INHOUD Betoverend Lanzarote 9 Canarische Eilanden 10 ACHTERGRONDEN 13 Ligging en landschap 13 Donkere aarde, groene oases 13 Slapende vulkanen 16 Vegetatie 16 Heilzame aloë 17 Fauna 21 UNESCO-reservaat 22 Natuur- en milieubescherming 22 Honden of kanaries? 22 Van geitenhoeder tot wijnboer zeven eeuwen Lanzarote 23 Grieken en Romeinen 23 Grotbewoners 23 14 e eeuw: Italiaanse ontdekkers 25 15 e eeuw: Franse bezetters 26 16 e eeuw: Spaanse kolonisten 26 Emigranten 27 Nieuwe handel 28 Het Franco-tijdperk 28 Lanzarote in de 21 e eeuw 29 Bevolking en cultuur 30 Konijnenjagers 30 Vissers en boeren 30 Zwarte magie: landbouw van vulkanische bodem 31 Duurzaam toerisme 31 Religie 33 Muziek en dans 33 Kunst en architectuur 33 César Manrique: talentvol kunstenaar, idealist en nationale legende 34 Kunstnijverheid 37 Eten en drinken 38 Spek en bonen 38 De ene mojo is de andere niet 38 Gofio 39 Eettradities 39 Tapas 40 Groente en fruit 40 Kaas 40 Toetjes (postress) 41 Wijn 41 Andere dranken 42 PRAKTISCHE INFORMATIE 43 Algemeen 43 Toeristische informatie 43 Periodieken 43 Websites 43 Toeristenbureaus op Lanzarote 43 Consulaten 43 Werk 44 Klimaat en beste reistijd 44 Gezondheid 45 Geldzaken 46 Reisdocumenten 46 In- en uitvoerbeperkingen 46 Bagage 46 Foute souvenirs 47 Vervoer naar Lanzarote 48 Per vliegtuig 48 Aankomst en vertrek 48 Transfers 49 Per boot 49 Cruises 49 Inter-eilandverbindingen 49 Vervoer op Lanzarote 50 Verkeer algemeen 50 Autohuur 50 Scooters en motoren 51
6 LANZAROTE Kaarten 51 Bus 51 Taxi 52 Fiets 52 Boot 52 Accommodatie 53 Pakketreizen 53 Bijzondere en kleinschalige accommodaties 54 Kamperen 55 Met kinderen naar Lanzarote 56 Vlucht 56 Verblijf 56 Gezondheid 56 Uit eten met kinderen 57 Leuk om te doen met kinderen 57 Uitgaan 59 Bars en cafés: sociale ontmoetingsplaatsen 59 Uit eten 59 Vegetariërs 60 Culinaire woordenlijst 60 In het café 62 Informatie van A tot Z 63 Activiteiten algemeen 63 Boottochtjes 63 Deltavliegen en parapente 63 Drinkwater 63 Drugs 64 Duiken 64 Elektriciteit 64 Excursies 65 Feestdagen, festivals en evenementen 65 Fietsen 67 Fooien 68 Fotografie 68 Galeries 68 Gay 68 Gehandicapten 68 Golfen 68 Havens 69 Huisdieren 69 Internetcafés 69 Kajakken 69 Kitesurfen 69 Kranten en tijdschriften 69 Musea 69 Naturisme 69 Omgangsvormen 70 Openingstijden 70 Paardrijden 70 Parasailing 70 Politie 71 Post 71 Souvenirs 71 Stranden 72 Surfsport 72 Taal 74 Telefoon 74 Telefoonnummers 75 Tennis 75 Trouwen 75 Tijdverschil 75 Veiligheid 75 Vliegen 76 Vissen 76 Vogels kijken 76 Wandelen 76 Wandelen met begeleiding 77 Wandeltips 77 Windsurfen 77 Winkels, markten en supermarkten 77 Zeilen 78 BEZIENSWAARDIGHEDEN 79 Dorpen, stranden en lavavelden 79 Tips 79 De top elf van Lanzarote 80 Isla La Graciosa 80 Mirador del Río 80 Grotten van Jameo del Agua en Cueves de los Verdes 80 Famara 80 Historisch Teguise 80 Lagomar 80 Fundación César Manrique 80 Museo Agrícola El Patio 81 Timanfaya Nationaal Park 81
