Kijk eens wat eronder zit! Blok 2 Dag 3, kinderen in scheidingssituaties Dag 4, Ouderschapsplan Naar Stiefouderplan 1
Effect scheiding op psyche van een kind Ontwikkelingsfasen kind: psychosociale ontwikkeling kind Veel voorkomende emoties bij kinderen: Human Dynamics Seagal & Horne Loyaliteitsconflicten Communicatie, tussen ouder(s) en kind Paraplugesprek Een nieuwe aanpak van kinderzaken Het zorgmodel van Leuven Gezamenlijk gezag: hoe te duiden vanuit juridisch opzicht? Forensische mediation Rechterlijke tussenkomst Paradoxale toewijzing en verplichte bemiddeling De go-between-methode Signalen huiselijk geweld 2
Hoe kinderen de scheiding ervaren Jongen van 15: Soms is scheiden beter. Soms is scheiden niet beter. In ieder geval verandert het je leven. Meisje van 13: Geen geruzie en geen geschreeuw meer in huis, want na de scheiding vliegen de problemen zo het raam uit. Niet de scheiding is slecht voor kinderen, maar de manier waarop ouders een scheiding aanpakken en verwerken, bepaalt in hoge mate hoe het met hun kinderen gaat, nu en in de toekomst. Loyaliteitsconflicten Dat ik van mijn vader houd, Doet moeder soms verdriet En dat ik van mijn moeder houd Dat weet mijn vader niet. Zo draag ik mijn geheimen mee En loop van hier naar daar. Nog altijd houd ik van die twee, Die hielden van elkaar. Gedicht Willem Wilmink 3
Een kind is altijd loyaal naar beide ouders Een kind mag nooit kiezen tussen ouders Een kind heeft recht op beide ouders De band tussen ouders en kind is altijd aanwezig, of men dit nu wil of niet Basale loyaliteit is een gegeven, maar kan wel door het kind ontkend worden (Iwan Boszormenyi Nagy) www.kindenechtscheiding.nl Nagy contextuele therapie Tussen geven en nemen Over contextuele therapie Ivan Boszormenyi- Nagy Barbara R. Krasner ISBN 978-90-6020-6683 Ontwikkelingen in de contextuele therapie Hargrave, Pfitzer, Miechelsen ISBN 978-90-3345-9320 4
Hechting Een hechtingsstoornis ontstaat, wanneer: De ouder/verzorger weinig emotioneel betrokken was bij de baby Ouders weinig tot geen inlevingsvermogen en empathie toonden Er weinig tot geen lichamelijk contact is geweest in de eerste levensjaren. Er is niet veel geknuffeld Normaal intensief contact niet mogelijk was na de geboorte Communicatie tussen ouder(s) en kind Positieve psychologie van Seligman: In plaats van pessimisme en boosheid te corrigeren bij een kind, juist de vaardigheid van positief denken en optimisme aanleren/benadrukken Juist de erkenning van het negatieve en het positieve resulteert in een completer beeld van het menselijk functioneren. 5
Leeftijdsfasen Tot 3 jaar 3-5 jaar 6-8 jaar 9-12 jaar 13 16 jaar Het nieuwe leven begint De fase van verwondering De zelfontdekking De fase van verandering Het verlangen van onafhankelijkheid Het proces van verandering is hoe de ouders er zelf mee omgaan en hoe ze dit meegekregen hebben vanuit hun eigen jeugd Paraplugesprek, ouders en kinderen Stelling: Ouders zijn goed in staat, na een informatief gesprek met de mediator, zelf het paraplugesprek te voeren met hun kinderen. Mediator is wel/niet bij het gesprek. Is dat wenselijk? Voor? Tegen? 6
Het paraplugesprek: de inhoud 1. De scheidingsmelding aan de kinderen en hun reacties hierop 2. De overeenstemming van de ouders dat zij beiden de gevolgen van hun scheiding, in goed overleg en bij overeenkomst aan het regelen zijn 3. Het tonen van de feitelijke beschikbaarheid van de ouders voor de kinderen en het uitspreken van de wens van ieder van de ouders dat de kinderen hun relatie met de andere ouder voortzetten en goed houden Indien ouders het erover eens zijn, delen zij de oudere kinderen mee dat ook hun bijdrage aan de studie in het convenant geregeld wordt Sinds 1 januari 1998 is voortzetting van het gezamenlijk ouderlijk gezag de normale situatie na echtscheiding, zelfs wanneer ouders geen goede verstandhouding meer hebben 7
En toch Het komt voor dat de kinderen na het gesprek met hun ouders toch nog een gesprek willen met de mediator Stelling: Wel of geen kindgesprek door de mediator Opdracht Wat hebben kinderen nodig van ouders bij een scheiding? 8
