Titel: definities en begripsomschrijvingen zoals gebruikt in de stralingsbeschermingsvoorschriften Nummer:, versie 1 Datum invoering: 1-10-2009 Datum laatste wijziging: 1-10-2009 Gebruikte acroniemen AID Actuele individuele dosis Bs Besluit stralingsbescherming Csd Coördinerend lokaal stralingsdeskundige DEC Dierenexperimentencommissie Lsd Lokaal stralingsdeskundige METC Medisch ethische toetsingscommissie Re-inh Radiotoxiciteitsequivalent voor inhalatie van een radionuclide. Re-ing Radiotoxiciteitsequivalent voor ingestie van een radionuclide. SBE Stralingsbeschermingseenheid SIT Schriftelijke interne toestemming A-werknemer: Een A-werknemer is een blootgestelde werknemer, die een effectieve dosis kan ontvangen die groter is dan 6 msv in een kalenderjaar, of een equivalente dosis die groter is dan drie tiende van de in artikel 77 van et Besluit stralingsbescherming genoemde dosislimieten. Algemeen stralingsdeskundige: Deskundige als bedoeld in artikel 9, eerste lid, van het Besluit stralingsbescherming, die namens de ondernemer ervoor zorgt dat handelingen plaatsvinden binnen de kaders van de regelgeving en die tevens de handelingen van de toezichthoudend deskundigen coördineert. Arbeidszone: Een ruimte wordt aangemerkt als arbeidszone als de ruimte niet voldoet aan de indelingscriteria van de typen gecontroleerde zone en bewaakte zone en in de ruimte: a) handelingen plaatsvinden of kunnen plaatsvinden met radioactieve stoffen, b) ingekapselde radioactieve bronnen aanwezig zijn, en/of röntgentoestellen aanwezig zijn. B-werknemer: Andere blootgestelde werknemer dan een A-werknemer. Bergplaats: Ruimte uitsluitend bedoeld voor opslag van radioactieve stoffen. De voorschrfiten die gelden ten aanzien van deze bergplaats zijn uitgewerkt in de kernenerngiewetvergunning en in stralingsbeschermingsvoorschriften. Beroepshalve blootgestelde personen: Beroepshalve blootgestelde personen zijn werknemers die bij het uitoefenen van hun beroep bloot kunnen staan aan ioniserende straling. 1/5
Bewaakte zone: Een ruimte wordt aangemerkt als bewaakte zone als deze ruimte geen gecontroleerde zone is en: a) de mogelijk in een kalenderjaar door een werknemer te ontvangen effectieve (volg)dosis groter of gelijk is aan 1 msv, of de mogelijk in een kalenderjaar door een werknemer te ontvangen equivalente (volg)dosis groter of gelijk is aan: 15 msv voor de ooglens, of 50 msv voor de huid, gemiddeld over enig blootgesteld huidoppervlak van 1 cm 2, of 50 msv voor handen, onderarmen, voeten en enkels. b) In de ruimte ingekapselde bronnen aanwezig zijn waarvan de som van de activiteiten groter is dan 1 MBq doch kleiner dan 1 GBq. Bezoeker: Bezoekers, gasten en andere leden van de bevolking die zich bevinden op het terrein van Erasmus MC. Onder bezoeker wordt ook de patiënt gerekend die tijdens de uitvoering van een radiologische verrichting zelf niet het medisch onderzoek of de behandeling ondergaat. Blootgestelde werknemer: Werknemer die gedurende zijn werktijd ten gevolge van handelingen of werkzaamheden een blootstelling ondergaat die kan leiden tot een dosis die hoger is dan een van de in artikel 76 van het Besluit stralingsbescherming vermelde dosislimieten. Blootgestelde werknemer extern: Een blootgestelde werknemer van een ander bedrijf of instelling die handelingen of werkzaamheden uitvoert met toestemming van een lokaal stralingsdeskundige of van de Stralingsbeschermingseenheid binnen de terreingrenzen van Erasmus MC. Calamiteit: Een calamiteit is een incident waarbij een grote hoeveelheid radioactief materiaal (> 0,1 Re inh ) vrijkomt of waarbij sprake is van grote toename van het stralingsniveau ( > 100 μsv/uur) of waarbij er extra risico is voor patiënten, bezoekers en (blootgestelde) werknemers of wanneer er een besmetting van personen plaats heeft gevonden. COVRA: Centrale Organisatie Voor Radioactief Afval, Instantie in Nederland die bevoegd is om radioactieve afvalstoffen te bewerken, verwerken en/of langdurige op te slaan. Deeltjesversneller: Een versneller is