INHOUD 7 La Géria 81 Papagayo 81 Noord-Lanzarote 82 Routesuggesties vanuit Arrecife of Costa Teguise 82 Costa Teguise 82 Tahiche 87 Fundación César Manrique 87 Teguise: De oude hoofdstad 88 Bloed in de straten 91 Bezienswaardigheden 91 Grootste markt 92 Omgeving Teguise 93 Vulkaan, fort en museum 93 Lagomar 94 La Caleta de Famara en Playa de Famara 95 Omgeving 97 Los Valles 97 Ermita de las Nieves, kerk in de wolken 97 Haría, de oase 98 Markt 99 Omgeving 100 Ten noorden van Haría 101 Tropische vogels 101 Mirador del Río, het mooiste uitzicht 101 Yé 102 Las Pardelas 102 Mala en Guatiza 102 Jardin de Cactus, cactustuin tussen de cactussen 103 Arrieta 104 Malpaís de la Corona 105 Lavatunnels 105 Jameos del Agua 106 Cueva de los Verdes 108 Órzola 109 Chinijo-archipel 110 Isla La Graciosa, de bekoorlijke 110 Piratennest 112 Midden-Lanzarote 116 Puerto del Carmen 116 Tías 122 Luchtvaartmuseum 123 Puerto Calero 123 Zeezoogdierenmuseum (MCC) 125 Arrecife, hoofdstad met één flatgebouw 126 Jonge stad 127 Wandeling Arrecife 131 San Bartolomé 134 Omgeving San Bartolomé 135 Mozaga 136 Monumento al Campesino 136 Casa Museo del Campesino (Boerenmuseum) 137 La Géria, wijnbouw als kunstvorm 138 Wijnroute 139 Tiagua 140 Museo Agrícola El Patio (Agrarisch openluchtmuseum) 140 Windmolens 141 Sóo 141 Tinajo 142 Mancha Blanca 142 La Santa: Sportcentrum van wereldklasse 142 Zuid-Lanzarote 144 Playa Blanca 144 Omgeving Playa Blanca 148 Papagayo 149 Timanfaya Nationaal Park 150 Vuurbergen 150 Bereikbaarheid 151 Parkeerplaats en restaurant 154 Kamelentours 154 Vulkaanroute 155 Hel op aarde: de grootste uitbarstingen sinds mensenheugenis 157 Wandeltochten 157 Bezoekerscentrum 158 Yaiza 158 Bezienswaardigheden 160 Omgeving Yaiza 161 Saliñas de Janubio 161 Schepen der woestijn 162
8 LANZAROTE De stoomketels van Los Hervideros 163 El Golfo 164 Charco de los Clichos, het smaragdgroene kratermeer 164 Olivijn, zonnekracht in stollingsgesteente 165 Femés 166 Playa Quemada 167 Fuerteventura 167 Los Lobos 168 Verder lezen 170 Geschiedenis, kunst en cultuur 170 Flora en fauna 170 Wandelen 171 Reisliteratuur 171 Voor kinderen 171 Over de auteur 172 OPGENOMEN KAARTEN Lanzarote, ligging 11 Lanzarote, overzichtskaart 14-15 Lanzarote, fysisch 18-19 Klimaattabel 45 Noord-Lanzarote 83 Costa Teguise 84-85 Teguise 89 La Graciosa 111 Midden-Lanzarote 118-119 Puerto del Carmen 120-121 Puerto Calero 124-125 Arrecife, overzichtskaart 128-129 Arrecife, centrum 133 Zuid-Lanzarote 145 Playa Blanca 146-147 Timanfaya Nationaal Park 152-153 Yaiza 159 Fuerteventura 168
13 ACHTERGRONDEN LIGGING EN LANDSCHAP Lanzarote is 60 km lang en op zijn breedste punt 21 km breed. In grootte is t het vierde eiland van de Canarische Eilanden, na Tenerife, Fuerteventura en Gran Canaria. Het is het meest noordelijke eiland van de archipel en ligt nog geen 125 km van de westkust van Afrika en 1100 km ten zuiden van Spanje. Ten noorden van Lanzarote ligt de Chinijo-archipel met een paar kleinere eilanden waarvan alleen La Graciosa bewoond is. Buureiland Fuerteventura bevindt zich op slechts 11 km afstand ten zuiden van Lanzarote. Er zijn aanwijzingen dat beide eilanden ooit met elkaar verbonden waren. Lanzarote is verdeeld in zeven stadsdistricten die alle de kust raken. Van noord naar zuid zijn dit: Haría, Teguise, San Bartolomé, Tinajo, Arrecife, Tías en Yaiza De Griekse wijsgeer Plato meende dat de Canarische archipel deel uitmaakte van het legendarische verdwenen rijk Atlantis maar in de 21 e eeuw krijgt deze