Klimaatonderzoek Herhaling van een publieksenquête Eindresultaten mei 2014 - Tel. +32/(0)16.22.69.67 - www.masresearch.be - info@masresearch.be Dirk De Martelaere Joris Smet
Inhoud Doelstellingen Methodologie Profiel van de respondenten Resultaten Attitude ten aanzien van klimaatverandering Kennis m.b.t. klimaatverandering Gedrag m.b.t. klimaatverandering Klimaatbeleid Informatie en communicatie 2
Doelstellingen (1) De Dienst Klimaatverandering wenst via een publieke enquête een beter inzicht te vergaren in: De kennis van het Belgische grote publiek over de klimaatproblematiek o Weet de man in de straat welke de grote uitdagingen zijn? o Kan men de oorzaken en gevolgen van de klimaatverandering correct inschatten? o Is men op de hoogte van de financiële steunmaatregelen? o Weet hij waar informatie beschikbaar is? De subjectieve interpretatie o Hoe ervaart het grote publiek de problematiek? o Wordt die als een urgentie ervaren? o Hoe worden de inspanningen van het beleid ervaren? o Leeft het gevoel dat eenieder een steentje kan bijdragen? De persoonlijke attitude / bereidheid er zelf iets aan te doen o Wil de man in de straat zich zelf op dat vlak engageren (bv. op het vlak van de eigen mobiliteit, het eigen huishouden)? o Is hij bereid daarvoor financiële inspanningen te leveren? 3
Doelstellingen (2) De vergaarde kennis moet na afloop geïmplementeerd kunnen worden door de Dienst : Als middel om toekomstige campagnes optimaal uit te werken o Hoe speelt de Afdeling Klimaatverandering optimaal in op de gevoeligheden die leven? o Welk soort boodschap slaat het best in? o Hoe dient die verpakt te worden? o Hoe personaliseer je die? o Hoe zet je aan tot actie? Als evaluatie-instrument o Nagaan wat de evolutie is ten opzichte van de eerdere edities van het klimaatonderzoek (2005 en 2009) o Welke vooruitgang is geboekt? o Hebben bepaalde overheidsmaatregelen een effect kunnen genereren? 4
Inhoud Doelstellingen Methodologie Profiel van de respondenten Resultaten Attitude ten aanzien van klimaatverandering Kennis m.b.t. klimaatverandering Gedrag m.b.t. klimaatverandering Klimaatbeleid Informatie en communicatie 5
Methodologie Intro Methode Postaal onderzoek (PAPI) met de mogelijkheid tot het online invullen van de vragenlijst (CAWI) Doelgroep 16- tot 75-jarige Belgen Steekproef 1500 interviews representatief naar geslacht, regio, leeftijd en urbanisatiegraad (tweetrapssteekproef) Periode 4 september 7 november 2013 Postpakket Begeleidende brief (NL, FR, DE) van de minister, antwoordomslagen port betaald door bestemmeling Vragenlijst Vragenlijst in de drie landstalen (NL, FR, DE) Helpdesk Telefonische helpdesk met het nummer van 6
Methodologie Quota en respons Vooropgesteld Behaald Geslacht N N Mannen 746 746 Vrouwen 754 764 Leeftijd 16-25 jaar 245 175 26-35 jaar 264 238 36-45 jaar 304 310 46-55 jaar 285 330 56-65 jaar 224 267 66-75 jaar 178 190 Gewest Brussels Hoofdstedelijk Gewest 144 152 Vlaanderen 875 878 Wallonië 481 480 Urbanisatie 5 grote steden 385 455 Steden 220 228 Kleine lokaliteiten 430 329 Landelijk 462 498 Opleidingsniveau Lager onderwijs 172 70 Lager secundair 338 214 Hoger secundair beroeps 141 218 Hoger secundair algemeen 426 223 Hoger onderwijs 300 456 Universitair onderwijs 123 305 Behaald Verstuurd Respons 23% Methode 18% 82% Cawi Papi 1.510 enquêtes 6.562 vragenlijsten 7
Methodologie Respons Cumulatieve respons Uitstuur golf 1 (N=3830) Herinnering golf 1 (N=3261) Uitstuur golf 2 (N=2734) Herinnering golf 2 (N=2327) 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 W1-02/09 W2-09/09 W3-16/09 W4-23/09 W5-30/09 W6-07/10 W7-14/10 W8-21/10 W9-28/10 W10-04/11 Post Cawi Post cumulatief Cawi cumulatief Totaal 8
Methodologie Weging Vooropgesteld (N) Behaald (N) Weging (%) Geslacht Mannen 746 746 49% Vrouwen 754 764 51% Leeftijd 16-25 jaar 245 175 16% 26-35 jaar 264 238 18% 36-45 jaar 304 310 20% 46-55 jaar 285 330 19% 56-65 jaar 224 267 15% 66-75 jaar 178 190 12% Gewest Brussels Hoofdstedelijk Gewest 144 152 8% Vlaanderen 875 878 60% Wallonië 481 480 33% Urbanisatie 5 grote steden 385 455 25% Steden 220 228 15% Kleine lokaliteiten 430 329 29% Landelijk 462 498 31% Opleidingsniveau Lager onderwijs 172 70 12% Lager secundair 338 214 22% Hoger secundair beroeps 141 218 10% Hoger secundair algemeen 426 223 28% Hoger onderwijs 300 456 20% Universitair onderwijs 123 305 8% 9
Inhoud Doelstellingen Methodologie Profiel van de respondenten Resultaten Attitude ten aanzien van klimaatverandering Kennis m.b.t. klimaatverandering Gedrag m.b.t. klimaatverandering Klimaatbeleid Informatie en communicatie 10
