Tuingids voor art a k k Zoe nin binne BLIJE VOGELS
VOGELS IN JE TUIN? PIMPELMEES 10,5-12 cm Hangt graag aan vetbollen en pindanetje. Gele buik, blauw petje en zwarte oogstreep. GROTE BONTE SPECHT 23-26 cm Opvallend rood broekje. Houdt van bomen in de tuin. Mannetje heeft rood vlekje op de kop. Eet graag nootjes en zaden. KOOLMEES 13,5-15 cm Vaak op voedertafel op zoek naar pinda s en zonnebloempitten. Heeft een zwart kopje en das. Bij het mannetje is deze breder en langer. Niet schuw. WINTERKONING 9-10,5 cm Zenuwachtig vogeltje met opstaande staart. Eet insecten, larven en spinnen dicht bij de grond. RINGMUS 12,5-14 cm Lijkt op huismus, maar heeft bruin kopje, opvallende zwarte vlek op wang en witte halsband. Vrouwtjes verschillen niet. Houdt van zaden. STAARTMEES 13-15 cm Wit-roze bolletje met lange staart. Brengt korte bezoekjes in de tuin. Zoekt in groep naar zaden of insectjes en zit vaak op een vetbol. BOOMKLEVER 12-14,5 cm Klimt zowel omhoog als omlaag over een boomstam, vaak oudere, hoge loofbomen. Eet graag insecten, zaden en noten. VINK 14-16 cm Twee witte vleugelstrepen met grijzig kopje. Kruinveertjes vaak opgericht. Schuifelt kort over de grond op zoek naar beukennootjes of zaden die andere vogels lieten vallen. HEGGENMUS 13-14,5 cm Onopvallend rondscharrelend op de grond of in hagen en struiken op zoek naar zaden, spinnen en andere bodemdiertjes. Dit is geen mus; hij heeft een grijs kopje, spitse snavel en is nooit in groep. GROENLING 14-16 cm Korte dikke snavel. Geel in vleugel en staart. Vaak in groepjes in dichte struiken. Houdt van zonnebloempitten. SIJS 11-12,5 cm Klein, geelgroen met kort gevorkt staartje. Graag in els of berk en vaak in groepjes. Minder op de grond. Is verzot op elzenzaad. VINK 14-16 cm Minder opvallend dan het mannetje. Wordt vaak verward met vrouwtje huismus, maar heeft ook 2 witte vleugstrepen. HUISMUS 14-16 cm Lichtbruin met opvallende streep achter het oog. Vaak in groep samen met mannetjes. KEEP 14-16 cm Oranje borst en witte buik. Meestal op de grond, op zoek naar zaden. Vaak in groep en in gezelschap van vinken. HUISMUS 14-16 cm Korte dikke snavel, zwart rond oog maar bleke wang. Tsjilpend in groepjes, eet vooral zaden.
MEREL 23,5-29 cm Bruin verenkleed, kleur op de borst kan variëren. Zitten vaak andere merels achterna. ZANGLIJSTER 20-22 cm Schuw, meestal kortstondig op de voederplaats. Verzot op slakken, slaat slakkenhuisjes kapot op stenen en tegels. SPREEUW 19-22 cm Stapt fier en zit graag in groep. Witte spikkels op de buik die verdwijnen in de zomer. Verlekkerd op insecten, bessen en appels. MEREL 23,5-29 cm Zwart verenkleed, oranje snavel en oogrand. Eet graag fruit en bessen. Hupt met beide poten tegelijk. GAAI 32-35 cm Opvallende blauwe vlek in vleugel. Golvende vlucht. Luide, hese schreeuw. Verzot op eikels en beukennootjes. ROODBORST 12,5-14 cm Meestal alleen, kan fel uithalen naar andere vogels. Eet graag insecten, spinnen en andere kleine diertjes. TURKSE TORTEL 29-33 cm Vrij kleine duif met zwart nekbandje. Zeer algemeen. Zoekt als koppel of in groep naar zaden en fruit. HOUTDUIF 38-43 cm Grootste duif met witte vlek in de nek en witte streep in de vleugels. Zoekt op de grond naar zaden of etensresten. ZWARTE KRAAI 44-51 cm Grote, intelligente vogel met forse snavel. Alleseter met rauwe roep kraaaa-kraaaa. Ruimen de natuur op door kadavers te eten. KAUW 30-34 cm Lijkt op kraai, maar kleiner met grijze nek en witblauwe ogen. Erg sociaal, vaak in groep. Zoekt op de grond naar voedsel. EKSTER 40-51 cm Nieuwsgierige alleseter met lange glanzende staart. Luidt vaak als eerste alarm bij gevaar (huiskat, roofvogel, vos). ONTDEK MEER VOGELS OP WWW.NATUURPUNT.BE/VOGELS 3
OOG VOOR VOGELS? Ontdek het ruime aanbod vogelvoer, nestkasten, vogelgidsen en voederhuizen in de online Natuurpunt Winkel. Je vindt er de beste kwaliteit en de ruimste keuze. www.natuurpunt.be/winkel VOEDERHUIS PASADENA 10,75 (leden) 11,95 (niet-leden) ANWB GIDS 31,49 (leden) 34,99 (niet-leden) VOEDERMIX 3,59 (leden) 3,99 (niet-leden) NESTKAST MIAMI 13,45 (leden) 14,95 (niet-leden) Bovenstaande prijzen zijn richtprijzen, kijk op www.natuurpunt.be/winkel voor meer info
