Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk Naar een cultuur van preventie op het gebied van veiligheid en gezondheid op het werk in Europa Samenvatting jaarverslag 2005 van het Agentschap ISSN 1725-7808 1. 2. 3.
Samenvatting jaarverslag 2005 EUROPEES AGENTSCHAP VOOR VEILIGHEID EN GEZONDHEID OP HET WERK HET EUROPEES AGENTSCHAP VOOR VEILIGHEID EN GEZONDHEID OP HET WERK Het Agentschap helpt de kwaliteit te verbeteren van de veiligheid en gezondheid op het werk in de EU (Occupational Safety and Health OSH) door het ontwikkelen, verzamelen, analyseren en verspreiden van onpartijdige informatie over de meest urgente problemen op dit gebied. Het Agentschap, dat door de EU wordt gefinancierd, werkt nauw samen met regeringen en werkgevers- en werknemersorganisaties in alle 25 lidstaten, de EVA/EERlanden en de kandidaat-lidstaten. Het netwerk van nationale focal points speelt een hoofdrol bij het samenvoegen en verspreiden van relevante informatie en deskundigheid. Het Agentschap onderhoudt eveneens betrekkingen met een groeiend aantal internationale organisaties buiten Europa, waardoor de EU op de hoogte blijft van de meest actuele informatie en theorieën op het gebied van veiligheid en gezondheid op het werk. Prioriteiten zijn onder meer: Ondersteunen van de strategische doelen van de EU: integratie van risicopreventie in alle facetten van de arbeid en het beleid vormt de centrale grondslag van de communautaire gezondheids- en veiligheidsstrategie 2002-2006 van de EU. Om dit doel te bereiken, heeft het Agentschap een reeks programma s opgezet, waaronder projecten om veiligheid en gezondheid op het werk in het onderwijs te integreren en om nieuwe risico s vast te stellen in de veranderende arbeidswereld. Overeenkomstig de Verklaring van Lissabon zijn eveneens initiatieven ondernomen om de arbeidsparticipatie te helpen vergroten en de kwaliteit van de aangeboden banen te verbeteren, onder meer voor vrouwen en gehandicapten. Aanpakken van de belangrijkste veiligheids- en gezondheidsproblemen: veel werkgerelateerde veiligheids- en gezondheidsproblemen brengen ernstige menselijke en financiële verliezen met zich mee. Zo vindt er om het uur een dodelijk ongeval op een werkplek ergens in de EU plaats. Bovendien gaan er in Europa jaarlijks naar schatting 550 miljoen werkdagen verloren ten gevolge van werkgerelateerde ziekten en ongevallen. Grote gezondheidsproblemen zijn onder meer spier- en skeletaandoeningen, blootstelling aan lawaai en gevaarlijke stoffen, zoals chemische stoffen, en aan psychosociale problemen, zoals stress op het werk. Het Agentschap pakt dergelijke problemen samen met de sociale partners aan via voorlichtingscampagnes, voorbeelden van goede praktijken en via andere middelen. Aanpakken van risicovolle sectoren: hiertoe behoren onder andere de visserij, de bouw en de landbouw, alsmede de gezondheidszorg en het onderwijs. Het Agentschap richt zich vooral op het midden- en kleinbedrijf (MKB/KMO s), omdat daar 65 % van de beroepsbevolking van de EU werkzaam is en werkgerelateerde veiligheids- en gezondheidsproblemen daar meer dan gemiddeld voorkomen. 1. 2. 3.