Profiel respondenten Gezinssamenstelling Huidige gezinssituatie Aantal kinderen 2% 15% 17% 22% geen kinderen; 33% kinderen; 67% 28% 66% 12% 5% Inwonend bij ouders of familie Alleenstaand Gehuwd / samenwonend Andere 1 kind 2 kinderen 3 kinderen 4 kinderen of meer 11
Profiel respondenten Betaald werk en woningbezit Heeft u op dit ogenblik betaald werk? Bent u huurder of eigenaar van de woning waar u hoofdzakelijk verblijft? 41% 47% 21% 12% Ja, ik werk voltijds in mijn hoofdberoep 79% Ja, ik werk deeltijds in mijn hoofdberoep Neen, ik heb geen betaald werk Huurder Eigenaar 12
Profiel respondenten Wagenbezit Hoeveel wagens zijn er in uw gezin? Hoeveel van deze wagens zijn bedrijfswagens? Privéwagens 14% 53% 29% 4% Bedrijfswagens 81% 17% 2% Totaal aantal wagens 9% 46% 37% 8% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 0 1 2 >2 13
Inhoud Doelstellingen Methodologie Profiel van de respondenten Resultaten Attitude ten aanzien van klimaatverandering Kennis m.b.t. klimaatverandering Gedrag m.b.t. klimaatverandering Klimaatbeleid Informatie en communicatie 14
Attitude Bezorgdheid (algemeen) V1. Hieronder vindt u een lijst met dingen waarover sommige mensen zeggen dat ze zich zorgen maken. Kan u voor elk van hen aanduiden in welke mate u er bezorgd om bent? TOP2 BOTTOM2 05 09 13 05 09 13 % % % % % % Milieu 81 76 75 29% 47% 21% 4% 4 4 4 Gezondheidsproblemen (AIDS, kanker, ) 79 74 72 28% 44% 23% 5% 5 5 5 Onveiligheid 65 60 66 23% 42% 23% 10% 9 11 11 Werkloosheid 67 64 65 20% 44% 24% 9% 10 15 11 Armoede, sociale uitsluiting 66 63 63 20% 44% 27% 8% 11 13 9 Armoede in de wereld 64 59 61 18% 43% 31% 7% 16 17 9 Het schaars worden van energiebronnen -- -- 60 21% 39% 28% 10% -- -- 15 Migranten en integratie 53 48 60 27% 33% 26% 11% 16 20 14 Terrorisme 66 48 59 25% 34% 26% 12% 3% 13 22 15 Mensenrechten Economische groei Drugsmisbruik Voedselveiligheid Mobiliteit Vergrijzing van de bevolking 63 57 56 56 52 55 66 55 54 63 53 54 46 41 44 42 37 40 15% 13% 20% 19% 11% 10% 41% 43% 34% 35% 33% 30% 35% 34% 28% 29% 39% 38% 8% 10% 13% 14% 16% 18% 5% 3% 3% 9 11 9 13 15 11 14 20 18 16 18 17 19 24 17 24 28 22 0% 20% 40% 60% 80% 100% Heel bezorgd Bezorgd Tussen beide Niet bezorgd Helemaal niet bezorgd 15
Attitude Bezorgdheid (milieuvlak) V2. En als we nu specifiek naar de milieuproblematiek kijken, kan u voor elk van volgende zaken aanduiden in welke mate u er bezorgd om bent? TOP2 BOTTOM2 05 09 13 05 09 13 % % % % % % Luchtvervuiling 86 82 82 30% 52% 15% 3% 3 2 3 Watervervuiling 81 79 76 30% 46% 19% 4% 3 4 5 Radioactief afval 72 66 75 40% 34% 18% 6% 8 11 7 De verdwijning van het tropisch regenwoud 78 76 75 37% 37% 20% 4% 6 6 5 De verdwijning van bepaalde planten en dieren 69 71 72 32% 40% 20% 7% 9 10 8 Klimaatverandering 73 70 70 28% 42% 25% 4% 8 8 5 Bodemvervuiling 77 70 69 27% 42% 26% 5% 4 7 5 Chemische producten en gevaarlijke stoffen 70 65 68 29% 40% 24% 7% 8 9 8 Het gebruik van pesticiden 66 63 66 26% 40% 25% 8% 7 10 9 De afvalberg 70 67 66 24% 42% 28% 6% 5 8 6 Het gat in de ozonlaag 73 62 64 21% 43% 26% 8% 7 9 10 Ozonpieken in de zomer 65 61 58 19% 38% 32% 9% 11 10 11 De internationale handel in bedreigde diersoorten -- -- 57 26% 31% 30% 10% 3% -- -- 13 Zure regen 56 48 48 12% 36% 36% 14% 12 17 17 Genetisch gemanipuleerde gewassen 50 43 41 15% 26% 34% 21% 4% 21 24 26 0% 20% 40% 60% 80% 100% Heel bezorgd Bezorgd Tussen beide Niet bezorgd Helemaal niet bezorgd 16
Attitude Interesse in milieu V27. In welke mate bent u geïnteresseerd in het milieu en de milieuproblematiek? TOP2 BOTTOM2 2005 72% 23% 49% 24% 3% 4% 2009 68% 19% 49% 28% 3% 4% 2013 68% 17% 51% 28% 3% 4% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Heel geïnteresseerd Geïnteresseerd Tussen beide Niet geïnteresseerd Helemaal niet geïnteresseerd 17
Attitude Perceptie van verantwoordelijkheid (1) V6. Wie/wat beïnvloedt volgens u in België het meest de klimaatverandering? (1) 100% 80% 91% 10% 10% 81% 19% 62% 60% 40% 71% 52% 37% 32% 31% 20% 0% 16% 17% 17% 10% 7% 13% 7% 4% 7% De industrie Het vrachtvervoer Het personenvervoer De landbouw De gezinnen thuis Belangrijkste sector 2de sector 3de sector 18
Attitude Perceptie van verantwoordelijkheid (2) V6. Wie/wat beïnvloedt volgens u in België het meest de klimaatverandering? (2) De industrie Het vrachtvervoer Het personenvervoer De landbouw De gezinnen thuis Andere 3% 5% 3% 23% 28% 32% 24% 30% 31% 64% 65% 62% 78% 81% 98% 95% 91% 89% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 2005 2009 2013 19