Inhoud 7 De liefde gaat door de maag 14 Checklist vogelvriendelijke tuin 16 Wie vliegt daar? 22 Zo maak je een nestkastje 26 Vaak gestelde vragen 28 De tuinvogelexpert 5
Prachtig! Je hebt de stap gezet om van je eigen tuin een vogelparadijs te maken. Mogen we je al van harte bedanken uit naam van de koolmees, de boomklever en de vink? Dit boekje vertelt je hoe je jouw tuin omtovert tot een paradijs voor jezelf, maar ook voor de vogels. Vogels houden van tuinen, zelfs van de kleinste. In heel Vlaanderen wordt de totale oppervlakte tuin geschat op 9%. In de stad maken tuinen zelfs 20% uit van de oppervlakte. Daarmee is er meer privégroen dan openbaar groen. Voor heel wat planten en dieren vormt jouw tuin(tje) een levensnoodzakelijke biotoop, zeker in de stadskern. Gazon neemt in onze Vlaamse tuinen vaak meer dan 50% in beslag. Kies je voor een natuurlijke tuin, dan krijg je ongetwijfeld meer bezoekers in je tuin. Check it op p 14-15 Zin om van jouw tuin een vogelvriendelijk paradijs te maken? Sla er dan de Checklist voor een Vogelvriendelijke Tuin op na. Je vindt hem in het midden van dit boekje. 6
Je tuintype bepaalt het aantal vogels in je tuin. 1 2 De liefde van de vogel gaat door de maag H et vogelleven is nogal intens. Vogels hebben daarom lichaamstemperaturen van ruim veertig graden. En vliegen, dat vreet energie. Daarom zijn vogels voortdurend bezig met het vinden van voedsel. Maar in de winter kan dat moeilijk zijn; de dagen zijn dan kort en de nachten lang. Vogels rammelen s morgens van de honger. Kleine vogels verliezen dan tot wel tien procent van hun lichaamsgewicht. Hopelijk kunnen ze op dat moment terecht op jouw voedertafel. Want net dan krijg je de tuinvogels goed te zien. Al hun aandacht gaat op dat moment immers naar het zoeken naar eten. 3 4 Pak je het slim aan, dan komen ze zelfs tot vlak bij je raam. Vooral in de winter is regelmatig voederen belangrijk. De vogels moeten op jou kunnen rekenen. Ze nemen een vaste route langs de tuinen en willen graag precies weten waar en wanneer er iets te halen valt. Zo help je ze de winter door. Door vogels het hele jaar bij te voederen, vergroot je hun vitaliteit, waardoor er meer vogels de winter overleven, er meer kunnen gaan broeden, en er dus ook meer jonge vogels geboren worden, die goed opgevet het najaar ingaan. Jouw beloning? Je krijgt ze soms van heel dichtbij te zien en wordt geregeld getrakteerd op een prachtig vogelconcert. 7
WANNEER BEGINNEN MET VOEDEREN In elk seizoen hebben vogels behoefte aan voldoende voedsel. Je kan daarom op elk moment in het jaar beginnen met het voederen. Zeker in de winter, bij vorst of een dik pak sneeuw. Maar ook in het voorjaar. Dan zijn alle zaden inmiddels op en staat het broedseizoen weer voor de deur. De blijvers moeten zich vervolgens dik eten om de (strenge) winter door te komen en de trekvogels hebben duizenden kilometers voor de boeg. Wel altijd goed overwegen wat je best voedert in welk seizoen; vet alleen in de winter, in de zomer alleen natuurlijke voeding zoals granen en noten. ER IS TOCH GENOEG VOEDSEL IN HET VOORJAAR? In elk jaargetijde kan voedselschaarste optreden. Langdurige regen, droogte of een slecht insectenjaar kunnen oorzaken zijn. Veel vogels sterven dan, vooral diegene die in de zomer voordien werden geboren. Zo is de natuur en het hoort erbij. Door bij te voederen is het toch mogelijk om vogels in alle seizoenen door periodes met weinig voedsel heen te helpen. Ook in augustus en september, de periode waarin ze hun veren vervangen (de rui) kunnen een aantal soorten een extra graantje gebruiken. 8
IS BIJVOEDEREN GOED VOOR JONGE VOGELS? Volwassen vogels zullen altijd proberen hun jongen eiwitrijk voedsel te geven zoals insecten, spinnen en andere kleine diertjes. Wanneer er een voedselgebrek is, worden alle insecten aan de jongen gevoederd en schakelen de ouders vaak over op ander voedsel. Bij voedselgebrek, bijv. bij langdurige vrieskou of overvloedige regenval vinden de vogels geen insecten en is het aangewezen om vooral zaden of insecten bij te voederen in je tuin. Zelfs tijdens de lente of de zomer kan je zo het verschil maken voor jonge vogels. Bied gevarieerd voedsel aan zodat vogels voldoende keuze hebben. 9