Kinderen hebben structuur, veiligheid en duidelijkheid nodig Samen moet je het er eerst over eens zijn wat je als vader en wat je als moeder tegen de kinderen wilt gaan zeggen. Formuleer afzonderlijk wat de reden is dat jullie uit elkaar gaan. Bespreek de scheidingsgrond en hoe je de boodschap wilt gaan overbrengen Kinderen hebben structuur, veiligheid en duidelijkheid nodig Ga thuis als gezin om de tafel zitten en vertel aan alle kinderen tegelijk in simpele bewoordingen de waarheid Maak de kinderen expliciet duidelijk, dat de scheiding niet hun schuld is Neem hiervoor de tijd en geef bewust ruimte aan emoties, ook van jullie zelf 9
Kinderen hebben structuur, veiligheid en duidelijkheid nodig Leg eenvoudig uit wat er gaat gebeuren en wat er voor de kinderen op korte termijn verandert Stel ze gerust. Maak duidelijk dat jullie als ouders voor hen klaar staan en dat jullie liefde voor hen speciaal en onvoorwaardelijk is Maak een overzicht met de kinderen van wat er wel en wat er niet verandert Kinderen hebben structuur, veiligheid en duidelijkheid nodig Gebruik een weekplanner om de omgangsregeling in beeld te brengen Maak gebruik van de Heen en Weer agenda. Daarop kun je eenvoudig afspraken met elkaar vastleggen en nalezen Laat ze weten dat de scheiding definitief is en dat het een moeilijk besluit is wat jullie hebben moeten nemen 10
Kinderen hebben structuur, veiligheid en duidelijkheid nodig Een scheiding betekent intens verdriet, verlies en rouw om datgene wat er niet meer is Zorg dat kinderen hun verdriet mogen blijven uiten Wees jezelf en geef jouw kinderen de liefde die ze van je gewend waren. Aarzel niet om ook jouw grenzen duidelijk aan te geven Kinderen hebben structuur, veiligheid en duidelijkheid nodig Bedenk dat jouw kind, kind moet kunnen zijn Kinderen mogen niet gaan vaderen en moederen en ook geen maatje worden van hun ouders. Blijf dus een ouder voor jouw kind en zoek vriendschap en steun bij andere volwassenen Praat om de zoveel tijd met de kinderen over wat er sinds de scheiding voor hen veranderd is 11
Kinderen hebben structuur, veiligheid en duidelijkheid nodig Of je nu co-ouder bent of een ouder met een omgangsregeling, het is belangrijk dat je een relatie opbouwt en voortzet met je kinderen Werk als ouders op een verantwoordelijke manier samen voor een optimale groei en ontwikkeling van jullie kinderen Wat hebben kinderen nodig? Veiligheid Vrijheid Vertrouwen en R en R en R www.ouders-uit-elkaar.nl 12
Een nieuwe aanpak in kinderzaken Het EVRM (Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens) en de nieuwe wetgeving inzake gezag en omgang, normering, bemiddeling en paradoxale toewijzing Salomonsoordeel: toewijzen van iets ondeelbaars en de paradoxale manier waarop dit gebeurt Paradoxale toewijzing Als ouders niet tot overeenstemming komen, dient de wet te gelden Als de ouder bij wie het kind verblijft en die dus de vermeerderde ouderlijke verantwoordelijkheid heeft, de omgang frustreert: Kan de rechter de verblijfplaats van het kind terstond wijzigen naar de ouder die de loyale omgang garandeert 13
Paradoxale toewijzing Verplichte bemiddeling helpt hierbij: De contactfrustrerende ouder loopt onaanvaardbaar risico op (contactfrustratie/ouderverstoting) Niet-meewerkende ouder krijgt informatie van de rechter en zo nodig van de mediator Onverwerkt adieu kan boven tafel komen Het zorgmodel van Leuven Een meisje van zes tekende /jdens een kindermoment in bemiddeling een huis met veel ramen. Waarom hee: jouw huis zo veel ramen? vroegen wij. Het kind zei: "Dan kunnen mijn ouders mij beter zien." www.zorgmodel.nl 14
Het zorgmodel van Leuven Het zorgmodel is het ouderschapsplan dat de mediator toepast of gebruikt bij de begeleiding van ouders met kinderen die gaan scheiden Het zorgmodel maakt het makkelijker om het ouderschap, zoals dat tijdens de relatie (veelal vanzelfsprekend) is ontstaan, te herstructureren tot een ouderschap dat aansluit bij de behoeften van de gescheiden ouders en hun kinderen Het zorgmodel valt uiteen in drie onderdelen: 1. De inleidende vragen 2. De structuur van het ouderschap na scheiding 3. De vastlegging van het door de ouders gekozen model 15