Attitude Perceptie van verantwoordelijkheid (3) V14. Wie/wat moeten volgens u in de komende jaren in België de grootste inspanningen leveren om klimaatveranderingen tegen te gaan? (1) 100% 80% 60% 40% 20% 0% 91% 77% 10% 10% 58% 21% 39% 32% 33% 70% 47% 21% 14% 17% 10% 15% 10% 8% 8% 3% De industrie Het vrachtvervoer Het personenvervoer De gezinnen thuis De landbouw Belangrijkste sector 2de sector 3de sector 20
Attitude Perceptie van verantwoordelijkheid (4) V14. Wie/wat moeten volgens u in de komende jaren in België de grootste inspanningen leveren om klimaatveranderingen tegen te gaan? (2) De industrie Het vrachtvervoer Het personenvervoer De gezinnen thuis De landbouw Andere 2% 3% 3% 29% 27% 26% 32% 40% 39% 60% 59% 58% 76% 77% 85% 97% 95% 91% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 2005 2009 2013 21
Attitude Besluiten Besluiten i.v.m. de attitude ten aanzien van klimaatverandering o Het milieu is een belangrijke bron van bezorgdheid voor de Belgen. o Zeven op tien Belgen - vooral de jongeren - zijn (zeer) bezorgd over de klimaatverandering. o De rol van de gezinnen wordt onderschat. 22
Inhoud Doelstellingen Methodologie Profiel van de respondenten Resultaten Attitude ten aanzien van klimaatverandering Kennis m.b.t. klimaatverandering Gedrag m.b.t. klimaatverandering Klimaatbeleid Informatie en communicatie 23
Kennis Beeldvorming algemeen V3. Graag zouden wij uw mening kennen in verband met een aantal uitspraken TOP2 BOTTOM2 05 09 13 05 09 13 % % % % % % KV is een probleem dat dringend aangepakt moet worden -- -- 80 44% 35% 17% -- -- 3 De effecten van KV zijn reeds elders merkbaar -- -- 77 24% 53% 19% -- -- 3 De effecten van KV zijn reeds merkbaar bij ons 65 59 61 14% 47% 30% 9% 10 12 9 Mijn handelingen kunnen een verschil maken voor KV 54 59 51 13% 38% 35% 12% 17 12 14 KV is een verschijnsel dat zich globaal voordoet 75 84 75 29% 45% 18% 6% 9 5 7 Menselijke activiteiten zorgen voor onherstelbare schade aan het klimaat 58 49 55 15% 40% 29% 14% 18 21 17 KV kan tegengehouden worden door onze manier van leven te veranderen 71 73 68 21% 47% 25% 6% 9 6 7 KV is een ernstig verschijnsel dat een bedreiging vormt in mijn dagelijks leven 59 53 44 14% 30% 33% 19% 17 16 23 KV is een verschijnsel dat zich slechts zeer lokaal voordoet 6 6 8 7% 16% 48% 28% 85 85 76 KV is uitsluitend een natuurlijk verschijnsel 12 16 12 10% 28% 39% 22% 72 67 60 Er is geen klimaatverandering -- -- 8 5% 20% 40% 33% -- -- 72 0% 20% 40% 60% 80% 100% Helemaal akkoord Akkoord Tussen beide Niet akkoord Helemaal niet akkoord 24
Kennis Oorzaken V4. In welke mate hebben de volgende menselijke activiteiten een effect op klimaatverandering? TOP2 BOTTOM2 05 09 13 05 09 13 De uitstoot door de industrie % % % 94 95 91 54% 37% 8% % % % 2 1 2 De ontbossing 80 85 85 48% 37% 11% 3% 7 4 4 De uitstoot van broeikasgassen 91 91 85 39% 47% 13% 3 1 2 De uitstoot van auto's 92 88 84 35% 48% 13% 3% 3 2 4 De uitstoot van vliegtuigen -- 84 80 37% 43% 16% 3% -- 4 4 Het gebruik van spuitbussen 75 69 56 16% 40% 31% 11% 9 9 13 Het verwarmen van huizen 65 68 54 11% 43% 35% 10% 11 7 11 Het gebruik van elektriciteit 39 57 39 8% 31% 43% 15% 3% 28 13 18 Het eten van vlees -- -- 37 12% 25% 37% 17% 9% -- -- 26 Het eten van exotisch fruit en groenten -- 34 31 7% 24% 35% 20% 14% -- 45 34 0% 20% 40% 60% 80% 100% Heel groot effect Groot effect Tussen beide Klein effect Helemaal geen effect 25
Kennis Oorzaken en gevolgen V5. Welke landen zijn hoofdzakelijk verantwoordelijk voor klimaatverandering? In welke landen ondervindt men het meest de gevolgen van klimaatverandering? 100% 80% 35% 43% 60% 5% Beide in de dezelfde mate 40% 60% 52% Ontwikkelingslanden Westerse industrielanden 20% 0% Hoofdzakelijk verantwoordelijk 5% Ondervinden het meest de gevolgen 26
Kennis Gevolgen V7. Zal klimaatverandering leiden tot de volgende verschijnselen? JA NEE 05 09 13 05 09 13 % % % % % % CORRECT Het afsmelten van de ijskap 96 92 88 88% 10% -- 2 2 Meer orkanen en stormen 90 84 84 84% 3% 13% -- 4 3 Een verhoging van de zeespiegel 87 88 82 82% 3% 15% -- 3 3 Meer hittegolven 89 81 81 81% 5% 15% -- 3 5 Het uitsterven van dier- en plantensoorten 75 74 79 79% 5% 17% -- 7 5 Meer neerslag in bepaalde regio's, minder elders -- 76 76 76% 5% 19% -- 5 5 Ondervoeding en hongersnood in de wereld 60 53 56 56% 14% 30% -- 20 14 Malaria en gele koorts in onze streken 20 21 18 18% 21% 61% -- 38 24 FOUTIEF Meer tsunami's -- 53 60 60% 15% 26% -- 23 15 Huidkanker 66 46 47 47% 15% 39% -- 23 15 Het opdrogen van de Middellandse Zee -- 36 15 15% 31% 53% -- 31 31 Meer heetwaterbronnen in Ijsland -- 23 11 11% 20% 70% -- 41 20 0% 20% 40% 60% 80% 100% Ja Nee Weet niet 27