veronderstelling weinig steun meer. Waarschijnlijker is dat de eilanden ontstonden door onderzeese vulkanische activiteiten, veroorzaakt door de enerzijds oostwaarts bewegende Afrikaans-Eurazische plaat en de anderzijds westwaarts bewegende Amerikaanse platen. In feite zijn de eilanden toppen van grote onderaardse bergketens. Lanzarote, de Chinijo-archipel en Fuerteventura zijn zo n dertig tot veertig miljoen jaar geleden gevormd, de andere Canarische Eilanden zijn een stuk jonger. Donkere aarde, groene oases Nergens anders is de vulkanische oorsprong van de eilanden beter te zien dan op Lanzarote voor geologen is dit een van de interessantste plekken op aarde. Titeroygatra, zo noemde de oorspronkelijke bevolking hun eiland, land van gekleurde heuvels. Het landschap is voor een groot deel bedekt met verschillende lagen gestold lava, keihard, donker of in oker- en aardetinten, met daarop verspreid zo n driehonderd kraters en vulkaankegels. Waar het lavadek ouder is, is de bodem verweerd tot fijnkorrelig grijs en zwart poeder. Zo n dramatisch decor zal niet iedereen meteen kunnen bekoren maar heeft op veel mensen toch een wonderlijke aantrekkingskracht. Wie de omgeving een paar dagen op zich laat inwerken zal zeker geïmponeerd raken door de woeste schoonheid ervan. Dat de eilandbewoners de natuur van hun thuisland zo goed naar hun hand hebben weten te zetten dwingt daarbij respect af. Op veel plaatsen helpen zij het groen een handje om zich te ontworstelen aan de droogte en de verstikkende laag lava. En met succes! Cactussen, palmbomen,
43 PRAKTISCHE INFORMATIE ALGEMEEN Toeristische informatie Bij het Spaans Verkeersbureau, Laan van Meerdervoort 8-a, 2517 AJ Den Haag, 9070 3465900, infolahaya@tourspain. es zijn folders over Lanzarote en de andere Canarische Eilanden aan te vragen. Inwoners van België kunnen terecht bij de Spaanse Dienst voor Toerisme, Koningsstraat 97, 1000 Brussel, 902 2801926, bruselas@tourspain.es. Periodieken Actuele informatie over sportwedstrijden, openingstijden en dergelijke is te lezen in de wat saaie Canarische overheidsuitgave Lancelot. Hiervan bestaan Spaanstalige, Duitstalige en Engelstalige edities. Deze zijn verkrijgbaar in souvenirwinkels op Lanzarote voor 2. Gezelliger is het gratis Britse tijdschrift Lanzarote Gazette. Dit ligt bij bars en restaurants met een Britse en Ierse clientèle. Hierin behalve veel advertenties ook interessante achtergrondartikelen over het toerisme en andere zaken die de Britse inwoners van Lanzarote zoal bezighouden. De Spaanstalige versie van de Gazette heet Viva Lanzarote. Websites De informatie op de website www. spaansverkeersbureau.nl is vooral gericht op het vasteland van Spanje. Bruikbaarder is de internationale pagina www. spain.info. Er zijn ook talloze websites geheel gewijd aan de Canarische Eilanden in het algemeen zoals www.vive canarias.com (ook in het Nederlands) of specifiek aan Lanzarote zoals www. discoverlanzarote.com en www.lanza rote.com. www.turismolanzarote.com is de officiële webpagina van de Lanzarote Tourist Board. Lees je Spaans, kijk dan eens op de internetkranten www. lanzarotedigital.com, www.lavozdelan zarote.com en www.diariodelanzarote. com. Discussies over de Canarische Eilanden