De vijf vragen 1. Hoe was de feitelijke situatie tijdens de relatie? toen het nog goed ging! 2. Hoe is de feitelijke situatie nu? 3. Hoe zou de ideale situatie er uit kunnen zien? uitgaande van twee huishoudens en een overigens in alle opzichten redelijke verstandhouding tussen de ouders De vijf vragen 4. Wat is nodig om de situatie tijdens deze crisisperiode acceptabel te maken? zodat aan een betere toekomst en meer definitieve situatie gewerkt kan worden 5. Hoe toe te werken naar de, voor beide ouders en de kinderen, aanvaardbare eindsituatie? Een ouderschapsplan waar ieder achter staat: tijdspad, aandachts- en actiepunten 16
Het zorgmodel van Leuven Uitgangspunten zijn beschikbaarheid en mogelijkheden van zorg door de vader en de moeder samen, uit te laten werken. Dagelijkse zorg School Medische zorg Levensbeschouwing Bijzondere activiteiten of gebeurtenissen! Eerst kwaliteit van zorg, dan kwantiteit Forensische mediation Het deskundigenbericht met toepassing van mediation De procesmethode die onderzoek en mediation combineert met het doel: Enerzijds de rechter in het kader van het deskundigenbericht, de informatie te verschaffen die nodig is om de gerechtelijke beslissing te geven Anderzijds in rechte partijen alsnog de gelegenheid te bieden zelf tot (deel)oplossing van hun geschil te komen Toegepast in gezag- en omgangszaken, alsmede in complexe financiële zaken voortvloeiende uit een (echt)scheiding www.forensischemediation.nl 17
Rechterlijke tussenkomst De rechter zal, als ouders dat aanhangig zouden maken, een omgangsregeling vaststellen Continuering van de relatie tussen ouder en kind is een mensenrecht en er zijn heldere wettelijke normen vastgesteld voor de voortzetting van de relatie tussen gescheiden ouders en kind Rechter zal conflictoplossing stimuleren Ouders hebben rechten Recht op omgang met het kind Recht op informatie over hun kind school, schoolkeuze, geldzaken, beroepskeuze, medische behandelingen Recht op consultatie mening geven over belangrijke beslissingen 18
Kinderen hebben ook rechten Het recht op hun ouders te kennen Het recht om door hun ouders te worden verzorgd Het recht om hun identiteit te behouden contact te kunnen onderhouden met familie, etc. Het recht om persoonlijk en rechtstreeks contact te houden met beide ouders Verplichte bemiddeling De rechter zal tijdens een zitting: vaststellen of de scheidingsmelding heeft plaatsgevonden Inventariseren waar de problemen liggen Op basis van een goede diagnostiek: verwijzen naar een bemiddelaar. Of: Informatie geven over wettelijke normen: Zoveel mogelijk gelijke machtspositie geven 19
De go-between-methode Partijen willen elkaar niet ontmoeten (confrontatieangst) Gemeenschappelijk belang is moeilijker te ontdekken In welke fase verkeren de partijen? Scheidingsmelding De bemiddellaar verwerkt de wensen van beide partijen tot een neutraal voorstel: Voorleggen, doornemen, bijstellen Voorstel is van mediator partijen nemen beslissing (autonomie) Valkuilen in-between-methode Mediator wordt boodschapper! Denk aan: Neutraliteit, partijdigheid, onjuiste informatie, minder draagvlak bij partijen 20
Hoe vertel je het aan je kind: Papa en mama gaan uit elkaar. Er gaan een paar dingen veranderen in onze en jullie levens. Vragen van de mediator: Wanneer willen jullie het vertellen aan de kinderen? Datum, tijdstip Waar willen jullie het vertellen aan de kinderen? De plek Hoe vertel je het aan jouw kind Wat willen jullie vertellen aan de kinderen? Wat jouw kind wel en niet hoeft weten Breng de juiste boodschap over Een gevoelige mededeling Wees voorbereid Breng de mededeling met liefde Wie begint en hoe vullen jullie elkaar aan? Hoe willen jullie omgaan met de emoties en vragen van de kinderen? 21
Hoe vertel je het aan jouw kind Einde dag 3 22
