectomschrijving... 3 1.1 Doel van de LED-pilot... 3 1.2 Verlichtingsklasse... 4 1.3 De locatie van de LED-Pilot... 4 2. Uitkomst vergelijking... 5 3. Eindconclusie en advies... 6 Voorbehoud De in dit rapport gegeven vergelijkingen en uitkomsten zijn deels gebaseerd op door de leveranciers aangereikte gegevens en deels op basis van onderzoek. Alle onderzoeken zijn met projectbetrokkenen gecommuniceerd en op waarde beoordeeld. De onderzoeken zijn met de grootste zorg uitgevoerd op basis van de beschikbare gegevens en hulpmiddelen. De LED-Pilot Moerdijk is geen wetenschappelijk onderzoek, maar een vergaande marktverkenning naar de beste verlichtingsoplossing beschikbaar op dit moment. De uitkomst van dit onderzoek heeft een beperkte houdbaarheidsdatum door de snelle veranderingen in deze innovatie verlichtingsmarkt. De informatie uit dit onderzoek mag vrij worden gebruikt onder vermelding van de bron. 2 7
1. Projectomschrijving 1.1 Inleiding Dit rapport is een beknopte samenvatting van de eindrapportage en advies van de LED-Pilot op het havenen industrieterrein Moerdijk. Het is bedoeld om een vlotte inzage te krijgen in de pilot en de uitkomsten. Reeds in 2008 is door het Havenschap Moerdijk de wens geuit om op het industrieterrein Moerdijk een pilot uit te voeren voor LED straatverlichting. Hiermee wil het Havenschap invulling geven aan haar verantwoordelijkheid om energiebesparend en duurzaam bezig te zijn. Omdat de techniek van de LEDverlichting in die tijd nog niet voldoende ver was om de op het industrieterrein aanwezige lichtpunthoogtes van 12 meter bij lichtpuntafstanden van 45 meter aan te kunnen, is de LED-Pilot uitgesteld. Eind 2010 was de ontwikkeling zover dat LED-verlichting zover dat verlichtingsoplossingen voor een masthoogte van 12 meter op grotere schaal beschikbaar kwamen en werd opdracht gegeven tot het uitvoeren van de LED-Pilot. Op het industrieterrein Moerdijk staan momenteel ca. 201 lichtmasten van 10m hoog en ca. 671 lichtmasten van 12m hoog, allen voorzien van een SOX lichtbron. Aangezien een groot deel van de armaturen de komende jaren aan vervanging toe is ligt hier de kans om duurzaam te moderniseren. Vervanging van deze verlichting moet besparingen opleveren op energieverbruik en in onderhoudskosten. Daarnaast is een betere lichtkwaliteit gewenst ten behoeve van kleurwaarneming en cameratoezicht. De uitkomst van de LED-Pilot zal dienen om te bepalen door welke verlichtingsarmaturen de huidige verouderde armaturen de komende jaren zullen worden vervangen. Tevens is die keuze uitgangspunt voor te plaatsen verlichting op geplande uitbreidingen van het industrieterrein. 1.2 Doel van de LED-pilot Het belangrijkste doel van de pilot is om te bepalen welke verlichting lichtpunthoogten van 12m bij lichtpuntafstanden van 45m aankan. Dit zijn de uiterste masthoogte en mastafstand van de huidige aanwezige verlichting waarvan de armaturen in de nabije toekomst vervangen moeten worden. De lichtmasten zijn nog niet aan vervanging toe, en kunnen nog een armatuurleven behouden worden. De armatuur/lichtbroncombinatie welke als beste uit de pilot naar voren komt, kan dus alle potentiële vervangingslocaties aan. Per locatie dient dan zo nodig het lichtbronvermogen en de spreiding van de lichtbron te worden aangepast. Uitgangspunten Uitgangspunt voor de TCO-berekeningen is gebruikmaking van de bestaande lichtmasten op het haven- en industrieterrein Moerdijk. Uit inspectie van de gemiddeld 25 jaar oude lichtmasten blijkt dat die nog makkelijk een armatuurleven mee kunnen. In de berekening is de mastlevensduur daarom op 50 jaar gesteld. Deze