Kennis Eigen kennis V8. Als u zichzelf een score zou mogen geven op 10, hoeveel zou u dan uzelf geven voor de mate waarin u geïnformeerd bent over klimaatverandering? Score 1-5 Score 6-10 Gemiddelde 2005 39% 3% 5% 8% 22% 26% 25% 7% 61% 5,7 2009 38% 5% 7% 22% 24% 25% 10% 2% 62% 5,9 2013 30% 4% 6% 16% 28% 26% 13% 70% 6,1 0% 20% 40% 60% 80% 100% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 28
Kennis Financiële steun V23A. De overheid geeft financiële steun (onder van de vorm van belastingvermindering of premies) voor investeringen in een aantal energiebesparende technieken. Bent u op de hoogte van deze steun? 48% Isolatie (dak, vloer, muur) Zonnepanelen (voor de productie van elektriciteit) Hoogrendementsglas 45% Zuinige personenwagens (met een lage CO2-uitstoot) 32% Condensatieketel (voor woningverwarming 35% Zonneboiler (voor de productie van warm water) 35% 78% 92% 79% 87% 62% 76% 60% 72% 55% 68% 54% 66% Lage-energiewoning/ passiefwoning 65% Warmtepomp 59% 25% Kamerthermostaat en thermostatische radiatorkranen 37% 56% 20% Een studie van het energieverbruik in de woning (energie-audit) 40% 54% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 2005 2009 2013 29
Kennis Besluiten Besluiten i.v.m. de kennis ten aanzien van klimaatverandering o Klimaatverandering is wel degelijk een probleem. o De menselijke activiteiten met directe impact op het klimaat zijn goed gekend, maar de meer indirecte (verwarming, elektriciteitsverbruik en voeding) zijn beduidend minder goed gekend. o De gevolgen van klimaatverandering zijn op zich goed gekend, maar de geografische verspreiding ervan is dat veel minder. o Een meerderheid van de Belgen vindt zichzelf redelijk goed geïnformeerd. o De kennis over de financiële steun van de overheid voor investeringen in energiebesparende technieken kende een sterke tot spectaculaire groei ten opzichte van 2005 en 2009. 30
Inhoud Doelstellingen Methodologie Profiel van de respondenten Resultaten Attitude ten aanzien van klimaatverandering Kennis m.b.t. klimaatverandering Gedrag m.b.t. klimaatverandering Klimaatbeleid Informatie en communicatie 31
Gedrag Verplaatsingen V18A. Welke uitspraken zijn nu reeds op u van toepassing? V18B. Welke uitspraken zullen in de nabije toekomst op u persoonlijk van toepassing zijn? Intentie 2009 (nu) 2009 (toekomst) *Ik laat de motor van mijn wagen niet onnodig draaien 76% 83% +8% 76% 81% *Ik pas regelmatig mijn rijstijl aan voor het milieu 70% 78% +8% 65% 73% *Ik kies een wagen op maat van het gezin 67% 83% +7% 57% 70% Ik fiets of wandel regelmatig om mij te verplaatsen 56% 65% +9% 56% 65% *Ik kies bewust voor een energiezuinige auto 51% 79% +28% 32% 59% Ik gebruik regelmatig het openbaar vervoer 35% 47% +12% 37% 47% Ik vermijd het vliegtuig om op vakantie te gaan 34% 44% +10% -- -- Ik rij regelmatig samen met de wagen 34% 44% +10% 29% 39% 0% 20% 40% 60% 80% 100% * *Basis: alle wageneigenaars (N=1.397) Nu reeds Nu + in de nabije toekomst 32
Gedrag Huishouden V18A. Welke uitspraken zijn nu reeds op u van toepassing? V18B. Welke uitspraken zullen in de nabije toekomst op u persoonlijk van toepassing zijn? Intentie 2009 (nu) 2009 (toekomst) Ik sorteer altijd het huishoudelijk afval Ik gebruik de spaartoets op het toilet Ik verkies een douche boven een bad Ik verkies seizoensgebonden fruit en groenten van eigen Ik verkies verse producten, geen diepvriesproducten Ik gebruik regelmatig herlaadbare batterijen Ik gebruik een spaardouchekop Ik verkies milieuvriendelijke verpakking Ik eet regelmatig minder vlees of vegetarisch Ik gebruik regelmatig regenwater in het huishouden Ik koop regelmatig producten uit biologische landbouw 96% 98% 81% 89% 78% 85% 74% 82% 62% 72% 60% 75% 59% 76% 55% 72% 41% 56% 38% 55% 29% 52% +2% 95% 97% +8% 74% 85% +7% 75% 81% +8% 64% 75% +10% 53% 64% +15% 61% 72% +17% 52% 70% +18% 51% 70% +15% -- -- +17% -- -- +23% 23% 46% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Nu reeds Nu + in de nabije toekomst 33
Gedrag Woning V18A. Welke uitspraken zijn nu reeds op u van toepassing? V18B. Welke uitspraken zullen in de nabije toekomst op u persoonlijk van toepassing zijn? Intentie 2009 (nu) 2009 (toekomst) Ik koop energiezuinige verlichting (bv spaarlampen, leds) Ik doof de lichten wanneer ik een ruimte voor meer dan 3 minuten verlaat Ik gebruik energiezuinige huishoudtoestellen Ik verkies het meest energiezuinige programma voor mijn vaatwasser/wasmachine Ik verlaag mijn verwarmingskosten door een graadje minder te verwarmen *Ik verhoog de efficiëntie van mijn verwarmingssysteem *Ik neem initiatief om de isolatie van mijn woning te verbeteren Ik zet elektronische toestellen helemaal uit om energieverbruik te vermijden *Ik ben overgeschakeld op aardgas Ik gebruik groene stroom *Ik gebruik zonne-energie 85% 91% 81% 86% 77% 88% 76% 84% 71% 79% 66% 81% 61% 82% 59% 72% 45% 53% 39% 56% 20% 37% +6% 69% 81% +5% 74% 80% +11% 63% 76% +8% 66% 75% +8% 68% 76% +15% 53% 66% +21% 47% 66% +13% 66% 78% +8% 41% 46% +17% 19% 40% +17% 5% 27% * *Basis: alle woningeigenaars (N=1.215) Nu reeds 0% 50% 100% Nu + in de nabije toekomst 34