Dag 4 Programma Ouderlijk gezag en omgang Waarom en wanneer ouderschapsplan Financieel Tremanormen rapport 2016 Gezag en kinderen Discussie groepen en inbreng Onderdelen 23
Dagdeel 9 Ouderschapsplan Vragen, toelichting Kinderen en het ouderschapsplan Raad voor Rechtsbijstand Een scheiding is erg ingrijpend voor kinderen De veilige gezinsstructuur valt uiteen Het kind voelt zich onzeker en onveilig in de overgangsperiode Het kind heeft ook haar of zijn rouwfase Het kind moet leren omgaan met twee werelden 24
Tijdsfase 1901 rechter bepaalt wie ouderlijk gezag 1955.. kinderen worden toegewezen aan de niet schuldige ouder 1984.. gezamenlijk verzoek voor gezamenlijk gezag Tot 1998.. één van de ouders had ouderlijk gezag 1998.. altijd gezamenlijk gezag 1 maart 2009 verplicht Ouderschapsplan Van 1998 naar NU Recht op omgang tussen ouder en kind Alleen door rechter ontzeggen recht op omgang Met gezamenlijk gezag is de omgang nog niet geregeld Ouders zullen onderling afspraken moeten maken over de contacten tussen de kinderen en de nietverzorgende ouder 25
Gezamenlijk gezag: hoe te duiden vanuit juridisch opzicht? Artikel 1:247 BW: Het gezag heeft betrekking op de persoon van de minderjarige, het bewind over zijn vermogen en zijn vertegenwoordiging in burgerlijke handelingen, zowel in als buiten rechte. Vier pijlers: 1. De plicht en het recht om het kind (gelijkwaardig) te verzorgen en op te voeden 2. Het bewind over het vermogen 3. De vertegenwoordiging van het kind 4. De verplichting van de ene ouder om de ontwikkeling van de banden van het kind met de andere ouder te bevorderen www.rijksoverheid.nl 26
En vooral niet vergeten: De wijze waarop de kinderen betrokken zijn geweest bij de totstandkoming van het ouderschapsplan Hoe doe je dat bij een kind van 2? Hoe doe je dat bij een kind van 10? Hoe doe je dat bij een kind van 15? www.rijksoverheid.nl Vormen van woonsituatie en omgangsregeling Bij wie gaat het kind wonen? Bij één van de ouders Beide ouders : (co-ouderschap of gedeeld ouderschap) 27
Co - ouderschap Ook wel bilocatieregeling genoemd Van 5% in 2000 naar 27% in 2013 30% Van de gevallen houdt co-ouderschap stand 70% Wordt vroegtijdig beëindigd Kinderen gaan heen en weer Ouders gaan heen en weer (birdnesting) Verdeling naar tijd De helft van de tijd bij de ene ouder en de helft van de tijd bij de andere ouder wonen Om de enkele dagen, per week, per twee weken, per maand en zelfs per jaar 28
Motieven voor Co-ouderschap De gedachte dat het belangrijk is voor kinderen om ook na de scheiding over twee ouders te kunnen beschikken De hoop dat de schade voor de kinderen tot het minimum beperkt blijft De ideologische gedachte te streven naar gelijke rechten voor mannen en vrouwen Het praktische motief ten aanzien van de verdeling van ouderschap, werk en vrije tijd Het idee dat er dan geen kinderalimentatie betaald hoeft te worden Je wordt als ouder verplicht om samen te werken Voor en nadelen: Voordelen Minder loyaliteit conflict Meer betrokken bij dagelijks leven ouders Ouders minder neiging het kind voor zich te winnen Geen pret ouder Nadelen Onrust en verwarring Verschillende regels Verschillende opvoedstijlen Sjouwen met spullen Dubbele spullen 29
Nuttig en nodig Onderlinge afstand beperken Goed overleg tussen ouders Hoge mate van samenwerking Taakverdeling Financiële afspraken Heldere grenzen Woonsituatie bij één van de ouders 85% bij moeder 10% bij vader 5% bij??? Uit onderzoek blijkt dat het in de opvoeding, voor de kinderen geen verschil uitmaakt bij moeder of bij vader te wonen 30
Statistieken Moedergezinnen zijn vaak armer Probleemkinderen wonen vaker bij vader Doorgaans onderhouden niet-verzorgende moeders meer contact met de kinderen (door middel van schrijven en bellen) dan nietverzorgende vaders Omgangsregeling, zorg- en contactregeling Waarin ouders zorgvuldig beslissingen nemen door: Rekening te houden met de leeftijd en behoeften van het kind De realistische mogelijkheden van elke ouder om voor het kind te zorgen De voorgeschiedenis van het gezin 31
