INLEIDING 9 GOED OM TE WETEN 13 HOOFDSTUK 1 DE VOORBEREIDING: OVER KANDIDATEN EN LIJSTEN 17 1.1 Het aantal raadsleden en schepenen 19 1. Hoeveel gemeenteraadsleden telt mijn gemeente? 19 2. Hoeveel schepenen telt mijn gemeente? 20 3. Wordt de voorzitter van het bijzonder comité voor de sociale dienst ook een schepen? 21 1.2 Het indienen van kandidaturen en lijsten 21 4. Aan welke voorwaarden moet ik voldoen om verkiesbaar te zijn? 21 5. Moet je als kandidaat voldoen aan andere voorwaarden dan de wettelijke? 23 6. Hoe stel ik mij kandidaat voor de gemeenteraadsverkiezingen? 24 7. Wat moet er op de voordrachtsakte worden vermeld? 25 8. Mag ik een andere naam gebruiken dan mijn officiële naam? 26 9. Wanneer is er een evenwichtige verdeling van mannen en vrouwen op de lijst? 26 10. Hoe stel ik mij kandidaat voor de districtsraadsverkiezingen? 27 11. Wanneer stel ik mij kandidaat voor de gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober 2018? 27 12. Kunnen ook niet-belgen zich kandidaat stellen bij de gemeenteraadsverkiezingen? 27 13. Hoe stellen Europeanen zich kandidaat bij de gemeenteraadsverkiezingen? 28 14. Kan ik me op meer dan één lijst kandidaat stellen? 28 15. Wanneer komt een lijstnaam in aanmerking voor bescherming en wat moet men daarvoor doen? 29 16. Hoe gebruikt men een beschermde lijstnaam met volgnummer? 30 17. Hoe krijgt een lokale lijst haar naam en nummer? 30 18. Moet men een politieke partij oprichten om te kunnen deelnemen aan de gemeenteraadsverkiezingen? 31 19. Wat is een kartellijst? 31 20. Mag een kartellijst na de verkiezingen splitsen? 31 21. Aan welke voorwaarden moeten de voordrachten van de kandidaten voldoen? 32 22. Wanneer is de kandidatenlijst definitief? 33 23. Wat gebeurt er als het gemeentelijk hoofdbureau de voordracht van bepaalde kandidaten afwijst? 34 3
4 24. Is er ook bezwaar mogelijk tegen de aanvaarding van bepaalde kandidaten? 34 25. Wat moet een gemeentebestuur doen bij onregelmatigheden en bezwaren? 34 26. Er is een foutje in onze voordracht geslopen. Kunnen we dit rechtzetten? 35 27. Ik ben ervan overtuigd dat er bij de voordracht van andere kandidaten fouten zijn gemaakt. Hoe kan ik hiertegen bezwaar indienen? 36 28. Hoe groot is mijn kans om verkozen te worden? 37 1.3 Het aanduiden van de getuigen 38 29. Wat is de rol van de getuigen tijdens de kiesverrichtingen? 38 30. Hoe verloopt de procedure voor de aanduiding van de getuigen? 39 31. Kan ik als kandidaat-gemeenteraadslid ook getuige zijn bij de kiesverrichtingen? 39 1.4 De kiezer stemt 40 32. Ik ben kandidaat bij de gemeenteraadsverkiezingen. Wie kan er voor mij stemmen? 40 33. Wie stelt de kiezerslijst op? 41 34. Kan ik als kandidaat-gemeenteraadslid gebruikmaken van de kiezerslijst? 42 35. Heeft de Privacywet gevolgen voor het gebruik van de kiezerslijsten? 43 36. Wanneer stemt de kiezer geldig? 43 HOOFDSTUK 2 HET STRIJDTONEEL: CAMPAGNE VOEREN EN KIEZERS WINNEN 45 2.1 Een correcte verkiezingscampagne 47 37. Wanneer verloopt een verkiezingscampagne op een ongeoorloofde wijze? 47 2.2 Politieverordening inzake de verkiezingscampagne 48 38. Wat is verkiezingsdrukwerk? 50 2.3 De rem: beperking en controle van de verkiezingsuitgaven 50 39. Wanneer is de sperperiode? 50 40. Hoeveel mogen politieke partijen met een beschermde lijstnaam en volgnummer uitgeven voor een gewestelijke campagne? 51 41. Hoeveel mag elke lokale lijst uitgeven aan verkiezingspropaganda? 51 42. Hoeveel mogen de individuele kandidaten spenderen aan hun verkiezingspropaganda? 52 43. Hoeveel mag ik uitgeven wanneer ik op meerdere lijsten kandidaat ben? 52 44. Bekendmaking van de maximumbedragen 52