zijn te volgen op www.canaryforum. com. Toeristenbureaus op Lanzarote Hoofdstad Arrecife en iedere badplaats heeft een oficina de turismo. Je kunt er plattengronden van de omgeving halen, folders over bezienswaardigheden en informatie over naderende feesten. Ook in de aankomsthal van het vliegveld zit een informatiekiosk, 9928 820 704. Hier is een goede kaart van het eiland gratis op te halen. De openingstijden van deze kiosk zijn afgestemd op de aankomsttijden van de vliegtuigen. De openingstijden van de andere kantoren vindt je bij de plaatsbeschrijvingen in deel 3 van deze gids. Consulaten Nederlands consulaat Calle León y Castillo 244, Las Palmas de Gran Canaria, 9928 242 382 en Calle La Marina 7, Santa Cruz de Tenerife, 9922 243 575. Belgisch consulaat Calle Villalba Hervas, 4 2, Santa Cruz de Tenerife, 9922 241 193. Op Gran Cana-
116 BEZIENSWAARDIGHEDEN Midden-Lanzarote Het centrale deel van Lanzarote is landschappelijk minder spectaculair dan het noorden maar heeft toch het nodige te bieden, waaronder de beste (banket)bakkers van het eiland. Het heeft een gematigd klimaat, gelegen tussen het winderige noorden en warme zuiden en er zijn een paar vruchtbare gebieden. Dit is goed te zien aan de landbouwgronden rond dorpen als Mozaga en Tiagua. Twee musea zijn aan dit onderwerp gewijd: het door Manrique ontworpen Casa Museo del Campesino en het prijswinnende Museo Agrícola el Patio. Manrique eerde het boerenleven ook met zijn Monumento al Campesino, een grote witte sculptuur die prominent in het landschap staat. Weg LZ 30 zigzagt van Arrecife naar La Santa aan de tegenoverliggende kust en passeert deze bezienswaardigheden. Ook de wonderschone wijnstreek La Géria komt in dit hoofdstuk aan bod. PUERTO DEL CARMEN Puerto del Carmen, een paar kilometer ten zuiden van het vliegveld is het oudste, grootste, bekendste en meest levenslustige vakantieoord van Lanzarote. Er zijn een paar brede goudgele stranden, veelal aangelegd en door rotspartijtjes van elkaar gescheiden. Playa Grande (op oude kaarten nog verwarrend Playa Blanca genoemd) en Playa de los Pocillos zijn het grootst en drukst bezocht. Bij beide loopt het zand heel geleidelijk af in zee en er zijn parasols en ligstoelen te huur. Hierachter loopt een boulevard (Avenida de las Playas) waar geen einde aan lijkt te komen: kilometers aaneengesloten bungalowcomplexen en hotels geflankeerd door autoverhuurders, ruim honderd restaurants (met hier en daar menu s in zes talen), boetieks, juweliers, souvenir- en elektronicawinkels, clubs, pubs, duikcentra, een casino en alle andere voorzieningen die een vakantieganger zich wensen kan. Het is allemaal nog niets vergeleken met de stranden van Zuid-Tenerife en Gran Canaria maar voor je rust kom je hier duidelijk niet. Het uitgaansleven, dat ook jongeren uit Arrecife trekt, staat bekend als het beste van het eiland. Aan de zuidkant van de boulevard ligt het hypermoderne winkel- en uitgaanscentrum Biosfera. Verderop is nog iets te herkennen van het charmante vissersplaatsje dat Puerto del Carmen ooit was. Als je het strandvertier even beu bent kun je er heerlijk door straatjes met oude huizen slenteren en langs het haventje waar plezierboten en kleurige vissersbootjes lieflijk dobberen in de zon. Hier vertrekken ook de diverse excursieboten. Aan de haven ligt een groot plein waar s avonds de kinderen voetballen. Daaromheen diverse pubs en restaurants met hooggelegen terrassen. Ook de eetgelegenheden in de straten erachter hebben meer sfeer dan die aan de Avenida de las Playas. Het nieuwe, noordelijk deel van Puerto del Carmen (vanaf hotel Jameos Playa) is rustiger. Hier gaat de boulevard over in een autovrije promenade