Omgangsregeling traditioneel Om het weekend Gedeeltelijk in de vakanties Soms nog een avond per week In het eerste jaar na de scheiding ziet 60% van de vaders de kinderen meer dan één keer per week Iets minder dan een kwart ziet ze minder dan één keer per week en 14% van de gescheiden vaders ziet zijn kinderen NIET! Daarnaast blijkt dat meer dan een kwart van de kinderen minder dan eens per week en bijna de helft van de kinderen nooit bij hun vader blijven slapen Omgangsregeling modern Uitgebreider, lijkt op co-ouderschap Flexibeler Meer evenwicht in verdeling naar tijd Bereidheid om minder/meer te werken/andere werktijden 32
Omgang Onderzoek van Ed van Spruijt en De Goede, geeft aan dat bindingen tussen het kind en de niet-verzorgende ouder, die al vóór de scheiding waren opgebouwd, belangrijk zijn voor een goed contact De binding kan niet geforceerd worden na de scheiding Daarnaast concluderen zij uit hun onderzoek dat voortdurende ruzie tussen ouders een negatieve factor is voor het welbevinden van de echtscheidingskinderen en dat bij aanhoudende ruzie tussen de ex-partners, geen contact soms te verkiezen is boven wel contact Voortzetting ouderschap en omgangsregeling Volgens de wet: is een ouder verplicht om de ontwikkeling van de band tussen zijn minderjarig kind en de andere ouder te bevorderen Hoe? Ouders samen? Ouders samen en bemiddeling? Rechter? 33
Belangrijk In een zo vroeg mogelijk stadium van de echtscheiding afspraken maken over het contact van het kind met de niet- verzorgende ouder Rekening houden met de wensen van alle betrokkenen Rekening houden met de mogelijkheden en beperkingen van alle betrokken gezinsleden, zodat praktische uitvoerbaarheid van de regeling reëel is Voordelen van bemiddeling t.o.v. juridische procedure: Bemiddeling leidt over het algemeen sneller tot een oplossing en is goedkoper Uit diverse onderzoeken blijkt dat bemiddeling duurzamer is Bij 12 tot 18% van de echtscheidingsgezinnen zal de rechter een omgangsregeling moeten vaststellen 34
Gerechtelijke uitspraak 1. Of een omgangsregeling wordt vastgesteld 2. Of er wordt besloten tot begeleide omgang 3. Of het recht op omgang wordt ontzegd wanneer: het ernstig nadeel oplevert voor de geestelijke of lichamelijke ontwikkeling van het kind de ouder moet ongeschikt of niet in staat tot omgang worden geacht het kind van 12 jaar of ouder heeft zelf bij zijn verhoor van ernstige bezwaren doen blijken omgang is anderszins in strijd met zwaarwegende belangen van het kind Het VN verdrag: Verzeker dat het kind in deze zaak zijn mening vrijelijk kenbaar kan maken In de praktijk blijkt voldoende aandacht voor het kind moeilijk realiseerbaar Over het algemeen beslissen ouders voor hun kind en bepalen zij wat in het belang is van het kind Aan kinderen wordt niet of nauwelijks een mening gevraagd, laat staan een eventueel advies over scheiding en omgang 35
Stelling Kinderen moeten meebeslissen bij het tot stand komen van het ouderschapsplan. Luister jij wel naar míj? Martine F. Delfos ISBN 978-90-6665-7458 Hoe kinderen betrekken In de eerste plaats kan dit door kinderen in een vroeg stadium te betrekken bij de besprekingen over de echtscheiding Als ouders openlijk vertellen over hun beslissingen, hun plannen en over de gevolgen die deze zullen hebben, kunnen kinderen zich voorbereiden op wat hun te wachten staat Ze hebben tijd en ruimte nodig om op nieuws te reageren! 36
Vervolg Op de tweede plaats kunnen ouders de positie van het kind versterken door: Ruimte te creëren en naar de beleving en de visie van de kinderen te luisteren Kinderen spelen in het gezinsleven na echtscheiding een centrale rol Als actieve deelnemers in hun gezin hebben zij, evenals volwassenen, het recht om betrokken te worden bij besluitvorming Vervolg Ook de Familiemediator heeft een verantwoordelijkheid ten aanzien van de positie van kinderen Door te vragen hoe de ouders de kinderen willen betrekken in het ouderschapsplan 37