45. Hoe financier ik mijn verkiezingscampagne? 53 46. Welke uitgaven worden beschouwd als uitgaven voor verkiezingspropaganda? 53 47. Welke uitgaven worden niet beschouwd als uitgaven voor verkiezingspropaganda? 54 48. Welke tarieven moet ik aanrekenen? 55 49. Welke initiatieven zijn verboden? 55 50. Hoe verloopt de aangifte van de verkiezingsuitgaven van partijen met een gemeenschappelijk volgnummer en een beschermde lijstnaam? 55 51. Hoe gebeurt de controle van de verkiezingsuitgaven van partijen met een gemeenschappelijk volgnummer en een beschermde lijstnaam? 56 52. Hoe verloopt de aangifte van de verkiezingsuitgaven van de lokale lijsten en individuele kandidaten? 57 53. Hoelang liggen de aangiften ter inzage? 57 54. Hoelang moet ik de bewijsstukken van mijn verkiezingsuitgaven bewaren? 58 55. Kan ik bezwaar indienen tegen foutieve aangiften? 58 56. Loop ik een risico als ik een ongegrond bezwaar indien? 59 57. Welke sancties zijn er voorzien bij de niet-naleving van de reglementering op de verkiezingsuitgaven? 59 58. Is beroep tegen de uitspraken van de Raad voor Verkiezingsbetwistingen mogelijk? 63 59. Wie mag giften doen aan een partij, lijst of een kandidaatpoliticus en voor welk bedrag? 64 60. Wie mag een partij, lijst of een kandidaat-politicus sponsoren en voor welk bedrag? 64 61. Ik ben kandidaat in een gemeente met 17 562 ingeschreven kiezers. Hoe bereken ik de maximale verkiezingsuitgaven die voor mijn lijst en de individuele kandidaten zijn toegestaan? 65 62. Ik ben kandidaat voor de provincieraads- én de gemeente- (of stadsdistricts)raadsverkiezingen. Mag ik de twee toegestane bedragen optellen? 66 63. Een derde beslist om een verkiezingsuitgave te doen ten gunste van enkele kandidaten. Heeft dat gevolgen voor de kandidaten? 66 64. Mag ik als kandidaat balpennen en ballonnen uitdelen op de wekelijkse markt? 67 65. Moet ik de uitgaven voor het gebruik van eigen middelen, bv. mijn wagen of printer, aanrekenen als verkiezingsuitgaven? 67 66. Wat gebeurt er wanneer verscheidene kandidaten een gemeenschappelijke campagne voeren? 68 67. Moeten de uitgaven voor evenementen en andere festiviteiten georganiseerd tijdens de periode van de verkiezingscampagne, worden beschouwd als uitgaven voor verkiezingspropaganda? 68 5
68. Wat gebeurt er met het tijdschrift dat door de plaatselijke afdeling wordt verspreid om de inwoners van de gemeente regelmatig op de hoogte te brengen van de werkzaamheden van de gemeenteraad? 70 69. Zijn affiches die worden aangeplakt voor het begin van de verkiezingsperiode in het kader van een precampagne en die na het begin van de verkiezingsperiode aangeplakt blijven, onderworpen aan de regelgeving over affiches? 70 70. De burgemeester en de schepenen plaatsen verkiezingspropaganda in het gemeentelijke infoblad. Heeft dat gevolgen? 71 6 HOOFDSTUK 3 HET UUR VAN DE WAARHEID: DE GEMEENTERAADSVERKIEZINGEN 73 3.1 De praktische organisatie van de verkiezingen 75 71. Hoe verloopt de praktische organisatie van de gemeenteraadsverkiezingen? 75 72. Hoe verloopt de verkiezingsdag? 76 73. Wordt er in mijn gemeente elektronisch gestemd? 77 3.2 Het tellen van de stemmen en de zetelverdeling 78 74. Hoe verloopt het tellen van de stemmen? 78 75. De stemmen zijn geteld, maar ben ikzelf verkozen voor de gemeenteraad of niet? 79 76. Hoe verloopt het aanduiden van de opvolgers? 82 77. Wanneer is de uitslag van de verkiezingen definitief? 84 3.3 De procedure tot ongeldigverklaring van de verkiezingen 84 78. In mijn gemeente waren er onregelmatigheden tijdens de verkiezingsdag. Kan ik een klacht indienen? 84 79. Ik kan geen echte onregelmatigheden aantonen maar wil, om het mijn tegenstanders moeilijk te maken, toch een bezwaar indienen. Heeft dat zin? 85 80. Wat is de Raad voor Verkiezingsbetwistingen en wat doet die Raad? 85 81. Hoe verloopt de procedure bij de Raad voor Verkiezingsbetwistingen? 86 HOOFDSTUK 4 HET RESULTAAT: DE SAMENSTELLING VAN HET NIEUWE BESTUUR 87 4.1 De installatie van de nieuw verkozen gemeenteraadsleden 89 82. Ik ben verkozen als gemeenteraadslid. Word ik automatisch ook OCMW-raadslid? 89 83. Wanneer kan ik mijn functie als nieuw verkozen raadslid opnemen? 89 84. Moet een raadslid de eed afleggen alvorens deel te nemen aan de gemeenteraad en de OCMW-raad? 90 85. Wie neemt de eed van de raadsleden af? 90