EEN IJSJE VOOR DE DORST Zorg het hele jaar door dagelijks voor schoon water. In de winter, bij vorst, kan je het vogelbad van tijd tot tijd vullen met lauw water. Leg er een stuk grofmazig gaas over om te voorkomen dat de vogels erin gaan baden en hun veren bevriezen. Ze mogen er alleen van drinken. Wil je voorkomen dat het water bevriest, los er dan een paar scheppen suiker in op. Je kan ze ook geschaafd of versplinterd ijs geven. Ligt er sneeuw of rijp, dan eten de vogels daar van. VOGELS AAN TAFEL Het centrum van een vogeltuin in de winter is de voederplaats. Daar plaats je de voedertafel, het voederhuisje of de voedersilo. Ze zijn te koop in alle soorten en maten. Het voordeel van een huisje of silo is dat er een dakje op zit, zodat het voer bij regen niet doorweekt raakt. Het nadeel is dat niet alle vogels zo n dakje prettig vinden. Dat zijn geen rare vogels, zij verkiezen gewoon een open voedertafel. Op een voedertafel kunnen alle vogels makkelijk landen, goed om zich heen kijken en snel wegwezen 10
als het moet. Het is makkelijk er zelf één te maken van een stuk watervast multiplex. Met latjes maak je opstaande randen die voorkomen dat het voer er afrolt. In de hoeken laat je openingen vrij om regenwater af te voeren. Voor de gezondheid van de vogels is het van belang dat je de voederplank wekelijks schoonmaakt met heet water en een borstel. Zo verwijder je uitwerpselen, beschimmelde resten en allerlei vervelende bacteriën. Plaats het huisje of tafel op een open plek waar de etende vogels een goed overzicht hebben op de omgeving. Het liefst met een vluchtstruik in de buurt. Op een hoogte van anderhalve meter is de voedertafel doorgaans veilig voor springende katten. BODEMZOEKERS Niet alle vogels zijn gediend met een voedertafel. Er zijn er die het liefst op de grond eten. Voor hen kan je op de grond een strooiplaats aanleggen. Er zijn ook lage voedertafels te koop. Om te voorkomen dat groot en grof vogelgeweld snel de maag volpropt, zijn er gepaste gaaskorven beschikbaar waar kleinere zangvogels wel doorheen kunnen en grotere vogels niet. ACROBATEN AAN DE VETBOL Acrobaten als mezen en spechten eten liever bengelend aan een vetbol of pindanetje. Daarnaast is er een uitgebreid aanbod aan allerlei hangende voedersilo s, waaruit ze hun zaden en pinda s kunnen peuteren. De winkel van Natuurpunt biedt een ruime keuze aan verantwoorde en slimme voederautomaten, die je vlakbij je raam kan hangen (buiten het bereik van katten) zodat je de vogels van heel dichtbij kan zien. Door voederautomaten te gebruiken, geef je meeuwen en kraaien geen kans om grote hoeveelheden voedsel weg te kapen voor de snavels van andere vogels. 11
Koop jouw vogelvoer in de online Natuurpunt Winkel VOEDERTIPS Voeder gevarieerd: beperk deegwaren en voorzie ook granen, nootjes of zelfs appels. Vetbollen alleen in de winter en aan een flexibele tak, buiten bereik van ratten en muizen. Smeer half gesmolten vet gemengd met zaden tegen de schors van een boom en lok spechten en boomklevers. Leg de voederplaats in de buurt van één of meerdere vluchtwegen. Zorg dat de vogels snel dekking kunnen vinden in een doornstruik, dichte struik of haag. Leg de voederplaats niet te dicht bij het raam aan en vermijd raamslachtoffers. Breng voedsel gespreid aan voor vogels met een voedselterritorium, zoals merels. Denk ook aan natuurlijk voedsel: plant enkele bessenstruiken in je tuin. Na de winter volgt de broedtijd: heggen en nestkasten zijn logische broedplaatsen, maar ook een rommelig hoekje kan. www.natuurpunt.be/winkel 12
13
Hoe vogelvriendelijk is je tuin? Vink aan wat je al hebt en kijk wat er nog mogelijk is Boom Geeft schaduw in de zomer en beschutting in de winter. Vogels vinden er dekking, voedsel en broedgelegenheid. Smulhaag van besdragende struiken. Vogels vinden hier dekking, broedgelegenheid en een gedekte tafel in het najaar. egels kunnen van tuin naar tuin lopen. Composthoop Minder gft-containers aan de weg. Zeer rijk aan insecten, wormen en kevers: voedsel voor vogels. Studio Lakmoes 14 Water of waterschaal Een goede plek voor vogels om te drinken en te baden. Voedertafel Leuk voor de kinderen om de vogels te observeren.