Vervolgonderzoek Zij stellen hierbij nadrukkelijk dat het nemen van een uiteindelijke beslissing tot de verantwoordelijkheid van de ouders behoort en er van de kinderen geen keuze gevraagd kan worden Delfos stelt dat kinderen een hoofdrol zouden moeten spelen bij de totstandkoming van beslissingen over woonsituatie en omgangsregeling, maar benadrukt dat kinderen bij het maken van de uiteindelijke beslissingen de laatste in orde moeten zijn Zij meent dat er voor kinderen geen beslissing valt te nemen, omdat ze achter beide ouders moeten staan. Loyaliteit Het ouderschapsplan 38
Ouderschapsplan verplicht vanaf 1 maart 2009 Bij echtscheiding en beëindiging van geregistreerd partnerschap worden ouders verplicht afspraken vast te leggen over hun minderjarige kinderen in een zogeheten ouderschapsplan Deze verplichting geldt ook voor samenwonende ouders die gezamenlijk gezag over hun minderjarige kinderen uitoefenen WAAROM ouderschapsplan? De regeling gaat ervan uit dat beide ouders na de scheiding gezamenlijk verantwoordelijk blijven voor de kinderen Als zij samen het gezag houden dan zijn goede, controleerbare afspraken belangrijk om problemen in de toekomst te voorkomen 39
Onderdeel van procedure verplichte afspraken Het ouderschapsplan maakt onderdeel uit van het verzoek tot echtscheiding. In dat plan nemen de ouders in ieder geval afspraken op over drie belangrijke onderwerpen: 1. De verdeling van de zorg- en opvoedingstaken 2. Kinderalimentatie 3. Informatie-uitwisseling over belangrijke aangelegenheden met betrekking tot de persoon en het vermogen van hun kinderen Maak ouders attent op: Voer geen grote veranderingen door in het eerste jaar na je echtscheiding zeker als de kinderen jong zijn Scheidt broertjes en zusjes bij voorkeur niet Ze gaan elkaar missen Zorg dat contact met de grootouders en andere belangrijke mensen doorgaat ook de grootouders van je ex dus 40
Maak ouders attent op: Houdt vast aan gewoonten en belangrijke tradities die in het gezin gebruikelijk waren Naast het elkaar zien, is er ook nog de post, mail, skype Maak van die mogelijkheden gebruik Kinderen pas kennis laten maken met een nieuwe partner: Als je zeker weet dat er een toekomst in de relatie met je nieuwe partner zit En doe het ook dan geleidelijk aan Model werkblad ouderschapsplan In dit werkblad staan onderwerpen genoemd die beschreven kunnen worden in het gezamenlijk ouderschapsplan. De vragen zijn bedoeld om inzicht te geven in de wijze waarop de ouders vorm wil blijven geven aan de gezamenlijke opvoeding van de kinderen De gezamenlijke afspraken die hieruit voortvloeien worden vervolgens opgenomen in het ouderschapsplan 41
Opdracht Welke thema s te benoemen in het ouderschapsplan? Onderwerpen in het werkblad Persoonlijke gegevens ouders Persoonlijke gegevens kinderen Persoonlijke gegevens mede opvoeders Beroeps- en inkomstengegevens ouders Verblijf van de kinderen en zorgtaken Financieel Verzekeringen Testament Grootouders Nieuwe partners, etc. 42
Onderwerpen in het werkblad School Ziek zijn kinderen Kinderbijslag en uitgaven kinderen Sporten en hobby s Zakgeld Overtredend gedrag van het kind Toestemming ouders Woonafstand Wijzigingen ouderschapsplan Algemene inzicht richting gevende vragen Onderwerpen in het ouderschapsplan Hoe willen de ouders dat de kinderen zich ontwikkelen? Wat maakt hun kind zo speciaal of kwetsbaar? Waar moeten beide ouders rekening mee houden in de opvoeding? Wat vinden beide ouders (nu en straks) belangrijk in de opvoeding? Waar wordt regelmatig op afgestemd en hoe gaat dat in de toekomst? 43
Onderwerpen in het ouderschapsplan Ook onderwerpen zoals de manier waarop ouders met elkaar gaan communiceren: Hoe maken ze goede afspraken? Wat zullen ze niet doen in hun manier van communiceren? In het ouderschapsplan wordt ook vastgelegd hoe expartners elkaar informeren over hun kinderen. Het maken van basis afspraken, tijdens en direct na de scheiding Onderwerpen in het ouderschapsplan Communicatie tussen ouders en de kinderen? Opvoeding, visie en ideeën, afstemming tussen de ouders onderling? Uniciteit van het kind, waar ga je rekening mee houden? Woon- en zorgverdeling? 44