Gedrag Gebruik financiële steun V23B. De overheid geeft financiële steun (onder de vorm van belastingvermindering of premies) voor investeringen in een aantal energiebesparende technieken. Heeft u al gebruik gemaakt van deze steun? 16% *Isolatie (dak, vloer, muur) 9% 26% 20% *Hoogrendementsglas 17% 24% 10% *Condensatieketel (voor woningverwarming 10% 19% 16% *Kamerthermostaat en thermostatische radiatorkranen 7% 15% *Zonnepanelen (voor de productie van elektriciteit) 2% 15% 7% **Zuinige personenwagens (met een lage CO2-uitstoot) 6% 13% 2% *Een studie van het energieverbruik in de woning (energie-audit) 2% 9% 3% *Zonneboiler (voor de productie van warm water) 2% 6% *Lage-energiewoning/ passiefwoning 5% *Warmtepomp 4% 0% 10% 20% 30% **Basis: alle woningeigenaars (N=1.215) **Basis: alle wageneigenaars (N=1.397) 2005 2009 2013 35
Gedrag Aankopen - selectiecriteria V19. Welke selectiecriteria hanteert u bij de aankoop van onderstaande producten? Auto Wasmachine / droogkast / vaatwasser Koelkast / diepvriezer Verwarmingsketel Milieubewustzijn Design Kwaliteit Energieverbruik Prijs Imago 41% 45% 37% 36% 63% 64% 53% 60% 59% 73% 27% 26% 7% 7% 5% 8% 44% 50% 66% 71% 75% 79% 56% 63% 10% 9% 6% 7% 40% 46% 63% 65% 74% 80% 52% 60% 3% 3% 4% 5% 46% 50% 54% 60% 68% 70% 42% 51% 2009 2013 36
Gedrag Aankopen - verleden V20. In welke mate was in het verleden het energieverbruik doorslaggevend bij uw aankoop van volgende producten? TOP2 BOTTOM2 *Beglazing *Isolatiemateriaal *Verwarmingsketel Koelkast/diepvriezer Wasmachine/droogkast/vaatwasser Lampen **Auto TV/DVD/PC ** **Basis: alle woningeigenaars (N=1.215) **Basis: alle wageneigenaars (N=1.397) 61% 30% 31% 30% 8% 9% 56% 27% 29% 33% 9% 11% 55% 26% 29% 31% 12% 14% 51% 20% 31% 33% 13% 16% 51% 21% 30% 35% 13% 15% 41% 15% 26% 33% 21% 4% 26% 36% 16% 20% 39% 20% 5% 25% 31% 11% 20% 29% 31% 9% 40% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Uiterst belangrijk Zeer belangrijk Belangrijk Niet belangrijk Helemaal niet belangrijk 37
Gedrag Aankopen - toekomst V21. In welke mate zal het energieverbruik bij uw volgende aankoop van onderstaande producten doorslaggevend zijn? Beglazing Verwarmingsketel Isolatiemateriaal Wasmachine/droogkast/vaatwasser Koelkast/diepvriezer Auto Lampen TOP2 BOTTOM2 09 13 09 13 83% 84% 48% 36% 15% 2% 1% 82% 83% 48% 35% 15% 2% 1% 80% 82% 47% 35% 17% 3% 1% 77% 79% 38% 41% 19% 3% 2% 76% 79% 39% 41% 19% 3% 2% 68% 73% 35% 38% 23% 4% 3% 60% 73% 33% 39% 23% 4% 7% 5% TV/DVD/PC 42% 58% 26% 31% 31% 9% 21% 11% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Uiterst belangrijk Zeer belangrijk Belangrijk Niet belangrijk Helemaal niet belangrijk 38
Gedrag Eigen inspanningen V25. Vindt u dat u momenteel voldoende initiatieven neemt om klimaatverandering tegen te gaan? TOP2 BOTTOM2 2009 12% 24% 1% 11% 63% 22% 2% 2013 5% 33% 38% 20% 41% 19% 1% 0% 20% 40% 60% 80% 100% meer dan voldoende voldoende tussen beide onvoldoende helemaal onvoldoende 39
Gedrag Inspanningen van de overheid V26. Hoe tevreden bent u over de acties van de overheid om klimaatverandering tegen te gaan? TOP2 BOTTOM2 2009 4% 4% 44% 45% 7% 53% 2013 5% 3% 45% 45% 6% 51% 0% 20% 40% 60% 80% 100% uiterst tevreden zeer tevreden Tevreden Niet echt tevreden Helemaal niet tevreden 40
Gedrag Besluiten Besluiten i.v.m. het gedrag met betrekking tot klimaatverandering o De Belg vertoont een steeds milieuvriendelijker gedrag op het vlak van zijn mobiliteit, huishouden, woning en aankopen. o De Belg slaagt er grotendeels in zijn eerder (in 2009) uitgesproken intenties in daden om te zetten en geeft aan het in de toekomst nog beter te willen doen. o Het gebruik van financiële overheidssteun voor investeringen in een aantal energiebesparende technieken kent een spectaculaire toename ten opzichte van 2005/2009. o De Belg hecht bij zijn aankopen en investeringen vrij veel belang aan het energieverbruik. o Een minderheid van de Belgen is tevreden met de eigen acties en met die van de overheid. 41
Inhoud Doelstellingen Methodologie Profiel van de respondenten Resultaten Attitude ten aanzien van klimaatverandering Kennis m.b.t. klimaatverandering Gedrag m.b.t. klimaatverandering Klimaatbeleid Informatie en communicatie 42