Je huis is 10% meer waard met een groene tuin Bomen en struiken vangen grote hoeveelheden fijn stof op Een goed aangelegde vogelvriendelijke tuin is minder arbeidsintensief en 1/3 e goedkoper dan een betegelde tuin Begroeide schutting Vogels vinden hier dekking, voedsel en nestgelegenheid. Nestkastje Nestgelegenheid voor mezen en mussen. Vogelvide Nestgelegenheid voor huismussen onder het dak Moestuin Lekker eten uit eigen tuin. Merels en mussen snoepen mee. Begroeide gevel Extra nestgelegenheid voor merels, heggenmussen en winterkoningen. Border met inheemse planten Trekt insecten aan: voedsel voor vogels. Zaden van uitgebloeide planten vormen voedsel voor mezen, mussen en groenlingen. Begroeide pergola Nestplek voor merels en roodborsten. 15
Wie vliegt daar? Opmerkelijke nestbouwers Veel vogels in de tuin zijn eigenlijk bosvogels, die graag in boomholten nestelen. Maar vooral in steden zijn geschikte holten steeds zeldzamer. Een nestkast helpt dan. Ekster Barokke bouwer Eksters bouwen hun nest boven in een boom. Een groot takkennest, versterkt met aarde en klei. Het nest is overdekt, als bescherming tegen - vooral - zwarte kraaien. Zo kan een nest meer dan een meter hoog worden. wintergast jaargast gebruikt nestkast Turkse Tortel Minimalist Net als bij andere duiven bestaat het nest van een turkse tortel uit een platformpje van wat losse takjes op elkaar. Noem het minimalisme. Of is het luiheid? Vele nesten vallen naar beneden, maar duiven vangen dat op met meerdere broedsels per jaar. Boomklever Manusje-van-alles Boomklevers hebben weinig te leren van spechten, want ze kunnen opwaarts en neerwaarts kruipen op een boomstam. Ook hameren ze graag noten open en gebruiken ze een gleuf in de schors als smidse. Net als spechten dus. Grote bonte specht Holbewoner Een nest uithakken kost tijd, zeker drie weken. Zonde om dat voor één seizoen te doen. Spechten gebruiken hun hol dan ook een paar jaar na elkaar. Bij het uithakken van hun hol, krijgen ze geen hoofdpijn. Spechten hebben speciale schokdempers in hun schedel. 16
Schone slapers De meeste vogels slapen s nachts lang en vrij diep. Overdag slapen is gevaarlijk voor vogels: ze zijn dan een gemakkelijke prooi. Tussen het voedsel zoeken door doen ze wel korte dutjes, maar de vogels blijven waakzaam. Spreeuw Samen slapen Buiten het broedseizoen verzamelen duizenden en soms honderdduizenden spreeuwen zich voor de slaap. Uit veiligheid. De kans dat een roofvogel een spreeuw pakt in een grote groep is klein. Voor het slapen gaan, kwetteren spreeuwen uitbundig met elkaar. Hun indrukwekkend luchtballet is een waar schouwspel. Koolmees Slapen in stropdas Koolmezen houden van nestkasten. Niet alleen om in te broeden, maar ook om te slapen tijdens koude nachten. Het mannetje met de breedste stropdas is het sterkst, eist de beste nestkast op, en is dus een gewilde partner voor de vrouwtjes. Boomkruiper Knusse knuffelkonten Als het koud is, kruipen boomkruipers graag tegen elkaar aan om te slapen. Als een bolletje wol waar alleen de staarten uitsteken, zitten ze onder een dak of in een boomholte. Ook bij de staartmezen zien we dit gedrag. 17
Bodemzoekers Soms zie je vogels op rommelige plekken in de tuin pikken en wroeten in de aarde: het typische gedrag van een bodemzoeker. Roodborst Dominante druktemaker Kijk goed om je heen als je in de tuin werkt. Misschien zie je een roodborst die loert op een lekkere worm tussen de omgewoelde aarde. Je ziet er altijd maar eentje. Ze dulden geen soortgenoten in hun territorium. Behalve in het voorjaar, dan laat het mannetje een vrouwtje toe. Zanglijster Schrik der slakken Naast insecten, larven en wormen eet de zanglijster ook slakken. Het slakkenhuis slaat hij kapot op een steen. Een lastige klus. Zanglijsters