levensduur sluit aan bij de levensduur van 25 jaar voor een armatuur. Hierdoor hoeven lichtmasten of armaturen niet voor het verstrijken van de levensduur vervangen te worden. Ook het inkorten of verplaatsen van lichtmasten is niet kostenefficiënt. Er is daarom uitgegaan van vervanging van de armaturen bij de bestaande lichtpuntafstanden (ca. 45m) en lichtpunthoogten (10-12m). De TCO-berekeningen zijn gebaseerd op de lifecyclekosten van een lichtpunt. Hierin zijn alle kosten verdisconteerd van het lichtpunt, zoals aanschaf, montage/plaatsing, planbaar onderhoud, energieverbruik en demontage/verwijdering. Op deze manier wordt bijvoorbeeld de (in)efficiëntie van een armatuur met een kortere levensduur en daardoor herhaalde (de)montagekosten in de berekening verwerkt. De vergelijking De waarden welke zijn verkregen uit de TCO-berekening zijn verwerkt in scores in de vergelijkingstabellen. De verkregen score is een momentopname en een indicatie van de kwaliteit van de verlichtingsoplossing. De kwaliteit van de verlichting wordt ook beoordeeld op basis van andere aspecten, te weten, de beoordeling van de armatuur, montage ervaringen, vergelijken kleurbeleving en de beoordeling van de leverancier. 3 7
De verkregen informatie is vastgelegd in de bijlagen bij dit advies. In bijlage 1 vindt u een totaaloverzicht van de waardering van de beoordeelde aspecten. 1.3 Verlichtingsklasse Over het algemeen komen op het haven- en industrieterrein Moerdijk de verlichtingsklassen ME3a, ME4a en ME5 voor (volgens de NPR13201). De situatie op de pilotlocatie komt overeen met verlichtingssituatie B1 en verkeersklasse ME5, en dient als basis voor de vergelijking van verlichtingsvoorstellen. Verlichtings- Situatie Verlichtingsklasse Eigenschappen verkeerssituaties en verkeersdeelnemers B1 ME5 1 Rijbaan, 2 rijstroken Geen geparkeerde voertuigen Wel fietsers op de rijbaan Snelheid max. 60 km/u Normale kruistpuntdichtheid, complexiteit bestuurderstaak, omgevingsluminantie en verkeersdichtheid. Tabel 1 1.4 De locatie van de LED-Pilot De LED-Pilot wordt gehouden in de 1.500m lange Energieweg. Deze nieuwe recent aangelegde weg is een zijstraat van de Westelijke Randweg. In het tracé zijn zeven meetvakken gecreëerd waar per meetvak vier lichtmasten zijn geplaatst op onderlinge afstanden van 45,65m. De buitenste twee armaturen schermen de binnenste armaturen af bij het uitvoeren van lichtmetingen. Daarnaast levert een reeks armaturen een beeld op van de beleving van de verlichting. R11 R12 Q27 Q26 4 7
2. Uitkomst vergelijking Naast de voorgestelde LED-oplossingen is ter vergelijking de bestaande situatie met SOX-, en CPOverlichting als conventioneel alternatief gezet. Uit de TCO-berekening blijkt dat de betere LEDverlichtingsoplossingen, indien goed geconfigureerd, efficiënter en beter zijn dan conventionele verlichting. Een hogere behaalde totaalscore in de vergelijking wil niet direct zeggen dat de verlichtingsoplossing beter is dan zijn opvolger. Het is echter wel een indicatie dat de verlichtingsoplossing gemiddeld genomen beter is op basis van de gewogen parameters. Essentieel is dat steeds gebruik gemaakt wordt van de laatst beschikbare componenten en een voor de locatie optimale configuratie. De volgende leveranciers daadwerkelijk deelgenomen aan de LED-Pilot en zich als volgt gekwalificeerd: Rangorde TCO metingen ME5 Tabel 9 Leveranciers Armatuur Rangorde TCO theoretisch ME5 1 e Indal-Industria Luma 2 1 2 e Philips Iridium 2 GRN 78 3 Philips Iridium 2 GRN 117 11 3 e Hoeflake / Swarco Futurlux 4 5 4 e Schredér Teceo 2 4 5 e Schredér Senso 1 7 6 e Industrielicht / Siteco Streetlight 10 midi 13 7 e Lighting Science LSR 3 6 8 e Innolumis White Moonlight 56W 12 Innolumis White Moonlight 100W 15 Hoogaerts Arquicity C12 9 iguzzini (Atex Licht) Archilede BE01 14 iguzzini WOW Small BH36 2 Kaspers Lighting Stratos P40R90 W8A 230 8 GE R250 Double / ASY3 / 111 / 60 10 5 7