H OOGTEPUNTEN IN 2005 EUROPESE WEEK RICHT SCHIJNWERPERS OP LAWAAI OP HET WERK De zesde editie van de jaarlijkse Europese Week voor veiligheid en gezondheid op het werk heeft niet alleen het bewustzijn omtrent risico s van lawaai op het werk vergroot en methoden aangereikt om deze te beperken, maar werkgevers ook attent gemaakt op hun verantwoordelijkheden krachtens de nieuwe EU-richtlijn inzake lawaai op het werk, die op 15 februari 2006 in werking is getreden. Deze pan-europese campagne, die in april 2005, op de internationale dag voor de bewustwording van geluidshinder, van start is gegaan, had tot doel de aandacht te vestigen op het feit dat gehoorverlies ten gevolge van geluidshinder een van de meest voorkomende arbeidsgebonden gezondheidsproblemen in de Europese Unie is. Naar schatting één op de dertien werknemers wordt ermee geconfronteerd, in een groot aantal sectoren, van de industrie en de financiële dienstverlening tot de gezondheidszorg en de amusementswereld. Zoals het Agentschap op de speciale website getiteld Weg met de herrie! en in posters en folders heeft uiteengezet, kan blootstelling aan te hoge geluidsniveaus ook stressverhogend werken en de kans op ongevallen doen toenemen, en daarnaast nog andere risico s inhouden. Om deze boodschap en goede praktijkoplossingen op dit terrein op zo groot mogelijke schaal te verspreiden, heeft het netwerk van nationale focal points van het Agentschap een groot aantal evenementen in heel Europa ondersteund en gecoördineerd, variërend van studiebijeenkomsten tot campagnes voor geluidsmetingen. Verder hebben we zoals ieder jaar awards voor goede praktijken toegekend, ditmaal voor innovatieve en praktische oplossingen die geluidshinder op het werk tegengaan. Tijdens het slotevenement in Bilbao, waar Vladimír Špidla, Europees commissaris voor werkgelegenheid, sociale zaken en gelijke kansen, de thematoespraak hield, werd speciale aandacht besteed aan het lastige vraagstuk van beheersing van geluidshinder in de amusementsindustrie. Over dit probleem stelt het Agentschap momenteel een verslag op. WAARNEMINGSPOST VOOR RISICO S BRENGT IN OPKOMST ZIJNDE LICHAMELIJKE RISICO S IN KAART Door de steeds belangrijkere rol die technologie op de werkplek speelt, worden werknemers blootgesteld aan een hele reeks van gelijktijdig optredende risico s, variërend van spier- en skeletaandoeningen tot stress, zo luidt de conclusie in het eerste verslag van de nieuwe Waarnemingspost voor risico s van het Agentschap. De belangrijkste taak van deze in 2004 opgezette waarnemingspost is trends en nieuwe risico s op het gebied van veiligheid en gezondheid op het werk in Europa in kaart te brengen, op basis van informatie uit ruim honderd verschillende nationale en Europese gegevensbronnen en de kennis en expertise van vooraanstaande OSH-deskundigen. In het eerste verslag van de waarnemingspost, Expert forecast on emerging physical risks related to occupational safety and health (prognose van deskundigen over in opkomst zijnde lichamelijke risico s op het gebied van veiligheid en gezondheid op het werk), is een aantal van deze risico s geïdentificeerd die steeds vaker voorkomen in de arbeidswereld. Het gaat hier om uiteenlopende zaken als gebrek aan lichamelijke activiteit op de werkplek en gelijktijdige blootstelling aan spier-/skeletaandoeningen en psychosociale stressfactoren, thermisch ongemak dat het gevoel van welbevinden en het veiligheidsgedrag van werknemers ongunstig beïnvloedt en onvoldoende bescherming van hoogrisicogroepen, waaronder buitenlandse werknemers, tegen ergonomische risico s op lange termijn. Uit het verslag, dat is gebaseerd op de kennis en ervaring van ruim zestig OSH-deskundigen, komen twee zaken duidelijk naar