MIDDEN-LANZAROTE 117 Haven van Puerto del Carmen met veel palmbomen tot aan het einde van Playa Matagorda. Joggers en wandelaars weten dat je vanaf daar helemaal kunt doorlopen tot in Arrecife, achter het vliegveld langs en via een ononderbroken breed, doorgaans verlaten strand. Halverwege ligt Playa Honda, een uit de grond gestampte nieuwbouwwijk met een wat saai rechthoekig stadsplan, een rustig strand en het grote winkelcentrum Deiland. Playa Honda en het noorden van Puerto del Carmen kunnen, afhankelijk van de windrichting soms hinder ondervinden van aankomende en vertrekkende vliegtuigen. Informatie Op de Avenida de las Playas is een toeristenbureau gevestigd, geopend ma. t/m vr. 10-22 uur, za. 10-16 uur, 9928 513 351; www.puertodelcarmen. com. Op deze website is ook Canarische muziek te beluisteren. Praktische Informatie Puerto del Carmen i Vervoer Omdat Puerto del Carmen zo uitgestrekt is, is een fiets of auto handig om je te verplaatsen (betaald parkeren). Fietsen en auto s zijn op diverse plaatsen te huur. Veel mensen maken ook gebruik van de bus die iedere twintig minuten over de boulevard rijdt. Een duidelijke dienstregeling hangt in de abri s bij de bushaltes.
118 BEZIENSWAARDIGHEDEN N La Isleta Morro Negro La Costa Punta Guerra Bajamar La Santa Punta de los Cuchillos Sóo Piedra Marcial Tenesa La Caleta Montaña Tenézara 368 m Tinajo El Cuchillo Muñique Tajaste 20 Villa Agricola Tiagua El Patio Guiguan La Vegueta Mancha Blanca Ermita de Montaña Tamia Tao 149 m Los Dolores 301 m 331 m 550 m Caldera Blanca 458 m Caldera Quemada Museo del Visitante Casa Museo Mozaga 435 m Z del Campesino 426 m 447 m El Islote 444 m Parque Nacional San Bartolomé de Timanfaya El Grifo Pico Partido Montaña Negra Masdache Fuego 542 m 510 m 517 m 20 510 m Museo Montaña Blanca Ethnográfico Tanit Montaña Blanca 596 m 313 m Güime Conil La Asomada Tias 603 m Vega de Tegoyo 2 Uga 503 m Mácher 2 Lanzarote a Caballas Rancho Aeropue Texas 2 Punta Monta Playa Matagorda 415 m Playa de los Pocillos Playa Grande Puerto Playa Quemada Puerto Calero del Carmen La Geria E l J a b l e
MIDDEN-LANZAROTE 119 La Caleta de Famara Playa de Famara Urbanización Famara Peñas del Chache 670 m 10 Ermita de las Nieves Parque Eólico de Lanzarote Morro Prieto 424 m Los Valles ARRECIFE Teguise El Mojón Teseguise Castillo Santa Barbara 10 Urbanisatión Oasis de Nazaret Nazaret 309 m 321 m nzamas Tahíche Zonzamas Fundación César Manrique 1 Los Aljibes Campo de Golf 1 Aguapark 228 m Playa Bastián Salinas de Los Agujeros 235 m 52 m Punta de Tierra Negra Playa de las Cucharadas Costa Teguise Playa Honda rto de Lanzarote osa 2 9 Castillo de San Gabriel 9 Castillo de San José, Museo Internacional de Arte Contemporaneo ARRECIFE AT L A N T I S C H E O C E A A N 0 5 km MIDDEN-LANZAROTE