86. In wiens handen legt de voorzitter van de installatievergadering de eed af? 91 87. Wat gebeurt er als een raadslid de eed niet aflegt? 91 88. Ik werk op het OCMW van de gemeente. Tijdens de laatste verkiezingen ben ik verkozen als raadslid. Is mijn mandaat als raadslid verenigbaar met mijn functie binnen het OCMW? Wat betekent niet mogen zetelen wegens een onverenigbaarheid? 91 89. Zowel mijn nicht als ikzelf zijn als raadslid verkozen in onze gemeente. Kunnen we beiden ons mandaat opnemen? 92 90. Is het nodig om een ranglijst van de gemeenteraadsleden te maken? 94 4.2 De voorzitter van de gemeenteraad 95 91. Kan de gemeenteraad een eigen voorzitter kiezen? 95 92. Hoe gebeurt de voordracht van de voorzitter van de gemeenteraad? 95 93. Kan op de akte van voordracht van de voorzitter van de gemeenteraad al een opvolger worden vastgelegd? 97 4.3 De aanduiding van de nieuwe schepenen 97 94. Wie maakt deel uit van het college van burgemeester en schepenen? 97 95. Worden de schepenen nog verkozen via een stemming? 98 96. Hoe gebeurt de gezamenlijke voordracht van de schepenen? 99 97. Hoe verloopt de eventuele verkiezing van de schepenen? 100 98. Hoe bezwaar indienen tegen de schepenverkiezingen? 101 99. Hoe wordt de rangorde van de schepenen bepaald? 101 100. Wanneer en hoe verloopt de toewijzing van bevoegdheden aan de schepenen? 102 101. Hoe verloopt de eedaflegging van de schepenen? 102 102. Mogen familieleden in hetzelfde college van burgemeester en schepenen zitten? 102 103. Zijn er nog andere onverenigbaarheden voor de leden van het college van burgemeester en schepenen? 103 104. Wanneer is een schepen verhinderd en moet hij of zij worden vervangen? 103 4.4 De benoeming van de burgemeester 104 105. Hoe verloopt de voordracht van de kandidaat-burgemeester? 104 106. Welke onverenigbaarheden en verhinderingen gelden voor een burgemeester? 106 4.5 De samenstelling van het nieuwe OCMW-bestuur 106 107. Hoe worden de OCMW-raadsleden verkozen? 107 108. Hoe worden de leden van het vast bureau verkozen? 107 109. Hoe worden de leden van het bijzonder comité voor de sociale dienst verkozen? 107 7
8 110. Hoeveel leden telt een bijzonder comité voor de sociale dienst? 108 111. Hoeveel leden voor het bijzonder comité kan elke lijst met verkozenen voor de gemeenteraad voordragen? 108 112. Hoe worden de leden van het bijzonder comité voorgedragen? 109 113. Hoe worden de voorgedragen leden van het bijzonder comité verkozen? 110 114. Gelden er ook onverenigbaarheden voor de leden van het bijzonder comité? 111 115. Wanneer kan ik mijn mandaat als comitélid opnemen? 112 116. Hoe wordt de voorzitter van het bijzonder comité voor de sociale dienst verkozen? 112 4.6 De Raad voor Verkiezingsbetwistingen 114 117. Voor welke geschillen is de Raad voor Verkiezingsbetwistingen nog bevoegd? 114 4.7 De samenstelling van het bestuur van de politiezone 116 118. Wat is het verschil tussen ééngemeente- en meergemeentezones? 117 119. Wie zit er in de politieraad? 117 120. Wanneer kiezen de gemeenteraadsleden de politieraadsleden? 118 121. Zijn alle gemeenten vertegenwoordigd in de politieraad? 119 122. Hoe gebeurt de evenredige vertegenwoordiging? 119 123. Hoe worden de leden van de politieraad aangewezen? 120 124. Is er bezwaar mogelijk tegen de verkiezing van de politieraadsleden? 122 125. Welke onverenigbaarheden zijn er voor de politieraadsleden? 122 126. Wanneer kan ik mijn mandaat als politieraadslid opnemen? 123 127. Zijn er opvolgers voor de politieraadsleden? 123 128. Wie zit in het politiecollege? 124 129. Wat gebeurt er bij het ontslag van een politieraadslid? 124 BIJLAGEN 127 WETGEVING 143 INTERNET 147