Klimaatbeleid Internationaal vlak V11. In welke mate bent u akkoord met de volgende uitspraken over de internationale klimaatonderhandelingen? TOP 2 BOTTOM2 De Europese Unie moet een voortrekkersrol spelen in het nemen van maatregelen om klimaatverandering tegen te gaan, zelfs als andere landen met een grote uitstoot van broeikasgassen weinig ondernemen. De groei in opkomende economieën in de derde wereld (zoals China, Brazilië, India) gaat gepaard met een sterke toename van het energiegebruik en de uitstoot van broeikasgassen. De rijke industrielanden moeten niettemin de grootste Zodra een nieuw internationaal klimaatakkoord bereikt wordt, zullen alle landen inspanningen moeten leveren, maar er moet daarbij wel rekening gehouden worden met hun financiële draagkracht. Binnen de Europese Unie moet België een voortrekkersrol spelen op het vlak van het Europees klimaatbeleid. Omdat vooral de geïndustrialiseerde landen aan de basis liggen van de klimaatopwarming in het zuiden, moeten ze de ontwikkelingslanden financieel steunen om de schade veroorzaakt door de klimaatopwarming te compenseren. Een doelstelling waarbij elke bewoner een gelijke hoeveelheid broeikasgassen mag uitstoten is een eerlijke manier om de inspanningen wereldwijd te verdelen. 63% 43% 20% 15% 4% 6% 11% 10% 45% 26% 19% 20% 11% 10% 13% 21% 40% 20% 20% 21% 13% 14% 11% 27% 38% 21% 17% 28% 13% 10% 12% 23% 36% 18% 18% 26% 13% 10% 15% 23% 26% 13% 13% 22% 13% 15% 23% 28% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 5 - helemaal akkoord 4 3 2 1 - helemaal niet akkoord Geen idee 43
Klimaatbeleid België - algemeen V12. In welke mate bent u akkoord met de volgende uitspraken over het klimaatbeleid in België? TOP2 BOTTOM2 De verschillende overheden (lokaal, regionaal, federaal) moeten meer samenwerken op het vlak van het Belgische klimaatbeleid. 63% 38% 25% 16% 5% 13% 9% De rol van de federale overheid in het coördineren van het Belgische klimaatbeleid moet worden versterkt. 51% 26% 25% 21% 7% 17% 11% Er moet een wet komen die de doelstellingen, het kader en de instrumenten voor het Belgische klimaatbeleid vastlegt. 45% 24% 21% 22% 8% 6% 18% 14% Bij de volgende verkiezingen zal ik zeker rekening houden met de standpunten van de verschillende partijen met betrekking tot het probleem van de klimaatverandering. 38% 23% 15% 22% 11% 10% 19% 21% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 5 - helemaal akkoord 4 3 2 1 - helemaal niet akkoord Geen idee 44
Klimaatbeleid België lange termijn V13. In welke mate bent u akkoord met de volgende uitspraken over de omschakeling naar een koolstofarme economie en maatschappij als oplossing vaan de klimaatproblematiek op lange termijn? Om een koolstofarme maatschappij mogelijk te maken moet de energieopwekking voor 100% door middel van hernieuwbare bronnen (windenergie, zonne-energie) gebeuren. Een Belgische langetermijnstrategie voor de omschakeling naar een koolstofarme 58% economie kan enkel worden ontwikkeld door een samenwerking tussen de privé-sector Er moet dringend een Belgische langetermijnstrategie worden ontwikkeld voor de omschakeling naar een koolstofarme maatschappij. Een Raad van wijzen die samengesteld is uit onafhankelijke experten moet de overheid adviseren wat betreft de aanpak voor een overgang naar een koolstofarme maatschappij De overgang naar een koolstofarme economie zal gepaard moeten gaan met een 36% reorganisatie van onze economie, waarbij sommige sectoren kunnen verdwijnen en Maatregelen die de uitstoot van broeikasgassen sterk beperken zullen nadelig zijn voor de Belgische economie. Maatregelen die de uitstoot van broeikasgassen sterk beperken zullen een gunstig effect hebben op de werkgelegenheid in België. Om een koolstofarme maatschappij mogelijk te maken moet de energieopwekking veel meer gebruik maken van kernenergie dan nu het geval is. Om een koolstofarme maatschappij mogelijk te maken moet de energieopwekking gebeuren op basis van steenkool in combinatie met opvang en opslag van de uitgestoten TOP2 59% 56% 48% 23% 18% 15% 8% 36% 23% 17% 5% 14% 30% 28% 16% 4% 19% 34% 22% 18% 5% 19% 25% 23% 20% 4% 24% 16% 20% 22% 8% 31% 8% 15% 23% 13% 8% 32% 7% 12% 22% 12% 8% 40% 8% 7% 14% 16% 32% 23% 4% 16% 16% 24% 36% BOTTOM2 10% 7% 8% 8% 12% 22% 20% 48% 41% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 5 - helemaal akkoord 4 3 2 1 - helemaal niet akkoord Geen idee 45