voren. Ten eerste: veel maar zeker niet alle risico s houden verband met het gebruik van computers en andere nieuwe complexe technologieën, die de werknemers vaak verplichten tot langdurig stilzitten op de werkplek of tot het uitvoeren van complexe, psychisch veeleisende taken, met als gevolg stress en een toename van de kans op menselijke fouten en ongevallen. De tweede, nog duidelijkere conclusie is dat bij veel van de problemen van deze tijd risico s een rol spelen die met meerdere factoren verband houden. Belcentra zijn hiervan een voorbeeld: de werkplekken voldoen vaak niet vanuit ergonomisch oogpunt, de medewerkers moeten werken met niet goed passende hoofdtelefoons en ze hebben bovendien te maken met veel achtergrondgeluid, weinig autonomie in het werk, spanning veroorzakende contacten met klanten en aanzienlijke tijdsdruk. Het volledige verslag is met een samenvatting in de vorm van een factsheet beschikbaar op de website van het Agentschap. HEALTHY WORKPLACE INITIATIVE VOOR EU-10 PLUS ROEMENIË EN BULGARIJE IS VAN START GEGAAN Bij onze inspanningen om de tien nieuwe EU-lidstaten alsmede Roemenië en Bulgarije te helpen bij het ontwikkelen van een cultuur van OSH-preventie zijn we overgeschakeld naar een hogere versnelling met de start van het Healthy Workplace Initiative, het initiatief voor veiligheid en gezondheid op de werkplek. Dit initiatief heeft tot doel het bewustzijn omtrent OSH-kwesties in deze landen te verhogen, bijvoorbeeld waar het gaat om de noodzaak risicobeoordelingen uit te voeren en de werknemers daarbij te betrekken, en kennis van goede praktijken over te dragen naar de EU-10 plus Roemenië en Bulgarije. Speciale nadruk zal komen te liggen op verbetering van de OSH-normen in het MKB/de KMO s van de EU-10, waarin 72 % van de werknemers in deze landen werkzaam is. Samen met de focal points zullen we meertalig campagnemateriaal ontwikkelen om een preventiecultuur in de betrokken landen te bevorderen. Daarbij gaat het onder meer om een speciale website, posters, folders en een publiciteitscampagne. Een en ander zal gecoördineerd worden door een centraal marketingbureau, zodat schaalvoordelen gerealiseerd kunnen worden en een consistente beleidsfocus gewaarborgd is.
Samenvatting jaarverslag 2005 VERBETERING VAN WEBSITE MET AWARD BEKROOND Onze website is vernieuwd en biedt bezoekers nu via een enkel wereldwijd portaal toegang tot een ongekende verscheidenheid aan OSH-informatie. Ook het zoeken op de site verloopt nu sneller en gemakkelijker. De vernieuwde meertalige website, die in september 2005 is gelanceerd en waarbij gebruik wordt gemaakt van de nieuwste open source-internettechnologie, biedt een aantal nieuwe functies, zoals de mogelijkheid pagina s aan te passen aan de individuele behoeften van de gebruiker en te zoeken op sector, risico en thema. Verder kunnen onze focal points voortaan inhoud op hun mirrorsites bewerken zonder dat daarvoor specialistische kennis van webtechnologie nodig is. Op grond van deze en andere ontwikkelingen is de website bekroond met de International Information Industry Award in de categorie Innovation in content management (vernieuwingen op het gebied van contentbeheer). ANDERE BELANGRIJKE ONTWIKKELINGEN IN 2005 Bewustmaking van de economische waarde van OSH: een van de meest doeltreffende manieren om ondernemingen ertoe aan te zetten ruimer en op meer gestructureerde wijze aandacht te besteden aan OSHkwesties is zorgen voor degelijk empirisch bewijs waaruit blijkt dat hiermee ook een bijdrage wordt geleverd aan versterking van de concurrentiepositie. Veel van de gegevens die dit staven zijn nu beschikbaar op onze website, via een nieuwe feature, Zakelijke aspecten van veiligheid en gezondheid op het werk. In dit