nemen de slakken steeds mee naar dezelfde plek. Zo n plek heet de smidse. Merel Bedachtzame alleseter Bedachtzaam scharrelt een merel op het gazon. Af en toe trekt hij een sprintje om daarna stil te staan. Met z n kop schuin omlaag speurt hij naar een worm. Maar merels eten ook graag bessen. Vink Olijke opportunist Vinken zitten niet graag op een voedersilo, maar wachten tot er zaden op de grond vallen. Ze profiteren ook van morsende groenlingen en mezen op uitgebloeide zonnebloemen. Vaak zie je een kleine groep vinken onder een beuk, want beukennoten zijn hun favoriete snack. Gaai Vergeetachtige verzamelaar In de herfst verzamelen gaaien duizenden eikels om onder de grond te verstoppen als wintervoorraad. Slechts een deel van de wintervoorraad vinden ze terug. Zo zorgen gaaien voor opschietende eiken op onverwachte plekken. 18
Groepsvogels Waarom zoeken soortgenoten elkaar op? Veiligheid is een belangrijke reden. Vele ogen zien meer dan één paar, zeker als je druk bezig bent met eten. Eten delen daarentegen is weer minder leuk. Ringmus Rollebollen Een groep voedselzoekende ringmussen is leuk om te zien. De achterste vliegen steeds over de voorste heen, waardoor het lijkt of de groep over de grond rolt. De ringmus verschilt van de huismus door één van de zeven schoonheden: een zwarte schoonheidsvlek op beide wangen. Huismus Honkvast groepsbeest De huismus is honkvast en leeft graag in grote groepen. Als een huismus een zaadrijke plek vindt, roept hij zijn soortgenoten want in een groep is hij veiliger. Vindt dezelfde mus een stukje brood, dan vliegt hij er in de gauwte alleen mee weg. Kauw Trouwe partner Kauwen vormen onafscheidelijke koppels. Als de jongen zijn uitgevlogen, verzamelen de ouders zich met hen op gemeenschappelijke slaapplaatsen. Ze leven in groepen en trekken rond op zoek naar voedsel: van bessen en insecten. Tot zelfs lekkere frietjes. Sijs Acrobaat in groep Sijzen gaan met de hele familie op voedseljacht. In de winter zie je soms grote groepen sijzen in elzen en berken. Ze warrelen daarbij over elkaar of hangen acrobatisch aan de elzenproppen en laten ze zich dan goed bekijken. 19
Kleurrijke vogels Vogels pronken graag met hun schoonheid. Vooral de mannen. De man zet zijn felle kleuren en tekening in om een vrouw te verleiden. Vrouwtjes zijn meestal minder kleurrijk om niet op te vallen tijdens het broeden. Halsbandparkiet Tropische wintergast Deze grote groene parkiet verwacht je niet meteen in ons land. Ze komen echter meer en meer voor. Vooral in de wintermaanden kan je ze te zien krijgen in je tuin. Krijg je regelmatig bezoek? Bied hun favoriete voedsel dan geïsoleerd aan. Zo hou je de rest van de voederplaats langer vrij voor andere vogels. Appelvink Kleurrijke dikbek De appelvink is iets groter dan de vink en wat het eerste opvalt is de enorme kegelvormige snavel. Maar ook de dikke kop, de forse stierennek en de korte staart met smalle witte eindband geven de appelvink een apart uiterlijk. In zijn wetenschappelijke naam schuilt nog een bijnaam: pittenverbrijzelaar. Groenling Groen, groener, groenst Met hun felgroene kleuren lijken groenlingen verdwaalde tropische vogels. Bijna alle tinten groen vind je terug in zijn veren. In het najaar storten groenlingen zich massaal op rozenbottels, waar ze de zaden uitpeuteren. 20