Klimaatbeleid België financieel (1) V22. Hieronder vindt u een aantal posten waarvoor de overheid financiële steun zou kunnen geven in de strijd tegen klimaatverandering. In welke mate vindt u dat de overheid er prioriteit aan moet toekennen? TOP 2 BOTTOM2 isolatie (dak, vloer, muur,...) hoogrendementsglas verwarmingsketel met hoog rendement zuinige personenwagens (met een lage CO2-uitstoot) openbaar vervoer lage-energiewoning/passiefwoning het aankopen van groene stroom energiezuinige verlichting (spaarlampen, leds,...) energiezuinige koelkast/diepvriezer zonnepanelen (voor de productie van elektriciteit) energiezuinige wasmachine/droogkast/vaatwasser zonneboiler (voor de productie van warm water) kamerthermostaat en thermostatische radiotorkranen warmtepomp isolatie van verwarmingsleidingen in niet-verwarmde ruimtes een studie van het energieverbruik in de woning 88% 81% 76% 75% 67% 66% 66% 65% 64% 63% 63% 62% 57% 56% 56% 50% 54% 34% 10% 42% 38% 15% 3% 36% 39% 18% 4% 35% 40% 17% 5% 33% 34% 24% 6% 32% 34% 25% 6% 31% 35% 24% 8% 26% 39% 23% 9% 25% 39% 25% 9% 31% 32% 24% 10% 26% 37% 26% 9% 28% 34% 27% 8% 19% 38% 31% 10% 25% 31% 32% 9% 20% 36% 32% 10% 19% 31% 35% 11% 2% 4% 6% 8% 9% 9% 10% 11% 11% 14% 11% 11% 12% 12% 12% 15% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Hoge prioriteit Prioriteit Tussen beide Geen prioriteit Helemaal geen prioriteit 46
Klimaatbeleid België financieel (2) V15. In welke mate bent u akkoord met de volgende uitspraken? TOP 2 BOTTOM2 De Belgische overheden verkopen (veilen) emissierechten aan bedrijven. De overheden moeten de volledige opbrengst ervan toevoegen aan hun budget voor het klimaatbeleid. 53% 32% 22% 26% 10% 11% 20% De federale overheid moet een fiscale hervorming doorvoeren om de lasten op arbeid te verschuiven naar een taks op de uitstoot van broeikasgassen en het gebruik van 37% 17% 20% 33% 15% 15% 30% Bedrijven en burgers moeten per uitgestoten ton CO2 die ze veroorzaken evenveel betalen. 32% 18% 14% 19% 17% 32% 49% De Belgische ontwikkelingssamenwerking moet meer inspanningen leveren om ontwikkelingslanden te helpen zich aan te passen aan de gevolgen van klimaatverandering. 30% 14% 16% 34% 18% 17% 36% Ik ben bereid een CO2-taks op mijn vliegtuigticket(s) te betalen die de overheid moet gebruiken om ontwikkelingslanden te helpen zich aan te passen aan de gevolgen van 30% 18% 13% 21% 16% 33% 49% Ik vind dat een Europese taks op financiële verrichtingen moet worden gebruikt voor de ondersteuning van het klimaatbeleid in ontwikkelingslanden. 29% 18% 11% 21% 16% 34% 50% Ik ben bereid enkele percenten meer te betalen voor elektriciteit/gas/stookolie/steenkool om de gevolgen van mijn energieverbruik op het klimaat te helpen bestrijden. 21% 10% 11% 18% 14% 47% 61% Ik ben bereid om enkele percenten meer te betalen voor benzine of diesel om de gevolgen van mijn brandstofverbruik op het klimaat te helpen bestrijden. 18% 9% 9% 16% 13% 53% 66% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 5 - helemaal akkoord 4 3 2 1 - helemaal niet akkoord 47
Klimaatbeleid België financieel (3) V15a. Met hoeveel /maand mag uw factuur voor elektriciteit/gas/stookolie/steenkool dan toenemen? V15b. Met hoeveel cent/liter mag de prijs van de benzine of diesel dan toenemen? Elektriciteit / gas / stookolie / steenkool /maand N % 1 of minder 19 1% 2-5 144 10% 6-10 113 8% 11-20 73 5% 21-50 60 4% meer dan 50 16 1% bedrag onbepaald / evt. bereid 123 9% niet bereid meer te betalen 854 61% Benzine of diesel cent/liter N % 1ct of minder 19 1% 2-5ct 89 6% 6-10ct 90 7% 11-20ct 43 3% 21-50ct 45 3% meer dan 50ct 15 1% bedrag onbepaald / evt. bereid 176 13% niet bereid meer te betalen 912 66% TOTAAL 1.402 100% TOTAAL 1.389 100% 48
Klimaatbeleid Invloed van de overheid (1) V16. De overheid kan door de maatregelen die ze neemt het gedrag van burgers inzake klimaatverandering proberen te veranderen. Welke van de volgende maatregelen zou uw voorkeur wegdragen? 100% 80% 60% 40% 20% 0% 73% 14% 19% 39% Subsidies geven voor producten/activiteiten die de klimaatverandering minder of niet in de hand werken 63% 17% 26% 20% 21% 20% 16% Producten verbieden die de klimaatverandering in de hand werken 56% Informatie verstrekken over de oorzaken van klimaatverandering zodat ik als consument de juiste keuze kan maken 51% 25% 15% 19% 12% 8% 12% De wetgeving verstrengen zodat de klimaatverandering beperkt wordt 39% Belastingen heffen op producten die de klimaatverandering in de hand werken 14% 7% 5% Zich niet inmengen 1ste voorkeur 2de voorkeur 3de voorkeur 49
Klimaatbeleid Invloed van de overheid (2) V17. In welke mate kan de overheid invloed uitoefenen op het gedrag van de burger met betrekking tot de klimaatverandering? Score 1-5 Score 6-10 Gemiddelde 26% 5% 16% 18% 26% 20% 5% 5% 74% 6,6 0% 20% 40% 60% 80% 100% 1 - geen enkele invloed 2 3 4 5 6 7 8 9 10 - heel veel invloed 50