een toestel dat atomaire deeltjes of electronen versnelt en daarbij ioniserende straling met een energie van meer dan 1 mega-elektronvolt kan uitzenden. Diagnostische referentieniveaus: Dosisniveaus in de medische radiodiagnostiek en toedieningshoeveelheden van radiofarmaca, voor karakteristieke onderzoeken voor groepen patiënten van standaardafmetingen of standaardfantomen voor globaal gedefineerde soorten appartuur. Aangenomen wordt dat deze niveaus voor standaardprocedures niet hoeven te worden overschreden wanneer ten aanzien van diagnostische en technische prestaties goede en normale praktijken in acht worden genomen. 2/5
Dosisbeperking: Dosiswaarde die bij de planning van handelingen wordt vastgesteld als plafondwaarde voor het optimaliseringsproces van de bescherming tegen ioniserende straling bij een handeling, taak of beroep of een categorie daarvan. Effectieve (volg)dosis: Effectieve dosis of effectieve volgdosis door handelingen of werkzaamheden met stralingsbronnen, als bedoeld in bijlage 2 van het Besluit stralingsbescherming. De effectieve (volg)dosis wordt uitgedrukt in de eenheid sievert (Sv). Equivalente dosis: Geabsorbeerde dosis in een weefsel of orgaan door handelingen of werkzaamheden met stralingsbronnen, vermenigvuldigd met stralingsweegfactor(en), als bedoeld in bijlage 2 van het Besluit stralingsbescherming. De equivalente dosis wordt uitgedrukt in de eenheid sievert (Sv). Extremiteitendosis: Equivalente dosis voor handen, onderarmen, voeten en enkels en voor de huid, gemiddeld over enig blootgesteld oppervlak van 1 cm 2. Gecontroleerde zone: Een ruimte wordt aangemerkt als gecontroleerde zone indien: a) de mogelijk in een kalenderjaar door een werknemer te ontvangen effectieve (volg)dosis groter of gelijk is aan 6 msv, of de mogelijk in een kalenderjaar door een werknemer te ontvangen equivalente (volg)dosis groter of gelijk is aan: 45 msv voor de ooglens, of 150 msv voor de huid, gemiddeld over enig blootgesteld huidoppervlak van 1 cm 2, of 150 msv voor handen, onderarmen, voeten en enkels. b) verspreiding van radioactieve stoffen vanuit de ruimte mogelijk is waardoor personen een effectieve (volg)dosis kunnen ontvangen die groter is dan 1 msv in een kalenderjaar. c) in de ruimte ingekapselde bronnen aanwezig zijn waarvan de som van de activiteiten groter is dan 1 GBq. Gewogen radiotoxiciteitsequivalenten: Radiotoxiciteitsequivalent voor inhalatie of voor ingestie van een radionuclide, gecorrigeerd voor de fysische halveringstijd van de betrokken radionuclide. Correctiefactoren voor lozing in lucht en in water zijn beschreven in het Besluit stralingsbescherming. Handelingen: Het bereiden, voorhanden hebben, toepassen of zich ontdoen van een kunstmatige bron of van een natuurlijke bron, voor zover deze natuurlijke bron is of wordt bewerkt met het oog op zijn radioactieve eigenschappen, dan wel het gebruiken of voorhanden hebben van een toestel, uitgezonderd bij een interventie, een ongeval of een radiologische noodsituatie. Hoogactieve bron: Een hoogactieve bron is een ingekapselde bron die een radionuclide bevat waarvan de activiteit op het tijdstip waarop de bron is gefabriceerd, of indien dit niet bekend is, voor het eerst op de markt wordt gebracht, gelijk is aan of hoger is dan het desbetreffende activiteitsniveau in bijlage 5, zolang de activiteit van dat radionuclide niet lager is dan het activiteitsniveau dat voor dat nucliden is opgenomen in bijlage 1, tabel 1 van het Besluit stralingsbescherming. 3/5