Vreemdgangers Sommige vogelstellen blijven elkaar een leven lang trouw. Andere zijn minder loyaal: een aantal soorten staan bekend als notoire vreemdgangers. Pimpelmees Overlever Het vele vreemdgaan van de pimpelmees vergroot de kans op succesvol nageslacht. Het vrouwtje legt ook nog eens een deel van haar eieren in het nest van een soortgenoot. Zo spreidt ze haar kansen. Komt ze te overlijden, dan brengt een adoptiemoeder haar jongen groot. Winterkoning Womanizer De kleine gedrongen winterkoningman is een echte womanizer. Eén vrouw is meestal niet voldoende. Hij bouwt tot wel vijf bolvormige nesten. Het vrouwtje kiest in welk nest zij wil broeden. De andere nesten zijn voor andere vrouwtjes. Heggenmus Polygamist Deze onopvallende vogelsoort belijdt het open huwelijk. Monogame heggenmussen bestaan niet. Ze hebben een gecompliceerd leven met driehoeks- of meerhoeksverhoudingen. 21
Zo maak je zelf EEN NESTKASTJE Vogels die van nature in holen broeden, maken ook wel gebruik van een nestkastje. Zelf een nestkast maken is helemaal niet moeilijk. Kies de juiste afmeting voor de opening op basis van de soort die je wil huisvesten en hang je nestkast op de juiste plek. Teken het bouwplan na op je plank multiplex of (fsc-)vurenhout van +/- 18 mm dik, 141 cm lang en 15 cm breed volgens de tekening. Zaag de plank en schuur de zaagranden af met schuurpapier. Maak de opening. De grootte van het gaatje bepaalt welke vogel erin kan. De onderzijde van het gaatje moet op zo n 14 cm van de bodemplank komen. Timmer nu de onderdelen in elkaar. Boor de schroefgaten voor. Gebruik schroeven van 3 mm breed en 4 cm lang. Start met de achterzijde en de zijkanten. Voeg vervolgens de bodem toe en tot slot de voorkant. Om de kast schoon te maken, moet je het dakje kunnen openen. Gebruik bijv. een stukje rubber (vb oude fietsband) op de bovenzijde van het dak. Dat laat geen water door. Behandel de buitenkant met natuurbeits. Hang het nestkastje op. Doe dit minstens 2 à 3m van de grond. Zo kan de kat er niet aan. DAK ACHTER- WAND VOOR- WAND ZIJWAND ZIJWAND BODEM 15 cm 13 cm 20 cm 35 cm 23 cm 25 cm 23 cm 15 cm 22
Grootte van de vliegopening per vogelsoort 28 mm: pimpelmees 30 mm: kuifmees 32 mm: koolmees (ook geschikt voor boomklever, bonte vliegenvanger en ringmus) 35 mm: huismus 40 mm: ringmus 45 mm: spreeuw 50 mm: grote bonte specht Toptips Gebruik altijd natuurlijke materialen, zoals hout Het hout moet minstens 1,5 cm dik zijn Je nestkastje moet tegen weer en wind bestand zijn Zorg ervoor dat het dak waterdicht is Een stokje om op te zitten voor de opening geeft er vaak roofdieren meer kansen. Hoe ophangen? Zorg voor een sterke constructie en hang je nestkast stevig op Hang het nestkastje op een rustige plek met de opening naar het noordoosten Zorg dat de aanvliegroute open is zonder takken voor de opening Hang het hoog genoeg zodat katten geen probleem vormen (minstens 2m) Hang meerdere nestkastjes ver genoeg uit elkaar (minstens 2m) Hang een nieuwe nestkast in het najaar al op Hoe schoonmaken? Zorg dat je de nestkast kan openmaken, voor de jaarlijkse schoonmaakbeurt. Maak je nestkast elke herfst schoon, na het broedseizoen. Verwijder al het nestmateriaal en schrob je nestkast met heet water en een borsteltje. Gebruik geen detergent. Geen zin om te zagen en te boren? Koop een kant en klaar nestkastje of bouwpakket in de Natuurpunt Winkel. 23
24
CURSUS VOGELZANG Verdiep je in de wondere vogelwereld en leer vogels herkennen of kom genieten van een prachtig vogelconcert. In het ruime aanbod aan activiteiten en cursussen van Natuurpunt vind je alles om de vogels en de natuur in Vlaanderen te ontdekken. Zoek op vogels op www.natuurpunt.be/agenda en beleef de natuur in jouw buurt. 25