Klimaatbeleid Besluiten Besluiten i.v.m. het klimaatbeleid o Voor een belangrijk deel van de Belgische kiezers zullen standpunten met betrekking tot het probleem van klimaatverandering een invloed hebben op het stemgedrag. o De Europese Unie moet eerder dan België - een voortrekkersrol spelen op het vlak van het klimaatbeleid, maar ook van de Belgische overheid verwacht men maatregelen en acties. o De Belg onderschrijft over het algemeen de doelstelling om de omschakeling te maken naar een koolstofarme econome en maatschappij op lange termijn, maar voor een belangrijke groep blijft dit onderwerp een (te) complexe materie. o In een koolstofarme maatschappij moet de energieopwekking voor 100% afkomstig zijn van hernieuwbare bronnen (wind- of zonne-energie) maar is er geen plaats voor kernenergie of steenkool. o Het draagvlak voor maatregelen die een extra financiële tegemoetkoming vragen van de geïndustrialiseerde landen, is momenteel zeer klein. o Ook maatregelen die een extra financiële inspanning van het individu vragen, kunnen op relatief weinig voorstanders rekenen. 51
Inhoud Doelstellingen Methodologie Profiel van de respondenten Resultaten Attitude ten aanzien van klimaatverandering Kennis m.b.t. klimaatverandering Gedrag m.b.t. klimaatverandering Klimaatbeleid Informatie en communicatie 52
Informatie Kanalen (1) V9A&B. Via welke kanalen heeft u zich tot nu toe over klimaatverandering geïnformeerd? Passieve kanalen Actieve kanalen Passieve + actieve kanalen Televisie: informatieve programma s, Kranten Televisie: sensibilisatiecampagnes Tijdschriften Websites Radio Gesprekken met vrienden, familie of Bioscoopfilms/DVD s Onderwijs / scholen Specifieke informatiebrochures Boeken Sociale media Reclamefolders Tentoonstellingen / beurzen Info-avonden Andere 68% 73% 69% 73% 57% 60% 49% 46% 21% 29% 51% 44% 36% 40% 33% 30% 23% 23% 19% 20% 11% 13% 20% 11% 9% 8% 6% 7% 2% 1% 19% 28% 15% 19% 8% 11% 14% 16% 33% 39% 6% 7% 13% 13% 13% 13% 5% 7% 9% 11% 10% 11% 9% 4% 6% 6% 5% 6% 2% 1% 72% 78% 71% 76% 59% 61% 54% 52% 42% 48% 53% 47% 42% 44% 39% 34% 24% 26% 24% 25% 18% 24% 23% 14% 13% 12% 11% 9% 3% 2% 2009 2013 53
Informatie Kanalen (2) V9C. Via welk kanaal zoekt u het liefst informatie op? 1 ste /2 de /3 de voorkeur Televisie: informatieve programma's, documentaires, fictie 25% 22% 11% 58% Websites 30% 13% 10% 54% Kranten 15% 16% 17% 48% Televisie: sensibilisatiecampagnes 8% 10% 8% 26% Tijdschriften 4% 9% 10% 23% Specifieke informatiebrochures 4% 4% 6% 13% Radio 4% 7% 13% Gesprekken met vrienden, familie of collega's 4% 8% 13% Bioscoopfilms / DVD's 5% 4% 11% Sociale media 4% 3% 10% Onderwijs / scholen 3% 4% 9% Boeken 3% 4% 9% Info-avonden 4% 6% Tentoonstellingen / beurzen 2% 4% Reclamefolders 2% 0% 20% 40% 60% Belangrijkste voorkeur 2de voorkeur 3de voorkeur 54
Informatie Kanalen (3) V24. Indien u op de hoogte bent van de financiële steun (belastingvermindering of premies) door de overheid toegekend, via welke kanalen heeft u zich hierover dan geïnformeerd? Kranten Gesprekken met vrienden, familie of collega s Televisie: sensibilisatiecampagnes Websites Televisie: informatieve programma s, documentaires, fictie Specifieke informatiebrochures Radio Reclamefolders Tijdschriften Sociale media Tentoonstellingen / beurzen Info-avonden Onderwijs / scholen Andere Boeken 13% 10% 7% 9% 8% 6% 5% 2% 4% 24% 24% 22% 46% 45% 45% 37% 43% 33% 39% 33% 35% 30% 32% 53% 51% 52% Basis: alle respondenten die op de hoogte zijn van overheidssteun(n=1.388) 2009 2013 55
Informatie Bronnen V10. In welke mate wenst u informatie m.b.t. klimaatverandering te ontvangen van volgende bronnen? TOP2 BOTTOM2 Federale Overheid 64% 26% 38% 23% 7% 6% 13% Onderwijs/scholen 63% 25% 38% 20% 10% 7% 17% Lokale besturen 59% 19% 40% 26% 9% 7% 15% Gewesten 59% 18% 40% 24% 9% 8% 17% Europese instellingen 56% 21% 34% 25% 11% 8% 19% Onafhankelijke wetenschappers 53% 20% 33% 27% 13% 7% 20% Journalisten 47% 17% 31% 30% 13% 10% 23% Milieuverenigingen 44% 15% 30% 27% 18% 12% 29% Consumentenorganisaties 41% 11% 30% 30% 18% 11% 29% NGO's 38% 9% 29% 34% 18% 11% 28% Dokters 37% 10% 27% 31% 21% 11% 32% Industrie 22% 6% 16% 28% 30% 20% 50% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Helemaal gewenst Gewenst Tussen beide Niet echt gewenst Helemaal niet gewenst 56
Informatie Besluiten Besluiten i.v.m. de informatie en communicatie o Passieve informatieverstrekking gebeurt vooral via de traditionele media (TV, kranten en tijdschriften), voor het actief opzoeken van informatie scoren websites het hoogst. o De Belg wenst in de eerste plaats geïnformeerd te worden door de verschillende overheden en door de onderwijssector. 57