onderdeel is een groot aantal van de belangrijkste inzichten betreffende OSH en economische prestaties bijeengebracht, waaronder informatie over OSH en economische stimuli en informatie over OSH en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Extra ondersteuning van de landbouwsector: teneinde het hoge aantal OSH-gerelateerde problemen in de landbouwsector terug te dringen heeft het Agentschap zijn website uitgebreid met een speciaal onderdeel, Landbouw Goede praktijken, waar nuttige informatie te vinden is over een groot aantal uiteenlopende onderwerpen, zoals de veiligheid van kinderen en het gebruik van bestrijdingsmiddelen, evenals casestudies en links naar andere informatiebronnen. Opening van een kantoor in Brussel: het Agentschap heeft aan zijn toezegging om de betrekkingen met de instellingen in het hart van Europa te versterken, invulling gegeven door in Brussel een kantoor te openen. Bedoeling is niet alleen het Agentschap in staat te stellen zich in Brussel nadrukkelijker te profileren, maar ook, en vooral, steun te bieden aan en samen te werken met de Commissie, het Europees Parlement en belangrijke actoren als sociale partners enzovoort, om ervoor te zorgen dat op de belangrijkste beleidsterreinen en daarbuiten rekening wordt gehouden met kwesties inzake veiligheid en gezondheid op het werk. Uitbreiding van het internationale netwerk: in de loop van het jaar hebben het Agentschap en het National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH) in de Verenigde Staten de handen ineengeslagen en een nieuwe gezamenlijke OSH-website opgezet (www.cdc.gov/ niosh/usnetwork). Verder heeft ook het Koreaanse Safety and Health Agency (KOSHA) zich met een gezamenlijke website aangesloten bij ons netwerk. Stijging aantal bezoekers website met 85 %: voor het tweede achtereenvolgende jaar is het aantal bezoekers van onze website bijna verdubbeld (+ 85 % in vergelijking met 2004), waarmee het totaalaantal bezoeken op 8 miljoen komt. Tevens hebben we onze elektronische nieuwsbrief, OSHMail, die inmiddels 28 000 abonnees telt, vernieuwd om het navigeren te vergemakkelijken. Subsidieregeling voor MKB/KMO s bereikt 1,5 miljoen bedrijven: uit een onafhankelijke evaluatie van de subsidieregeling voor het MKB/de KMO s van het Agentschap is gebleken dat met de 142 projecten die in de periode 2001-2004 via deze regeling zijn gefinancierd ruim 1,5 miljoen bedrijven bereikt zijn, tegen nog geen 10 EUR aan kosten per bedrijf. EUROPEES AGENTSCHAP VOOR VEILIGHEID EN GEZONDHEID OP HET WERK B LIK VOORUIT: PLANNEN VOOR 2006 EN DAARNA Enkele van de voor 2006 geplande initiatieven, naast de lopende activiteiten: organisatie van een reeks regionale seminars met als doel het Healthy Workplace Initiative te promoten: dit project, dat ondersteund zal worden met een mediacampagne en een speciale website, behelst de organisatie van 36 seminars in 12 Europese landen (de EU-10 plus Roemenië en Bulgarije); campagne voor de Europese Week 2006, die gericht zal zijn op jonge werknemers: tevens zal een aanvang worden gemaakt met de voorbereiding van de campagne van het daaropvolgende jaar, die in het teken zal staan van spier- en skeletaandoeningen; nieuwe projecten betreffende risicovolle sectoren, waaronder de horeca: ook medewerkers in de schoonmaakbranche zullen hierbij betrokken worden; nieuwe verslagen van de Waarnemingspost voor risico s, die betrekking zullen hebben op nieuwe risico s in verband met chemische en biologische stoffen; verder zullen gegevens over arbeidsverzuim, beroepsaandoeningen en stress worden verzameld en geanalyseerd; onafhankelijke evaluatie van het Agentschap en zijn netwerk, een studie waarvan de resultaten naar verwachting in 2007 gepubliceerd zullen worden.