Onderwerpen in het ouderschapsplan Vakanties, feestdagen, verjaardagen, etc..? Wie onderhoudt de contacten met school, arts, vereniging, etc.? Wel of geen co-ouderschap? Financiële zaken als kinderbijslag, alimentatie, etc.? Onderwerpen in het ouderschapsplan Kortom, wat is belangrijk voor de ontwikkeling van het kind en bij modern scheiden kunnen de kinderen hun zegje doen waardoor zij zich serieus genomen voelen 45
Waarom ouderschapsplan verplicht? Kinderen blijken vaak meer moeite te hebben met de scheiding dan eerst werd gedacht Vaak zijn ze geschokt en helemaal niet opgelucht Als kinderen zeggen dat het hun niet uitmaakt, zeggen ze dat om zich - voor hun verdrietige oudersgroot voor te doen Zulke uitspraken zijn meer gebaseerd op afweer en machteloosheid, dan dat ze de werkelijke gevoelens van het kind vertolken Per jaar komen bijna 70.000 kinderen in een scheidingssituatie terecht Zonder uitzondering reageren kinderen op een scheiding, 30% heftig en kinderen lijden er zichtbaar onder. Een adequaat ouderschapsplan kan deze schade beperken Bij meer dan 20% van de thuiswonende kinderen hebben de ouders na de scheiding geen contact meer met elkaar De scheiding van hun ouders is voor hen niet de oplossing van een onhoudbare situatie, maar vooral het begin van een soms jarenlange zoektocht naar rust en stabiliteit 46
Veel gestelde vragen Verschillende manieren van opvoeden, kan dat? Hoe zit het met de emoties van kinderen? "Wat moet ik doen om de scheiding minder aangrijpend te laten zijn voor mijn kinderen? Opa en Oma Uit het onderzoek blijkt verder dat 63% van de grootouders meer rechten wil als het gaat om de omgang met hun kleinkinderen Volgens de huidige wetgeving kunnen grootouders de rechter om een omgangsregeling vragen. Specifiek staat in de wet dat bloedverwanten in de tweede graad, waaronder oma s en opa s, maar ook ooms en tantes om een omgangsregeling kunnen verzoeken 47
Omgangsregeling opa en oma? Voor kinderen is de scheiding van hun ouders erg ingrijpend. Maar ook bij de grootouders kan een echtscheiding voor veel leed zorgen Uit onderzoek van TNS NIPO blijkt dat voor 53% van de opa s en oma s het contact met hun kleinkinderen na een scheiding duidelijk anders is geworden Oma en opa 66% heeft bij scheiding het meeste verdriet om het leed van de kleinkinderen 47% verwijt de ex-schoonkinderen dat ze de kleinkinderen minder zien 61% verliest het contact met schoondochter of zoon 12% ziet de kleinkinderen na de scheiding nooit meer 48
Juridisch opa en oma Op grond van een nauwe persoonlijke betrekking kan de rechter beslissen dat er een omgangsregeling moet komen Een belangrijke voorwaarde die de rechter stelt, is dat opa en oma een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan de verzorging en opvoeding van het kind Er moet sprake zijn van een voldoende betekenisvolle relatie met het kind. Dit betekent dat regelmatige bezoekjes met de ouders bij opa en oma en af en toe een logeerpartijtje niet voldoende is Wat is de heen-en-weer-agenda? Als kind van gescheiden ouders moet je vaak heen en weer reizen tussen mama en papa. Soms ben je bij mama en soms ben je bij papa Deze agenda helpt je onthouden wanneer je naar mama of naar papa gaat. In de kalender kun je met kleuren aangeven of je bij mama of bij papa bent 49
Voorbeeld heen-en-weer agenda januari 2012 NOTITIES Pas deze kalender aan! Klik op de pijltjes om het kalenderjaar aan te passen. De datums veranderen automatisch mee. Pas deze kalender aan! Klik met de rechtermuisknop op een afbeelding en klik op Afbeelding wijzigen om uw eigen afbeelding toe te voegen. Uitgangspunt is een neutrale MAANDAG DINSDAG WOENSDAG DONDERDAG VRIJDAG ZATERDAG ZONDAG 26 27 28 29 30 31 1 Nieuwjaarsdag Pas deze kalender aan! Elke dag heeft een gelig vlakje. Voer hier m(ama) of p(apa) in om deze dag een roze of een blauwe kleur te geven. 2 3 4 5 6 7 8 Pas deze kalender aan! 9 10 11 12 13 14 15 Elke dag heeft een leeg, nog invulbaar vak. Deze zijn vrij in te vullen met bijzondere gebeurtenissen. 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 1 2 3 4 5 februari 2012 NOTITIES Ouderrelatie gaat nooit voorbij Judith Eiselin: Kinderen van gescheiden ouders lopen zelf een verhoogde kans op een mislukt huwelijk. Ze kampen met schuldgevoelens. Joy (10 jaar): Ruzie en scheiden horen bij elkaar. Het is ook allebei even erg en naar. Zeker als je weggaat uit jouw dorp of stad. Kom je er maar wat aan doen. Maar wat Bestond ik maar niet meer, want het doet zo zeer. 50