Ingekapselde radioactieve bron: Radioactieve stoffen die zijn ingebed in of vastgehecht aan vast dragermateriaal of zijn omgeven door een omhulling van materiaal met dien verstande dat hetzij het dragermateriaal hetzij de omhulling voldoende weerstand biedt om onder normale gebruiksomstandigheden elke verspreiding van radioactieve stoffen te voorkomen. Stralingsincident: Een stralingsincident is een ongewenste gebeurtenis die direct of op termijn een onvoorziene radioactieve besmetting en/of blootstelling van personen aan ioniserende straling kan veroorzaken. Kortlevend radioactief afval: Kortlevend radioactief afval is radioactief afval waarin zich uitsluitend radionucliden bevinden met een fysische halveringstijd die hoogste gelijk is aan 100 dagen. Langlevend radioactief afval: Langlevend radioactief afval is radioactief afval waarvan de fysische halveringstijd van ten minste één radionuclide meer is dan 100 dagen. Stralingsongeval: Een stralingsongeval is een stralingsincident of stralingscalamiteit met persoonlijk letsel. Open radioactieve stoffen Onder open radioactieve stoffen worden alle radioactieve bronnen en stoffen in verspreidbare vorm verstaan die niet voldoen aan de criteria voor ingekapselde radioactieve bronnen. Radiofarmaca: Geneesmiddelen in de zin van de Wet op Geneesmiddelenvoorziening die radioactieve stoffen bevatten. Radiologische faciliteit Radiologische faciliteiten zijn structurele voorzieningen die gebruikt worden bij stralingstoepassingen en door constructie of werking bijdragen aan het veilig gebruik van stralingsbronnen. Radiologische faciliteiten bevinden zich buiten de radiologische ruimte waar de stralingsbron is opgeslagen of wordt toegepast. Hoewel radiologische faciliteiten niet gerekend worden tot de stralingsbronnen kunnen ze door radioactieve besmetting of activering wel ioniserende straling uitzenden en worden ze gemerkt met het waarschuwingssymbool voor ioniserende straling. Voorbeelden zijn: opvangtanks, en luchtfilters en water- en luchtafvoerleidingen van radionuclidenlaboratoria en therapiekamers. Radiologische ruimte: Een radiologische ruimte of locatie is een ruimte of locatie: a. waar handelingen (kunnen) plaatsvinden met radioactieve stoffen, b. waar ingekapselde radioactieve bronnen aanwezig zijn, en/of c. waar röntgentoestellen aanwezig zijn, d. die niet-afsluitbaar verbonden is met een ruimte of locatie volgens a, b of c. Radiologische verrichting: Medische handeling met gebruikmaking van ioniserende straling. 4/5
Radiotoxiciteitsequivalent (Re): De activiteit die bij inname leidt tot een effectieve volgdosis van 1 sievert voor een volwassen referentiepersoon. Röntgentoestel: Toestel dat ioniserende straling kan uitzenden met een maximale hoogspanning van meer dan 30 kv maar niet meer dan 250 kv, en geen radioactieve stof, splijtstof of erts bevat. Splijtstoffen: Onder splijtstoffen worden stoffen verstaan, die ten minste een massagehalte hebben van 0,1% uranium, 0,1% plutonium of 3% thorium. Stralingarts: een persoon, die als stralingsarts is ingeschreven in het register, bedoeld in artikel 7 van het Besluit stralingbescherming. Stralingsbeschermingseenheid: Een stralingsbeschermingseenheid als bedoeld in artikel 12 van het Besluit stralingsbescherming Werknemer: Een persoon die, hetzij in dienst of onder gezag van het Erasmus MC, arbeid verricht. De blootstelling door handelingen leidt niet tot een dosis die hoger is dan een van de in art. 76 van het Besluit stralingsbescherming vermelde dosislimieten. Het betreft niet alleen werknemers in dienstverband, maar ook stagiaires, leerlingen en studerenden, vrijwilligers etc. die handelingen kunnen verrichten die onder de verantwoordelijkheid van het Erasmus MC vallen. Het maakt niet uit of de handelingen worden uitgevoerd door het Erasmus MC of door een andere ondernemer. Werknemers die uit stralingsbeschermingsoverwegingen extra aandacht behoeven worden in het Erasmus MC ingedeeld in de C- of D-categorie. Andere werknemers worden niet gerekend tot de A-, B-, C- of D-categorie. Werknemer extern: Een werknemer van een ander bedrijf of instelling die handelingen uitvoert met toestemming van een lokaal stralingsdeskundige of van de Stralingsbeschermingseenheid binnen de terreingrenzen van Erasmus MC. Werkzaamheden: Het bereiden, voorhanden hebben, toepassen van of zich ontdoen van een natuurlijke bron voor zover die niet wordt of is bewerkt wegens zijn radioactieve eigenschappen, uitgezonderd bij een interventie, een ongeval of een radiologische noodsituatie. 5/5