Samenvatting jaarverslag 2005 4. EUROPEES AGENTSCHAP VOOR VEILIGHEID EN GEZONDHEID OP HET WERK Vanaf de eerste dag dat het Agentschap met zijn werkzaamheden begon, in 1996, is het hoofddoel geweest die informatie en ondersteuning te bieden, die nodig zijn om een cultuur van preventie op het gebied van veiligheid en gezondheid op het werk in Europa tot stand te brengen. Daartoe is onder meer: een wereldwijd netwerk van OSH-kennis en -expertise opgezet waarop het Agentschap een beroep kan doen voor het aanpakken van belangrijke problemen; een uitgebreid webportaal voor het delen en verspreiden van de aldus verkregen inzichten in het leven geroepen; proactief gezocht naar aansluiting bij de werkvloer, met name in het midden- en kleinbedrijf, om OSH-kwesties onder de aandacht te brengen, en voorzien in adviezen die hun waarde in de praktijk hebben bewezen om de normen inzake veiligheid en gezondheid op het werk in heel Europa te verbeteren; een begin gemaakt met de inventarisatie van nieuwe, in opkomst zijnde risico s door de oprichting van een Waarnemingspost voor risico s. In 2005 hebben we voortgebouwd op deze prestaties. Zo hebben we onder andere ons netwerk van partners en focal points uitgebreid, onze met een award bekroonde website verbeterd en de eerste resultaten geboekt met onze nieuwe Waarnemingspost voor risico s. Ook de Europese Week voor veiligheid en gezondheid op het werk is wederom een succes geworden. Vermeldenswaard is met name dat het Agentschap bij het bevorderen van een preventiecultuur de weg is ingeslagen van een meer holistische, geïntegreerde benadering, zoals geïllustreerd wordt door het recentelijk gelanceerde Healthy Workplace Initiative, dat gericht is op de EU-10 plus Roemenië en Bulgarije. Het Agentschap gaat zijn tiende jaar in, en we zullen alles in het werk stellen om nog betere resultaten te boeken. Voor dit moment willen we onze medewerkers en partners hartelijk danken voor hun steun in de afgelopen jaren, en we hopen op korte termijn verdere vooruitgang te kunnen melden. Hans-Horst Konkolewsky DIRECTEUR Bertil Remaeus VOORZITTER RAAD VAN BESTUUR
1. Noise, Aneta Sedlakova. 2. Noise, Rafał Pankowski. 3. Victor Escandell. 4. SoundEar. Het Agentschap heeft als doel de communautaire instanties, de lidstaten en de belanghebbenden alle dienstige technische, wetenschappelijke en economische informatie op het gebied van de veiligheid en de gezondheid op het werk te verstrekken, zulks om de verbetering van met name het arbeidsmilieu te bevorderen, teneinde de veiligheid en de gezondheid van de werknemers te beschermen, zoals is bepaald in het Verdrag en in de achtereenvolgende actieprogramma s inzake de veiligheid en de gezondheid op het werk. E u r o p e e s A g e n t s c h a p v o o r v e i l i g h e i d e n g e z o n d h e i d o p h e t w e r k h t t p : / / o s h a. e u r o p a. e u NATIONALE CONTACTPUNTEN VOOR UW REGIO Meer informatie over informatieprojecten en andere initiatieven van het Agentschap is te vinden op onze website: http://osha.europa.eu. Voor bijzonderheden over projecten en ontwikkelingen op nationaal niveau kunt u contact opnemen met het focal point in uw land: NEDERLAND Arbo Platform Nederland Postbus 718 2130 AS Hoofddorp Tel: (31-23) 554 94 83 Fax (31-23) 554 93 02 E-mail: europeseweek@arbo.nl Internet: http://www.arbo.nl/deskundigen.stm BELGIË FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg Ernest Blerotstraat 1 B-1070 Brussel Tel. (32-2) 233 42 28 Fax (32-2) 233 42 52 E-mail: focalpoint@meta.fgov.be Internet: http://be.osha.europa.eu Gran Vía 33, E-48009 Bilbao Tel.: (34-94) 479 43 60 Fax: (34-94) 479 43 83 E-mail: information@osha.europa.eu ISBN 92-9191-191-7 TE-AF-06-001-NL-C