3. Eindconclusie en advies In bijlage 1 zijn per leverancier de verschillende beoordelingsaspecten overzichtelijk naast elkaar gezet. Het is uiteindelijk de samenhang van de verschillende aspecten dat leidt tot een totaaloverzicht van de kwaliteit van de aangeboden verlichtingoplossing en van de leverancier. De 7 beste verlichtingsoplossingen zijn in principe allemaal goede verlichtingsoplossingen mits goed geconfigureerd en afgestemd op de locatie van plaatsing. Het is de samenhang van de verschillende beoordelingsaspecten die de kwalificatie van de verlichtingsoplossingen bepaald. Advies Lichttechnisch en energetisch presteerden de verlichtingsoplossingen van Indal-Industria, Hoeflake en Philips binnen de gesteld marge en tolerantie van 5%. Vak D, Indal-Industrie, Luma 2 Vak E, Philips, Iridium 2 Vak F, Hoeflake Futurlux 4 Uit beoordeling van alle beoordelingsaspecten tezamen blijkt de Luma 2 armatuur van Indal-Industria de beste prijs/kwaliteit verhouding te hebben. Naar aanleiding daarvan wordt door G. van Terwisga en G. Hermans aan het Havenschap Moerdijk geadviseerd: Om de verlichtingsoplossing van Indal-Industria primair toe te passen om de verlichting op het haven- en industrieterrein Moerdijk te vervangen met inachtname van de volgende aandachtspunten: De opmerkingen in bijlage 4, 5 en 8. Als alternatief zijn de verlichtingsoplossingen van Philips en van Hoeflake/Swarco een goede optie. Met inachtname van de volgende aandachtspunten: De opmerkingen in bijlage 4, 5 en 8. Algemene aanbevelingen Toepassing van een hogere kleurtemperatuur tot 5.400 en wellicht 5.700 K waardoor een aanvullende besparing is te realiseren van 3-4%. Toepassing van een dim- en beheersysteem voorzien van DALI OLC s. Toepassing van drivers met actieve cos phi correctie. De mogelijkheden van een langlopend (20 jaar) garantie- en servicecontract onderzoeken. Onderzoek uit te voeren naar de voordelen en het verdere besparingspotentieel bij toepassing van een dim- en beheersysteem. Overige aandachtspunten De nieuwe generatie LED s (t.o.v. de in de pilot toegepaste LED s) verbruikt 10-15% minder energie. Door de conventionele SOX 135W armaturen nu te vervangen door LED-verlichting is een grote besparingsslag te behalen. Door innovaties zal LED-verlichting ook in de toekomst nog verbeteren, echter is de kans groot dat een besparing op deze schaal niet meer haalbaar zal zijn. De dan te behalen besparing ten opzichte van de momenteel efficiëntste verlichting zal veel kleiner zijn als de nu te realiseren besparing. Het effect van de toekomstige besparingen zal grotendeels en misschien wel volledig teniet worden gedaan door de dan hogere vervangingskosten. Dit maakt dat de technische levensduur van een nu gekozen verlichtingsoplossing ook de economische levensduur wordt. Verdere besparingen zijn eventueel te realiseren door toepassing van een dim- en beheersyteem. Dit is sterk afhankelijk van het gekozen systeem al dan niet in combinatie met sturing en beheer van overige objecten zoals gemalen, poorten, cameratoezicht en dergelijke. De meetgegevens zijn een momentopname van de locatie Energieweg en geven de prestaties weer van de verlichtingsoplossingen omstreeks juni 2012. Innovaties en productverbeteringen gaan continu door waardoor dit onderzoek een beperkte houdbaarheid heeft. 6 7
Bijlage 1 7 7