Het samengestelde gezin: Gezin van de toekomst? Wist je dat? Er vinden ca. 35.000 echtscheidingen per jaar plaats Ongeveer 40.000 mensen komen alleen te staan door het overlijden van hun partner Ongeveer 40 procent van de eerste huwelijken eindigt met een echtscheiding Ongeveer 1 op de 10 gezinnen in Nederland is een nieuw samengesteld gezin Dit zijn dus ongeveer 250.000 gezinnen Circa 10 procent van de kinderen krijgt te maken met een nieuw samengesteld gezin Dit zijn ongeveer 400.000 kinderen! Ongeveer 65 procent van de nieuw samengestelde gezinnen haalt de twee jaar niet! 51
Hoe creëer je een harmonieus nieuw gezin? De 7 kenmerken van het samengestelde gezin 52
1. Ex-partners blijven samen ouders Blijf communiceren met de andere ouder. Overwin je eigen emoties die horen bij het ex-partnerschap Voorkom ruzie. Hierdoor raken de kinderen in de knel! Ondersteun je partner positief met het overleg over zijn of haar ex Accepteer als stiefouder dat kinderen lang de wens houden dat hun ouders weer bij elkaar komen 2. Een achtergrond van verlies Spreek, ondanks het feit dat je een nieuwe partner hebt, toch met jouw kinderen over de andere ouder. Deze ouder blijft voor jouw kinderen belangrijk Spreken over de overleden ouder mag 53
3. Twee culturen bij elkaar Bedenk nieuwe gewoonten en rituelen voor jullie gezin Het duurt een aantal jaren voordat een samengesteld gezin een eigen identiteit heeft. Rituelen versnellen dit proces Heb respect voor de rituelen en gewoonten die het gezin al had voordat hij kwam 4. Bloedband en stiefband naast elkaar Wees alert als je merkt dat jouw kind negatief spreekt over je nieuwe partner. Neem de klacht serieus Neem ook jouw partner serieus als hij of zij aangeeft dat jouw kind negatief reageert. Respect voor elkaar! Biologische ouder is de hoofdopvoeder en de stiefouder is de medeopvoeder Gun de kinderen ook tijd met de biologische vader; geef hierin ruimte 54
5. Wonen in twee gezinnen Respecteer de eigenheden van jouw stiefkind. Dit maakt deel uit van zijn of haar identiteit, die het heeft ontwikkeld in het kerngezin Het is belangrijk dat kinderen ook fysiek een plek krijgen in het nieuwe huis 6. Meerdere loyaliteiten naast elkaar Erken als stiefouder de loyaliteit tussen biologische ouder en kind. Hiermee bevestig je de rol van de biologische ouder Voel je niet aangevallen als je hier even niet bij hoort Kom voor jouw stiefkinderen op als het nodig is. Kinderen groeien als ze merken dat jij achter ze staat Besteed tijd en aandacht aan jullie partnerrelatie Bespreek samen hoe jullie willen dat jullie relatie en gezinsleven eruit zien. Ontwikkel visie! Kijk naar jullie opvoedingsstijlen en vind overeenstemming hierin 55
7. De stiefouder voegt iets toe Blijf rustig. In de hitte van de strijd lopen de emoties alleen maar op Bespreek duidelijk dat je hun ouder niet bent, want ze hebben al een vader en een moeder Ga op een moment, dat het kind en jijzelf zijn afgekoeld, in gesprek met elkaar over hoe het de volgende keer anders kan Ga de kinderen niet kleineren of uitschelden in je uitspraken; benoem wat je voelt Laat je partner reageren en haar of zijn kinderen op een rustige toon uitleg geven en eventueel corrigeren Het stiefouderplan: Samen één opvoedstijl kiezen Als stief ben je extra De andere ouder is belangrijk Een nieuw ritueel voor je gezin Alles staat of valt met heldere afspraken 56
Huiswerk blok 3 Casus Mark en Belinda Maak een kinderalimentatie berekening Maak een partneralimentatie berekening www.split-online.nl Hoe worden de kosten van de kinderen bepaald van 18-21 jaar? Werken met het ouderschapsplan 57
Einde blok 2 58