VAAK GESTELDE VRAGEN Ik heb een gewonde vogel gevonden. Wat nu? Waarom vliegen er vogels tegen mijn raam? Veel vogels die we op bezoek krijgen zijn niet vertrouwd met het grote aantal ramen dat Vlaanderen rijk is. Jaarlijks vallen er dan ook vele dodelijke slachtoffers na aanvaring met een raam. Heb je een gevaarlijke ruit? Zorg ervoor dat je iets dichtbij je raam plaatst: planten, gordijnen, Je kan ook matte strips of vogelsilhouetstickers aanbrengen. Wat er op de ruit hangt heeft daarbij geen belang, het obstakel-effect is hier belangrijker. In de natuur kunnen vogels gewond raken. Dat is onderdeel van het vogelbestaan. Helaas is de oorzaak veel vaker minder natuurlijk ; een aanrijding, een aanval door een kat. Dan hebben gewonde wilde vogels onze hulp nodig. De vogel moet zo snel mogelijk naar een vogelopvangcentrum gebracht worden. Op www.vogelbescherming.be vind je een lijst van erkende vogelopvangcentra. Let wel op: pas uitgevlogen jonge vogels of vogels in de rui zien er soms hulpeloos uit, maar mankeren niets. Pas uitgevlogen jonge vogels zet je best zo dicht mogelijk bij het nest op een veilige plaats ver weg van bijvoorbeeld katten. Als het beestje toch niet meer wordt opgevangen door de ouders, neem je contact op met het vogelopvangcentrum. Probeer vooral niet zelf een wilde vogel te verzorgen of groot te brengen. Vele soorten stellen zeer specifieke eisen aan hun voedsel. Voor het houden van wilde dieren heb je bovendien een vergunning nodig. 26
Kraaien, kauwen en eksters op bezoek? Kraaien, kauwen en eksters worden soms beschouwd als de grote vijand van jonge vogels. In de broedtijd presteren ze het soms om op klaarlichte dag eieren of jonge vogeltjes uit een nest te halen. Toch heeft wetenschappelijk onderzoek uitgewezen dat de aanwezigheid van kraaien, kauwen en eksters niet noodzakelijk nadelig is voor zangvogels. Integendeel. Zangvogels maken zelfs hun nest in tuinen waar deze grote vogels in de buurt zijn. Zij doen dienst als luidruchtige bewakers tegen vijanden als katten en sperwers. De paar geroofde jonge vogels zijn de tol die ze daarvoor betalen. De verhouding kraaien, kauwen, eksters en zangvogels is in de natuur goed geregeld. Kraaien eten bovendien vaak slakken als eiwitbron, daarmee zijn ze dus ook een beetje de bondgenoot van de tuinman. Mijn kat vangt vogels in mijn tuin, wat nu? Jaarlijks vallen vele miljoenen tuinvogels ten prooi aan huiskatten. Een probleem waar je niet alles, maar wel iets aan kunt doen. Bind je eigen kat een belletje om en laat haar in de vroege ochtend niet buiten. Dan is de poes hongerig, maar ook de vogels en die zijn dan minder aandachtig. Zorg voor vluchtstruiken met doorns en plaats nestkastjes buiten het bereik van de poes. Door je schuttingen weelderig te laten begroeien of je haag van een gaas te voorzien, kan je de kat van je buur uit je tuin houden. Waar zijn de vogels in de zomer? Na het broedseizoen trekken veel zangvogels zich terug om in alle rust te kunnen ruien. Daarom is het tijdens de zomermaanden een pak stiller in de tuin. Bij het ruien krijgen de vogels een nieuw verenpak en zien ze er soms wat rafelig uit. Toch kunnen ze dan best wel wat extra voeding gebruiken, dus blijf je best voederen. Stem de hoeveelheid af op wat gegeten wordt. Je vindt nog meer vaak gestelde vragen op www.vogelweekend.be Staat jouw vogelvraag er niet bij, stuur dan een mailtje naar tuinvogelconsulent@ natuurpunt.be 27
De Vogelexpert Tips van kenners Maak je eigen SPECHTENBLOK Ruben Saey, tuinvogelconsulent Natuurpunt KWEEK je eigen vogelvoer Geert Vanhulle, tuinvogelconsulent Natuurpunt Stel jouw vraag Met een spechtenblok lok je makkelijk spechten naar je tuin. We kwamen op dit idee na een gesprek met een Duitse vogelbeschermster. Wij waren zo enthousiast dat we haar idee thuis uitprobeerden. Met succes. De eerste winter hadden we meteen een specht op bezoek. Mail jouw vraag naar tuinvogelconsulent@natuurpunt.be Gevallen vogelzaad bij de voederplaats is een gratis kweekplek voor o.a. zonnebloemen, boekweit en vele andere planten. Vooral met gepelde zonnebloempitten krijg je vele vogelsoorten op je voederplaats: van meesjes tot vinken en merels. Kortom, zowat alles is er verzot op. Strooi de resten van het vogelvoer uit in je tuin aan het einde van de winter. Zo kweek je je eigen vogelvoeder. Doe-het-zelf 1 Neem een blok hout 2 Boor met een lange boor een gat aan de bovenkant door het gehele blok 3 Haal het stevige ophangkoord door dit gat 4 Boor met de kleine boor 15 gaten op willekeurige plaatsen, maximaal 5 centimeter diep 5 Vul een taartspuit met zoutloze (!) pindakaas 6 Spuit de pindakaas in de 15 gaten 7 Hang het spechtenblok (aan een tak of aan de pergola) in je tuin 8 Vul voortaan elke dag alle 15 gaten met pindakaas BENODIGDHEDEN 1 openhaardblok, houtboor 10mm (normaal en extra lang), boormachine, ophangkoord, taartspuit, pot zoutloze pindakaas 28
29
30
Maak je tuin vooral NIET winterklaar Gerald Driessens, vogelexpert Natuurpunt In de herfst geven veel mensen de tuin een flinke beurt - de tuin winterklaar maken. Dat betekent bomen en struiken snoeien, uitgebloeide planten afknippen en de afgevallen bladeren vergaren voor de groencontainer. Maar het resultaat is dan een lege tuin waar vogels in de komende winter niets meer te eten vinden. Laat afgevallen bladeren dus zoveel mogelijk tussen de beplanting liggen. Insecten en slakken houden zich hier schuil en vogels als merel, heggenmus en roodborst weten dit beslist te vinden. Laat uitgebloeide planten staan. Hier kunnen zich insecten en andere kleine diertjes huisvesten. Putters, groenlingen, vinken en mezen doen zich tegoed aan de zaden van zonnebloem, kaardenbol en distel. SMULHAAG, voor jou en de vogels Hans Marijns, vogelkijker en -kenner Heb je wat ruimte in de tuin, dan mag een smulhaag niet ontbreken. Een smulhaag bestaat uit verschillende soorten besdragende struiken zoals braam, framboos, rode bes, zwarte bes, kruisbes en vlier. Deze struiken dragen op verschillende tijden bessen, waardoor je langere tijd in het najaar de vogels bessen aanbiedt. De bessen zijn niet alleen lekker voor de vogels, maar ook voor jou. Wees er wel snel bij, vogels weten maar al te goed wanneer een bes rijp is. Vaak ben je dan ook te laat. De vogelexperts beantwoorden al je vragen over tuinvogels. Mail naar tuinvogelconsulent@natuurpunt.be 31
Tel de vogels in je tuin tijdens Het Grote Vogelweekend Elke winter organiseert Natuurpunt de grootste vogeltelling van Vlaanderen. Tijdens Het Grote Vogelweekend kan je de vogels in je tuin of balkon tellen en je resultaten bezorgen aan Natuurpunt. Met jouw gegevens en die van duizenden andere Vlamingen kan Natuurpunt nagaan hoe het gesteld is met de vogels in onze tuinen. www.vogelweekend.be 32
Hoe gaat het met onze vogels? Natuurpunt beschermt en beheert meer dan 500 natuurgebieden in Vlaanderen. In deze natuurgebieden vinden vogels en andere dieren een veilige thuis. Duizenden vrijwilligers steken elke dag de handen uit de mouwen om deze natuur te beschermen. Zodat jij én je kinderen er van kunnen genieten. Sluit je vandaag nog aan bij Natuurpunt en steun zo het harde werk voor de natuur in Vlaanderen. Jij kan helpen. Word lid. Voor 27 euro per jaar help je de natuur. In jouw buurt maar ook in de rest van Vlaanderen. Je ontvangt een boeiend welkomstpakket met een gids met 44 prachtige tochten in de natuur, korting bij vele partners en in de online Natuurpunt Winkel. Lees er alles over op www.natuurpunt.be/wordlid V.U. Lieven De Schamphelaere Coxiestraat 11 2800 Mechelen shutterstock.com, Wim Dirckx, François Van Bauwel, Jo Depauw, Rudy Aeschlimann, Hugo Willocx, Dave Mostmans 33
Dierenvrienden vinden alles bij Tom&Co! Van vogelnestjes, drinkbakjes tot vogelhuisjes.. in onze winkels kan je terecht voor allerlei essentials om je gevleugelde vrienden te helpen, want we weten dat ze belangrijk zijn voor onze toekomst. Daarom werken we al jarenlang samen met Natuurpunt. www.tomandco.be Volg ons: